You are on page 1of 5

ACTA UNIVERSITATIS PALACKIANAE OLOMUCENSIS FACULTAS PHILOSOPHICA PHILOLOGICA 71

ALGUMAS CORRENTES DA INSPIRAO NA POESIA LRICA DE LUS VAZ DE CAMES

Milada Pravdov

1. As duas correntes principais Existem vrias correntes pelas quais foi inspirada a poesia camoniana lrica, isto a poesia do maior poeta renascentista portugus. A poesia dele principalmente est inspirada pelas duas escolas poticas. A escola trovadoresca peninsular, autctone, e a escola renascentista italiana, daqui falamos da inspirao, ou seja da obra italianizante camoniana. O facto de Cames estar inspirado pela escola renascentista italiana pode servir-nos para desenvolver a seguinte teoria: A escola potica italiana, ou seja petrarquista, mesmo tambm est inspirada por uma parte pela escola trovadoresca, dando nos assim uma ocasio de considerar a poesia autctone peninsular como uma parte das correntes inspirativas desta famosa e na poesia lrica importantssima escola renascentista italiana. Daqui porvem a ideia de volta da inspirao, isto , uma inspirao, uma das maneiras de compor a poesia como se viajasse primeiro da pennsula para a Itlia renascentista e depois, estando o Cames inspirado pela lrica petrarquista, voltasse outra vez para a pennsula. Segundo esta teoria, existe uma continuidade complexa entre a poesia lrica peninsular e a do centro da Renascena. Deste ponto de vista destaca a importncia no s da poesia peninsular lrica como tal, mas tambm a importncia da obra lrica do prprio Cames. 2.1. O valor da corrente peninsular lirismo tradicionalista Primeiro vamos prestar ateno corrente peninsular pela qual foi inspirada de maneira significativa a obra lrica camoniana. Se falamos da lrica peninsular, no podemos deixar de mencionar que esta chegou para os tempos de Cames no s atravs dos antigos Cancioneiros, mas sobre tudo por meio do Cancioneiro Geral. Embora este cancioneiro coleccione a poesia palaciana, mantem a herana do trovadorismo peninsular captando mesmo a transio do lirismo medieval para o renascentista.

97

De qualquer forma Cames parece ter-se inspirado nas antigas cantigas de amigo, retomando sobre tudo o tema que at nos faz lembrar as canes populares. Por outro lado, na forma do poema, podemos encontrar os vestgios do Cancioneiro Geral. O autor com freqencia usa a forma da redondilha mantendo simultneamente um certo paralelismo medieval no refro, como podemos ver no seguinte poema. 2.2. Anlise da redondilha Descala vai Leanor
MOTE: Descala vai pera a fonte Leanor pela verdura, Vai fermosa e no segura.

VOLTAS Leva na cabea o pote, O testo nas mos de prata. Cinta de fina escarlata, Sainho de chamalote, Traz a vasquinha de cote Mais branca que a neve pura. Vai fermosa, e no segura. Descobre a touca a garganta, Cabelos de ouro entranado, Fita de cor de encarnado, To linda que o mundo espanta. Chove nela graa tanta, Que d graa a fermosura. Vai fermosa, e no segura. Como tivemos ocasio de observar, o tema deste vilancete como se estivesse tirado dos antigos cancioneiros medievais, incluindo os elementos buclicos, tpicos para as pastorelas, como a fonte ou o caminho cheio da verdura. Tambm a mtrica dos versos faz nos lembrar o trovadorismo medieval, usando o autor a medida velha, ainda acentuada pelo uso do refro em cada estrofe (inclusive no mote). Os vestgios da transio da poesia trovadoresca medieval para a renascentista (fenmenos sintomticos para o Cancioneiro Geral) possvel ver no retrato da Leanor, que de certa maneira podia at ser considerada como uma mulher petrarquiana: loira, bela e graciosa, acentuando a graa espiritual.

escarlata tecido vermelho de l; sainho casaco curto; vasquinha saia com muitas pregas; de cote de uso dirio.

98

2.3. Lrica renascentista-petrarquista Depois de termos analisado a corrente inspirativa peninsular, vamos olhar para a herana clssica na obra de Cames, isto , tentar procurar na lrica camoniana os fenmenos nos quais podemos demonstrar a inspirao pela renascena italiana e sobre tudo, pela obra de Petrarca. Quanto forma, na poca de Cames mistura-se a medida velha com o estilo novo, introduzido para Portugal da Itlia por S de Miranda. Como sabemos, neste estilo novo predomina o decasslabo, que abre a porta ao soneto (ao qual vamos prestar a maior ateno), cano de novo molde, ode, cloga, elegia e s outras novas formas da poesia. Falando dos temas na lrica italianizante camoniana, temos que mencionar o galanteio ou o encarecimento amoroso, a psicologia da paixo amorosa, mas tambm os temas filosficos como, por exemplo, o desajustamento entre o merecimento e a fortuna, entre o direito felicidade e o gozo dela, etc. O papel inspirativo de Petrarca possvel ver sobre tudo nas composies camonianas amorosas. A mulher ideal, a imagem da Amada em Cames mesmo petrarquiana. Petrarquiana tambm a ideia do apuramento do Amor graas ausncia. Analisemos agora um soneto dos mais bonitos na obra camoniana: 2.4. Anlise do soneto Amor fogo que arde sem se ver Amor fogo que arde sem se ver, ferida que di e no se sente, um contentamento descontente, dor que desatina sem doer. um no querer mais que bem querer, solitrio andar por entre a gente, nunca contentar-se de contente, um cuidar que ganhou em se perder. querer estar preso por vontade, servir a quem vence o vencedor, ter com quem nos mata lealdade. Mas como causar pode seu favor Nos coraes humanos amizade, Se to contrrio a si o mesmo Amor?

desatina enloquece; servir a quem vence o vencedor o vencedor servir o vencido.

99

Este soneto uma definio potica do amor. Como se o Cames quizesse definir este sentimento indefinvel e explicar o inexplicvel, inventando imensos contrastes para caracterizar este mistrio. O poeta parece chegar a uma concluso, expressada pela interrogao no ltimo terceto. A forma do soneto bem corresponde ao tema do poema. Podemos dizer que a primeira vista um jogo renascentista, mas depois descobrimos o sentido profundo do poema. E nisso encontramos a arte do autor nesta capacidade de tomar de leve (como se fosse jogo) um tema que nos faz pensar profundamente nos problemas psicolgicos bastante complicados. 3. O tema do amor na lrica camoniana Com este soneto estamos a chegar para o facto de que o tema do amor predominante na lrica camoniana. Salienta-se tanto em tom ligeiro, como espirituoso ou picante. Na obra camoniana podemos encontrar toda a variedade quanto s formas da poesia amorosa: desde a cortesanesca at a sria, com o sentimento de pecado. A lrica camoniana amorosa mostra no s uma ampla variedade das possibilidades da expresso, tanto na forma como no tema, mas tambm e sobre tudo uma profundidade ao expressar um dos mais belos sentimentos humanos, aproveitando ao lado das possibilidades literrias renascentistas (modernas na poca), tambm a herana trovadoresca peninsular. E por esta razo e outras que Lus Vaz de Cames considerado o poeta nacional, o maior lrico portugus, mas tambm um dos maiores lricos europeus no s do Renascimento.

BIBLIOGRAFIA
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. BORREGANA, Ant. Afonso: Cames lrico. Lisboa, 1993. BUESCU, M. Leonor: Aspectos da Herana Clssica na Cultura Portuguesa. Biblioteca Breve I.C.L.P. FILHO, Leodegrio de Azevedo: Introduo Lrica de Cames. Biblioteca Breve, I.C.L.P., 1990. FLORIDO, Jos: Lus de Cames Redondilhas, Sonetos e Cano X. Bsica Editora. MATOS, M. Vitalina Leal de: Introduo Poesia de Lus de Cames. Biblioteca Breve I.C.L.P. MATOS, M. Vitalina Leal de: A lrica de Lus Cames. Seara Nova, Comunicao, 1981. ROCHA, Clara Crabb: A Poesia Lrica de Cames uma Esttica de Seduo. Cadernos F.A.O.J. SARAIVA, Ant. Jos: Ser ou no Ser Arte. Europa Amrica. 1973 SARAIVA, Ant. Jos: Histria ilustrada das Grandes Literaturas. Europa Amrica. SARAIVA, Jos Hermano: Cames Sonetos. Europa Amrica.

100

RESUM Nkter zdroje inspirace v Camesov lyrice Pspvek se zabv rznmi inspirativnmi zdroji v lyrick poezii Luse de Camese. Pozornost je vnovna zejmna inspiraci tzv. poloostrovn trubadrskou kolou a kolou renesann petrarkovskou. Na zklad tchto dvou hlavnch proud, ktermi byl Cames ve sv lyrick tvorb inspirovn, a vzhledem k jejich vzjemnmu psoben, dochz autorka k tzv. teorii nvratu inspirace. Tento nvrat chpe jako vzjemn ovlivovn poloostrovn lyrick poezie a poezie italsk renesance reprezentovan pedevm dlem Franceska Petrarky. Oba proudy se nakonec jakoby stetvaj a spojuj v lyrice Camesov a dvaj vzniknout jednomu z nejpsobivjch bsnickch dl v evropsk poezii. Prce je doplnna ukzkami z Camesova dla.

SUMMARY Some sources of inspiration in Cames lyrical poetry The article deals with various sources of inspiration in the lyrical poetry of Lus de Cames. Special attention is paid to the inspiration by the so called peninsular troubadour school and Petrarchian-Renaissance school. The autor comes to the so called theory of the return of inspiration which is based on the two above mentioned currents, that inspired Cames in his lyrical poetry, and on their interrelation and correlation. She understands this return as a mutual influence of the peninsular lyrical poetry and of the poetry of Italian Renaissance represented primarily by the work of Francesco Petrarch. Both currents finally meet and join in Cames lyrical poetry and result in one of the most impressive works of verse in European poetry. Extracts of Cames poetry are included in the article.

Milada Pravdov Katedra romanistiky Filozofick fakulta Univerzity Palackho Kkovskho 10 CZ-771 80 OLOMOUC

101

You might also like