You are on page 1of 4

Jak bardzo katolicka jest Polska?

Badania nad
religijnością Polaków.

13% polskich katolików twierdzi, że Bóg JEST


produktem ludzkiem wyobraźni! 9%, że NIE
opiekuje się ludzkością. 47% twierdzi, że
‘nigdy’ lub ‘rzadko’ zastanawia się krytycznie
nad nauczaniem kościoła. 59% utożsamia Boga
z naturą. 68% twierdzi, że szatan nie istnieje.
Jaka jest religijność Polaków i czy można ją
nazwać katolicką?
Fundacja Bertelsmann Stiftung w ramach
projektu Religions Monitor, przeprowadziła
standaryzowane wywiady, tzn. zadała te same
pytania 21,000. ludzi z 21 krajów, w tym 1000
osób w Polsce. Celem badania było
zbudowanie zrozumienia roli religii i wiary w
życiu współczesnego człowieka. Metodologia
badań została stworzona przez Dr Stefana Hubera, niemieckiego specjalisty zajmującego się
psychologią religii, który przyjął interdyscyplinarne podejście i zaproponował badać 6
aspektów religijności:
1. intelektualny,
2. przekonaniowy (wierzenia),
3. praktyka osobista,
4. praktyka publiczna,
5. doświadczenie religijne,
6. konsekwencje religijności w życiu codziennym.
Raport o religijności Polaków, na podstawie danych dostarczonych przez fundację
Bertelsmann Stiftung stworzyła siostra dr. Barbara Zarzycka z Katedry Psychologii
Społecznej KUL. Chciałbym tutaj serdecznie podziękować siostrze Zarzyckiej za
udostępnienie mi tego raportu, na podstawie którego mógł powstać niniejszy tekst. Pełny
raport siostry dr Zarzyckiej możesz pobrać tutaj (eng.). Natomiast podsumowanie badań o
religijności krajów europejskich tutaj (eng.).
Opis badanej próby
Spośród badanych 21 krajów, Polska jest na trzecim miejscu pod względem religijności za
USA oraz Irlandią. Reprezentatywna grupa 1000 Polaków, w wieku od 18 do 70 lat, wzięla
udział w badaniu. 97% osób uznało się za chrześcijan, 0.4% za protestantów i 3% stwierdziło,
że nie należy do żadnego wyznania. Na ogólne pytanie: „Jak bardzo jesteś religijny?” 11%
osób odpowiedziało: ‘bardzo’, 34% – dość mocno, 40% – umiarkowanie i 15% – słabo
religijny.
Jak ważna jest religia dla Polaków?
68% badanych stwierdziło, że religia odgrywa ważną/centralną (centrality of religion) rolę w
ich życiu. Ważność religii wzrasta wraz z wiekiem badanych. W grupie wiekowej 18-29 ten
odsetek równał się 57% i systematycznie wzrastał do 80% w grupie 60+ lat.
94% badanych uznało Boga za najwyższą wartość. Spośród osób niereligijnych 22%
badanych utożsamia się z tym stwierdzeniem. Jednocześnie 13% katolików i 9% osób silnie
religijnych zgodziło się z twierdzeniem, że: „Bóg lub boskość nie jest niczym więcej niż
produktem ludzkiem wyobraźni”!
Badanych można podzielić na 3 grupy pod względem postrzegania ważności religii. W grupie
pierwszej (41%) religia jest głównym drogowskazem postępowania. Wpływa silnie na
doświadczenia, zachowania, obraz siebie oraz styl życia.
Dla 48% Polaków religia stanowi wartość drugorzędną. Te osoby nie są motywowane przez
religię w spójny, stały sposób. Religijność tylko w pewnych aspektach wpływa na ich obraz
własnej osoby i codzienne zachowania. Doświadczenia religijne, choć mogą się pojawiać, są
rzadkie i najczęściej wywołane przez nie-religijne czynniki.
Trzecia grupa to osoby niereligjne (3%). Treści i doświadczenia religijne pojawiają się w ich
życiu sporadycznie, jeśli w ogóle.
Analiza indywidualnych przekonań pokazuje, że badani selektywnie wybierają treści swojej
wiary. 77% osób deklarujących się jako katolicy twierdzi, że Bóg istnieje i opiekuje się
ludzkością, ale 9% całkowicie odrzuca to twierdzenie. Przekonanie, że opiekunczy Bóg
istnieje wzrasta wraz z wiekiem (tutaj pisałem jak wiara zmniejsza lęk przed śmiercią) oraz z
intensywnością religijności.
Praktyki religijne
Polacy przykładają większą wagę do praktyk publicznych niż osobistych (modlitwa). Około
1/3 badanych praktykuje modlitwę osobistą raz dziennie a 21% nawet częściej. Ta zależność
nie zmienia się wraz z wiekiem.
53% badanych uczestniczy w różnego rodzaju publicznych praktykach religijnych (np. msza)
raz w tygodniu a 6% nawet częściej. Tendencja do uczestniczenia w publicznych praktykach
wzrasta wraz z wiekiem. 17% katolików chodzi na mszę tylko kilka razy do roku a 2% nigdy.
Intelektualny aspekt religijności
Jedynie 18% katolików (11% młodych osób: 18-29lat; oraz 32% seniorów: 60+ lat) jest
zainteresowana rozmyślaniem na zagadnieniami religijnymi. Nawet w grupie osób silnie
religijnych tylko 39% uważa za istotne podjęcie intelektualnej dyskusji na tematy wiary.
Tylko 27% respondentów (48% silnie religijnych) jest zainteresowana poszerzaniem swojej
wiedzy o zagadnieniach związanych z religią. Tylko 10% osób religijnych twierdzi, że
‘często’ czyta religijną literaturę. 47% twierdzi, że ‘nigdy’ lub ‘rzadko’ zastanawia się
krytycznie nad nauczaniem kościoła. O aktualnych badaniach na temat religijności i
inteligencji pisałem tutaj.
Doświadczenie religijne
37% Polaków nigdy nie miało teistycznego/religijnego doświadczenia. 40% twierdzi, że
czasami doświadcza sytuacji, w których bierze udział rzeczywistość nadprzyrodzona.
Naintensywniej takich sytuacji doświadczają osoby silnie religijne (59%). 7% katolików
deklaruje, że miało doświadczenie Boga (teistyczne) a 10%, że miało doświadczenia
panteistyczne. Emocje towarzyszące tym doświadczeniom Boga są najczęściej pozytywne:
cześć/respekt (awe) – 51%, nadzieja – 50%, wdzięczność – 49%, protekcja/opieka – 45%.
Jednak część badanych miało też odczucia negatywne: wina – 27%, lęk – 17%, wściekłość –
10%.
Obraz Boga
Obraz Boga polskich katolików jest niejasny, zróżnicowany i eklektyczny, łączący elementy
panteistyczne i teistyczne. 66% badanych (82% silnie religijnych) uważa, że Bóg jest energią,
która wszystko przenika. Jednocześnie, 76% postrzega Boga jako osobę, z którą można
nawiązać dialog. Większość kobiet (82%) i osób starszych twierdzi, że jest w osobistym
kontakcie z Bogiem. 82% katolików uważa Boga za siłę wyższą i jednocześnie 59% (65%
silnie religijnych) zgadza się ze zdaniem: „Bóg lub boskość to jest natura”.
Wiara w zło i szatana
Większy odsetek badanych wierzy w działanie aniołów (37%) niż demonów (11%). 68%
katolików twierdzi, że demoniczne moce nie istnieją. Z tym stwierdzeniem zgadza się 60%
osób silnie religijnych. Co ciekawe, ponad połowa badanych twierdzi, że musi być czujna
przeciwko złu. Lęk przed złem wzrasta wraz z wiekiem oraz intensywnością religijności.
Moralność
62% badanych deklarowało, że stosuje się do religijnych przykazań. Jednocześnie, wydaje
się, że normy etyczne nie są zależne od religijności. 81% polskich katolików i 85% silnie
wierzących twierdzi, że stosuje się do norm etycznych. W grupie osób niereligijnych 91%
twierdzi, że stosuje się do takich norm.
Wpływ religii na życie codzienne
Religia ma wpływ na życie badanych, ale w różnym stopniu na różne aspekty. Dla grupy 69%
badanych religia ma wpływ na postawy związane wydarzeniami narodzin i śmierci (69%), dla
60% na wychowanie dzieci, związek partnerski (52%), postawy wobec kryzysów (52%),
wolny czas (32%), pracę (28%), życie seksualne (25%), politykę (11%). Jeśli chodzi o
postawy wobec seksu, 75% badanych nie zgadza się dostosować swoich zachowań
seksualnych do nauczania kościoła.
Podsumowanie
Z badania przeprowadzonego przez fundację Bertelsmann Stiftung wyłania dość chaotyczny i
niespójny obraz religiności polaków. Zdecydowana większość deklaruje się być katolikami, a
jednocześnie część z nich twierdzi, że nie wierzy w Boga lub że Bóg jest tylko wytworem
wyobraźni. Niewielki odsetek respondentów jest zainteresowany pogłębianiem swojej
religijności oraz próbą rozwijania swojego rozumienia religii. To powoduje, że
skonfrontowani z racjonalną krytyką, nie będą umieli obronić swojego stanowiska. W
wynikach pojawia się też silny trend pokazujący, że intensywność religijnośći wzrasta wraz z
wiekiem. Czy można to zjawisko przypisać temu, że ludzie coraz lepiej rozumieją życie, czy
też może po prostu szukają sposobu żeby zmniejszyć swój lęk przed śmiercią. W świetle tych
badań Ojciec Dyrektor nie musi się obawiać o utratę słuchaczy, zakładając, że jego główna
grupa odbiorców to osoby 40+ jeśli nie 50+.
Ciekawa jest też obserwacja, że większy procent niewierzących deklaruje postępowanie wg
norm etycznych niż procent osób religijnych. To jest ważny głos w dyskusji o źródła ludzkiej
moralności i pomaga wybrzmieć pytaniu: „Czy to na pewno religia jest jej źródłem?”.
Tak silne zróżnicowanie i niespójność wierzeń rodzi pytanie o źródła samej religijności. Czy
ludzie są religijni na skutek łaski, jak pisze święty Paweł: „Łaską bowiem jesteście zbawieni
przez wiarę. A to pochodzi nie od was, lecz jest darem Boga” (Ef 2,8). Czy może jest po
prostu wynikiem oddziaływań społecznych i pełni określone funkcje w psychice, u każdego
nieco inne. Jednym łagodzi lęk przed śmiercią, innym pomaga poradzić sobie z trudnymi
wydarzeniami, jeszcze innym daje odpowiedzi na pytania, na które odpowiedzi nie znamy.
Która hipoteza lepiej wyjaśnia niespójną i eklektyczną religijność? A może należy spojrzeć na
problem jeszcze z innej strony?

You might also like