Exploratieboringen Schaliegas Boxtel;

wat en hoe, en de effecten

25 mei 2011

René Peters en Frank van Bergen TNO

 Wat is schalie gas?
Schalie gas is aardgas dat is blijven zitten waar het ontstaan is door de
slechte doorlaatbaarheid van het gesteente

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commo
ns/b/bb/GasDepositDiagram.jpg
Internationale ontwikkeling
Bestaan van dit gas al lang (meer dan 150 jaar) bekend, maar
economische productie tot voor kort niet mogelijk
Sinds de kennis om het te produceren het afgelopen decennium
ontwikkeld is in de V.S., heeft de toepassing in de V.S. een
razendsnelle groei doorgemaakt

http://www.getmoneyenergy.com/wp-
content/uploads/2010/01/shale-gas-basins-in-
usa.jpg

(IEA 2009)
Mogelijkheden voor schalie gas in
Nederland
TNO rapport i.o. van EBN (2009)
Schalie gas mogelijk in grote
hoeveelheden aanwezig
Kunnen we het produceren?
te vroeg om iets over te concluderen
meer onderzoek vereist
Verschillende oliemaatschappijen zien
potentieel
Exploratievergunning Noord-Brabant van Brabant
Resources
Exploratievergunning, geen winningsvergunning

tijd
Exploratievergunning
Winningsvergunning
(vaak 2-6jaar)
(meerjarig)
Aantonen van
Naar boven brengen van het gas
aanwezigheid gas

Aanvraag ingediend 2 september 2008 (moederbedrijf Cuadrilla)

Gehonoreerd 26 oktober 2009

TNO: vertrouwelijk geotechnisch advies aan Economische

Zaken (6 april 2009)
Exploratievergunning Noord-Brabant

Wat is er bekend in het publieke domein over het gebied rond Boxtel?

Data over de ondergrond voor iedereen toegankelijk op:

www.nlog.nl
 Aanwezigheid (dus niet de
produceerbaarheid) van gas
in de schalies de buurt van
Boxtel is aangetoond

Gasvelden in
de buurt van
Waalwijk
Geologische kaarten
Op basis van de beschikbare data heeft TNO dieptekaarten gemaakt
Een exploratieboring in Boxtel moet de aanwezigheid van gas aantonen

Dieptekaart basis Altena Groep (~grens tussen afzettingen van Jura en Trias ouderdom)
 Hoe wordt een schaliegasboring meestal geboord?

Verticaal deel, tot 4500 m diep

http://wri.eas.cornell.edu/gas_
wells_well_drilling.html

Horizontaal deel, tot 7000 m lang

Wat is “fraccing”?

Rondom de put wordt van nature slecht doorlaatbaar gesteente

gebroken in de schalielaag om het gesteente beter doorlaatbaar te

maken zodat gas makkelijker te winnen is

Bij schaliegas productie in de V.S. wordt de techniek op grote schaal

toegepast

In het Waalwijk gasveld is in alle putten “fraccing” uitgevoerd (~1999 –

2002)
Wat is fraccing?
Wat is fraccing?
 Wat is fraccing?

Het omliggende gesteente voert druk uit op de schalielaag waardoor de breuk

beperkt blijft tot deze laag
Wat is de techniek?
Voor ondergronds “fraccen” wordt vloeistof
gebruikt (water)
De hoge vloeistofdruk ondergronds zorgt
ervoor dat het gesteente onder spanning
komt te staan en breekt
Daarna wordt in de breuken, samen met het
water, zand gespoten
Om dit te bereiken worden bepaalde
chemicaliën toegevoegd
Daarnaast worden vaak nog andere chemicaliën

toegevoegd http://fracfocus.org/
Gezamenlijke website van de
De gebruikte chemicaliën in de V.S. zijn nu openbaar “Ground Water Protection
Council” en de “Interstate Oil
Na “fraccen” stroomt de vloeistof weer de put and Gas Compact
Commission”
uit en wordt opgevangen en gezuiverd
Incidenten

In de V.S. zijn tienduizenden productieputten geboord in een zeer korte

periode, door veelal nieuwe bedrijven
Verreweg de meeste van deze putten zijn geboord zonder incidenten
Er zijn incidenten gemeld waarvan de schuld is gelegd bij de
schaliegasboringen
Dit heeft aanleiding gegeven tot een grootschalig onderzoek in de V.S.
door de EPA naar de oorzaken van deze incidenten (scope of study:
200+ pagina’s)
Onderzoek gestart in 2011, loopt nog
Wat voor incidenten zijn gemeld?
Vervuiling van grond/drinkwater met chemicaliën
Vervuiling van grond/drinkwater met methaangas
Vervuiling van oppervlaktewater met chemicaliën

Deze incidenten worden vaak (ten onrechte) verklaard door te wijzen op

breuken die tot in de grondwater zone reiken

Voor diepere schalielagen is dit onwaarschijnlijk (in NL drinkwater niet

dieper dan ~ 500m, schalielagen op 2500 tot 4500 m)
Mogelijke oorzaken
Het lijkt waarschijnlijker dat als er lekkage
van gas en/of vloeistof plaats heeft
gevonden, dit langs het verticale deel van
de put heeft gelekt
Dit had voorkomen moeten worden door het
cement tussen de buis (“casing”) en het
boorgat
Als de cementering slecht is uitgevoerd (en
niet is gecontroleerd), kan dit een mogelijk
lekkagepad vormen
De regels over cementering in de V.S. variëren (zie http://fracfocus.org/
http://fracfocus.org/)

In Nederland is altijd sprake van meerdere

verbuizingen
Mogelijke oorzaken

De vloeistof met chemicaliën is mogelijk aan het oppervlak in het

milieu terecht gekomen

Tijdens het “fraccen” of het terugproduceren

Bijv. Chesapeake incident in Pennsylvania 19 april jl.

In de V.S. gebruikt men vaak “vijvers” om de vloeistof op te vangen,

waaruit kan lekken
dit is in Nederland niet toegestaan, in Nederland is het verplicht om
het water uit gasputten te reinigen
Aardbevingen
Kans op voorkomen van geïnduceerde aardbevingen is erg klein

Engeland (1 april): kleine beving (2.2 op Schaal van Richter) in de buurt

van booractiviteiten op 9 km diepte, direct verband kan niet worden
aangetoond (British Geological Survey)
2.2 op Schaal van Richter: over het algemeen wordt deze beving niet gevoeld,
maar is wel meetbaar

Bodembeweging

Kans op bodembeweging is klein, gezien de grote diepte en aangezien

er relatief weinig gas en vloeistof wordt onttrokken
Afsluiting
Nederlandse en Amerikaanse situatie is slecht vergelijkbaar
Verwachting is dat zal blijken dat het merendeel van de incidenten in de
V.S. veroorzaakt is door een slechte uitvoering onder de
omstandigheden in de V.S. (haast, gebrek aan tijd/geld?)
Advies is om door controle en monitoring van de activiteiten door de
bevoegde instanties het risico tot een acceptabel minimum te beperken
Advies is om transparant te zijn over het gebruik van de chemicalien
voor het fraccing proces

www.tno.nl/schaliegas