Samenvattig Scheikunde Hoofdstuk 4

§ 4.2 Koolstof, een element apart

Bijna alle bekende zuivere stoffen bevatten het element koolstof (C). Het ontleden
gaat door middel van thermolyse, denk maar ‘aanbranden’ of ‘verkolen’.

Waardoor er veel koolstofverbindingen zijn

- elk koolstofatoom kan maximaal vier aan andere atomen vastzitten
- koolstofatomen kunnen ketens vormen
- je kunt ze op meer dan één manier rangschikken

§ 4.3 Aardolie, het destileren

Ruwe aardolie worden in destilatiekolommen gedestileerd. De destilaten worden
daarna verder bewerkt door chemische processen. De aardolie-industrie kun je ook
wel de petrochemische industie noemen.

Even 2 begrippen: alkanen en alkenen. Hiervoor moeten we kijken naar de

atoombouw.

Alkanen
Alkanen zijn verzadigde koolwaterstoffen, dat wil zeggen dat er een maximale
hoeveelheid waterstofatomen in een molecuul zitten. Dus:

H H H H
| | | |
H–C–C–C–C–H
| | | |
H H H H
C4H10
ER ZIJN MEERDERE COMBINATIES MOGELIJK!

aantal waterstof atomen is 2 keer het aantal koolstofatomen, plus 2. DE FORMULE

IS DUS CnH2n+2

Alkenen
Alkenen zijn onverzadigde koolwaterstoffen, dat wil zeggen dat er niet een maximale
hoeveelheid waterstofatomen in een molecuul zitten. Dus bijvoorbeeld:
 H H H
| | |
C–C–C
| | |
H H H
C3H8
OOK HIER ZIJN ER MEERDERE COMBINATIES MOGELIJK!

Het aantal waterstof atomen is alleen 2 keer het aantal koolstofatomen.

DE FORMULE IS DUS CnH2n

Benaming
Je noemt ze naar het grieks telwoord van het aantal C-atomen. Alleen de telwoorden
één tot vier wijken af. En ze eidigen op –aan van alkaan, of –een van alkeen.

1. Methaan, 2. ethaan, 3. propaan, 4. butaan, 5. pentaan, 6. hexaan, 7. heptaan,

8. oktaan, 9. nonaan, 10. decaan.
1. Metheen, 2. etheen, 3. propeen, 4. buteen 5. penteen, 6. hexeen, 7. hepteen,
8. okteen, 9. noneen, 10. deceen.

Kraken
Kraken, een ontledingsreactie, is het omzetten van een grote molecuul in meerdere
kleinere moleculen. Dat gebeurd met een katalysator bij een temperatuur van 500
°C.
Bijvoorbeeld heptaan, waaruit buteen en propaan ontstaan. In formule:

C7H16  C4H8 + C3H8

Bij kraken ontstaat vaak een alkeen én een alkaan omdat er anders te weinig
waterstofatomen zijn. Soms doen ze bij het kraken extra waterstof zodat er alkanen
ontstaan, maar alkenen zijn meestal geschikter voor chemische omzettingen.

Reacties met alkanen en alkenen

Koolwaterstoffen als brandstof
Bij volledige verbrandingen van koolwaterstoffen ontstaan koolstofdioxide en water.
Dat is slecht voor het milieu, want door de CO2-uitstoot krijgen we te kampen met het
broeikaseffect. Maar het kan nog slechter voor het milieu zijn: bij onvolledige
verbrandingen ontstaan koolstofmono-oxide (CO) en/of koolstof (C) (roet). Bovendien
bevatten veel fossiele brandstoffen zwavel.
Van alkeen tot kunststof
Onverzadigde koolwaterstofmoleculen (alkenen, die nu nog monomeren zijn)
kunnen zichzelf verzadigen door aan elkaar vast te gaan zitten, met behulp van een
katalysator. Hierdoor ontstaan hele grote reuzemoleculen (pleonasme) Die worden
nu polymeren genoemd. De reactie heet een polymerisatie. Dus schematisch
gezien:

(polymerisatie)
Monomeren -------------------------- > Polymeer

Dit kan met vrijwel alle alkenen, behalve methaan. Er ontstaat:

- Polyetheen (pe) (witte smaak- en reukloze stof, gebruikt voor
boterhamzakjes, plastic emmers enz.)
- Polypropeen (pp) (sterker dan pe, gebruikt voor plastic kratten, plastic kuipjes
enz.)
- Polybuteen
- enz...
Polychlooretheen (systematische naam van polyvinylchloride, pvc) is goed bestand
tegen water. Denk maar aan pvc-buizen.

Kunststoffen zijn slecht voor het milieu omdat ze slecht kunnen worden afgebroken
door de natuur. En bij verbranding komen vaak giftige stoffen vrij. Gelukkig kunnen
veel stoffen gerecycled worden.

Dit is het einde van mijn samenvatting. Gebruik deze samenvatting niet alleen om het
te leren. De aantekeningen zijn hier niet echt in verwerkt. Een keer je boek doorlezen
is ook verstandig.
kriD.