KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN

KOD : KF 2033

PEMBOLEHUBAH RAWAK SELANJAR

• TAKRIF : Pembolehubah rawak X dikatakan selanjar

jika setnya yang mengandungi nilai yg mungkin
merangkumi keseluruhan selang nombor.

• TAKRIF : Katakan X adalah pembolehubah rawak

selanjar. Maka, taburan kebarangkalian atau fungsi
ketumpatan kebarangkalian bagi X adalah fungsi f(x)
iaitu utk 2 nombor a & b dgn a ≤ b. maka :
b
Kb(a ≤ X ≤ b) = ∫ f(x)dx di mana
a

Kb X mengambil nilai dlm selang [a,b] adalah

kawasan di bawah graf fungsi ketumpatan kb seperti
ditunjukkan dalam rajah di bawah :

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• TAKRIF : Bagi pembolehubah rawak selanjar X, fungsi

ketumpatan kebarangkalian adalah fungsi di mana:
i. f(x) ≥ 0
∞
ii. ∫ f(x)dx = 1
-∞

• TAKRIF : Jika X adalah pembolehubah rawak selanjar,

maka utk sebarang x1 & x2 :
Kb(x1 ≤ X ≤ x2)
= Kb(x1 < X ≤ x2)
= Kb(x1 ≤ X < x2)
= Kb(x1 < X < x2)

• Cth 1: Katakan X adalah pembolehubah rawak selanjar

mewakili arus elektrik yg diukur di dalam wayar
tembaga dalam mA. Anggap bahawa julat bagi X adalah
[0, 20mA] & fungsi ketumpatan kb bagi X ialah
f(x) = 0.05 utk 0 ≤ x ≤ 20. Apakah kb bahawa arus
elektrik itu kurang dpd 10mA ?

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

Penyelesaian :
20
Kb(x < 10) = ∫ f(x)dx = 0.05 di mana graf bagi fungsi
0

ketumpatan kebarangkalian adalah seperti di bawah

ini:

• Cth 2: Katakan X adalah pembolehubah rawak

selanjar mewakili diameter bagi bulatan pd sekeping
logam. Diameter yg diharapkan adalah 12.5mm.
Taburan kb bagi X diberi oleh fungsi ketumpatan
kebarangkalian f(x) = 20e-20(x – 12.5), x ≥ 12.5
Jika bahagian yg mana diameternya adalah 12.6mm
dianggap rosak, apakah :

i. kadar bagi bahagian yg rosak?

ii. kadar bagi bahagian yg terletak antara 12.5mm
hingga 12.6mm ?

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

Penyelesaian :

• TAKRIF : Fungsi taburan kumulatif bagi pembolehubah

rawak selanjar X adalah :
x
F(x) = Kb(X ≤ x) = ∫ f(u)du utk -∞ < x < ∞
-∞

• Cth 3: Dpd cth 2, dapatkan F(x)

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

Penyelesaian:

• TAKRIF : Katakan X adalah pembolehubah rawak

selanjar dgn fungsi ketumpatan kebarangkalian f(x).
Maka, min @ nilai jangkaan bagi X diwakili oleh µ @
E(X) iaitu :
∞
µ = E(X) = ∫ x.f(x)dx
-∞

Varians bagi X diwakili oleh V(X) @ σ2 iaitu :

∞ ∞
σ = V(X) = ∫(x - µ) f(x)dx
2 2
= ∫ x2.f(x)dx - µ2
-∞ -∞

Sisihan piwai bagi X adalah σ = [V(X)]1/2

• Cth 4 : Dpd cth 2, dapatkan min & varians.

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

Penyelesaian:

• TAKRIF : Pembolehubah rawak selanjar X dgn fungsi

ketumpatan kebarangkalian :
f(x) = 1/(b – a), a≤x≤b
mempunyai taburan selanjar seragam.

• Takrif : Min & Varians bagi pembolehubah rawak X

selanjar yg seragam ke atas a ≤ x ≤ b adalah :
µ = E(X) = (a + b)/2
&
σ2 = V(X) = (b – a)2/12

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• Cth 5: Katakan X adalah pembolehubah rawak selanjar

mewakili arus elektrik yg diukur di dalam wayar Cu
dalam mA. Anggap bahawa julat bagi X adalah
[0, 20mA] & fungsi ketumpatan kebarangkalian bagi X
ialah f(x) = 0.05 utk 0 ≤ x ≤ 20.

i. Apakah kebarangkalian bahawa arus elektrik itu berada

antara 5 & 10 mA ?
ii. Dapatkan min dan varians bagi X.
iii. Dapatkan fungsi taburan kumulatif bagi X.
iv. Lakarkan graf fungsi ketumpatan kebarangkalian
bagi X.

Penyelesaian :

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• TAKRIF : Pembolehubah rawak X dikatakan tertabur

secara taburan eksponen jika fungsi ketumpatan
kebarangkaliannya adalah :

f(x) = λe-λx x ≥ 0 di mana λ > 0

0 Selainnya

• TAKRIF : Jika pembolehubah rawak X tertabur

secara taburan eksponen dgn parameter λ, maka min
& variannya adalah :
E(X) = 1/λ & V(X) = 1/λ2

• Cth 6 : Di sebuah syarikat komputer, penggunaan

awal komputer boleh dimodelkan sebagai proses
Poisson dgn min λ = 25 penggunaan awal/ jam.

i. Apakah kebarangkalian bahawa tiada penggunaan

awal dalam selang masa 6 minit pertama?
ii. Apakah kebarangkalian tempoh hingga penggunaan
awal seterusnya antara 2 hingga 3 minit ?
iii. Dapatkan min & varians bagi X

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

Penyelesaian :

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• TAKRIF : Fungsi ketumpatan bagi pembolehubah

rawak normal X dengan min µ dan varians σ2 adalah :
n(x; µ, σ) = _1_e-(1/2)[(x-µ)/σ]2 , -∞ < x < +∞
√2πσ
di mana π = 3.14159… & e = 2.71828…

• Rajah di bawah menunjukkan beberapa bentuk graf

taburan normal dengan min & sisihan piawainya
tersendiri.

Fig 6.3, 6.4, 6.5

• Rajah di bawah menggambarkan kawasan di bawah

lengkung normal

Fig 6.6, 6.7

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• TAKRIF : Taburan bagi pembolehubah rawak normal

dengan min sifar & varians 1 dipanggil taburan normal
piawai.

• Rajah di bawah menggambarkan 2 keadaan bagi taburan

normal iaitu sebelum & selepas transformasi kepada
normal piawai.

Fig 6.8

• Cth 7: Diberi taburan normal piawai, dapatkan kawasan

di bawah lengkung yang terletak:

i. Ke kanan z = 1.84
ii. Antara z = -1.97 & z = 0.86

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

Penyelesaian :

• Cth 8: Diberi taburan normal piawai, dapatkan nilai k

apabila:

i. Kb(Z > k) = 0.3015

ii. Kb(k < Z < -0.18) = 0.4197

Penyelesaian :

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• TAKRIF : Jika X tertabur secara taburan normal

dengan min µ dan varians σ2 i.i X ~ N(µ, σ2), maka :
Z=X-µ mempunyai taburan normal piawai
σ
Maka,
i. Kb(a ≤ X ≤ b) = Kb a - µ ≤ Z ≤ b - µ
σ σ
=Φ b-µ -Φ a-µ
σ σ
ii. Kb(X ≤ a) = Φ a - µ
σ
iii. Kb(X ≥ b) = 1 -Φ b - µ
σ

• Cth 9: Diberi taburan normal dengan µ = 50 dan σ = 10,

dapatkan kebarangkalian di mana X terletak antara 45
dan 62.

Penyelesaian

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• Cth 10 : Diberi taburan normal dengan µ = 300 dan σ =

50, dapatkan kebarangkalian bahawa X mengambil nilai
yg melebihi 362.

Penyelesaian :

• Cth 11: Bateri kereta jenis A mempunyai min

jangkahayat selama 3 tahun dengan sisihan piawainya
adalah 0.5 tahun. Katakan jangka hayat bateri tertabur
secara normal, dapatkan kebarangkalian bahawa sebuah
bateri mempunyai jangka hayat selama 2.3 tahun.

Penyelesaian :

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• Cth 12: Sebuah syarikat pembuat lampu memaklumkan

bahawa jangka hayat lampunya sebelum terbakar
tertabur secara normal dengan min = 800 jam dan sisihan
piawainya 40 jam. Dapatkan kebarangkalian bahawa
sebuah lampu terbakar pada masa antara 778 jam dan
834 jam.

Penyelesaian :

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• Cth 13: Di dalam industri proses pembuatan, dimeter

bagi bola bearing adalah antara komponen terpenting.
Pembeli telah menetapkan spesifikasi bagi dimeternya
iaitu 3.0 + 0.01 cm. Implikasinya adalah tiada bahagian
yg terkeluar daripada spesifikasi sja yang akan diterima.
Diketahui bahawa proses pembentukan bola bearing ini
tertabur secara normal dengan min 3.0 dan sisihan
piawai 0.005. Berapakah peratusan bola bearing yang
dianggap rosak ?

Penyelesaian :

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

Cth 14: Setiap rod keluli yang dikeluarkan oleh sebuah

mesin di kilang A telah menetapkan bahawa had-had
spesifikasi yang diterima adalah 1.50 + d. Diketahui
bahawa proses pengukuran tertabur secara normal dengan
min 1.50 dan sisihan piawai 0.2. Tentukan nilai d yang
mana spesifikasi merangkumi 95% dpd pengukuran.

Penyelesaian :

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• TAKRIF : Jika n besar ( n Æ ∞) & p kecil (≈ 0.5) & X

adalah pembolehubah rawak binomial dengan min
µ = np dan σ2 = npq, maka bentuk taburan normal
piawai terbaru i.i n(z; 0, 1) adalah :

Z = X – np
√npq

Penghampiran di atas juga dikenali sebagai

penghampiran normal secara kasar

• TAKRIF : Apabila fungsi taburan longgokan selanjar,

FY(y) dijadikan penghampiran kepada fungsi taburan
kebarangkalian (longgokan) diskret, FX(x), maka :

FX(x) = Kb(X ≤ x) ≈ Kb(Y ≤ x + 0.5) ≡ FY(x + 0.5)

di mana X adalah pembolehubah rawak diskret &
Y ~ N(µx, σx2)

Penghampiran di atas juga dikenali sebagai

penghampiran normal dengan pembetulan

• Cth 15 : Katakan X~B(x; 100, 0.36), hitung

Kb(24 ≤ X ≤ 42) dengan menggunakan:

(i) Rumus Binomial

(ii) Rumus penghampiran normal secara kasar.
(iii) Rumus penghampiran normal dengan
pembetulan.
Bandingkan jawapan anda dari ketiga-tiga rumus di atas.

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

Penyelesaian :

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

• TAKRIF: (TEOREM HAD MEMUSAT) Apabila saiz

sample n bertambah tanpa had, bentuk taburan bagi
sample yang diambil daripada populasi dengan min µ
dan sisihan piawai σ akanmenghampiri kepada taburan
normal. Taburan ini akan mempunyai min µ dan sisihan
piawai σ .
n

• Cth 16: Satu sumber melaporkan bahawa kanak-kanak

berumur antara 2 dan 5 tahun menonton tv dengan purata
masa 25 jam seminggu. Anggap bahawa taburan adalah
normal dengan sisihan piawai sebanyak 3 jam. Jika 20
kanak-kanak antara 2 dan 5 tahun dipilih secara rawak,
dapatkan kebarangkalian bahawa min bagi jam yang
digunakan untuk menonton tv melebihi 26.3 jam.

Penyelesaian:

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH

 KURSUS : STATISTIK KEJURUTERAAN
KOD : KF 2033

DISEDIAKAN OLEH ===> FIRDAUS MOHAMAD HAMZAH