Adrian Iwanowski, Jerzy Osiński, Piotr Żach

Politechnika Warszawska
Instytut Podstaw Budowy Maszyn

OCENA ENERGOCHŁONNOŚCI SZTYWNEJ PIANKI SPRĘŻYSTO –

PLASTYCZNEJ W PRZYPADKU DUŻYCH ODKSZTAŁCEŃ
OBJĘTOŚCIOWYCH.

Wstęp

W pracy przedstawiono opis właściwości sztywnej pianki, ze względu na możliwość

jej wykorzystania jako elementu pochłaniającego energię podczas zderzeń. Przyjęto, że
pianka ma właściwości sprężysto – plastyczne i wykazuje bardzo duże odkształcenia
objętościowe (ponad 90 %).

1. Właściwości pianki.

Próbki do badań wykonano w laboratorium IPBM, właściwości pianki ustalono

wykonując doświadczalną próbę ściskania. Ze względu na występowanie dużych odkształceń
objętościowych rozważono potrzebę zastosowania opisu plastyczności z innym niż
najczęściej wykorzystywany model Hubera, warunkiem plastyczności: wykorzystano model
nazwany „kruszącą się pianką” (crushable foam).
W badaniach ściskano próbki o wymiarach podstawy 100x50 i wysokości 46 mm. W
czasie próby ściskania rejestrowano przebieg zależności pomiędzy siłą na tłoku a
przemieszczeniem tłoka. Na tej podstawie wykonano wykres przedstawiający zależność
naprężenia od odkształcenia. Na rysunku 1 przedstawiono uśredniony wynik próby –
ściśnięto tak aby uzyskać odkształcenie w kierunku pionowym 96 %, na rys. 2 – 98 %.

PRÓBA ŚCISKANIA 96%

1,5
Naprężenia [MPa]

0,5

0
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1
Odkształcenia

Rys. 1. Próba ściskania 96 %

 PRÓBA ŚCISKANIA 98%

16

14

12
Naprężenia [MPa]

10

0
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1
Odkształcenia

Rys. 2. Próba ściskania 98 %

Stwierdzono, że wykresy mają silnie nieliniowy charakter – początkowa część

odpowiadająca odkształceniom sprężystym jest bardzo krótka. Rejestrowano również kształt
próbki po ściśnięciu – stwierdzono, że odkształcenia poprzeczne po przekroczeniu granicy
plastyczności są względnie małe; po oszacowaniu przyjęto w tym zakresie wartość liczby
Poissona νpl=0,1. Wyniki potwierdzają więc konieczność stosowania innego niż Hubera-
Misesa warunku plastyczności. Przyjęto więc koncepcję z pracy [1]:
σo= q + α p 2 2
(1)
gdzie: q – naprężenia zredukowane wg hipotezy Hubera, p – ciśnienie hydrostatyczne
obliczone jako wartość średnia z naprężeń głównych :
p=(σ1+σ2+σ3)/3, (2)
α – współczynnik określający stosunek pomiędzy odkształceniem postaciowym i
objętościowym ,może być przyjmowany w zakresie
0< α<3. (3)
W przyjętym modelu mogą być zastosowane dwa rodzaje wzmocnienia : izotropowe z
powierzchnią plastyczności określoną zależnością:
q 2 +α2 p 2 − β = 0 (4)
i objętościowe („volumetric”) z zależnością:
q 2 + α 2 ( p − p0 ) 2 − β = 0 (5)
gdzie: β jest wartością stałą.
W celu zastosowania do obliczeń w systemie ABAQUS wprowadzono schematyzację
wykresów σ - ε odcinkami liniowymi. Przyjęto zależności :
σ = Eε dla ε≤ σ0/E (6)
σi+1= σi +E(1 – εpli)ε dla ε≤ σi/E+ E(1 – εpli) (7)
Wartości σi i εpli muszą być rosnące, odkształcenia przyjmowane w zakresie
0 ≤ εpli ≤ 1. (8)
 Schematyzacja wykresu przedstawionego na rys. 1 prowadzi do tabelki:

σi εpli
0.0 0.0
0.0232704 0.01761
0.0770052 0.062018
0.1279843 0.106427
0.1514072 0.150835
0.1589852 0.195473
0.1555406 0.240034
0.159674 0.284519
0.1610519 0.328928
0.1700077 0.373412
0.17483 0.417897
0.1817191 0.462459
0.182408 0.506867
0.1886082 0.551352
0.1941194 0.59576
0.2085865 0.640168
0.2320093 0.684653
0.2588767 0.729215
0.2884997 0.773623
0.3553237 0.818184
0.4600376 0.862439
0.6880658 0.906924
0.797602 0.918103
0.797602 0.918103
0.9333167 0.929282
0.9815402 0.932191
1.0022075 0.933646

2. Symulacja uderzenia w element z pianki sprężysto – plastycznej.

Wykonano symulację w modelu przedstawionym na rys. 3 – ciało o masie m poruszające się z

prędkością V zostaje zatrzymane – energia przejmowana jest przez element z pianki sprężysto
– plastycznej. Do symulacji zastosowano system ABAQUS, korzystając z modułów
obliczeniowych IMPLICIT i EXPLICIT. W przykładzie obliczeniowym przyjęto dane :
a=0,4 m, b=0,2 m, m=32 kg, V=10 m/s oraz grubość elementu g=0,05 m.

Rys. 3. Schemat modelu do symulacji uderzenia

Stwierdzono, że energia rozproszona przez odkształcenia plastyczne zależy w znacznym
stopniu od udziału obu rodzajów odkształceń, a więc od przyjętej wartości współczynnika α w
zależności 1 oraz przyjętej wartości liczby Poissona w zakresie plastycznym (umocnienie
izotropowe) lub stosunku współczynników CC i CH (umocnienie objętościowe). W celu
wykonania porównania obliczono, że w przypadku przyjęcia „zwykłej” plastyczności
(warunku Hubera-Misesa) praca odkształceń plastycznych wynosiła Ppl = 250 Nm. Podobną
wartość otrzymano w przypadku odpowiadającym temu warunkowi, tzn. ν pl=0,5 i bardzo
mały współczynnik YC przy umocnieniu izotropowym lub bardzo małym współczynniku CH i
dużym CC przy umocnieniu objętościowym. W opisie właściwości pianki zgodnie z wynikami
badań przedstawionymi w rozdz. 1 przyjęto: umocnienie izotropowe νpl=0,1, YC=1 -
otrzymano pracę 400 Nm, a więc większą o 60%. Model pianki wykorzystano do symulacji
zderzenia roweru z samochodem osobowym.

3. Zastosowanie pianki sprężysto-plastycznej w konstrukcji energochłonnej.

Ze względu na bardzo dobre właściwości badana pianka znalazła zastosowanie jako materiał
wypełniający obudowę energochłonną w rowerze poziomym – rys. 4. Zasadniczą część
obudowy stanowi rama przestrzenna wykonana z belek (tworzywo termoplastyczne) o
przekroju prostokątnym wypełniona wewnątrz pianką. Takie zestawienie materiałów pozwala
także na wykorzystanie obudowy jako elementu nośnego – dzięki sztywnemu szkieletowi z
tworzywa termoplastycznego nie ma potrzeby dodatkowego wzmacniania pomocniczej ramy
wykonanej z aluminium.

Rys. 4. Rower z obudową energochłonną (tzw. rower bezpieczny)

Badany rower poddany został szeregowi dynamicznych i statycznych analiz numerycznych.

Schemat jednej z nich (zderzenie boczne z samochodem osobowym) prezentuje rys.5.
 Rys. 5. Zderzenie boczne roweru z samochodem osobowym

Przy badaniu wpływu obudowy na bezpieczeństwo jako poziom odniesienia przyjęto wartości
wskaźników biomechanicznych (takich jak – HIC36, siły i momenty w górnym odcinku
kręgosłupa, przyspieszenie środka ciężkości głowy, klatki piersiowej i miednicy) dla
rowerzysty poruszającego się rowerem miejskim.
Porównanie roweru miejskiego z rowerem bezpiecznym prowadzi do następujących
wniosków :
- w czasie wypadku rowerzysta poruszający się rowerem miejskim narażony jest na
poważne obrażenia głowy: prawdopodobieństwo odniesienia ciężkich obrażeń (AIS = 4)
wynosi około 9 % , podczas gdy dla roweru bezpiecznego około 0,5 %.
- maksymalne przeciążenia działające na głowę rowerzysty wynoszą 86,2 g w
przypadku roweru miejskiego, co stanowi ponad dwu i półkrotny wzrost w porównaniu z
rowerem bezpiecznym – dla którego maksymalne przeciążenia to średnio 33,2 g.
- przekroczone zostały wartości graniczne dla górnego odcinka kręgosłupa – siła
ściskająca jest na poziomie 255 % wartości dopuszczalnej, siła tnąca – 154 % wartości
dopuszczalnej, a moment zginający -110 %. Dla roweru bezpiecznego odpowiednie siły i
momenty stanowią średnio: 31 % dla ściskania, 41 % dla ścinania oraz 46 % dla zginania.
- wartość siły rozciągającej jest na podobnym poziomie dla wszystkich analiz i nie
przekracza wartości granicznej.
- wartości dopuszczalne dla przyspieszeń klatki piersiowej przekroczone zostały o 21
%. Dla roweru bezpiecznego wartość średnia to 72 % wartości granicznej.
- wartości dopuszczalne dla przyspieszeń miednicy nie zostały przekroczone. Dla
roweru miejskiego stanowią jednak one około 150 % średniej wartości przyspieszeń dla
roweru bezpiecznego.
Reasumując: podczas wypadku polegającego na najechaniu samochodem na
rowerzystę poruszającego się prostopadle do kierunku ruchu samochodu, rowerzysta
poruszający się rowerem bezpiecznym (dzięki zastosowaniu obudowy energochłonnej) ma
znacznie większe szanse na uniknięcie poważnych obrażeń niż rowerzysta poruszający się na
rowerze tradycyjnym.

Literatura

1. Deshpande, V. S., and N. A. Fleck, “Isotropic Constitutive Model for Metallic

Foams,” Journal of the Mechanics and Physics of Solids, vol. 48, pp. 1253–1276,
2000.