Modeliranje Konstrukcija

Graevinski fakultet Sveuilita u Rijeci Prof.dr.sc.
Ivica Koar
Modeliranje konstrukcija 1
Modeliranje konstrukcija

Ivica Koar

Sveuilite u Rijeci
Graevinski fakultet

Graevinski fakultet Sveuilita u Rijeci Prof.dr.sc. Ivica Koar
Uvod u modeliranje

1 VRSTE MODELA KONSTRUKCIJA
Dvije glavne grupe modela su materijalni modeli i matematiki modeli, pri emu svaki ima
svoje dobre i loe strane, kao i specifinosti o kojima treba voditi rauna. Ovdje e biti
rije samo o matematikim modelima.
2 PRINCIPI IZRADE MODELA
Kod izrade modela ne moemo se rukovoditi principom geometrijske slinosti.
Na pr. elimo modelirati gredu koja je u stvarnosti:
L=10m b=0.50m h=1.0m dakle, I=0.042m
4
progib takve grede je =500E/P
Ukoliko nainimo 10 puta manji model
L=1.0m b=0.05m h=0.1m dakle, I=4.2E6m
4

progib takve grede je =5000E/P, dakle 10 puta vei.
Vidimo da slunost vrijedi kod linearno elastinih problema.
Pretpostavimo sada da raunamo nosivost AB grede istih dimenzija i presjeka, uz
MB 30 (f
B
=20.5 Mpa), GA 240/360 (
02
=240 Mpa)
zatitni sloj 2cm i 1% armature Aa=50cm
2
.
Za deformaciju
a
=10ppm i
b
=1.5ppm nosivost je
Nu=381.11 kN (vlak) i Mu=946,2 kNm.
Greda kojoj su sve dimenzije smanjene 2 puta (i zatitni sloj), a armatura je ostakla 1%
(Aa=12.5cm
2
) nosivost je 8 puta manja
Nu=95.28 kN (vlak) i Mu=118.27 kNm.
(Aa=3.125cm
2
(Aa=0.5cm
2
Isto vrijedi ako pretpostavimo da je naa greda od armiranog betona i raunamo joj
nosivost jer se po naim (i skoro svim drugim) propisima za AB ne uzima u obzir veliina
konstrukcije (size effect), tj. nosivost AB konstrukcije je linearno zavisna o njenoj
veliini.

3 MODELIRANJE KAMENIH, ZEMLJANIH I KONSTRUKCIJA OD OPEKE

Ovaj tip konstrukcija se najee javlja kod sanacije povijesnih graevina. Karakterizira ih
ponaanje koje nije elastino, te se u pravilu trebaju koristiti metode nelinearne analize, u
prvom redu zbog male ili nikakve vlane vrstoe.
Primjer nelinearnog modeliranja AB grede (program MASA : Koar & Obolt)

Slike: Dijagram sila-pomak, naprezanja u betonu, naprezanja u armaturi.
Modeliranje tapnih konstrukcija programom OKVIRW (Ivica Koar)

broj cvorova konstrukcije
broj stapova konstrukcije
broj razlicitih tipova presjeka/materijala stapova konstrukcije
broj slucajeva opterecenja koja zelimo zasebno racunati (i koje po zavrsenom
proracunu mozemo kombinirati po zelji;

Podaci o presjecima

E = modul elasticnosti materijala
G = modul smika materijala
A = povrsina poprecnog presjeka stapa
I = moment inercije poprecnog presjeka stapa
ar = korekcioni faktor za uticaj smika na presjek
gama = specificna tezina materijala stapa u [kN/m3]
alfa = koeficijent termicke ekspanzije materijala
h = visina poprecnog presjeka stapa

PODACI O GEOMETRIJI

Tipovi cvorova
POMAK U SMJERU OSI 'X', POMAK U SMJERU OSI 'Y', ROTACIJA.
Na pr.:
TIP...........0, 0, 0 - pomaci u svim smjerovima sprijeceni
TIP...........0, 1, 1 - pomak "X" sprijecen, os "Y" i rotacija slobodni
TIP...........0, 0, 1 - pomaci "X" i "Y" sprijeceni, rotacija slobodna
TIP...........1, 1, 0 - pomaci "X" i "Y" slobodni, rotacija sprijecena

Tipovi stapova
tip (1) upeto obostrano tip (4) zglob obostrano
tip (2) zglob lijevo tip (3) zglob desno

Spoj stapova u cvorove
Kraj konzolnog nosaca se smatra upet u pomicni cvor!

A/ Svi stapovi medjusobno upeti; oslonac prema tipu sprijecenog pomaka:

oslonac kontinuiranog nosaca

B/ Svi stapovi zglobno vezani; oslonac na rotaciju upet, dva pomaka prema stvarnom
stanju

C/ Kombinacija, tj. barem dva stapa su medjusobno kruto vezana; oslonac oznacavamo kao
sto je navedeno prema tipu pomaka koji je sprijecen:

PODACI O OPTERECENJIMA
broj opterecenja, na cvorove i na stapove

TIP 1).JEDNOLIKO OPTERECENJE:


TIP 2).DVA TROKUTA:

TIP 3).DVA TROKUTA + TRAPEZ:

TIP 4).TRAPEZNO OPTERECENJE:

TIP 5).KONCENTRIRANO OPTERECENJE:


TIP 6).DEFORMACIJE KRAJEVA STAPA
- izduzenje (skracenje) stap
- zaokret lijevog cvora
- zaokret desnog cvora

TIP 7).TEMPERATURNA PROMJENA
- jednolika promjena temperature cijelog stapa
- diferencijalna promjena temperature po visini stapa (razlika u temperaturi s donje i
gornje strane stapa - gore i dole u odnosu na polozaj lokalne osi X)

TIP 8).VLASTITA TEZINA
- tretira se kao jednoliko opterecenje u smjeru -Y
- intenzitet opterecenja je -gama*A (podaci iz PRESJEKa)

Prikaz mogucih orjentacija globalnih i lokalnih osi stapa :
-cvor "i" je uvijek lijevi cvor (cvor "j" je desni cvor);
X,Y= globalne osi, x,y= lokalne osi

slika 1.4.1

slika 1.4.2

slika 1.4.3

slika 1.4.4

Prikaz primjera jednolikog opterecenja


OPCENITO O REZULTATIMA

izabrati opciju PRORACUN, zatim izlazni meni:

P - PO OPTERECENJIMA
K - KOMBINACIJE
C - CRTEZ
E - KRAJ
===============
I

Primjer

Crtez konstrukcije iz primjera i osnovni podaci:

slika 5.1.1
Broj cvorova = 18
Broj stapova = 25
Broj presjeka= 2
Broj opterec.= 4
Opterecenja su:
1. vlastita tezina
2. korisno opterecenje
3. vjetar na stapove 1 do 5
4. temperaturno opterecenje na stapove 11 do 15

Rezultati:


Stabilnost tapnih konstrukcija

esto se teorija stabilnosti tapnih konstrukcija naziva teorija II reda, to je preuzeto iz
njemakog jezika, ali predstavlja ui pojam. Najopenitiji pojam je 'geometrijska
nelinearnost' koji nam govori da jednadbe ravnotee postavljamo na deformiranom tijelu
ije smo pomake opisali bez pojednostavljenja (bez pretpostavke da su neke veliine
'male').

Budui da je geometrijski nelinearna teorija tapova dosta sloena, mi emo se zadrati na
pojmovima stabilnosti, tj. Na odreivanju kritine sile pritisnutog tapa i na odreivanju
promjene reznih sila grede od utjecaja uzdune sile (teorija II reda).



Primjeri izraun greda (stupova) po teoriji II reda

Vidi FRaK 18/19 od prosinca 1986.

IZVIJANJE STAPOVA
duzina = 10.000
broj cvorova = 19
modul elast. = 3.000E+07
Rubni uvjeti
gornji rub : zglob
donji rub : zglob
=================
I 1= 0.10000000 K 1= 0.000 P 1= 0.000 Q 1= 500.000
I 2= 0.10000000 K 2= 0.000 P 2= 0.000 Q 2= 500.000
I 3= 0.10000000 K 3= 0.000 P 3= 0.000 Q 3= 500.000
I 4= 0.10000000 K 4= 0.000 P 4= 0.000 Q 4= 500.000
I 5= 0.10000000 K 5= 0.000 P 5= 0.000 Q 5= 500.000
I 6= 0.10000000 K 6= 0.000 P 6= 0.000 Q 6= 500.000
I 7= 0.10000000 K 7= 0.000 P 7= 0.000 Q 7= 500.000
I 8= 0.10000000 K 8= 0.000 P 8= 0.000 Q 8= 500.000
I 9= 0.10000000 K 9= 0.000 P 9= 0.000 Q 9= 500.000
I10= 0.10000000 K10= 0.000 P10= 0.000 Q10= 500.000
I11= 0.10000000 K11= 0.000 P11= 0.000 Q11= 500.000
I12= 0.10000000 K12= 0.000 P12= 0.000 Q12= 500.000
I13= 0.10000000 K13= 0.000 P13= 0.000 Q13= 500.000
I14= 0.10000000 K14= 0.000 P14= 0.000 Q14= 500.000
I15= 0.10000000 K15= 0.000 P15= 0.000 Q15= 500.000
I16= 0.10000000 K16= 0.000 P16= 0.000 Q16= 500.000
I17= 0.10000000 K17= 0.000 P17= 0.000 Q17= 500.000
I18= 0.10000000 K18= 0.000 P18= 0.000 Q18= 500.000
I19= 0.10000000 K19= 0.000 P19= 0.000 Q19= 500.000

Rezultati :
gore : M = 0.000 Q = 4750.000 N = 0.000
y 1= 6.93 M 1= 2375.000 Q 1= 4250.000 N 1= 0.000
y 2= 13.66 M 2= 4500.000 Q 2= 3750.000 N 2= 0.000
y 3= 20.01 M 3= 6375.000 Q 3= 3250.000 N 3= 0.000
y 4= 25.83 M 4= 8000.000 Q 4= 2750.000 N 4= 0.000
y 5= 30.99 M 5= 9375.000 Q 5= 2250.000 N 5= 0.000
y 6= 35.36 M 6= 10500.000 Q 6= 1750.000 N 6= 0.000
y 7= 38.86 M 7= 11375.000 Q 7= 1250.000 N 7= 0.000
y 8= 41.42 M 8= 12000.000 Q 8= 750.000 N 8= 0.000
y 9= 42.97 M 9= 12375.000 Q 9= 250.000 N 9= 0.000
y10= 43.49 M10= 12500.000 Q10= -250.000 N10= 0.000
y11= 42.97 M11= 12375.000 Q11= -750.000 N11= 0.000
y12= 41.42 M12= 12000.000 Q12= -1250.000 N12= 0.000
y13= 38.86 M13= 11375.000 Q13= -1750.000 N13= 0.000
y14= 35.36 M14= 10500.000 Q14= -2250.000 N14= 0.000
y15= 30.99 M15= 9375.000 Q15= -2750.000 N15= 0.000
y16= 25.83 M16= 8000.000 Q16= -3250.000 N16= 0.000
y17= 20.01 M17= 6375.000 Q17= -3750.000 N17= 0.000
y18= 13.66 M18= 4500.000 Q18= -4250.000 N18= 0.000
y19= 6.93 M19= 2375.000 Q19= -4750.000 N19= 0.000
dole : M = 0.000 Q = -4750.000


Uzduzno opterecen stap
=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q = 5046.944 N = 20000.000
y 1= 7.42 M 1= 2523.472 Q 1= 4538.533 N 1= 20000.000
y 2= 14.64 M 2= 4792.739 Q 2= 4022.557 N 2= 20000.000
y 3= 21.45 M 3= 6804.017 Q 3= 3499.877 N 3= 20000.000
y 4= 27.70 M 4= 8553.956 Q 4= 2971.364 N 4= 20000.000
y 5= 33.23 M 5= 10039.638 Q 5= 2437.898 N 5= 20000.000
y 6= 37.93 M 6= 11258.587 Q 6= 1900.370 N 6= 20000.000
y 7= 41.69 M 7= 12208.772 Q 7= 1359.674 N 7= 20000.000
y 8= 44.43 M 8= 12888.609 Q 8= 816.712 N 8= 20000.000
y 9= 46.10 M 9= 13296.965 Q 9= 272.389 N 9= 20000.000
y10= 46.66 M10= 13433.159 Q10= -272.389 N10= 20000.000
y11= 46.10 M11= 13296.965 Q11= -816.712 N11= 20000.000
y12= 44.43 M12= 12888.609 Q12= -1359.674 N12= 20000.000
y13= 41.69 M13= 12208.772 Q13= -1900.370 N13= 20000.000
y14= 37.93 M14= 11258.587 Q14= -2437.898 N14= 20000.000
y15= 33.23 M15= 10039.638 Q15= -2971.364 N15= 20000.000
y16= 27.70 M16= 8553.956 Q16= -3499.877 N16= 20000.000
y17= 21.45 M17= 6804.017 Q17= -4022.557 N17= 20000.000
y18= 14.64 M18= 4792.739 Q18= -4538.533 N18= 20000.000
y19= 7.42 M19= 2523.472 Q19= -5046.944 N19= 20000.000
dole : M = 0.000 Q = -5046.944


=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q = 6834.893 N = 100000.000
y 1= 10.42 M 1= 3417.447 Q 1= 6277.936 N 1= 100000.000
y 2= 20.56 M 2= 6556.414 Q 2= 5668.662 N 2= 100000.000
y 3= 30.16 M 3= 9390.745 Q 3= 5012.150 N 3= 100000.000
y 4= 38.97 M 4= 11896.820 Q 4= 4313.869 N 4= 100000.000
y 5= 46.79 M 5= 14053.755 Q 5= 3579.640 N 5= 100000.000
y 6= 53.44 M 6= 15843.575 Q 6= 2815.580 N 6= 100000.000
y 7= 58.76 M 7= 17251.365 Q 7= 2028.058 N 7= 100000.000
y 8= 62.65 M 8= 18265.394 Q 8= 1223.634 N 8= 100000.000
y 9= 65.02 M 9= 18877.211 Q 9= 409.014 N 9= 100000.000
y10= 65.82 M10= 19081.718 Q10= -409.014 N10= 100000.000
y11= 65.02 M11= 18877.211 Q11= -1223.635 N11= 100000.000
y12= 62.65 M12= 18265.394 Q12= -2028.058 N12= 100000.000
y13= 58.76 M13= 17251.365 Q13= -2815.580 N13= 100000.000
y14= 53.44 M14= 15843.575 Q14= -3579.640 N14= 100000.000
y15= 46.79 M15= 14053.755 Q15= -4313.869 N15= 100000.000
y16= 38.97 M16= 11896.820 Q16= -5012.150 N16= 100000.000
y17= 30.16 M17= 9390.745 Q17= -5668.662 N17= 100000.000
y18= 20.56 M18= 6556.414 Q18= -6277.936 N18= 100000.000
y19= 10.42 M19= 3417.447 Q19= -6834.893 N19= 100000.000
dole : M = 0.000 Q = -6834.893


=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q = 13246.306 N = 200000.000
y 1= 21.24 M 1= 6623.153 Q 1= 12525.534 N 1= 200000.000
y 2= 41.93 M 2= 12885.920 Q 2= 11596.003 N 2= 200000.000
y 3= 61.54 M 3= 18683.921 Q 3= 10473.206 N 3= 200000.000
y 4= 79.60 M 4= 23920.524 Q 4= 9175.855 N 4= 200000.000
y 5= 95.67 M 5= 28508.452 Q 5= 7725.573 N 5= 200000.000
y 6= 109.36 M 6= 32371.239 Q 6= 6146.532 N 6= 200000.000
y 7= 120.35 M 7= 35444.505 Q 7= 4465.049 N 7= 200000.000
y 8= 128.39 M 8= 37677.029 Q 8= 2709.148 N 8= 200000.000
y 9= 133.28 M 9= 39031.603 Q 9= 908.094 N 9= 200000.000
y10= 134.93 M10= 39485.650 Q10= -908.094 N10= 200000.000
y11= 133.28 M11= 39031.603 Q11= -2709.148 N11= 200000.000
y12= 128.39 M12= 37677.029 Q12= -4465.049 N12= 200000.000
y13= 120.35 M13= 35444.504 Q13= -6146.532 N13= 200000.000
y14= 109.36 M14= 32371.238 Q14= -7725.573 N14= 200000.000
y15= 95.67 M15= 28508.452 Q15= -9175.855 N15= 200000.000
y16= 79.60 M16= 23920.524 Q16= -10473.206 N16= 200000.000
y17= 61.54 M17= 18683.921 Q17= -11596.003 N17= 200000.000
y18= 41.93 M18= 12885.920 Q18= -12525.534 N18= 200000.000
y19= 21.24 M19= 6623.153 Q19= -13246.306 N19= 200000.000
dole : M = 0.000 Q = -13246.306


=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q =-263063.402 N = 300000.000
y 1= -446.36 M 1=-131531.701 Q 1=-256986.817 N 1= 300000.000
y 2= -881.75 M 2=-260025.110 Q 2=-244485.562 N 2= 300000.000
y 3= -1295.48 M 3=-382267.891 Q 3=-225872.167 N 3= 300000.000
y 4= -1677.35 M 4=-495203.974 Q 4=-201611.969 N 4= 300000.000
y 5= -2017.95 M 5=-596009.959 Q 5=-172311.470 N 5= 300000.000
y 6= -2308.89 M 6=-682165.694 Q 6=-138703.185 N 6= 300000.000
y 7= -2542.97 M 7=-751517.286 Q 7=-101627.322 N 7= 300000.000
y 8= -2714.44 M 8=-802330.947 Q 8= -62010.774 N 8= 300000.000
y 9= -2819.04 M 9=-833336.334 Q 9= -20843.957 N 9= 300000.000
y10= -2854.19 M10=-843758.312 Q10= 20843.958 N10= 300000.000
y11= -2819.04 M11=-833336.333 Q11= 62010.775 N11= 300000.000
y12= -2714.44 M12=-802330.946 Q12= 101627.322 N12= 300000.000
y13= -2542.97 M13=-751517.285 Q13= 138703.186 N13= 300000.000
y14= -2308.89 M14=-682165.692 Q14= 172311.470 N14= 300000.000
y15= -2017.95 M15=-596009.957 Q15= 201611.968 N15= 300000.000
y16= -1677.35 M16=-495203.973 Q16= 225872.167 N16= 300000.000
y17= -1295.48 M17=-382267.890 Q17= 244485.561 N17= 300000.000
y18= -881.75 M18=-260025.109 Q18= 256986.816 N18= 300000.000
y19= -446.36 M19=-131531.701 Q19= 263063.402 N19= 300000.000
dole : M = 0.000 Q = 263063.402


=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q = 4261.086 N = -40000.000
y 1= 6.11 M 1= 2130.543 Q 1= 3775.290 N 1= -40000.000
y 2= 12.05 M 2= 4018.188 Q 2= 3302.078 N 2= -40000.000
y 3= 17.64 M 3= 5669.227 Q 3= 2839.873 N 3= -40000.000
y 4= 22.77 M 4= 7089.163 Q 4= 2387.134 N 4= -40000.000
y 5= 27.31 M 5= 8282.730 Q 5= 1942.352 N 5= -40000.000
y 6= 31.15 M 6= 9253.906 Q 6= 1504.045 N 6= -40000.000
y 7= 34.23 M 7= 10005.928 Q 7= 1070.751 N 7= -40000.000
y 8= 36.47 M 8= 10541.304 Q 8= 641.026 N 8= -40000.000
y 9= 37.83 M 9= 10861.817 Q 9= 213.438 N 9= -40000.000
y10= 38.29 M10= 10968.536 Q10= -213.438 N10= -40000.000
y11= 37.83 M11= 10861.817 Q11= -641.026 N11= -40000.000
y12= 36.47 M12= 10541.304 Q12= -1070.751 N12= -40000.000
y13= 34.23 M13= 10005.928 Q13= -1504.045 N13= -40000.000
y14= 31.15 M14= 9253.906 Q14= -1942.352 N14= -40000.000
y15= 27.31 M15= 8282.730 Q15= -2387.134 N15= -40000.000
y16= 22.77 M16= 7089.163 Q16= -2839.873 N16= -40000.000
y17= 17.64 M17= 5669.227 Q17= -3302.078 N17= -40000.000
y18= 12.05 M18= 4018.188 Q18= -3775.290 N18= -40000.000
y19= 6.11 M19= 2130.543 Q19= -4261.086 N19= -40000.000
dole : M = 0.000 Q = -4261.086


=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q = 2360.185 N =-400000.000
y 1= 2.99 M 1= 1180.092 Q 1= 1938.857 N 1=-400000.000
y 2= 5.88 M 2= 2149.521 Q 2= 1582.159 N 2=-400000.000
y 3= 8.59 M 3= 2940.601 Q 3= 1278.199 N 3=-400000.000
y 4= 11.05 M 4= 3579.700 Q 4= 1016.846 N 4=-400000.000
y 5= 13.22 M 5= 4088.123 Q 5= 789.387 N 5=-400000.000
y 6= 15.04 M 6= 4482.816 Q 6= 588.242 N 6=-400000.000
y 7= 16.50 M 7= 4776.937 Q 7= 406.704 N 7=-400000.000
y 8= 17.55 M 8= 4980.289 Q 8= 238.723 N 8=-400000.000
y 9= 18.19 M 9= 5099.651 Q 9= 78.700 N 9=-400000.000
y10= 18.40 M10= 5139.001 Q10= -78.700 N10=-400000.000
y11= 18.19 M11= 5099.651 Q11= -238.723 N11=-400000.000
y12= 17.55 M12= 4980.289 Q12= -406.704 N12=-400000.000
y13= 16.50 M13= 4776.937 Q13= -588.242 N13=-400000.000
y14= 15.04 M14= 4482.816 Q14= -789.387 N14=-400000.000
y15= 13.22 M15= 4088.123 Q15= -1016.846 N15=-400000.000
y16= 11.05 M16= 3579.700 Q16= -1278.199 N16=-400000.000
y17= 8.59 M17= 2940.601 Q17= -1582.159 N17=-400000.000
y18= 5.88 M18= 2149.521 Q18= -1938.857 N18=-400000.000
y19= 2.99 M19= 1180.092 Q19= -2360.185 N19=-400000.000
dole : M = 0.000 Q = -2360.185

Objekti na tlu
Ivica Koar
travanj 1999

Primjer analize potpornog zida

ULAZNI PODACI:
PODACI O TLU:
sr kut unutrasnjeg trenja = 18.00
---- kut nagiba tla = 10.00
specificna tezina tla = 14.0 kN/m3
tlo
PODACI O GEOMETRIJI:
h visina zida <h> = 1.00 m
a sirina stope <b> = 0.50 m
unutrasnji istak <a> = 0.20 m
zid t sirina vrha zida <s> = 0.20 m
12 prosirenje zida <r> = 0.10 m
b debljina temelja <t> = 0.20 m

REZULTATI:
Horizontalna komponenta sile Sx = 4.28 kN
Vertikalna komponenta sile Sy = 0.75 kN
Vertikalna rezultanta sile Ry = 9.79 kN
Stabilizirajuci moment Ms = 2.79 kNm
Moment prevrtanja Mr = 1.48 kNm
Koefic.sigurn. prevrtanja r = 1.89
Koefic.sigurn. klizanja s = 0.74
Naprezanje tla 1 = 0.00 kN/m
Naprezanje tla 2 = 48.77 kN/m

POTPORNI ZID
============

ULAZNI PODACI:
PODACI O TLU:
sr kut unutrasnjeg trenja = 18.00
---- kut nagiba tla = 10.00
specificna tezina tla = 14.0 kN/m3
tlo
PODACI O GEOMETRIJI:
h visina zida <h> = 1.00 m
a sirina stope <b> = 0.60 m
unutrasnji istak <a> = 0.20 m
zid t sirina vrha zida <s> = 0.20 m
12 prosirenje zida <r> = 0.10 m
b debljina temelja <t> = 0.20 m

REZULTATI:
Horizontalna komponenta sile Sx = 4.28 kN
Vertikalna komponenta sile Sy = 0.75 kN
Vertikalna rezultanta sile Ry = 10.29 kN
Stabilizirajuci moment Ms = 3.87 kNm
Moment prevrtanja Mr = 1.48 kNm
Koefic.sigurn. prevrtanja r = 2.62
Koefic.sigurn. klizanja s = 0.78
Naprezanje tla 1 = 5.53 kN/m2
Naprezanje tla 2 = 28.77 kN/m2

Primjer analize dvoosno optereenog temelja

ULAZNI PODACI TEMELJA:

Mx = 288.00 kNm
4 3 3 My = 192.00 kNm
N = 1600.00 kN
My
4 > 2 sd B = 2.00 m
e2 Mx D = 3.00 m
Y T = 0.00 m
>X 1
D sb = 0.00 m
e1 sd = 0.00 m
e1 = 0.00 m
sb e2 = 0.00 m

TLOCRT Nuk = 1600.00 kN
1 TEMELJA 2 EX = 0.18 m
EY = 0.12 m
B

REZULTATI :
slucaj 1 (0.138E+01 0.658E+00) iskoristenost = 100.00%

ULAZNI PODACI TEMELJA:

Mx = 288.00 kNm
4 3 3 My = 1192.00 kNm
N = 1600.00 kN
My
4 > 2 sd B = 2.00 m
e2 Mx D = 3.00 m
Y T = 0.00 m
>X 1
D sb = 0.00 m
e1 sd = 0.00 m
e1 = 0.00 m
sb e2 = 0.00 m

TLOCRT Nuk = 1600.00 kN
1 TEMELJA 2 EX = 0.18 m
EY = 0.75 m
B

REZULTATI :

slucaj 3 (0.434E+00 0.109E+01) iskoristenost = 71.92%

PRIJEPIS: LANAK, FRAK 6 RUJAN 1983 1
GREDA NA ELASTINOJ PODLOZI

Greda na elastinoj podlozi esto se javlja kao inenjerski problem za ije se rjeavanje obino
utroi mnogo vremena i truda. Stoga je vrlo praktino imati program na raunalu. Ja u u ovom lanku
dati prikaz najosnovnije teorije potrebne za razumijevanje jednog takvog raunarskog programa, a dat
u i gotov program u BASIC-u s rjeenim primjerima. No, prvo malo teorije:

Diferencijalna jednadba grede na elastinoj podlozi je, kao to je poznato:
x k q
dx
y d
EI
dx
d
=
|
|
.
|
\
|
2
2
2
2

Mi emo razmatrati samo gredu konstantnog poprenog presjeka, pa je tada:
x k q
dx
y d
EI =
4
4

Rjeenja te jednadbe su rjeenja naeg problema, jer kad dobijemo progibe, lako nalazimo
rezne sile budui da vrijede relacije:

2
2
dx
y d
EI M =
3
3
dx
y d
EI Q =
Rjeavanju te jednadbe je mogue pristupiti na vie naina, a ja u ovdje prikazati dva
najuobiajnija.
Prvi nain je da se diferencijalna jednadba rijei matematikim metodama, tako da se dobije
rjeenje u obliku funkcije: y = f (P,x)
tj. progib je funkcija optereenja i poloaja toke na gredi.
Takva je rjeenja mogue nai za najee tipove optereenja i tada je lako programirati
rjeavajui algoritam na raunalu. Rezne sile se, takoer, lako nau matematikim metodama prema
navedenim formulama.
Ovdje u prikazati rjeenje te jednadbe za sluaj grede optereene koncentriranom silom na
bilo kojem mjestu. Rubni uvjeti za rjeenje diferencijalne jednadbe su uzeti za slobodne krajeve grede
jer je to najopenitiji sluaj; sve je druge sluajeve mogue dobiti simulacijom na gredi slobodnih
krajeva (kao to u pokazati na primjeru).
Dakle, diferencijalna jednadba je linearna nehomogena dif. jedn. 4. reda koju rjeavamo tako
da prvo naemo homogeno rjeenje, a zatim partikularno za zadani sluaj optereenja. Konano je
rjeenje zbroj ta dva rjeenja.

Dif. jedn. piemo kao (suvremenija notacija): D
4
y + 4 a
4
y = q(x)/EI
Gdje je: a = (K/4EI)
1/4

K koeficijent podloge.
esto se taj koeficijent izraava kao koeficijent posteljice (K
0
) i tada je:
K = K
0
b, b irina grede.

Rjeenje homogene dif. jedn. je:
y
h
= A e
f
cosf + B e
f
sinf + C e
-f
cosf + D e
-f
sinf
gdje je f = a x.

Konstante moemo i drugaije pisati:
A = C
1
+ C
2
C
4

B = C
1
C
2
+ C
4

C = C
2
+ C
3
+ C
4

D = C
2
C
3
+ C
4
Tada je:
Y
h
= C
1
(e
f
+ e
-f
)cosf + C
2
(e
f
+ e
-f
)sinf + C
2
(e
f
- e
-f
)cosf + C
3
(e
f
- e
-f
)sinf + C
4
(e
f
+ e
-f
)sinf - C
4
(e
f
- e
-f
)cosf.
Uz uvoenje:
C
1
=C
1
/2 , C
2
=C
2
/4 , C
3
=C
3
/4 , C
4
=C
4
/8
i
(e
f
- e
-f
)/2=sh(f) , (e
f
+ e
-f
)/2=ch(f);
y
h
= C1 chfcosf + C
2
(chfsinf+shfcosf)/2 + C3 shfsinf/2 + C4 (chfsinf - shfcosf)/4.
Uvedimo ovdje pojam Krylov-ih funkcija koje glase: Y1= chf cosf
Y2=(chf sinf+shf cosf)/2
Y3= shfsinf/2
Y4= (chf sinf shf cosf)/4.
Te je funkcije lako derivirati i integrirati, to bitno olakava posao oko izvoenja rezultata.
Pokaimo derivacije Krylov-ih funkcija tablino:

Y
k
Y
k
` Y
k
`` Y
k
``` Y
k
````
Y1 -4y4 -4Y3 -4Y2 -4Y1
Y2 Y1 -4Y4 -4Y3 -4Y2
Y3 Y2 Y1 -4Y4 -4Y3
Y4 Y3 Y2 Y1 -4Y4
to je lako provjeriti.
Sada je homogeno rjeenje: y
h
= C
1
Y1 + C
2
Y2 + C
3
Y3 + C
4
Y4.

Partikularno rjeenje dobivamo prema prijedlogu Krylov-a: y
p
=

1
0
) ( ) ( 4
4
dt t q t f Y
K

y= y
h
+ y
p
,
a iz rubnih uvjeta odreujemo vrijednost konstanti C
1
, C
2
, C
3
i C
4
.

Za koncentriranu silu imamo:
y
p
= ) ( 4
4
c f Y
K
a P

, za 0 < f < g
y
p
= 0, za g < f < 1.

Rubni uvjeti: f = 0 _ _ M = 0, Q = 0
Iz toga slijedi C
3
= 0, C
4
= 0
f = 1 M = 0, Q = 0
tj.

0= -4 C
1
Y3 - 4 C
2
Y4 + )) ( (
2
2
f y
df
d
p

0= -4 C
1
Y2 - 4 C
2
Y3 + )) ( (
3
3
f y
df
d
p

)) ( (
2
2
f y
df
d
p
= ) ( 2
4
g f Y
K
a P

)) ( (
3
3
f y
df
d
p
= ) ( 1
4
g f Y
K
a P

Iz pretpostavljenih jednadbi, nakon rjeavanja, dobivamo:

C
1 =
Y4(l) Y2(1) - ) 1 ( 3 ) 1 ( 3
) 1 ( 4 ) 1 ( 1 ) 1 ( 3 ) 1 ( 2

Y Y
Y g Y Y g Y
K
a P

C
2 =
Y4(l) Y2(1) - ) 1 ( 3 ) 1 ( 3
) 1 ( 2 ) 1 ( 2 ) 1 ( 3 ) 1 ( 1

Y Y
Y g Y Y g Y
K
a P

Rjeenje za interval 0 < f < g.

y= C
1
Y1(f) + C
2
Y2(f) +y
p
(f), gdje su C
1
i C
2
navedene konstante, a Y1, Y2, Y3 i Y4
navedene Krylove funkcije.
Jo nam preostaje izraunati vrijednosti reznih sila. To postiemo koritenjem navedenih
formula (derivacije funkcije za progib). Postupak je vrlo slian te se na njemu neemo due zadravati.
Pogledajmo na primjeru kako izgleda primjena raunarskog programa baziranog na navedenim
teoretskim rjeenjima.
Iako smo izveli teoretska rjeenja samo za optereenje koncentriranom silom, mogue je
simulirati sva ostala optereenja na nain za praksu zadovoljavajui. Stoga je i razvijen program koji
prima samo koncentrirano optereenje (moment = par sila, jednoliko podjeljeno optereenje =
nekoliko sila jedna do druge).
Buduu da u praki imamo esto nekoliko sluajeva optereenja jednog te istog nosaa, to je u
programu predvieno automatsko traenje anvelope momenata i poprenih sila od zadanih optereenja.
Na ulazu je potrebno zadati toke za koje nas interesiraju podaci. To je mogue uiniti na dva naina:
a) podjeliti nosa na n jednakih dijelova
b) podjeliti odreeni interval na m jednakih dijelova.
Tako smo u mogunosti detaljnije ispitati interesantnije dijelove nosaa (obino oko sila) bez da
dobijemo mnotvo nepotrebnih podataka ( u sluaju da je mogu upis samo kao pod tokom a).
Program za zadane toke ispisuje progib, kut zaokreta, moment i poprenu silu.

PRIMJER:
Imamo 3 sluaja optereenja, npr. kamion u sredini i na rubu nosaa (karakteristini sluajevi
koji se javljaju pri prelasku kamiona preko grede. (vidi primjer!)
Ukoliko elimo promijeniti rubne uvjete to moemo lako simulirati; napr. neka je greda oslonjena na
rubovima, ovako:

Simulacija izgleda ovako:

Veliine sila R
1
i R
2
moemo nai po metodi sila (uvjet kompatibilnosti deformacija). Znamo
da progib na krajevima mora biti nula, dakle, uz ove usvojene oznake:
y
11
progib od jedinine sile na kraju (1)
y
22
progib od jedinine sile na kraju (2)

Napomene vezane uz primjer:
- sve veliine su u kompatibilnim mjernim jedinicama (tj. progib je u m)
- veliine uz oznake "A1", "A2" itd., su vrijednosti ispod same sile (jer u programu kojim je primjer
rijeen sile ne moraju biti tono na mjestu gdje je greda podijeljena )
- anvelopa se automatski rauna i za toke ispod sila
- oznake "YG", "YD" i sl. se odnose na gornji ("G") i donji ("D") dio nosaa; to se moe vidjeti i po
predznaku, ali je ovako praktinije (posebna anvelopa za gornji, a posebna za donji dio nosaa)

UKUPNO 3 OPTEREENJA
S MAX. 2 SILA U JEDNOM OPT.
DUINA NOSAA = 6 m
IRINA NOAA = 1 m
EI = 67500 kN
KOEFICIJENT PODLOGE = 42000 kN/m2
BROJ PODJELA NOSAA = 4
LAMBDA = 0.628016974

OPT 1 OPT2 OPT3
P1=100 kN P1=200 kN P1=100 kN
A1=1.5 m A1=0 m A1=6 m
P2=200 kN
A2=3 m

POSEBNO I ANVELOPA

OPTEREENJE 1
TOKA PROGIB KUT Z. MOMENT POPRENA SILA
X0=0 Y0=4E-04 T0=9E-04 M0=0 Q0=0
X1=1.5 Y1=1.7E-03 T1=7E-04 M1=39.8 Q1=66.81
X2=3 Y2=2E-03 T2=-3E-04 M2=80.23 Q2=91.15
X3=4.5 Y3=9E-04 T3=-9E-04 M3=-1.26 Q3=-12.47
X4=6 Y4=-5E-04 T4=-9E-04 M4=0 Q4=0
A 1 Y=1.7E-03 T=7E-04 M=39.8 Q=56.81
A 2 Y=2E-03 T=-3E-04 M=80.23 Q=91.15

OPTEREENJE 2
X0=0 Y0=6E-03 T0=-3.8E-03 M0=0 Q0=0
X1=1.5 Y1=1.4E-03 T1=-2.1E-03 M1=-100.31 Q1=17.23
X2=3 Y2=-3E-04 T2=-4E-04 M2=-46.26 Q2=37.73
X3=4.5 Y3=-4E-04 T3=2E-04 M3=-7.69 Q3=13.33
X4=6 Y4=-1E-04 T4=2E-04 M4=0 Q4=0

A 1 Y=6E-03 T=-3.8E-03 M=0 Q=0

A 2 Y=6E-03 T=-3.8E-03 M=0 Q=0

OPTEREENJE 3
X0=0 Y0=0 T0=-1E-04 M0=0 Q0=0
X1=1.5 Y1=-2E-04 T1=-1E-04 M1=-3.84 Q1=-6.66
X2=3 Y2=-1E-04 T2=2E-04 M2=-23.13 Q2=-18.87
X3=4.5 Y3=7E-04 T3=1E-03 M3=-50.16 Q3=-8.62
X4=6 Y4=3E-03 T4=1.9E-03 M4=0 Q4=100

A 1 Y=3E-03 T=1.9E-03 M=0 Q=100

A 2 Y=0 T=-1E-04 M=0 Q=0

ANVELOPA
X0=0 YG0=0 TG0=-3.8E-03 MG0=0 QG0=0
YD0=6E-03 TD0=9E-04 MD0=0 QD0=0
X1=1.5 YG1=-2E-04 TG1=-2.1E-03 MG1=-100.31 QG1=66.81
YD1=1.7E-03 TD1=7E-0.4 MD1=39.8 QD1=-6.66
X2=3 YG2=-3E-04 TG2=-4E-04 MG2=-46.26 QG2=91.15
YD2=2E-03 TD2=2E-04 MD2=80.23 QD2=-18.87
X3=4.5 YG3=-4E-04 TG3=-9E-04 MG3=-50.16 QG3=13.33
YD3=9E-04 TD3=1E-03 MD3=0 QD3=-12.47
X4=6 YG4=-5E-04 TG4=-9E-04 MG4=0 QG4=100
YD4=3E-O3 TD4=1.9E-03 MD4=0 QD4=0

A 1 YG=0 TG=-3.8E-03 MG=0 QG=100
YD=0.01 TD=1.9E-03 MD=39.8 QD=0

A 2 YG=0 TG=-3.8E-03 MG=0 QG=91.15
YD=0.01 TD=0 MD=80.23 QD=0

y
12
=y
21
progib od jedinine sile koja djeluje na suprotnom kraju nosaa
y
1v
, y
2v
progibi od optereenja na kraju (1), odnosno (2) nosaa.

Formula:
y
11
R
1
+ y
12
R
2
+ y
1v
=
y
21
R
1
+ y
22
R
2
+ y
2v
=

U konkretnom sluaju rjeenje moemo nai tako da rezultatima prvog optereenja zbrojimo one od
drugog i treeg, pomnoene odgovarajuim koeficijentima (R
1
/P
3
i R
2
/P
4
).
Tako su rezultati za sluaj grede zglobno oslonjene na krajevima:

:
TOKA PROGIB MOMENT POPR. SILA PROGIB
0 0 0 0 U cm
1 0.08 12.32 26.48
2 0.16 44.45 64.90
3 0.20 38.09 21.40
4 0.21 78.08 85.77
5 0.16 15.57 -55.99
6 0.10 -9.26 -14.94
7 0.05 -10.25 -8.09
8 0 0 0

Ovdje moemo primijetiti jedan nedostatak metode, a to je pojava vlanog naprezanja u tlu. Naime,
vlana sila daje iste rezultate kao i jednako velika tlana, samo suprotnog predznaka, to ne odgovara
realnom stanju. S druge strane to omoguuje primjenu principa superpozicije i primjenu metode sila za
rjeavanje sloenih uvjeta oslanjanja (kao u navedenom primjeru), takoer i simulaciju svih vrsta
optereenja koncentriranim silama. Stoga treba kontrolirati progibe grede, pa ako je prevelik dio grede
izdignut (sluaj vlaka), rezultate treba primiti s rezervom i izvriti kontrolu odabranog statikog
sustava.
To je, ukratko, prikaz prve metode (tonije i openito, praktinije). U prilogu je dano rjeenje jednog
zadatka programom u BASIC-u koji koristi tu metodu.

Druga metoda rjeavanja problema razlikuje se u nainu rjeavanja diferencijalne jednadbe; za
to se koristi metoda konanih razlika. Ovdje je izloen kratki prikaz te metoda (koja ima veliku
primjenu u graevinarstvu i drugdje).
Greda se podijeli na odreeni broj konanih dijelova i na njihovim spojevima se postavljaju uvjeti
kompatibilnosti. Osnovna ideja je prikazivanje derivacije kao konane razlike malih veliina:

) (
1
1
2 /

|
.
|
\
|
i i
l i
y y
h dx
dy
, gdje je "h" duljina intervala.
Isto: ) (
1
1
2 /
i i
l i
y y
h dx
dy
|
.
|
\
|
+
+
.
Druga je derivacija:
i
l i l i
i
dx
dy
dx
dy
h dx
y d
(
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
+ 2 / 2 /
2
2
1

( )
1 1
2 2
2
2
1
+
+
|
|
.
|
\
|
i i i
i
y y y
h dx
y d

Na slian nain moemo dobiti i formule za derivacije vieg reda. Greku koju pritome inimo
moemo odrediti tako da funkciju razvijemo u Taylor-ov red:
( ) ...
! 6
2
! 4
2
2
1
) 6 (
4
) 4 (
2
1 1
2 2
2
i i i i i
i
y
h
y
h
y y y
h dx
y d
+
|
|
.
|
\
|
+

Greka za drugu derivaciju je(usporediti izraze): ..
360 12
) 6 (
4
) 4 (
2
2
=
i i
y
h
y
h
e

Na slian nain moemo odrediti greke i za vie derivacije. Pri tome je bitno uoiti da je greka
obrnuto proporcionalna veliini intervala "h", tj. to je gue podjela grede to je greka manja.

Pogledajmo sada kako izgleda predmetna diferencijalna jednadba: D
4
y + 4 a
4
y = q(x)/EI
Uz konstantan EI jednadba glasi: ( ) EI q y a y y y y y
h
i i i i i i i
/ 4 4 6 4
1
4
2 1 1 2
4
= + + +
+ +

Poradi jednostavnijeg pisanja uvodi se oznake: B = 6 + 4 a
4
h
4

T = Q h
4
/ EI, Q = q
i
h, odnosno
Q = q
i
h/2 za rubne toke.
(Q odgovara koncentriranoj sili u voru "i").
Jednadba zapisana matrino glasi: A Y Q =

ili [ ]
i
i
i
i
i
i
T
y
y
y
y
y
B =
(
(
(
(
(
(

+
+
2
1
1
2
1 4 4 1

Ta jednadba vrijedi za sve unutranje toke osim za prve dvije i zadnje dvije. Ako se uzmu u obzir
rubni uvjeti za x = 0 i x = L, slijedi M = 0 i Q =0.
Tako su diferencijalne jednadbe za krajnje (rubne) toke grade:
(
(
(
2
1
1 2 2
2
n
n
n
y
y
y
B
ili
n
T
y
y
y
=
(
(
(
2
1
0
ili T
0
.

Za prve dvije unutranje toke (prva i pretposljednja) dobiva se:
[ ]
1
3
2
1
0
1 4 1 2 T
y
y
y
y
B =
(
(
(
(
i [ ]
1
3
2
1
1 4 1 2

=
(
(
(
(

n
n
n
n
n
T
y
y
y
y
B

Moe se uoiti da je vrlo jednostavno sloiti matricu ijim se rjeavanjem dobiva progibe grede:
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
n
n
n
T
T
T
T
T
T
T
B
B
B
B
B
B
B
1
2
3
2
1
0
...
2
2
2 1 0 0 0 ... ... 0
2 1 4 1 0 0 ... ... 0
1 4 4 1 0 ... ... 0
... ... ... ... ... ... ... ... ...
0 ... ... 1 4 4 1 0
0 ... ... 0 1 4 4 1
0 ... ... ... 0 1 4 1 2
0 ... ... ... 0 0 1 2 2
2

Uz ovako napisane jednadbe matrica je simetrina, to se moe iskoristiti za utedu memorije raunala.

Rezne sile je jednostavno izraunati po formulama:
) 2 (
1 1
2 2
2
+
+ = =
i i i i
y y y
h
EI
dx
y d
EI M
) 2 2 (
2
2 1 1 2
3 3
3
+ +
= =
i i i i i
y y y y
h
EI
dx
y d
EI Q
Mogua je i drugaija formulacija za poprenu silu:
) 3 3 (
1 1 1
3
+ +
+ =
i i i i i
y y y y
h
EI
Q ili ) 3 3 (
1 1 2
3
+
+ + =
i i i i i
y y y y
h
EI
Q
(za lijevi i desni kraj respektivno).

Vidljivo je da je prva iznesena formulacija zapravo aritmetika sredina dviju posljednjih.

No, sve su tri formule razvijene polazei direktno od diferencijalne jednadbe grede na elastinoj
podlozi bez uzimanja u obzir utjecaja horizontalne sile. Kako bi se ista uzela u obzir potrebne su neke
izmjene u formulama:
) (
1
1 1 i i i i
M M
h
V =
+ + +

uz uzimanje u obzir uzdunih sila: 2 / ) (
1
1 i i i
D
i
P M M
h
V + =
+

2 / ) (
1
1 1 1 + + +
+ =
i i i
L
i
P M M
h
V

2
D
i
L
i
i
V V
Q
+
=
2
2
) (
1
2
) (
1
1 1
i
i i
i
i i
i
P
M M
h
P
M M
h
Q
+ + +
=
+
, tj
2
) (
2
1
1 1
i
i i i
P
M M
h
Q +
=
+
.
2
) 2 2 (
2
1
2 1 1 2
2
i
i i i i i i i
P
y y y y y y
h
EI
h
Q + + +
=
+ +

2
) 2 2 (
2
2 1 1 2
3
i
i i i i i
P
y y y y
h
EI
Q + +
=
+ +

To je konana formula za poprenu silu koja e biti primijenjena za sve toke grede osim za drugu i
pretposljednju, jer za njih nisu definirane sve toke iji progib treba poznavati za primjenu predmetne
formule. Za te toke primjenjivati e se formule:
2
) 3 3 (
2 1 1
3
i
i i i i i
P
y y y y
h
EI
Q + + + =
+ +
, odnosno
2
) 3 3 (
1 1 2
3
i
i i i i i
P
y y y y
h
EI
Q + + + =
+

Rezultati po ovoj metodi bitno ovise o broju toaka (gustoi) na koje je podijeljena greda, o emu treba
voditi rauna. Svakako je potrebno gusto raunati progibe, dok se momente i poprene sile kasnije
moe raunati i rjee (koristei samo neke od izraunatih progiba). Primjer koji je rijeen
matematikim metodama rijeiti e se metodom konanih razlika (isti primjer radi kontrole!).

Greda je podijeljena na osam toaka:

P
1
= 100 kN, EI = 67500 kNm
2

P
2
= 200 kN, K = 42000 kN/m
2

TOKA PROGIB MOMENT POPR. SILA
0 0.04 0 0
1 0.11 4.91 40.47
2 0.17 35.26 67.19
3 0.20 30.70 25.76
4 0.21 73.91 90.57
5 0.15 16.56 -52.10
6 0.09 -4.25 -14.15
7 0.02 -4.66 -0.55
8 -0.04 0 0

Da bismo vidjeli utjecaj gustoe toaka na rezultat, rijeimo isti primjer s podjelom na 16 toaka.

TOKA PROGIB MOMENT POPR. SILA
0 0.04 0 0
1 0.07 1.17 14.72
2 0.11 6.69 23.18
3 0.14 18.55 42.64
4 0.17 38.67 66.91
5 0.19 31.23 -4.97
6 0.20 34.94 25.86
7 0.21 50.63 58.32
8 0.21 78.69 0.91
9 0.19 43.88 -78.22
10 0.16 20.02 -51.35
11 0.12 5.37 -29.44
12 0.09 -2.06 -12.91
13 0.05 -4.31 -1.81
14 0.02 -3.41 3.97
15 -0.01 -1.33 5.54
16 -0.05 0 0

Vidimo da su odstupanja u primjeru s osam toaka primjetna, a ve sa esnaest toaka su odstupanja
zanemarivo mala.
Radi mogunosti tonije usporedbe dani su toni progibi grede u cm na etiri decimale (izraun po
ranije navedenoj tonoj metodi pomou ve spomenutog programa).

OPTEREENJE 1
TOKA TOKA PROGIB KUT Z. MOMENT POPRENA SILA
P1=100 X0=0 Y0=0.0389 T0=9E-04 M0=0 Q0=0
A1=1.5 X1=0.75 Y1=0.1072 T1=9E-04 M1=7.3 Q1=23.06
P2=200 X2=1.5 Y2=0.1677 T2=7E-04 M2=39.8 Q2=66.81
A2=3 X3=2.25 Y3=0.2028 T3=3E-04 M3=36.38 Q3=25.90
X4=3 Y4=0.2041 T4=-3E-04 M4=80.23 Q4=91.15
PROGIB U cm X5=3.75 Y5=0.1562 T5=-8E-04 M5=21.22 Q5=-51.08
X6=4.5 Y6=0.088 T6=-9E-04 M6=-1.26 Q6=-12.47
X7=5.25 Y7=0.0194 T7=-9E-04 M7=-2.95 Q7=4.37
X8=6 Y8=-0.047 T8=-9E-04 M8=0 Q8=0

U prilogu je i program za proraun grede na elastinoj podlozi po metodi konanih razlika. Program je
pregledan, izraen je po izloenoj teoriji i vrlo dobro ilustriran REM naredbama radi lakeg
razumijevanja. Te se naredbe mogu izostaviti prilikom upisivanja programa pa e program biti znatno
krai.
Za rjeavanje sustava linearnih jednadbi koji se javlja pri uporabi metode konanih razlika koriten je
GAUSS-ov sustav eliminacije, ali bez mogunosti zamjene redaka ( dakle, bez kontrole pojave '0' na
dijagonali) budui je matrica koja se javlja kod ovakvih problema uvijek pozitivno definirana. Ako se
'0' ipak javi na dijagonali, znai da problem nije dobro postavljen i program e na ekranu ispisati
'singularno' i zaustaviti se uz poruku ''division by zero error in...'' ili ekvivalentno.
Mogue je primjenjivati i druge algoritme za rjeavanje sustava linearnih jednadbi ali je ovaj
najjednostavniji, vrlo brz i efikasan za dani sluaj.
Utedu memorije je mogue ostvariti tako da se iskoristi simetrinost matrice, kao i to to su prisutni
samo elementi uz dijagonalu (ostali su '0'), ali je tada program za rjeavanje sustava linearnih
jednadbi puno sloeniji. Takoer, 16-ak do 20-ak toaka podjele na nosau je skoro uvijek potpuno
dovoljno za tonost potrebnu u praksi, a i matrica takve veliine zahtjeva manje memorije. Tako je
ovaj program sasvim upotrebljiv za praksu i moe se bez daljnjega koristiti. Jedino treba biti oprezan
prilikom simulacije optereenja momentom parom sila; tada je potreban vei broj podjela za postizanje
zadovoljavajue tonosti (no taj je sluaj optereenja greda na elastinoj podlozi u praksi relativno
rijedak).
Primjeri analize grede na elastinoj podlozi (vidi FRaK, br.6, rujan 1983, p. 33-39.)

Jednoliko optereenje (5.0 kN/m, ukupno 5.0*20m=100 kN)

Koncentrirano optereenje (P u v.11 = 100 kN)
meko tlo (Etla=1.E+4)

srednje tlo (Etla=1.E+6)

tvrdo tlo (Etla=1.E+8)

srednje tlo (Etla=1.E+6) nelinearna analiza (nema vlanih tapova)

Temperaturno optereenje Ivica Koar
Temperaturno optereenje konstrukcija

Pod temperaturnim optereenjem konstrukcija podrazumijevamo naprezanja izazvana
djelovanjem temperature. Ta se naprezanja razlikuju ovisno o kunstitutivnom modelu
materijala i nainu oslanjanja konstrukcije. U ovom tekstu razmatrat emo ponaanje
linearno elastinih materijala u raznim uvjetima oslanjanja.
Za Hook-ove materijale vrijedi termo-elastini zakon ponaanja, tj. deformacija usljed
temperature linearno je proporcionalna temperaturi:

=
koeficijent proporcionalnosti svojstvo je koje se naziva termiki koeficijent materijala i
moe imati izotropnu ili ortotropnu raspodjelu unutar materijala.
Naprezanje u termoelastinom materijalu se odreuje prema

= D( -
T
)

Bitno je uoiti da se termika deformacija tretira kao rezidualna deformacija i u sluaju kad
su rubni uvjeti takvi da ne mijenjaju raspodjelu deformacija, naprezanje je jednako nuli.
Drugim rijeima, kod statiki odreenih tapnih sustava nema naprezanja uslijed promjene
temperature konstrukcije. Kod sustava koji nisu tapni (2D i 3D elastine konstrukcije)
mogu se javiti naprezanja neovisno o nainu oslanjanja.
Primjetimo da bez obzira na naprezanja, uvijek imamo deformaciju od promjene
temperature, a time i pomake (openito, pomaci termoelastinog tijela su
=
V
T T
dV ).
Takoer, trebamo obratiti panju na poloaj dijagrama momenata kod statiki neodreenih
tapnih sistema. U pravilu je dijagram momenata na suprotnoj strani od one na kojoj ga
intutitivno oekujemo, dakle, ne na strani gdje su se vlakanca u tapu rastegnula uslijed
temperature, nego na onoj gdje je manja temperatura. To objanjavamo time da se
vlakanca rasteu na strani vee temperature i taj se dio tapa izbouje, ali rubni uvjeti taj
dio tapa 'vraaju' i time rastegnuta vlakanca pritiu, a pritisnuta rasteu, pa je dijagram
momenata na strani gdje rubni uvjeti rasteu vlakanca (dakle, rubni uvjeti, a ne
temperatura diktiraju poloaj dijagrama monenata).

Vidimo da raspodjela temperature bitno utie na raspored deformacija, pa je odreivanje
temperature unutar konstrukcije takoer vaan zadatak. Kod tapnih sisteam jednostavno
pretpostavimo jednoliku raspodjelu po visini presjeka, a kod sloenijih raunamo
raspodjelu temperature unutar 2D ili 3D tijela, uz uzimanje (temperaturnih) rubnih uvjeta u
obzir.
Praktino je za tapne sisteme raditi s dva parametra temperature: jednolika temperatura
(jednoliko rasporeena po visini presjeka) i diferencijalna temperatura (linearno
rasporeena po visini presjeka s time da je u neutralnoj osi nula). Postoji veza izmeu
jednolike T
jd
i diferencijalne T
df
temperature i temperature na gornjoj T
g
i donjoj T
d
strani
tapa:

T
jd
= (T
g
- T
d
)/2 T
df
= T
g
T
d

T
g
= T
jd
+ T
df
/2 T
d
= T
jd
T
df
/2

Neki raunalni programi upotrebljavaju jednu, a neki drugu notaciju.

Slijede neki primjeri izrauna tapnih konsturkcija programom OKVIRW i nekiprimjeri 2D
konstrukcija kod kojih je raspodjela temperature izraunata programom CSTBART i
naprezanja (za tu raspodjelu temperature) izraunata programom CSTBAR.
Temperaturni pomaci proste grede.

Slika prikazuje prostu gredu
optereenu diferencijalnim
temperaturnim optereenjem.
Vidimo da su deformacije
prisutne, ali naprezanja nema!

Na sljedeoj slici ista greda je
ukljetena s desne strane i time
je postala statiki neodreena.
Vidimo da su se pojavile rezne
sile usljed djelovanja
temperature!

Na slici vidimo okvir optereen diferencijalnom temperaturom, izvana je za 20 C vea temperatura
nego unutar okvira. Dijagram momenata je s unutranje strane! Kod temperaturenog optereenja
treba paziti na poloaj reznih sila (momenata) jer je, na prvi pogled, s 'krive' strane. To se moe
objasniti time da vea temperatura rastee vanjska vlakanca grede, ali rubni uvjeti (koji zapravo
sprijeavaju slobodne pomake) djeluju suprotno: pritiu vlakanca koja temperatura iri (i obratno).

diferencijalna temperatura 20 C, toplije izvana.
deformacije proste grede
(od temperature)

primjer izlaza iz programa CSTBART i CSTBAR: mrea elemenata, raspored temperature unutar zida, deformacije usljed djelovanja temperature.

Za istu geometriju problema (mreu konanih elemenata) program CSTBART kao optereenje uzima temperaturu na pojedinim
dijelovima konstrukcije, te rauna raspodjelu temperature za zadane rubne uvjete (stacionarno rjeenje Poissonove diferencijalne
jednadbe za Dirichletove rubne uvjete). Izlazni podatak programa su i deformacije slobodnog tijela uslijed temperature (kao da nema
mehanikih rubnih uvjeta).
Program CSTBAR kao optereenje uzima slobodne temperaturne deformacije (iz programa CSTBART) i rauna naprezanja za zadane
mehanike rubne uvjete. Rezultat su stvarne (za zadane rubne uvjete) deformacije i naprezanja.

Na slikama dolje vidimo glavna naprezanja u zidu za zadanu temperaturu.

na taj nain moemo odrediti naprezanja u konstrukciji od uticaja neke vanjske
temperature. Mogua su i poopenja problema s uzimanjem u obzir toplotnog fluksa u
vremenu kroz upliv konvekcije i radijacije na raspodjelu temperature (u tom sluaju traimo
nestacionarno rjeenje Poissonove diferencijalne jednadbe za proizvoljne rubne uvjete).
Modeliranje ravninskih konstrukcija

Veza naprezanja i deformacija

Komponente deformacija dvodimenzionalne linearne teorije elastinosti

x
u
x
= ,

y
v
y
= ,

xy
u
y
v
x
= +

Veza izmeu naprezanja i deformacija
( )
z y x x
E
=
1

( )
z y x y
E
+ =
1

( )
z y x z
E
+ =
1

( )
xy xy
E

+
=
1 2

ravninsko stanje naprezanja

( )

x
y
xy
x
y
xy
E E
E E
E
=

+
(
(
(
(
(
(
1 1
0
1 1
0
0 0
2 1
2 2
2 2

ravninsko stanje deformacija

( )
( )( ) ( )( )
( )( )
( )
( )( )
( )
(
(
(
(
(
(
+
+
+
+ +
xy
y
x
xy
y
x
E
E E
E E
1 2
0 0
0
2 1 1
1
2 1 1
0
2 1 1 2 1 1
1

veza naprezanja i pomaka vorova konanog elementa s DBd =
Odreivanje reznih sila iz naprezanja

Rezne sile se odreuju po principu ravnotee:

dA P
A
=

Na temelju tog principa mogu se dimenzionirati AB konstruktivni elementi na slom
a
a
P
A
=
Granina stanja pomaka (progiba) i deformacija (pukotina) ne mogu se odrediti iz linearno
elastinih modela materijala koje koristimo u ovim konanim elementima. Ti se parametri
odreuju iz propisa za AB.

Primjer

Modeliranje ploastih konstrukcija

Savijanje tanke ploe po Kirchhoffovoj teoriji (biharmonijskom parc.dif.jed.)

4
4
4
2 2
4
4
2
w
x
w
x y
w
y
q
D
+ + =

0 0.5 1
0.5
0
0.5
1
g1 y
j
( )
y
j
0 0.5 1
0.5
0
0.5
1
g2 y
j
( )
y
j

Poveanjem broja lanova reda raste tonost prikaza optereenja:

g1 x ( )
1
50
n
sin n
v
Lb
\
|
.
sin n
d
Lb
\
|
.
sin n
x
Lb
\
|
.
=
:= g2 x ( )
1
500
n
sin n
v
Lb
\
|
.
sin n
d
Lb
\
|
.
sin n
x
Lb
\
|
.
=
:=

Slobodno oslonjena ploca, prema Navier-ovom opcem rjesenju
Ivica Kozar, GF Rijeka
studeni 1999.
Opterecenje ploce unutar pravokutnika dimenzija 2c*2d
Krutost ploce K
dimenzije ploce: La 1. := Lb 1. :=
K
E h
3
12 1
2
( )
:=
dimenzije opterecenja: c 0.2 := d 0.2 :=
polozaj opterecenja: u 0.5 := v 0.5 :=
K 1000 :=
intenzitet opterecenja: p 1. :=
Broj clanova reda igra vaznu ulogu u tocnosti rjesenja (opcenito, konvergencija je spora)!
opterecenje razvijeno u dvostruki Fourier-ov red kao neparna funkcija koordinata x i y:
j 0 50 .. :=
A m n , ( )
16 p
2
m n
sin m
u
La
\
|
.
sin m
c
La
\
|
.
sin n
v
Lb
\
|
.
sin n
d
Lb
\
|
.
:=
y
j
Lb j
50
:=
prikaz ujecaja broja clanova reda na tocnost:
g1 x ( )
1
10
n
sin n
v
Lb
\
|
.
sin n
d
Lb
\
|
.
sin n
x
Lb
\
|
.
=
:= g2 x ( )
1
25
n
sin n
v
Lb
\
|
.
sin n
d
Lb
\
|
.
sin n
x
Lb
\
|
.
=
:=
x
i
La i
30
:=
i 0 30 .. :=
0 0.5 1
0.5
0
0.5
1
g1 y
j
( )
y
j
0 0.5 1
0
1
g2 y
j
( )
y
j

Isti postupak moemo primijeniti i za optereenje u ravnini, samo takvi izrauni su
dugotrajni:
p x y , ( )
1
10
m 1
10
n
A m n , ( ) sin m
x
La
\
|
.
sin n
y
Lb
\
|
.
\
|
.
=
:= gr
i j ,
p x
i
y
j
,
( )
:=
gr

i napokon s 50 lanova reda
p x y , ( )
1
25
m 1
25
n
A m n , ( ) sin m
x
La
\
|
.
sin n
y
Lb
\
|
.
\
|
.
=
:= gr
i j ,
p x
i
y
j
,
( )
:=
gr
p x y , ( )
1
50
m 1
50
n
A m n , ( ) sin m
x
La
\
|
.
sin n
y
Lb
\
|
.
\
|
.
=
:= gr
i j ,
p x
i
y
j
,
( )
:=
13 minuta
gr

Rjeenje progiba ploe je takoer razvoj u red:
Rjesenje:
w x y , ( )
1
K
4
1
10
m 1
10
n
A m n , ( )
m
2
La
2
n
2
Lb
2
+
sin m
x
La
\
|
.
sin n
y
Lb
\
|
.
\
|
|
.
=
:=
gr
i j ,
w x
i
y
j
,
( )
:=
gr
w 0.5 0.5 , ( ) 3.493 10
6
=

Na svu sreu, kao to moemo vidjeti na slijedeoj slici za 25 lanova reda, rjeenje za
progib je puno manje ovisno o broju lanova reda!
w x y , ( )
1
K
4
1
25
m 1
25
n
A m n , ( )
m
2
La
2
n
2
Lb
2
+
sin m
x
La
\
|
.
sin n
y
Lb
\
|
.
\
|
|
.
=
:=
gr
i j ,
w x
i
y
j
,
( )
:=
4 minute
gr
w 0.5 0.5 , ( ) 3.512 10
6
=


Za rjeavanje koristimo MKE.
Plocasti elementi:
kvadraticni izoparametarski "serendipity" elementi, 8 cvorova,
reducirana numericka integracija (4 Gauss-ove tocke), Mindlin-ovoj teoriji ploca
Pozitivni predznaci
broj cvorova konstrukcije
broj stapova konstrukcije
broj elemenata konstrukcije
broj razlicitih tipova presjeka/materijala stapova konstrukcije
broj razlicitih tipova presjeka/materijala elemenata konstrukcije
broj slucajeva opterecenja koja zelimo zasebno racunati

Podaci o presjecima
G = modul smika materijala
J = moment torzije stapa
I = moment inercije poprecnog presjeka stapa
ar = korekcioni faktor za uticaj smika na presjek
gama = specificna tezina materijala stapa u [kN/m3]
alfa = koeficijent termicke ekspanzije materijala
h = visina poprecnog presjeka stapa
Podaci o presjeku i materijalu za elemente su :
ni = Poisson-ov koeficijent "mi"
d = debljina plocastog elementa
opt1 = intenzitet jednolikog opterecenja na plocasti element za slucaj opterecenja 1.

PODACI O GEOMETRIJI

Tipovi cvorova
POMAK Z, ROTACIJA U SMIJERU OSI X, ROTACIJA U SMIJERU OSI "Y".

Tipovi stapova
tip (1) upeto obostrano tip (4) zglob obostrano
tip (2) zglob lijevo tip (3) zglob desno

PODACI O OPTERECENJIMA
broj opterecenja, na cvorove, na stapove i na elemente

opterecenja na stapove ista
opterecenja na elemente: jednoliko

OPCENITO O REZULTATIMA

Za svaki ELEMENT konstrukcije i za svaku Gauss-ovu tocku:
M1 - max. glavni moment u Gauss-ovoj tocki
M2 - min. glavni moment u Gauss-ovoj tocki
kut - kut glavnih osi prema osi X
Mx - moment u smijeru osi X u Gauss-ovoj tocki
My - moment u smijeru osi Y u Gauss-ovoj tocki
Mxy - posmicni moment u Gauss-ovoj tocki
Qx - posmicna sila u smijeru osi X u Gauss-ovoj tocki
Qy - posmicna sila u smijeru osi Y u Gauss-ovoj tocki

Primjer
Crtez konstrukcije iz primjera i osnovni podaci:

SIFRA:proba2
UCITAJ PODATKE S DISKA (1=DA):1 (=da)
IME ZAPISA: UPETA OKRUGLA PLOCA <RETURN>
BROJ CVOROVA :49 <RETURN>
BROJ STAPOVA : 0 <RETURN>
BROJ ELEMENATA:12 <RETURN>
BROJ PRESJEKA : 1 <RETURN>
BROJ OPTEREC. : 1 <RETURN>

Rezultati:


Analiza zgrada optereenih horizontalnom silom

Ivica Kozar
GF Rijeka
ANALIZA POSMICNIH ZIDOVA
ORIGIN 1
E 10000 := G
E
2.3
:= h 1 :=
u Iu aru , ( )
12E Iu
h
2
G aru
:= v Iv arv , ( )
12E Iv
h
2
G arv
:=
S11Iu Iv , , aru , arv ,
( )
E12
cos
( )
2
Iv
4 v Iv arv , ( ) +
sin
( )
2
Iu
4 u Iu aru , ( ) +
+
|
\
|
.
h
3
:=
S33J ( ) G
J
h
:=
( )
E12
sin
( )
2
Iv
4 v Iv arv , ( ) +
cos
( )
2
Iu
4 u Iu aru , ( ) +
+
|
\
|
.
h
3
:=
( )
E12 sin
( )
cos
( )
Iv
4 v Iv arv , ( ) +
Iu
4 u Iv aru , ( ) +
+
|
\
|
.
h
3
:=
lokalna matrica krutosti:
matrica transformacije
Si Iu Iv , , J , aru , arv ,
( )
( )
( )
0
( )
( )
0
0
0
S33J ( )
|
\
|
|
.
:=
Ci x y , ( )
1
0
0
0
1
0
y
x
1
|
\
|
.
:=

Primjer:
8.000 8.000
4.400 4.800
.800
1.600
1.600
P
x
debljina svih zidova h=b/10, s
visina svih zidova h=b
I
1
0.80.8
3
12
:= I
1
0.03413 =
I
2
1
10
1.6
3
12
:= I
2
0.03413 =
I
3
1.6
1
10
|
\
|
.
3
12
:= I
3
0.00013 =

Primjer:
zid 1:
Iuz
0.03413
0.0342
0.0342
|
\
|
.
:= Ivz
0.03413
0.00013
0.00013
|
\
|
.
:= Jz
0.0512
0.00053
0.00053
|
\
|
.
:= aruz
0.16
0.133
0.133
|
\
|
.
:= arvz
0.16
0.133
0.133
|
\
|
.
:=
zid 2:
zid 3:
Iuz
1
0.034 =
S
1 1 ,
1 := S11 Iuz
1
Ivz
1
, 0 , aruz
1
, arvz
1
, ( ) 414.223 =
S11 1 1 , 0 , 1 , 1 , ( ) 3.797 10
3
=

Si Iuz
1
Ivz
1
, 0 , Jz
1
, aruz
1
, arvz
1
, ( )
414.22
0
0
0
414.22
0
0
0
222.61
|
\
|
.
=
SG
1
Ci 0 0 , ( )
T
Si Iuz
1
Ivz
1
, 0 , Jz
1
, aruz
1
, arvz
1
, ( ) Ci 0 0 , ( ) := SG
1
414.223
0
0
0
414.223
0
0
0
222.609
|
\
|
.
=
Si Iuz
2
Ivz
2
, 0 , Jz
2
, aruz
2
, arvz
2
, ( )
3.87
0
0
0
369.82
0
0
0
2.3
|
\
|
.
=

SG
2
Ci 4.4 0.8 , ( )
T
Si Iuz
2
Ivz
2
, 0 , Jz
2
, aruz
2
, arvz
2
, ( ) Ci 4.4 0.8 , ( ) := SG
2
3.874
0
3.099
0
369.825
1.627 10
3
3.099
1.627 10
3
7.165 10
3
\
|
|
.
=
Si Iuz
3
Ivz
3
, 0 , Jz
3
, aruz
3
, arvz
3
, ( )
3.87
0
0
0
369.82
0
0
0
2.3
|
\
|
.
=
SG
3
Ci 9.2 0 , ( )
T
Si Iuz
3
Ivz
3
, 0 , Jz
3
, aruz
3
, arvz
3
, ( ) Ci 9.2 0 , ( ) := SG
3
3.874
0
0
0
369.825
3.402 10
3
0
3.402 10
3
3.13 10
4
\
|
|
.
=
SG SG
1
SG
2
+ SG
3
+ :=
SG
421.97
0
3.1
0
1153.87
5029.62
3.1
5029.62
38691.49
|
\
|
.
=

vanjske sile:
F
0
1
1.2
|
\
|
.
:=
vektor pomaka:
D SG
1
F := D
1.384 10
6
1.688 10
3
1.884 10
4
\
|
|
.
=
sile koje otpadaju na pojedini zid:
F
1
Si Iuz
1
Ivz
1
, 0 , Jz
1
, aruz
1
, arvz
1
, ( ) Ci 0 0 , ( ) D := F
1
5.731 10
4
0.699
0.042
|
\
|
.
=
F
2
Si Iuz
2
Ivz
2
, 0 , Jz
2
, aruz
2
, arvz
2
, ( ) Ci 4.4 0.8 , ( ) D := F
2
5.785 10
4
0.318
4.341 10
4
\
|
|
.
=
F
3
Si Iuz
3
Ivz
3
, 0 , Jz
3
, aruz
3
, arvz
3
, ( ) Ci 9.2 0 , ( ) D := F
3
5.36 10
6
0.017
4.341 10
4
\
|
|
.
=

Modeliranje konstrukcija Ivica Koar
Lananica 1
LANANICA

Lananice (uad ili lanci) mogu prenositi samo vlane sile koje u svakoj toki
lananice imaju smjer tangente. Lananice ne mogu prenositi niti momente savijanja,
niti poprene sile. Deformacije od uzdune sile su male i u statikoj analizi se
zanemaruju.

Ako su optereenja znatno vea od vlastite teine lananice, ista se zanemaruje. Pri
tom je oblik ueta najee pravac. Ue ne moe preuzimati tlane sile.

q

Slika 1.

U sluaju prikazanom na Slici 1. za potrebe rauna ue se moe zamijeniti tapom
(budui da nema tlane sile).

F
oL
oL

Slika 2.

U sluaju prikazanom na Slici 2. ue se takoer moe zamijeniti tapovima jer je
vlastita teina ueta zanemariva i prisutne su samo vlane sile.

Kad se valstita teina ueta uzima u obzir (iana, prednapeta uad) oblik ueta nije
pravac ve lananica.

Lananica 2
Ue pod djelovanjem vlastite teine

U vertikalnom uetu vlastita teina izaziva promjenjivu uzdunu silu; u svakoj
toki mora uzduna sila biti u ravnotei s preostalim dijelom ueta koji visi ispod.

C z A g dz A g F
dz A g dF
S S S
S S
+ = =
=

Slika 3.

Konstanta integracije odreuje se iz uvjeta da je uzduna sila na dnu jednaka nuli .
Kada na dnu djeluje sila F
0
, tada je F
S
=F
0
za z=0 te slijedi C= F
0
.

Za ue objeeno u dvije toke vrijedi :

y
x
ds
A
B
ds
q
p
F
F
F +dF
SV
F +dF
SV
SH SH
SV
SH

Slika 4.

z
dz
F
S
F+dF
S
pgA dz
S
S
dz
Lananica 3
Na element djeluje rezultanta vlastite teine (po jedinici duine q=gA
s
) te zbog toga
imamo razliite uzdune i poprene sile na oba kraja diferencijalnog elementa.

. 0 0 const F dF H
SH SH
= = =

Horizontalna komponenta vlane sile u uetu optereenom samo vlastitom teinom je
konstantna.

dx y dy dx ds
ds q dF V
SV
+ = + =
= =
2 2 2
' 1
0

Dvije komponente su meusobno zavisne :

y tg
F
F
SH
SV
= =
Koristei tu meuzavisnost i injenicu da je F
SH
=const. dobije se diferencijalna
jednadba 2. reda :

SH
SH SH
SV
SH SH
SV
F
q
y
y
y
F
q
dx
ds
ds
ds q
F dx
ds
ds
dF
F F
F
y
=
+

+ =
= =
|
|
.
|
\
|
=
2
2
1
1
1 1

Ako se izvri supstitucija y'=z i integrira jednadba,te se vrati y' i jo jednom integrira
dobije se :
2
cosh
2 1
x x
SH
SH
e e
ch
C C x
F
q
q
F
y
+
=
+
|
|
.
|
\
|
+ =

Potrebno je odrediti dvije konstante integracije.
Konstante F
SH
, C
1
, C
2
odreuju se iz uvjeta na kraju A i leaju B ueta i uvjeta da je
duina (nepromjenjiva) ueta jednaka y(x).

Lananica 4

PRIMJER 1

Za zadano ue odrediti :
a) funkciju oblika ueta
b) horizontalnu silu
c) najveu silu u uetu
ako je zadano : L, x
B
, y
B
i q (teina
po m duine).

Slika 5.

Rubni uvjeti daju :
(
|
|
.
|
\
|
+ = = =
= +
|
|
.
|
\
|
+ = = =
1 1
1 2 2 1
) (
0 0 ) 0 (
chC C x
F
q
ch
q
F
y y x x y
chC
q
F
C C C x
F
q
ch
q
F
x y
SH
SH
B B B
SH
SH
SH

Duljina ueta od A do B je :

|
|
.
|
\
|
+ =
|
|
.
|
\
|
+ =
|
|
.
|
\
|
+ =
|
|
.
|
\
|
+ + = + =

= = = =
1 1
0
1
0
1
2
0
2
1 1
C x
F
q
sh
F
q
C x
F
q
sh
q
F
y
dx C x
F
q
ch dx C x
F
q
sh dx y L
SH SH SH
SH
X
x SH
X
x SH
X
x x
B B B
A

Ovo je nelinearni sustav od 3 jednadbe s tri nepoznanice i to F
SH
, C
1
i C
2
.
Koristei se izrazima
|
.
|
\
| +
|
.
|
\
|
=
|
.
|
\
|
|
.
|
\
| +
=
=
2 2
2
2 2
2
1
2 2

ch sh sh sh
sh sh ch ch
sh ch

dobije se :
B
SH
B
x
F
q
L
y
ath C |
.
|
\
|
=
1
te nakon uvrtavanja C
1
i sreivanja :

2 2
2
2
2 0 L y
F
x q
sh
q
F
B
SH
B SH
+
(
|
|
.
|
\
|
=

Iz ove jednadbe numeriki moemo izraunati F
SH
, a zatim i C
1
i C
2
.
Jednostavnije je raditi ako se posljednja jednadba podijeli s L
2
.

y
x
A
B
x
B
y
B
Lananica 5
Nove, bezdimenzionalne nepoznanice su :

L
C
C C
L q
F
F
SH
SH
2
2 1
; ; =
=

SH
F je horizontalna sila rasporeena na cijelu teinu ueta.
Novi parametri su :
L
x
x
B
B
= i
L
y
y
B
B
=
Nova jednadba je :
SH B
SH
B
SH
F y
F
x
sh F = +
(
(
|
|
.
|
\
|
0 1
2
2
2
numeriki
SH
B
B
F
x
y ath C
=
2
1

1 2
chC F C
SH
=

Rjeenja za neke parametre su :

B
x
B
y
SH
F 1
C
2
C
0,5 0 0,1148 -2,1773 -0,5130
0,8 0,2 0,3555 -0,9224 -0,5178
0,98 0 1,4046 -0,3489 -1,4909

Iz izraza L q F F
SH SH
= dobije se vertikalna komponenta :
|
|
.
|
\
|
+ = = =
1
C x
F
q
sh F y F tg F F
SH
SH SH SH SV

Sila u uetu na bilo kojem mjestu je :

|
|
.
|
\
|
+ =
|
|
.
|
\
|
+ + = + =
1 1
2 2 2
1 C x
F
q
ch F C x
F
q
sh F F F F
SH
SH
SH
SH SV SH S

Najvea ukupna sila u uetu je na najviem osloncu (gdje je najvei nagib krivulje).
Kod ueta s vrlo malim progibom moe horizontalna sila biti vea od ukupne teine
ueta. Oblik ueta je kosinus hiperbolna krivulja.

Lananica 6
ds
p
F
SV
F
SH
F +dF
SV SV
F +dF
SH SH
q
0
Ue pod konstantnim linijskim optereenjem

Raun se pojednostavljuje kad je optereenje ueta konstantno linijsko
optereenje (i vlastita teina se tako moe priblino uzeti u obzir) za plitku uad.
Optereenje s puno gustih sila se moe simulirati na isti nain.

q
y
x

Slika 6.

Razlika u odnosu na prethodno razmatranje je u tome da se linijsko optereenje
mnoi s dx aumjesto s ds :

. 0 const F dF
SH SH
= =

Slika 7.

Horizontalna komponenta sile u uetu je konstantna za jednoliko linijsko optereenje
ueta.Suma vertikalnih sila daje :

2 1
2 0
1
0
1
0 0
0
0
2
1
1
C x C x
F
q
dx C x
F
q
y
C x
F
q
dx
F
q
y
F
q
dx
dF
F
y
F
F
y tg
dx q dF
SH SH
SH SH
SH
SV
SH SH
SV
SV
+ + =
|
|
.
|
\
|
+ =
+ = =
= = = =
=

Lananica 7
Linija oblika je kvadratna parabola :
2 1
2 0
2
1
C x C x
F
q
y
SH
+ + =

Tri nepoznanice F
SH
, C
1
i C
2
odreuju se iz rubnih uvjeta.
Rubni uvjeti za
y
x
A
B
x
B
y
B

Slika 8.
su :
( )
( )
SH
B
B
B
B B
SH
B B B
F
x q
x
y
C C x C x
F
q
y y x x y
C x y
= + +
= = =
= = =
2 2
0 0 0
0
1 2 1
2
0
2

Uvjet duine ueta daje :

|
|
.
|
\
|
+ + = + = =
B B
x
SH
x
dx C x
F
q
dx y ds L
0
2
1
0
0
2
1 1

Rjeenje je :
|
.
|
\
|
+ +
(
(
|
|
.
|
\
|
+ +
|
|
.
|
\
|
+ +
|
|
.
|
\
|
+ =
1
2
1 1
0
1
0
2
1
0
1
0
0
1
2
1
2
ashC C C
q
F
C x
F
q
ash C x
F
q
C x
F
q
q
F
L
SH
B
SH
B
SH
B
SH
SH

Kad se uvrsti vrijednost za C
1
dobije se nelinearna jednadba za F
SH
:

( )
SH
B
B
B
SH
B
B
B
SH
F
x q
x
y
B
F
x q
x
y
A
ashB B B ashA A A
q
F
L
+ =
+ + + =
2
;
2
1 1
2
0 0
2 2
0

Jednadba se rjeava numeriki i iz F
SH
se rauna C
1
itd.
Sile u uetu su :
2
1
0
2 2
1
0
1
|
|
.
|
\
|
+ + = + =
|
|
.
|
\
|
+ = = =
C x
F
q
F F F F
C x
F
q
F y F tg F F
SH
SH SV SH S
SH
SH SH SH SV

Raunanje F
SH
iz zadane duine L je najtei, no i najvaniji zadatak.
Lananica 8
PRIMJER 2

Za ue s plitkim progibom f
max
i
osloncima na istoj visini, izraunaj
ovisnost maksimalne sile u uetu o
strelici f
max
.
Jednostavniji rubni uvjeti olakavaju
rjeenje!

Slika 9.

Iz rubnih uvjeta ( ) 0 0 = = x y i ( ) 0 = =
B
x x y dobije se :

( )
( )
SH
B
B
F
x q
C x x y
C x y
= = =
= = =
2
0
0 0 0
0
1
2

Oblik linije je :
( ) x x x
F
q
y
B
SH

=
2 0
2

Najvei progib je u sredini ueta, te se iz tog uvjeta rauna horizontalna komponenta
sile :
max
2
0
2
0
max
2
0
2
0
max max
8 8
4 2 2 4 2 2
f
x q
F
F
x q
f
x
F
q x
x
x
F
q
f f
x
y
B
SH
SH
B
B
SH
B
B
B
SH
B
=
|
|
.
|
\
|

=
|
|
.
|
\
|

= = |
.
|
\
|

Najvea sila u uetu moe biti puno vea od teine ueta.
Neka je teina ueta
B
x q
0
, tada je :
16
8
1
2
max
2
0
max
+ =
f
x
x q
F
B
B
S

odnosno :

max
f
x
B

100 50 20 10
( )
B
S
x q
F
0
max

12,5 6,27 2,55 1,35

Ue prenosi optereenje samo kao uzdunu silu, te je stoga vrlo dobro iskoritena
nosivost, puno bolje nego kod samih nosaa, to je bilo poznato jo u srednjem
vijeku.
y
x
xB
q
f
max
0
Lananica 9
PRIMJER 3

Odrediti optimalni oblik
nosaa lunog mosta za
jednoliko optereenje i
zadane poloaje oslonaa
ako je zadano : q
0
, x
B
, y
B
<0,
F
smax
(doputena sila u
nosau).

Slika 10.

Da bi nosa prenosio samo tlane sile, mora imati oblik ueta, odnosno oblik
objeenog ueta za negativan predznak F
SH
.
Rubni uvjeti su :
( )
( )
SH
B
B
B
B B
F
x q
x
y
C y x x y
C x y
= = =
= = =
2
0 0 0
0
1
2

Najvea unutranja sila se javlja kod najveeg nagiba linije, toka B u ovom primjeru.
Sila je tada :
2
0 0 2
2 2
1 1
|
|
.
|
\
|
+
+ = + =
B
B
SH
B
SH
SH SH S
x
y
F
x q
F
x q
F y F F

Uvrtavanjem x = x
B
i F
S
= F
Smax
:
0
1
4
1
1
2
2
max
2 2
0
2
0
2
=
|
|
.
|
\
|
+

+
|
|
.
|
\
|
+

+
B
B
S B
B
B
SH B
SH
x
y
F x q
x
y
F y q
F

Ova kvadratna jednadba ima dva rjeenja, pozitivno i negativno rjeenje. U ovom
primjeru horizontalna komponenta mora biti negativna pa je rjeenje :
|
|
|
.
|
\
|

(
(
|
|
.
|
\
|
+ +
(
(
|
|
.
|
\
|
+
=
2 2
0
2
2
max 0
2
1 4
1 2
1
B
B
B
S B
B
B
SH
x q
x
y
F y q
x
y
F

Rjeenje za oblik potporne linije (oblik lunog nosaa) je :

x
F
x q
x
y
x
F
q
y
SH
B
B
B
SH
|
|
.
|
\
|
+ =
2 2
1
0 2 0

x
A
y
B
B
Lananica 10
Oblici lananice za razliite parametre

5
5.434
y x ( )
p x ( )
10 0 x

5
2.448
y x ( )
p x ( )
10 0 x

5
0
y x ( )
p x ( )
10 0 x

m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
15
20
5
10
=
=
=
=
m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
1
15
5
10
=
=
=
=
m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
1
5 . 11
5
10
=
=
=
=
Lananica 11
1
0
y x ( )
p x ( )
10 0 x

0
0.475
y x ( )
p x ( )
10 0 x

5
0
y x ( )
p x ( )
5 0 x

m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
0 . 1
06 . 10
1
10
=
=
=
=
m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
0 . 1
06 . 10
0 . 0
10
=
=
=
=
m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
0 . 1
1 . 7
5
5
=
=
=
=

Modeliranje Konstrukcija

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Modeliranje Konstrukcija

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Graevinski fakultet Sveuilita u Rijeci Prof.dr.sc.

You might also like