ORTA VADEL PROGRAM (2012-2014) GR Son bir yllk dnemde dnya ekonomisinde gelimi ve gelimekte olan lkeler arasndaki

ayrmann belirginletii, uluslararas ekonomik ve finansal politikalarda tam bir koordinasyonun salanamad, zellikle baz gelimi lkelerde hkmetlerin gerekli kararlar zamannda alamad, kresel lekte makroekonomik ve finansal istikrarn salanamad ve belirsizliklerin artarak srd bir sre yaanmtr. Dnya ekonomisinde artan belirsizlik ve olumsuzluklar neticesinde kresel byme beklentileri aa ynl revize edilmitir. Sz konusu gelimede zellikle baz Avrupa Birlii lkelerinin borlarnn srdrlebilirliine ve bunun finans sektrne olas etkilerine dair artan kayglarn yan sra ABDnin ekonomik performansnn beklenenin altnda kalmas etkili olmutur. Mevcut sorunlarn ksa vadede alabilmesine ve kresel bymenin yeniden ivme kazanmasna ilikin belirsizlikler devam etmektedir. Kresel ekonomi ile ilgili son ekonomik gelimeleri de dikkate alan Orta Vadeli Programn temel amac, lkemizde bymeyi srdrmek, cari ilemler an azaltmak ve bylece makroekonomik ve finansal istikrar korumaktr. nmzdeki dnemde, ticaret orta olduumuz lkeler bata olmak zere, dnya ekonomisindeki gelimeler yakndan izlenerek Orta Vadeli Programn temel erevesi korunmak artyla gerekli olabilecek politika uyarlamalar hzl ve kararl bir ekilde gerekletirilecektir. I. DNYA VE TRKYE EKONOMSNDE GELMELER A. DNYA EKONOMS 2009 ylnda krizin olumsuz etkilerini azaltmaya ve piyasalarda tekrar gveni tesis etmeye ynelik olarak hkmetlerin uygulamaya koyduu mali tevik programlar, para politikas nlemleri ve finans sektrndeki tkankl gidermeye ynelik alnan tedbirlerin etkisiyle, 2010 ylnda kresel dzeyde belirgin bir toparlanma yaanmtr. 2009 ylnda yzde 0,7 orannda daralan dnya ekonomisi 2010 ylnda yzde 5,1 orannda bymtr. Bu srete, gelimekte olan lkeler gelimi lkelere kyasla daha hzl bir toparlanma kaydetmitir. 2010 ylnda gelimi lkeler yzde 3,1 orannda byrken, in ve Hindistann etkisiyle, ykselen ve gelimekte olan lkeler yzde 7,3 gibi yksek oranl byme performans sergilemitir1. Dnya ticaret hacminde 2009 ylnda yaanan yzde 10,7 oranndaki daralmann ardndan, 2010 ylnda ekonomik aktivitedeki bymeye paralel olarak yzde 12,8 orannda art kaydedilmitir. 2010 ylnda dnya mal ve hizmet ticareti fiyatlar yzde 5,2 orannda ykselmitir. Bu dnemde, gelimekte olan lkelerde belirgin fiyat artlar yaanm ve tketici enflasyonu yzde 6,1 orannda gereklemitir. Bu oran gelimi lkelerde yzde 1,6 olmutur. Krizden sonra, gelimekte olan lkelerde kt ann

IMF Dnya Ekonomik Grnm Raporu, Eyll 2011.

kapanmas ve kriz ncesi retim seviyesinin zerine klmasyla oluan talep basks bu gelimede etkili olmutur. 2010 ylnda kresel dzeyde salanan ekonomik toparlanmaya ramen, isizlik oranlarnda iyileme salanamam, birok lkede isizlik oranlar artmtr. spanya, rlanda, Portekiz ve Yunanistan gibi baz AB lkelerinde isizlik oranlarnda ciddi artlar yaanmtr. sizlik oran Avro Blgesinde yzde 10,1e, ABDde yzde 9,6ya ve OECD genelinde ise yzde 8,6ya ykselmitir.2 Krize kamu dengelerinde sorunla yakalanan lkelerde uygulamaya konulan genileyici maliye politikalar ve bankaclk sektrnden gelen ykler, sz konusu lkelerin bte dengelerinde daha fazla bozulmaya yol amtr. Gl Avro ve dk faiz oranlarnn yaratt borlanma kolaylklarndan yararlanan bu lkelerde kamu bor stoku nemli lde artmtr. 2009 yl sonunda Avro Blgesi genelinde yzde 79,7 olan genel devlet brt bor stokunun GSYHya oran, 2010 yl sonunda yzde 85,8e ykselmitir. ABDde ise bu oran yzde 85,2den yzde 94,4e kmtr. 2011 ylnn ilk yarsnda ABD ekonomisinde beklenenden dk gerekleen byme, istihdamda yeterli iyileme salanamamas, borlanma limitine ulalmas, yksek kamu borlar ve bte aklar, karar alma srelerinde yaanan gecikmeler, bankaclk kesiminde yaanan problemlerin devam etmesi, ABDnin tarihinde ilk kez kredi notunun drlmesi ve gl bir orta vadeli mali konsolidasyon programn ortaya koyamamas gibi etkenler piyasalarda gven ortamn zedelemi ve nmzdeki dneme ilikin byme beklentilerinin dmesine neden olmutur. 2011 yl Haziran aynda yzde 2,5 olan 2011 yl ABD ekonomisi byme tahmini, Eyll aynda yzde 1,5e, 2012 yl byme tahmini de yzde 2,7den yzde 1,8e indirilmitir. Avrupada finans sektr ile ilgili endielerin giderilememesi ve kamu borlarnn srdrlebilirlii ile ilgili risklerin evre lkelerden merkez lkelere yaylma eilimi nedeniyle, Avro Blgesi byme tahmini 2011 yl iin yzde 2den yzde 1,6ya, 2012 yl iin ise yzde 1,7den yzde 1,1e revize edilmitir. Gelimi lkelere ilikin byme grnmnn zayflamasnn ticaret ve finansman kanalyla ykselen ve gelimekte olan lkelere de yansyaca tahmin edilmektedir. Ayrca, emtia fiyatlarndaki art ve dalgal seyir ile birlikte, artan enflasyon basksn azaltmaya ynelik uygulanan para ve maliye politikalar gelimekte olan lkelerde ekonomik bymeyi 2010 ylna kyasla yavalatacaktr. Bu erevede, ykselen ve gelimekte olan ekonomilerin 2011 ylnda yzde 6,4 ve 2012 ylnda yzde 6,1 orannda byyecei tahmin edilmektedir. 2011 ve 2012 yllar iin srasyla inin yzde 9,5 ve yzde 9, Hindistann ise yzde 7,8 ve yzde 7,5 orannda bymesi beklenmektedir. Bu gelimeler sonucunda Haziran aynda yaplan tahminlerle karlatrldnda, Eyll aynda dnya ekonomisinin byme tahmini 2011 yl iin yzde 4,3ten yzde 4e, 2012 yl iin ise yzde 4,5ten yzde 4e inmitir. 2010 ylnda yzde 12,8 byyen dnya ticaret hacminin, ekonomik aktivitede beklenen yavalamaya paralel olarak, 2011 ylnda yzde 7,5, 2012 ylnda ise yzde 5,8 orannda artaca tahmin edilmektedir.

OECD, Uyumlatrlm sizlik Oranlar Basn Duyurusu, Eyll 2011.

Enerji ve gda fiyatlarnda yln ilk aylarnda yaanan yksek oranl artlarn ve dalgalanmann gecikmeli etkileri nedeniyle gelimi lkelerde tketici enflasyonunun 2011 ylnda yzde 2,6 olmas beklenmektedir. Gelimekte olan lkelerde ise artan talep basksnn etkisiyle tketici enflasyonunun 2011 ylnda yzde 7,5e ykselecei tahmin edilmektedir. Tketici enflasyonunun 2012 ylnda enerji ve gda fiyatlarnn istikrara kavumas varsaymyla gelimi lkelerde yzde 1,4e, gelimekte olan lkelerde ise yzde 5,9a dmesi ngrlmektedir. 2011 ylna ilikin dk byme beklentisi ve yeterince istihdam yaratlamamas nedeniyle isizlik oranlarnda belirgin bir iyileme beklenmemektedir. 2011 yl isizlik oranlar ABD ve Avro Blgesi iin srasyla yzde 9,1 ve yzde 9,9 olarak tahmin edilmektedir. 2012 ylnda ABDde ve Avro Blgesinde isizlik orannn ayn seviyelerde kalaca beklenmektedir. ABDde, para politikalarnda uygulanan miktarsal genilemenin istenen sonucu vermemesi, maliye politikalarnda ise genilemeci tutumun hala devam etmesi nedeniyle ksa vadede bte dengesinde nemli bir iyileme beklenmemektedir. ABDde 2010 ylnda yzde 10,3 olarak gerekleen genel devlet bte ann GSYHya orannn 2016 ylnda bile ancak yzde 6ya gerileyecei tahmin edilmektedir. Genel devlet brt bor stokunun GSYHya orannn ise artmaya devam ederek 2016 ylnda yzde 115,4e ulaaca tahmin edilmektedir. Bata Yunanistan, rlanda ve talya olmak zere AB evre lkelerinde yaanan yksek oranl borlar ve bozulan mali yap nedeniyle Avro blgesinde 2010 ylnda yzde 6ya ulaan genel devlet bte ann GSYHya orannn, alnan nlemlerin etkisiyle 2011 ylnda yzde 4,1e, 2012 ylnda yzde 3,1e ve 2016 ylnda yzde 1,3e gerileyecei tahmin edilmektedir. AB lkeleri arasnda nemli farkllklar olmakla birlikte, Avro Blgesi genelinde 2011 ylnda genel devlet brt bor stokunun GSYHya orannn yzde 88,6, 2012 ylnda yzde 90 ve 2016 ylnda ise yzde 86,6 olarak gereklemesi ngrlmektedir. Krizden sonraki srete gelimi lkelerde yurtii talebin kamu sektrnden zel sektre, gelimekte olan lkelerde ise d talebin yurtii talebe ynelmesi ile salanmas ngrlen byme dinamii ve kresel yeniden dengelenme sreci beklenildii lde gereklememitir. te yandan, 2008 ylnda krizin balca nedeni yksek oranl hanehalk ve zel sektr borlar ile finansal sistemin krlgan yaps iken, 2011 ylnda hkmet borlarnn artm olmas ve finans sektrnde krlganlklarn halen devam ediyor olmas, 2008 ylna kyasla kamunun mali manevra ve mdahale alann olduka snrlandrmaktadr. Buna ek olarak, gelimi lkelerde siyasi karar alma srelerinde yaanan zorluklar krizden k srecini olumsuz etkilemektedir. nmzdeki dnemde kresel byme ve istikrar ortamnn yeniden tesis edilmesi iin, ABD, Japonya ve Avro Blgesindeki mali sorunlarn ve yksek borlarn aklanacak mali plan erevesinde drlmesi, ihtiya durumunda gevek para politikasna devam edilmesi, bankalarn mali yapsnn glendirilmesi, mal ve igc piyasalar ile finans sektrnde yapsal reformlara devam edilmesi ncelikli politika alanlardr. Avro blgesinde imdiye kadar alnan ksa ve orta vadeli tedbirlerin yetersiz kalmas, finansal piyasalar asndan nemli risk oluturmaktadr. Bunun yannda, gelimi lkelerde reel sektrde yaanan rekabet kayplar, finans ve igc piyasalarndaki yapsal sorunlar orta ve uzun dnemde bymenin nnde almas gereken temel zorluklardr. Gelimi lkelerde kriz sonras ykselen isizliin kalc 3

hale gelme olasl ve krizde yaanan cret ve gelir kayplarnn telafi edilememesi, nmzdeki dnemde karar alclar iin nemli bir sosyal risk unsurudur. te yandan, gelimekte olan lkelerde i talep basks ile artan enflasyon ve sermaye akmlarna kar oluan krlganlk bir dier risk unsurudur. Son dnemde yaanan dalgalanmalar, arz/talep dengesizlii ve dk byme beklentisi nedeniyle petrol, emtia ve gda fiyatlarnn gelecekteki seyri belirsizdir. Bu durum, Trkiyenin de dahil olduu enerji bamll yksek lkeler asndan nemli bir belirsizlik alan oluturmaktadr. Kresel dzeyde artan risklere ramen, bata ABD ve AB lkeleri olmak zere, gelimi lkelerde bozulan gven ortamn yeniden salayacak ynde hzla tedbir alnmas durumunda 2011 ylnda kresel dzeyde yzde 4 byme mmkn olabilecektir. Ancak; AB lkelerindeki bor krizinin kontrol edilememesi, finansal piyasalarda dalgalanmann artmas ve krizin Asya lkelerinde varlk piyasalarna sramas durumunda dnya bymesinin daha dk oranda gereklemesi ve gelimi lkelerde durgunluk yaanmas ihtimali bulunmaktadr. B. TRKYE EKONOMS Kresel kriz dneminde lkemizde tm politika aralar orta vadeli bir perspektifle zamannda ve kararl bir biimde kullanlmtr. Maliye ve para politikalarnn, finans sektryle ilgili kararlarn ve yapsal reformlarn temel amac gven ve istikrar glendirmek olmutur. Salam makroekonomik temeller ve gl bir orta vadeli programla belirsizliklerin azaltlmas, sermaye giriinin devam etmesi, faiz oranlarnn dk seviyelerde kalmas ve kredi genilemesi sonucunda Trkiye ekonomisi 2010 ve 2011 yllarnda yksek bir byme performans yakalamtr. GSYH bymesi 2010 ylnda yzde 9, 2011 ylnn ilk yarsnda yzde 10,2 orannda gereklemi ve Trkiye, dnyada byme hz en yksek lkeler arasnda yer almtr. Kresel lekte giderek artan belirsizlikler nedeniyle 2011 ylnn ikinci yarsndan itibaren byme hznn nispi olarak yavalamas ngrlmektedir. Bu yavalamaya ramen 2011 ylnn tamamnda Trkiye ekonomisinin yzde 7,5 orannda bymesi beklenmektedir. 2010 ve 2011 yllarnda byme esas olarak zel tketim ve sabit sermaye yatrmlar kaynakl olmutur. Yurtii talepteki canlanma zellikle imalat sanayii, inaat, ticaret ve ulatrma sektrlerinde yksek katma deer artlarn beraberinde getirmitir. Yksek byme hz ve isizliin azaltlmasna ynelik tedbirler istihdam nemli oranda artrmtr. Nisan 2009 dneminde mevsimsel dzeltilmi verilere gre yzde 14,9a kadar ykselen isizlik oran 2011 yl Haziran ay itibaryla yzde 10,3e kadar gerilemitir. sizlik oranndaki bu d igcne katlm orannn ykseldii bir ortamda salanmtr. Ayrca, krizle birlikte yzde 40a kadar den istihdam oran, 2011 yl Haziran ay itibaryla yzde 45e kadar ykselmitir. Toplam istihdam, mevsimsel dzeltilmi verilere gre, 2009 yl Nisan dneminde 20,7 milyon kii iken, 2011 yl Haziran dnemi itibaryla 24,1 milyon kiiye ykselmitir. Net olarak 3,4 milyon vatandamza ilave istihdam salanmtr. Uygulanan istihdam tevik dzenlemelerinin de katksyla, 2009 yl Nisan ve 2011 yl Haziran dnemleri arasnda mutlak verilere gre, tarm d istihdam 2,6 milyon kii, kadn istihdam 1,7 milyon kii, gen nfus istihdam ise 794 bin kii artmtr. stihdamdaki bu art, ayn dnemler itibaryla, tarm d isizlik orannda 6,3 puan 4

azalmayla yzde 11,9a, kadn isizlik orannda 3,4 puan azalmayla yzde 11,2ye, gen nfusun isizlik orannda ise 8,5 puan azalmayla yzde 18e karlk gelmektedir. Bu gelimeler altnda, kresel krizden k srecinde Trkiye hzl byme ve zamannda ald tedbirler sayesinde isizlikle mcadelede OECD lkeleri arasnda en hzl mesafe alan lkelerden birisi olmutur. OECD ortalamas olarak mevsimsel dzeltilmi isizlik oran, 2011 yl Haziran aynda 2009 yl Nisan ayna gre 0,1 puan artarak yzde 8,3e ykselirken, Trkiyede ise 4 puan azalarak yzde 9,2ye gerilemitir3. 2010 ylnda TFE yllk art hz yzde 6,4 olarak gereklemi ve hedefin 0,1 puan altnda kalmtr. Mal ve hizmet grubu fiyatlar nceki yllar ortalamalarnn altnda kalm, ekirdek enflasyon orta vadeli hedeflerle uyumlu hareket etmitir. Gda fiyatlar yl boyunca dalgal bir seyir izlemi ve enerji fiyatlar yln son eyreinde kayda deer art gstermitir. Yurtii talepteki gl arta ramen yurtii talep, kt ann azalarak da olsa devam etmesi nedeniyle, enflasyon zerinde yukar ynl bask oluturmamtr. 2011 ylnn Ocak-Eyll dneminde ise ithalat fiyatlarnn birikimli yansmalar, gda fiyatlarndaki artlar, nominal dviz kurundaki ykselme ve baz etkisiyle TFE yllk art hz yzde 6,15 olarak gereklemitir. Mevcut dinamiklerin TFE yllk art hzn 2011 yl sonunda yzde 7,8 civarna ykseltecei beklenmektedir. 2010 ylnda ekonomide yaanan gl toparlanma kamu kesimi gelirlerini ve kamu kesimi borlanma gereini olumlu ynde etkilemitir. 2009 ylnda, GSYHya oran olarak yzde 5,1 dzeyinde gerekleen kamu kesimi borlanma gerei, 2010 ylnda tahmin edilenden 1,1 puan olumlu performans gstererek yzde 2,3 dzeyine gerilemitir. OVPde yer alan tedbirlerin kararllkla uygulanmasnn, baz kamu alacaklarnn yeniden yaplandrlmasnn ve ekonominin ngrlenden daha gl bir biimde toparlanmasnn ve ithalat zerinden alnan vergilerdeki nemli artn kamu gelirlerine olumlu yansmas beklenmektedir. Bu beklentiler altnda, kamu kesimi borlanma gereinin GSYHya oran olarak 2011 ylnda yzde 1e gerileyecei tahmin edilmektedir. Benzer ekilde, zellikle vergi gelirleri performansndaki art ve faiz giderlerindeki d sonucunda, 2010 ylnda GSYHya oran olarak yzde 3 dzeyine gerileyen genel devlet ann, 2011 ylnda, yzde 1e dmesi beklenmektedir. 2010 ylnda yzde 1,9 olarak gerekleen faiz giderleri ve zelletirme gelirleri hari kamu kesimi dengesinin GSYHya oranla 2011 ylnda yzde 2,2 dzeyine ykselmesi beklenmektedir. Kamu andaki bu iyilemeler sonucunda, 2010 ylnda yzde 42,2ye den AB tanml genel devlet bor stokunun GSYHya orannn dmeye devam ederek 2011 ylnda yzde 39,8 civarnda gereklemesi beklenmektedir. Bata Euro Blgesi lkeleri olmak zere, pek ok lkede kamu borlarnn srdrlebilirliinin gndemde olduu bir dnemde, kamu maliyesi alannda elde edilen baarl sonular, Trkiyenin dier lkelerden farkl bir konumda deerlendirilmesine imkan tanmaktadr. Makroekonomik gstergelerdeki iyilemenin
3

OECD Uyumlatrlm sizlik Oranlar Basn Duyurusu, Eyll 2011.

yan sra Trkiyenin krize kar gelitirdii politikalar ve gsterdii dayanklln bir neticesi olarak, Trkiyenin TL cinsinden kredi notu yatrm yaplabilir seviyeye (BB+dan BBB-ye) ykseltilmi ve grnm pozitif olarak tanmlanmtr. Bununla birlikte, lkemizin finansman ihtiyacnn salkl kaynaklardan karlanmas ve mevcut gven ortamnn pekitirilmesi amacyla yapsal tedbirlerin alnmas ihtiyac devam etmektedir. Son yllarda uygulanan sk maliye politikas sonucu kamu tasarruflarndaki iyilemeye ramen zel kesimin tasarruflarnn azalmas sonucunda toplam tasarruflar dme eilimine girmitir. Yurtii tasarruflardaki azalma d kaynak ihtiyacn, dolaysyla cari a artrmtr. Ekonomideki toparlanmayla birlikte yatrmlar artma eilimine girmi ancak yurtii tasarruflarn artmamas nedeniyle 2010 ve 2011 yllarnda giderek artan oranda bir tasarruf yatrm a, dier bir ifadeyle, cari akla karlalmtr. Yurtii tketim ve yatrm talebinin gl seyri ile retimin aramal ithalatna yksek bamll nedeniyle ithalatn hzl artmas, ihracat artnn ise geleneksel ihracat pazarlarmzdaki i talebin zayf seyretmesi sonucunda, 2010 ylnda d ticaret andaki hzl art ve net turizm gelirlerindeki dme, cari an GSYHya orannn yzde 6,5 seviyesinde gereklemesine neden olmutur. 2011 ylnn ilk yarsnda hzl byme ile birlikte d ticaret andaki ykselme sonucunda cari ak art eilimini srdrmtr. Yln ikinci yarsnda, d talepteki daralmann ihracat olumsuz ynde etkilemesi, yurtii ekonomik aktivitede ngrlen yavalamann ve dviz kurundaki artn ithalat talebini snrlandrmas beklenmektedir. Buna ramen, ylsonu itibaryla cari an GSYHya orannn yzde 9,4e ulamas ngrlmektedir. Cari ilemler andaki artn konjonktrel ve yapsal nedenleri bulunmaktadr. Cari an konjonktrel kaynaklarn dengelemek amacyla 2010 yl son eyreinden itibaren para politikalar ve makro ihtiyati dzenlemeler alannda bir dizi adm atlmtr. Gelimi lkelerin uyguladklar geniletici para politikalarnn ortaya kard finansal riskler, 2010 ylnn son eyreinde Merkez Bankasnn para politikas stratejisinde nemli deiiklikler yapmasn gerektirmitir. Bu dorultuda oluturulan yeni politika bileimi kredi art hzn yavalatmay hedeflemitir. Ancak 2011 ylnn ikinci eyreinden itibaren kresel bymeye ilikin artan endieler paralelinde kresel risk itah azalm, gelimekte olan lkelere sermaye akmlar olumsuz ynde etkilenmitir. Sz konusu gelimenin Trk Lirasnda yaratt deer kayb, enflasyon zerinde yukar ynl basklar beraberinde getirmitir. Merkez Bankas, dvize olan talebi dengelemek ve enflasyon riskini snrlamak amacyla politika duruunda deiiklie gitmitir. Bu dorultuda Banka, dviz alm ihalelerine ara vererek dviz satm ihalelerine balam, faiz koridorunu daraltm ve yabanc para zorunlu karlk oranlarnda de gitmitir. Ayrca kresel ekonomideki olumsuzluklarn, iktisadi faaliyetin hznda yarataca yavalamay snrlandrmak iin politika faizi oran drlmtr. II. TEMEL AMA 2012-2014 dnemini kapsayan Orta Vadeli Programn temel amac, lkemizin refah seviyesinin artrlmas nihai hedefi dorultusunda istikrarl bir byme srecinde istihdam artrmak, mali disiplini srdrmek, yurt ii tasarruflar artrmak, cari a azaltmak ve bylece makroekonomik istikrar glendirmektir. 6

Program dneminde maliye ve para politikalar ile makro ihtiyati dzenlemeler, gven, istikrar ve ngrlebilirlii glendirecek ve ekonominin d oklara kar dayanklln artracak bir erevede uygulanacaktr. Orta vadeli program kapsamnda cari ilemler ana kalc olarak zm getirecek yapsal dzenlemelerin de hzl bir ekilde uygulamaya konulmasna ncelik verilecektir. Bu erevede, yatrm ortamnn iyiletirilmesi ile ilgili eylem plan uygulamalarna devam edilecek, kayt dlkla kararllkla mcadele edilecek, hracata Dnk retim, Girdi Tedarik ve hracat Pazarlarnn eitlendirilmesi Stratejilerine ilikin almalar tamamlanacak, stanbulun Uluslararas Finans Merkezi olmas almalarna hz verilecek, enerjide da bamll azaltacak admlara devam edilecek ve AR-GE ve yenilikiliin gelitirilmesine ynelik programlar etkin bir biimde uygulanacaktr. stihdam artrmak iin istikrarl byme ortamn salayacak politikalarn yan sra igcnn niteliini, igc piyasasnn esnekliini ve igcne katlm artracak politikalara arlk verilecektir. Ekonominin rekabet gc, kamu harcamalarnda etkinlik, iyi ynetiim, devlet yardmlar, eitim sistemi, yarg sistemi, vergi sistemi, kayt dlk, yerel ynetimler ve blgesel gelime alanlarndaki yapsal dnmn devam ettirilmesi programn temel ncelikleri arasnda yer almaktadr. III. MAKROEKONOMK HEDEFLER VE POLTKALAR A. PROGRAM DNEM HEDEF VE GSTERGELER Programn makroekonomik erevesi oluturulurken; dnem ierisinde, kresel bymenin tedrici olarak artaca, ticaret ortaklarmzn ise daha lml byyecei, ykselen piyasa ekonomilerine sermaye giriinin devam edecei, uluslararas mal ve ham petrol fiyatlarnn yatay bir seyir izleyecei varsaylmtr. 1. Byme ve stihdam i) Kresel bymeye ve baz Avrupa lkelerindeki kamu borlarnn srdrlebilirliine ilikin endielerin giderek derinlemesi 2012 ylnda kresel ekonomide yeni bir yavalama riskini artrmtr. Bu erevede lkemizde GSYH bymesinin 2012 ylnda yzde 4 seviyesinde gereklemesi beklenmektedir. 2013 ve 2014 yllarnda ise bymenin potansiyel seviyesine yaklaarak yzde 5 dzeyine ulamas hedeflenmektedir. Bymenin zel tketim ve zel yatrm kaynakl olmas ngrlmektedir. ii) Program dneminde, reel olarak yllk ortalamada, zel tketim harcamalarnn yzde 3,3, zel sabit sermaye yatrmlarnn yzde 8,7, kamu tketim harcamalarnn yzde 2,9, kamu sabit sermaye yatrmlarnn ise yzde 3,6 artmas ngrlmektedir. iii) Kriz dneminde Program dnemi boyunca kamu ve zel kesimin tasarruflarnda art, kamu ve zel kesim tasarruf yatrm anda ise azalma hedeflenmektedir. iv) Ekonomik bymenin yan sra, igc piyasasn daha esnek hale getirecek politikalarn da uygulanmasyla Program dneminde, tarm dnda 1,5 milyon kii ilave istihdam yaratlmas beklenmektedir. Bu dnemde tarm istihdamnda beklenen snrl gerilemenin etkisiyle toplam istihdam artnn 1,3 milyon kii olaca tahmin edilmektedir. 7

v) Dnem sonunda istihdam orannn yzde 44,8, isizlik orannn ise yzde 9,9 olmas beklenmektedir. 2. Kamu Maliyesi i) Kamu kesimi ann GSYHya orannn, 2011 yl iin tahmin edilen yzde 1lik seviyesinden Program dnemi sonunda yzde 0,4e gerileyecei ngrlmektedir.

ii) Genel devlet ann GSYHya orannn da 2011 yl iin tahmin edilen yzde 1lik seviyesinden Program dnemi sonunda yzde 0,4e gerileyecei ngrlmektedir. iii) 2011 ylnda GSYHya oran olarak yzde 2,2 dzeyinde olan faiz giderleri ve zelletirme gelirleri hari kamu kesimi fazlasnn Program dnemi sonunda ayn seviyede gereklemesi ngrlmektedir. iv) 2011 ylnda yzde 37,4 olarak gerekleecei tahmin edilen genel devlet harcamalarnn GSYHya orannn, 2014 ylnda yzde 36,5e dmesi beklenmektedir. v) 2011 ylnda yzde 33,9 olaca tahmin edilen genel devlet faiz d harcamalarnn GSYHya orannn, Program dnemi sonunda yzde 33,2ye gerilemesi beklenmektedir. vi) 2011 ylnda yzde 36,1 olaca tahmin edilen zelletirme gelirleri hari genel devlet gelirlerinin GSYHya orannn, 2014 ylnda yzde 35,4 olmas beklenmektedir. vii) 2011 ylnda yzde 27,3 olarak gerekleecei tahmin edilen sosyal gvenlik primleri dahil vergi yknn (vergi red ve iadeleri hari) GSYHya orannn, 2012 ve 2013 yllarnda yzde 27,1 olarak gerekleecei ve Program dnemi sonunda yzde 26,9 seviyesine gerileyecei ngrlmektedir. viii) GSYHya oran olarak, 2010 ylnda yzde 42,2 dzeyinde gerekleen AB tanml genel ynetim nominal bor stokunun 2011 ylnda yzde 39,8 dzeyine gerilemesi beklenmektedir. Sz konusu orann dzenli bir azalma eilimi gstererek, Program dnemi sonunda yzde 32 dzeyinde gereklemesi ngrlmektedir. ix) Program dneminde zelletirmeler sonrasnda klen KT sisteminin, 2011 ylnda yzde 0,2 olmas tahmin edilen faiz d ann GSYHya orannn Program dnemi sonunda kapanmas beklenmektedir. 3. demeler Dengesi i) Ticaret ortaklarmzn bymesinin 2010 ve 2011 yllarna gre nispeten daha yksek olaca ve ihracat artrmaya dnk politikalarn etkisini gstererek, ihracatn cari fiyatlarla yllk ortalama olarak yzde 11,2 orannda artaca ve 2014 ylnda 185,1 milyar dolara ulamas beklenmektedir. ii) Byme dnemlerinde ithalatta gerekleen yksek art oranlarnn, program dneminde alnacak politika tedbirleriyle yerini daha lml artlara 8

brakaca ve ithalatn yllk ortalama yzde 7,7 artla 2014 ylnda 295,9 milyar dolara ulaaca tahmin edilmektedir. iii) 2011 yl sonunda 49,6 milyar dolar olaca tahmin edilen yakt ithalatnn (27. Fasl) dnem sonunda 56,8 milyar dolara ulamas beklenmektedir. iv) Turizm gelirlerinin GSYH iindeki paynn Program dnemi boyunca ortalama yzde 3,3 seviyesinde olaca tahmin edilmektedir. v) Program dneminde yurtii tasarruflar artrmaya ve ekonominin retim yapsnn ithalata olan yksek bamlln azaltmaya ynelik politikalarn da katksyla, 2011 yl sonunda yzde 9,4 olarak gereklemesi beklenen cari ilemler ann GSYHya orannn dnem sonunda yzde 7ye inmesi hedeflenmektedir. 4. Enflasyon i) Toplam talep koullarnn enflasyona d ynnde yapt katknn Program dneminde devam edecei ve emtia fiyatlarnn byk lde yatay seyredecei ngrlmektedir. Politika faizlerinin dnem boyunca tek haneli dzeylerde kalmas, gda enflasyonunun yzde 7 seviyesinde dalgalanmas ve petrol fiyatlarnn 100 dolar civarnda seyretmesi beklenmektedir. Bu erevede, TFE yllk art hznn, 2012-2014 yllarnda orta vadeli hedef olan yzde 5e yakn gerekleecei tahmin edilmektedir. B. MAKROEKONOMK POLTKALAR 1. Byme ve stihdam i) Bymenin; istikrarl bir biimde devam etmesi, istihdam desteklemesi ve potansiyel hzn yakalamas amacyla para, maliye ve gelirler politikalar koordinasyon ierisinde yrtlecektir. Gerek ekonominin genelinde ve hanehalk dzeyinde gelirin artrlmas, gerekse tketimin dengeli bir ekilde gelimesi yoluyla tasarruflarn artrlmas amalanmaktadr.

ii)

iii) Dnem ierisinde kamunun tasarruflarnn artrlmas, bu amacn gerekletirilmesine katk salayacaktr. Ancak asl katk, zel tasarruflardaki arttan gelecektir. iv) Gerek kamuda gerekse zel kesimde israf azaltmaya ynelik politikalar uygulanacaktr. v) Tasarruf bilincinin yrtlecektir. artrlmasna ynelik almalar dzenli biimde

vi) stihdamn artrlmas ve kayt dln azaltlmas gelir art yoluyla tasarruflarn artrlmas amacna katk salayacaktr. vii) Sosyal yardm sisteminden igc piyasasna geileri kolaylatracak ve zendirecek almalara hz verilecektir. viii) stikrarl byme iin zel kesim yatrmlarn, uluslararas dorudan yatrmlar ve ihracat artrmaya ynelik politikalara devam edilecektir.

ix) Temel altyap ve insan kaynaklarn gelitirme yoluyla ekonomik bymeyi destekleyici nitelikteki kamu yatrmlar srdrlecektir. x) gc piyasasnn esnekliini ve igcnn niteliini ykseltecek dzenlemeler hayata geirilecek, aktif igc politikalaryla ekonominin istihdam yaratma kapasitesi artrlacaktr.

xi) Rekabet gcn ve istihdam artrma hedefi dorultusunda KOBlerin desteklenmesine devam edilecektir. xii) Blgelerdeki potansiyelin ve dinamiklerin ulusal bymeye ve kalknmaya saladklar katk artrlacaktr. xiii) Krsal kesimde, verimlilii grece yksek ekonomik faaliyet alanlarn gelitirmek suretiyle, istihdam ve katma deer artrlacaktr. 2. Kamu Maliye Politikas Maliye politikas, Programda ngrlen gelir, harcama ve bor stoku byklkleri gzetilerek; makroekonomik istikrarn srdrlmesine, zel sektr nclnde bir byme srecinin desteklenmesine ve cari akla mcadele edilmesine yardmc olacak bir yaklamla yrtlecektir. Maliye politikasnn uygulanmasnda mali disiplinden taviz verilmeyecektir. Bu kapsamda, mali sonu douracak dzenlemelerin yaplmasnda ksa, orta ve uzun dnem etkilerin dikkate alnmas esas olacaktr. Politika oluturma ve analiz srecinde byk nem tayan kamu mali istatistikleri uluslararas standartlarla uyumlu olarak yaymlanacaktr. a. Kamu Harcama Politikas Kamu idarelerinin, kendilerine tahsis edilen denekleri, belirlenen politika ve ncelikler dorultusunda, etkili ve verimli bir ekilde kullanmalar esastr. Bu erevede; i) ii) Harcama programlar verimlilik art salamak amacyla geirilecektir. Bu amala idari bir mekanizma oluturulacaktr. gzden

Salk hizmetleri ve harcamalarnda etkinliin salanmas amacyla; salk hizmetlerinin kalitesinden dn verilmeksizin, gereksiz ila ve hizmet kullanmn nlemek zere ila ve tedavi harcamalar daha aklc hale getirilecektir.

iii) Salk harcamalarna ilikin denetimlerin daha etkin bir ekilde yaplabilmesi amacyla, salk hizmet sunucularnn gemi davranlarn dikkate alan denetim modelleri gelitirilecek, risk analizi ve veri madencilii alanlarnda yazlm, donanm ve eitim altyaps glendirilecektir. iv) Salkta global bte uygulamas gelitirilerek srdrlecektir. v) Sosyal yardmlarn etkinliinin artrlmas amacyla, sosyal yardmlarla istihdam arasndaki balant glendirilecektir. Sosyal yardm sistemi bir btn olarak ele alnacak ve yardmlardan mkerrer yararlanma nlenecektir. tevik dzenlemeleri sade ve etkin bir yapya

vi) Emekliler iin adil bir intibak sistemi kademeli bir ekilde hayata geirilecektir. vii) stihdama ilikin kavuturulacaktr.

10

viii) Mahalli idarelerin genel bte vergi paylarndan kamuya olan borlarna mahsuben yaplacak kesinti, yeni bor domasn engelleyecek ve bor stokunun azalmasna yardmc olacak bir oranla dzenli olarak uygulanmaya devam edilecektir. ix) zellik gsteren altyap harcamalarnn merkezi idare tarafndan desteklenmesi ve personel harcamalarnn rasyonalize edilmesi kanalyla mahalli idarelerin mali yapsnda iyileme salanacaktr. x) Kamu ihale sisteminin etkinliinin artrlmas ynnde dzenlemeler hayata geirilecektir.

b. Kamu Yatrm Politikas Kamu yatrm politikasnn temel amac, ncelikli sosyal ihtiyalar gidermek, retken faaliyetleri destekleyecek nitelikteki altyapy gelitirmektir. Bu erevede; i) ii) Kamu yatrmlarnn etkili, verimli ve zamannda gerekletirilmesi, mevcut sermaye stokunun daha etkin kullanlmas hedeflenecektir. Eitim, salk, teknolojik aratrma, ulatrma, ime suyu ile bilgi ve iletiim teknolojilerinin gelitirilmesine ynelik altyap yatrmlarna ncelik verilecektir.

iii) Kamu yatrmlar, bata Gneydou Anadolu Projesi (GAP), Dou Anadolu Projesi (DAP), Konya Ovas Projesi (KOP), Dou Karadeniz Projesi (DOKAP) kapsamndaki yatrmlar olmak zere blgeler aras gelimilik farklarn azaltmay ve blgesel gelime potansiyelini deerlendirmeyi hedefleyen ekonomik ve sosyal altyap projelerine younlatrlacaktr. iv) Kamu altyap yatrmlarnn gerekletirilmesinde zel sektr katlmn artrc modellerin kullanm yaygnlatrlacaktr. v) Kamu yatrm teklif ve kararlar, sorun, ihtiya ve zm analizlerini ieren sektrel ve blgesel ana plan ve stratejileri ile nitelikli yaplabilirlik ettlerine dayandrlacaktr.

c. Kamu Gelir Politikas dil ve etkin bir vergi sistemi oluturma hedefi dorultusunda, kamu gelir politikas; istihdam ve yatrmlar tevik edecek, yurtii tasarruflar artracak, blgesel gelimilik farklarn azaltacak, ekonomiye rekabet gc kazandracak ve kayt dlkla mcadele edecek ekilde yrtlecektir. Bu kapsamda; i) ii) Vergi politikalarnn uygulanmasnda istikrar; vergilendirmede ngrlebilirlik esas olacaktr. Ekonominin rekabet gcn artrc retim yapsnn oluturulmasna, dorudan yabanc yatrmlarn lkeye giriinin hzlandrlmasna ve Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesine ynelik vergi politikalar uygulanacaktr.

iii) Vergi mevzuatnn sadeletirilmesi ve gnmzn ihtiyalarna gre yeniden yazlmasna ynelik almalara devam edilecektir. Bu kapsamda Gelir Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanunu bata olmak zere temel vergi kanunlarnn gzden geirilmesi almalar tamamlanacaktr. iv) Bata yurtii tasarruf yetersizlii ve cari ak olmak zere, byme ortamnn srdrlebilirliini tehdit eden unsurlarla mcadelede vergi politikas gerektiinde etkin bir ekilde kullanlacaktr. 11

v)

Gelir politikalarnn sosyal ve ekonomik etkilerinin daha salkl bir ekilde analiz edilebilmesi amacyla istisna, muafiyet ve indirimler nedeniyle oluan vergi harcamalar dzenli olarak raporlanacaktr.

vi) Vergiye uyumun artrlmas ve vergi tabannn geniletilmesine ynelik almalara devam edilecektir. vii) Maktu vergi ve harlar genel ekonomik koullar gz nnde bulundurularak gncellenecektir. viii) Mahalli idarelerin z gelirlerinin artrlmasna ynelik dzenlemeler hayata geirilecektir. Mahalli idarelerin z gelirlerinin artrlmasnda, imar ve altyap hizmetleri sonrasnda varlklarn deerinde ortaya kan artlardan daha fazla yararlanlacaktr. ix) Kamu tanmazlarnn etkili, ekonomik ve verimli bir ekilde kullanlmas ve ekonomiye kazandrlmas iin gerekli tedbirler alnacaktr. x) Bireysel ve kurumsal zendirilecektir. tasarruflar tevik edilecek, sermaye birikimi

xi) Vergi politikalarnn belirlenmesinde ve uygulanmasnda, iklim deiikliiyle mcadele edilmesine ve enerji tketiminde tasarruf salanmasna ynelik ncelikler dikkate alnacaktr. d. Kamu Borlanma Politikas Kamu bor ynetiminin temel hedefi, i ve d piyasa koullar ile maliyet unsurlar dikkate alnarak belirlenen risk dzeyi erevesinde, finansman ihtiyacnn orta ve uzun vadede mmkn olan en uygun maliyetle karlanmasdr. Bu hedef erevesinde, i) ii) Finansman programlar, i borlanma stratejileri, ihale duyurular gibi borlanmaya ilikin bilgilerin dzenli olarak aklanmasna devam edilecektir. Devlet i borlanma senetlerinin yatrmc tabannn geniletilmesi amacna ynelik olarak yeni aralarn ve sat yntemlerinin gelitirilmesine ilikin almalara devam edilecektir.

iii) Nakit ve bor ynetiminde oluabilecek likidite riskinin azaltlmas amacyla yeterli dzeyde rezerv tutulmas politikasna devam edilecek, nakit rezervlerinin daha etkin bir ekilde ynetilmesi amacyla balatlan almalar srdrlecektir. iv) Piyasa yapcl sistemi uygulamas srdrlecektir. v) kincil piyasalarda salkl bir verim erisinin oluturulmas ve DBS almsatm ilemlerinde likiditenin salanmasna ynelik politikalara devam edilecektir.

vi) Borlanma, piyasa koullar elverdii lde, arlkl olarak TL cinsinden ve sabit faizli enstrmanlarla yaplacaktr. e. Kamu Mali Ynetimi ve Denetim Kamu Mali Ynetimi ve Kontrol Kanunu bata olmak zere, Saytay Kanunu ve dier hukuki dzenlemelerle oluturulan yeni mali ynetim ve denetim anlaynn, tm unsurlaryla hayata geirilmesi byk nem arz etmektedir. Bu kapsamda,

12

i)

Kamu idarelerinde stratejik ama ve hedeflerin hayata geirilmesine ynelik olarak, i ve d denetimin etkin ve koordineli bir ekilde almas ve i kontrol sisteminin salkl bir ekilde iletilmesi salanacaktr. Kamuda etkin bir d denetimin salanmas iin Saytayn uygulama altyaps glendirilerek denetim faaliyetleri yaygnlatrlacaktr.

ii)

iii) Kamu idarelerinde ynetim sorumluluunun glendirilmesi iin; i kontrol ve i denetim faaliyetleri daha etkin bir ekilde yrtlecek, kamu mali ynetiminin insan kaynaklar altyaps nitelik ve nicelik olarak glendirilecektir. iv) Kamu idarelerinin faaliyetlerinin kamu i kontrol ve denetim standartlarna uyum dzeyinin artrlmas salanacaktr. v) Kamu idarelerine kaynak tahsis srecinde stratejik planlar ve performans programlar esas alnacaktr.

f. Kamu ktisadi Teebbsleri ve zelletirme KTlerin krllk ve verimlilik ilkelerine uygun olarak iletilmesi esastr. KTlerin belirli bir takvim ve strateji erevesinde zelletirilme almalar kararllkla srdrlecektir. i) KTlerde; yetkilendirmeyi, hesap verebilirlii, effafl, karar alma srelerinde etkinlii ve performansa dayal ynetimi esas alan stratejik ynetim anlay yaygnlatrlacaktr. KTler tarafndan hazrlanan yllk performans programlar yakndan izlenecek ve deerlendirilecektir.

ii)

iii) KTlerde, i kontrol eylem plan esas alnarak, i kontrol sistemi kurulup gelitirilecektir. iv) KTlerin tm iletmecilik politikalar; stratejik planlar ile genel yatrm ve finansman kararnamelerinde ngrlen hedeflere ulaacak ekilde belirlenecek ve etkin bir ekilde uygulanacaktr. v) KTlerin gayrimenkullerinin deerlendirilmesinde rayi bedel esas alnacaktr. KTlerin atl olmayan gayrimenkullerinin devri, iletmenin verimlilii, btnl ve evre sal gibi hususlar olumsuz etkilemeyecek ekilde mmkn olabilecektir.

vi) KTlerin srekli zarar eden ve alnacak tedbirlerle kra geirilmesi mmkn grlmeyen iletme birimleri tasfiye edilecektir. vii) KTlerde nitelikli personel ihtiyacnn karlanmas iin gerekli tedbirler alnacaktr. viii) Kamunun elektrik datm ve eker retimi alanlarndan tamamen ekilmesi; elektrik retimi, ehir ii doalgaz datm, telekomnikasyon, liman, otoyol ve kpr iletmeciliindeki paynn ise azaltlmas hedeflenmektedir. 3. demeler Dengesi stikrarl bymeyi salamak amacyla cari an srdrlebilir bir seviyeye indirilmesi ve uzun vadeli finansman kaynaklaryla karlanmas esastr. 13

Yatrm ortamnn iyiletirilmesiyle ilgili eylem plan uygulamalarna devam edilmesi, igc piyasasnn esneklik ve etkinliinin artrlmas, kayt dlkla etkin mcadele edilmesi, stanbulun Uluslararas Finans Merkezi olmas almalar, enerjide da bamll azaltacak politikalar cari akla mcadelede nemli katk salayacaktr. Ayrca; i) hracatta firmalarn kresel rekabet gcn artrmak amacyla yenilikilie ve Ar-Geye dayal, katma deeri yksek, markal rn ve hizmetlerin retim ve pazarlama srelerinin desteklenmesine devam edilecektir. retim ve ihracatn ithalata olan yksek oranl bamlln azaltmak amacyla zellikle ara mal ve yatrm malnda yurtii retim kapasitesini artrc politikalara ve desteklere devam edilecektir.

ii)

iii) Sektrel bazda oluturulacak Trkiye Girdi Tedarik Stratejisi (GTES) erevesinde girdi tedarikinde, lke ve blge bazl bamlln azaltlmas, belirsizliklerin ve dalgalanmalarn oluturaca risklerin giderilmesi ve gelecekte nem kazanacak girdilere ynelik ihtiyacn karlanmas salanacaktr. iv) Yurtiinde retim yapan uluslararas firmalarn tedarik zincirlerinde yurtii retimin paynn artrlmasna ynelik olarak gerekli tedbirler alnacaktr. v) hracatta pazar eitliliinin artrlmas amacyla Afrika lkeleri, Asya-Pasifik ve Latin Amerika lke gruplaryla ticaretin gelitirilmesi salanacaktr.

vi) hracatlarn karlatklar pazara giri engelleri tespit edilecek ve bu engellerin ortadan kaldrlmasna ynelik politika ve tedbirler gelitirilerek daha etkin biimde uygulanacaktr. vii) hracata ynelik kredi ve garanti destek imknlarn iyiletirmek amacyla Eximbank kaynaklarnn artrlmasna devam edilecektir. Ayrca, ihracatlara ynelik finansman programlarnn bilinilirlii artrlacak ve yeni finansman aralar oluturulmasna ynelik almalar yaplacaktr. viii) thalatta piyasa gzetimi ve denetimi sisteminin etkinlii artrlacaktr. ix) Dahilde leme Rejimi, yurtii retim, ihracat ve d ticaret dengesine etkisi asndan btncl bir ekilde deerlendirilerek gerekli dzenlemeler yaplacaktr. x) Yurtii katma deer oran yksek ve kaliteli mallar kullanma bilincinin gelitirilmesine ynelik olarak etiketleme bata olmak zere zendirici tedbirler alnacaktr.

xi) Kamu almlarnda yerli rnlerin tercih edilmesi salanacaktr. xii) lkemizin, ikili ve ok tarafl ibirlii kapsamnda, ihracatnn artrlmas amacyla kresel lekte ve blgesinde etkinlii glendirilecek ve yakn corafyasnda iktisadi refah havzalar oluturma giriimleri artrlacaktr. xiii) Komu lkelerle gelitirilecek ikili ve ok tarafl ibirlii programlarnn yan sra, blgesel ve ok tarafl kurulular bnyesinde balatlacak ortak program ve projeler kapsamnda nc lkelere teknik destek salanacaktr. 14

4. Para Politikas Para politikasnn, temel amac fiyat istikrarn salamak ve srdrmektir. Destekleyici bir ama olarak finansal istikrar da gzetilmeye devam edilecektir. Bu erevede; i) Para politikas, enflasyon hedeflemesi erevesinde yrtlecektir. ii) Temel para politikas arac olarak ksa vadeli faiz oranlar kullanlmasnn yan sra, zorunlu karlk oranlar ve faiz koridoru gibi birbirini tamamlayc nitelikteki aralar ile Trk Liras ve dviz cinsi likidite uygulamalar bir arada kullanlmaya devam edilecektir. iii) Enflasyon hedefleri, Hkmet ve Merkez Bankas tarafndan yllk vadede belirlenecektir. iv) Para politikasnn hesap verebilirliini ve effafln temin etmek amacyla, enflasyonun ylsonu hedefinden belirgin olarak sapmas ya da sapma olaslnn ortaya kmas halinde, Merkez Bankas hedeften sapmann nedenlerini ve enflasyonun tekrar hedefe yaknsamas iin alnmas gereken nlemleri Hkmete yazl olarak bildirecek ve kamuoyuna duyuracaktr. v) Esnek ve etkin likidite ynetimine imkn veren para politikasnn operasyonel erevesi nmzdeki dnemde de srdrlecektir. vi) Dalgal dviz kuru rejimi uygulamasna bu dnemde de devam edilecektir. vii) Piyasa derinliinin kaybolmasna bal olarak kurlarda salksz fiyat oluumlarnn gzlenmesi veya ar oynaklk durumunda dviz satm ihaleleri yaplabilecei gibi speklatif davranlar gzlenmesi durumunda piyasaya dorudan mdahale edilebilecektir. viii)Piyasa koullarnn elverdii dnemlerde, rezerv biriktirme amal dviz alm ihaleleri nceden ilan edilen program dhilinde yaplmaya devam edilecektir. IV. PROGRAM DNEM GELME EKSENLER A. REKABET GCNN ARTIRILMASI 1. Ortamnn yiletirilmesi ortamnn rekabeti bir yapya kavuturularak iyiletirilmesi temel amatr. Bu erevede; i) Brokrasinin azaltlmas, ilemlerin hzlandrlmas ve ilem maliyetlerinin drlmesi konusundaki almalar srdrlecektir. ii) Yatrmlarn ve ihracatn artrlmasna, KOBlerin, yeni giriimcilerin, esnaf ve sanatkrlarn rekabet glerinin gelitirilmesine ynelik destek mekanizmalar eitlendirilecek ve mevcut desteklerin etkinlii artrlacaktr. iii) Yenilik kapasitesini, verimlilii, ihracat artran ve giriimcilii gelitiren rekabet gc yksek kmelenme oluumlar desteklenecektir. iv) KOBlerin finansmana eriimlerinin artrlmas amacyla; salanan destekler etkinletirilecek, finansal aralar eitlendirilecek ve KOBlerin muhasebe ve finansal raporlama standartlarna uyum salamalar temin edilecektir. 15

v) Yarg reformu stratejisiyle balantl bir ekilde yatrmlar iin belirsizlii azaltc bir anlayla adalet sisteminin etkinlii artrlacaktr. Trk Ticaret Kanunu, Borlar Kanunu gibi temel kanunlarda getirilen yeniliklerin etkin bir ekilde hayata geirilmesi salanacaktr. vi) Devlet desteklerine ilikin izleme ve deerlendirme sistemleri oluturulacak ve kurumlar aras ibirlii ve koordinasyon artrlacaktr. vii) Gmrk altyapsnn gelitirilmesi ve ilemlerin kolaylatrlmas almalarna devam edilecektir. viii)Fikri mlkiyet sisteminin etkinliini salamak zere; ksa, orta ve uzun vadeli stratejiler belirlenecek, kurumsal kapasite, hukuki altyap ve kurumlar aras ibirlii glendirilecek, toplum dzeyinde yaygn ve yerleik fikri haklar kltr oluturulacaktr. ix) letmelere ynelik veri altyaplar ve bilgi sistemleri gelitirilecektir. 2. Ekonomide Kayt Dln Azaltlmas Ekonomide rekabet gcnn artrlmas, haksz rekabetin nlenmesi ve kamu finansmanna katkda bulunulmas hedefleri dorultusunda, ekonomide kayt dln azaltlmas temel amatr. Bu erevede; i) Kayt D Ekonomiyle Mcadele Stratejisi Eylem Plan gncellenecektir. ii) Kayt dla kar mkelleflerin gnll uyumunu destekleyen, yaptrmlarn caydrcln artran, kayt dlk konusunda toplumsal farkndal artrmak zere sivil toplum kurulularyla ibirliini ngren eylemlere arlk verilecektir. iii) Bata vergi denetimi olmak zere, denetimlerde etkinliin kurumlar aras apraz kontrol de ierecek ekilde salanmas amacyla kamu idarelerinin denetim ve uygulama kapasitesinin gelitirilmesine ynelik almalara arlk verilerek, idarelerin beeri ve teknolojik altyaps iyiletirilecektir. iv) e-Ticaret bata olmak zere elektronik ortamda yaplan ilemlerden vergi kayb domas nlenecektir. 3. Finansal Sistemin Gelitirilmesi Finans sektrnde hukuksal altyap gelitirilecek, piyasalarda gven ve istikrar ortam glendirilecek ve sektrn uluslararas alanda rekabet gc arttrlacaktr. Bu erevede; i) Bankalarn ve zel sektrn gl bir sermaye yapsyla almasn salayacak aralar glendirilecektir. ii) zel sektrn ve hanehalknn borluluk oranlarn makul dzeylerde tutmalar, daha uzun vadeyi ve para birimi olarak Trk Lirasn tercih etmeleri tevik edilecektir. iii) Finansal piyasalarn daha etkin izlenmesi, sistemik risk ynetiminin etkinliinin artrlmas ve yurt d ilgili mercilerle ibirliinin artrlmas salanacaktr.

16

iv) Finans sektrndeki tketici ve yatrmc haklarn gzeten effaf, adil ve tevik edici uygulamalar glendirilecektir. v) Finans sektrnn dzenleme ve denetimi, uluslararas standartlara, AB mktesebatna ve G-20 platformu nclnde yrtlen yeni almalara uyum gzetilerek gelitirilecektir. vi) stanbul Uluslararas Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Plan kapsamnda yaplacak almalara hz kazandrlacaktr. vii) Finansal sistemin kapasitesinin ve rekabet gcnn artrlmasna ynelik politikalar gelitirilecek, sektrdeki ilem ve araclk maliyetlerinde etkinlik dzenli olarak deerlendirilecektir. viii)zel sektr tasarruflarnn arttrlmas ve yatrma ynlendirilmesi amacyla bireysel emeklilik sistemi gelitirilecek ve zel sektr borlanma aralar eitlendirilecektir. ix) Yurtii tasarruflarn artrlmasnda finansal piyasa ve aralar etkin olarak kullanlacaktr. x) Finansal piyasalarn salkl bir ekilde ilemesine, finansal ve ekonomik istikrara ve dolaysyla toplumun refahna katks nedeniyle finansal farkndalk ve eitime ncelik verilecektir. 4. Enerji ve Ulatrma Altyapsnn Gelitirilmesi a. Enerji Enerji politikasnn temel amac; artan nfusun ve byyen ekonominin ihtiya duyaca enerjinin, rekabeti bir serbest piyasa ortamnda, srekli, kaliteli ve gvenli bir ekilde asgari maliyetle karlanmasdr. Bu erevede; i) Elektrik enerjisi arz gvenliinin salanmas ve elektrik retim, iletim ve datm yatrmlarnn arz-talep projeksiyonlar erevesinde gerekletirilmesi iin gerekli tedbirler alnacaktr. ii) Elektrik datm ve retim zelletirmeleri, gelir elde etmenin yan sra piyasada oluacak fiyat yaps ve dier sektrel ncelikler gz nnde bulundurularak gerekletirilecektir. iii) Elektrik arznda salkl bir kaynak eitlilii yaratmak ve arz gvenliini artrmak amacyla nkleer g santrallerinin kurulmas ynnde almalar hzlandrlacaktr. iv) Elektrik enerjisi retiminde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn paynn artrlmas iin gerekli tedbirler alnacak ve elektrik retiminde doal gazn ve ithal kmrn pay azaltlacaktr. v) Yenilenebilir enerji ekipmanlarnn yerli retiminin desteklenmesine devam edilecektir. vi) Doal gazn elektrik retimi haricinde kullanm, rekabete dayal olarak tm illere yaygnlatrlacak ve mevsimsel talep deiimleri de dikkate alnarak ulusal dzeyde doal gaz arz gvenlii salanacaktr. 17

vii) Elektrik retimi, iletimi ve datmnda kayp/kaaklarn asgari seviyeye indirilmesi; binalar, ulatrma ve sanayide enerji verimliliinin ykseltilmesi ve finansman imknlarnn gelitirilmesi salanacaktr. viii)Blgemizde bulunan enerji (petrol, doal gaz ve elektrik) kaynaklarnn uluslararas pazarlara ulatrlmasnda Trkiyenin transit gzergh ve terminal lke olmas iin gerekli almalar srdrlecektir. b. Ulatrma Ulatrma sektrnde temel ama; tama trleri arasnda dengenin ve birbirini tamamlaycln saland, kombine tamacln yaygnlat, ada teknoloji ve uluslararas kurallarla uyumlu, evreye duyarl, ekonomik, gvenli ve hzl tamacln yapld bir ulatrma altyapsnn oluturulmasdr. Bu erevede; i) Ulatrmann tm trlerinde trafik gvenlii artrlacaktr. ii) AB kaynaklarndan azami lde yararlanlarak, ulusal ulam alarmzn Trans-Avrupa ulatrma alaryla btnlemesi, Trk limanlarnn AB deniz otoyollarnda ana akslar zerinde yer almas ve Avrupa Tek Hava Sahasna entegrasyonun salanmas ynndeki almalara devam edilecektir. iii) Blnm yol yapm almalarna devam edilecek, bitml scak karm kaplama yapm almalaryla karayolu standartlar iyiletirilecek, karayollar a ile kentii ulamda akll ulam sistemlerinin kullanm yaygnlatrlacaktr. iv) TCDDnin hizmet kalitesi artrlacak, hzl tren ile yolcu tamacl yaygnlatrlacaktr. Demiryolu tamaclnn sektr iindeki payn artrmak ve TCDDnin kamu zerindeki mali ykn azaltmak amacyla, demiryolu sektr ve TCDD yeniden yaplandrlacaktr. v) Yk tamaclnda demiryolu ve denizyoluna arlk verilecek; i blge balantlar gelitirilerek limanlar kombine tamaclk yaplabilen lojistik merkezler haline getirilecektir. Uygun liman sahalar tespit edilecek, ana limanlar oluturulacak ve limanlarn etkin ynetimi salanacaktr. vi) Havaalanlarnda orta ve uzun vadeli kapasite ihtiyalarnn belirlenmesine ynelik almalar yaplacak, blgesel hava tamaclnn gelitirilmesine ynelik tedbirler alnacaktr. vii) Lojistik sektrnde gvenli, ucuz ve hzl hizmet salayan bir yaplanma gelitirilecek, nemli retim ve tketim blgelerinde blgesel ve kresel ihtiyalara cevap verebilecek lojistik merkezler oluturulacaktr. viii)Kent ii ulam altyap projelerinin planlanmas, projelendirilmesi, yapm ve iletilmesi aamalarnda etkinlik ve verimlilik artrlacaktr. 5. evrenin Korunmas ve Kentsel Altyapnn Gelitirilmesi Kentlerin yaam standartlarnn ykseltilmesi, srdrlebilir kentsel gelimenin salanmas, yaanabilir meknlarn oluturulmas ve evrenin korunmas temel amatr. Bu erevede;

18

i) ii)

evre mevzuatnn uygulanmasnda etkinlii salamak zere ilgili tm kurumlarn kapasiteleri gelitirilecektir. klim deiikliiyle mcadele kapsamndaki faaliyetler Ulusal klim Deiiklii Stratejisi erevesinde yrtlecektir.

iii) Bata biyolojik eitlilik olmak zere doal kaynaklarn korunmas, gelitirilmesi ve ekonomik anlamda deer kazanmasna ynelik almalar yaplarak srdrlebilir kullanm salanacaktr. iv) Su kaynaklarnn etkin bir ekilde ynetimi amacyla idari, yasal ve finansal dzenlemeler gerekletirilecektir. v) Kentlerin yeterli salkl ve temiz ime suyuna kavuturulmas, atk sularn artlmas ve yamur sularnn toplanmasna ynelik almalar hzlandrlacaktr. vi) Kat atk ynetiminde kaynakta ayrtrma, toplama, tama, geri kazanm ve bertaraf safhalar teknik ve mali ynden bir btn olarak deerlendirilecektir. vii) evre korumaya ynelik kentsel altyap hizmetlerinin planlanmas, projelendirilmesi, gerekletirilmesi ve iletilmesinde belediyelerin kapasiteleri gelitirilecektir. viii) Alt ve orta gelir gruplarnn konut ihtiyacnn karlanmasna ncelik verilecek, salkl ve srdrlebilir yaam alanlarnn oluturulmasna devam edilecektir. ix) Kalknma ve meknsal gelime politikalar arasnda uyum artrlarak fiziki planlama, uygulama ve yaplama konularnda temel ilke ve stratejiler ile standartlar gelitirilecektir. x) evre ve ehircilik alanndaki yeni yaplanmayla birlikte, bu alanda uygulama birlii salanmas amacyla imar ve ehircilik mevzuat, yerindenlik ilkesi esas alnarak, etkili izleme ve denetleme mekanizmalarn da ierecek ekilde gzden geirilecektir. xi) Ulusal Ky Stratejisi ve Btnleik Ky Alan Planlama almalar ile kylarn korunmas ve dengeli kullanlmasna ynelik almalara devam edilecektir. xii) Afet risklerinin azaltlmas, kentsel yaam kalitesinin artrlmas ve zgn mimariye dayal kentsel estetiin salanmas amacyla kentsel dnm alannda kapsaml bir ereve mevzuat oluturulacaktr. 6. Ar-Ge ve Yeniliin Gelitirilmesi Ar-Ge almalarnn rne dnmesi ve rekabet gcne katksnn artrlmas srecinde nemli rol stlenen zel sektrn, yenilik yeteneini artrmak, bilim ve teknolojide yetkinlemek ve bu yetkinlii ekonomik ve sosyal faydaya dntrmek bilim ve teknoloji politikasnn temel amacdr. Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin gl olduu alanlarda hedef odakl, ivme kazanlmas gereken alanlarda ihtiya odakl ve dier alanlarda yaratcln desteklenecei tabandan yukar yaklamlar hayata geirilerek da bamlln azaltlmasna, yerli teknolojik yeteneklerin gelitirilmesine ve bu yeteneklerin rne dntrlmesine katk verilecektir. Bu erevede; 19

i) Ulusal yenilik sistemindeki aktrler arasnda ibirlii gelitirilecek, zel kesimin sistem ierisindeki etkinlii artrlacak ve bu alanda uluslararas ibirlii gelitirilecektir. ii) Bata KOBler olmak zere, zel kesimin Ar-Ge kapasitesi ve Ar-Geye olan talebinin artrlmas salanacak, yenilik tabanl giriimcilik desteklenecektir. iii) zel sektr ile niversiteler ve aratrma kurumlar arasndaki ibirliini gelitirmeye ynelik programlar ve rekabet ncesi Ar-Ge ibirlikleri ile yenilik tabanl rekabeti kmelenme almalar desteklenecektir. iv) Aratrmac insan gc, zel sektrn ihtiyalar da dikkate alnarak nitelik ve nicelik ynnden gelitirilecektir. v) Aratrma alt yaplarnn etkin kullanm salanacaktr. 7. Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Yaygnlatrlmas Bilgi ve iletiim teknolojilerinin yaygn ve etkin kullanmyla bilgi toplumuna dnm srecinin hzlandrlmas temel amatr. Bu erevede; i) Bilgi toplumu politika ve stratejileri yenilenecek, bunlarn etkin bir ekilde koordinasyonu, uygulanmas ve sonularnn izlenmesi salanacaktr. ii) Bilgi ve iletiim teknolojileri altyapsnn gelitirilmesi amacyla elektronik haberleme sektrnde alternatif altyap ve hizmetlerin sunumuna nem verilerek sektrde rekabet ortam gelitirilecektir. iii) Elektronik haberleme sektrne ilikin dzenlemeler deien teknoloji ve pazar yapsnn ortaya kard ihtiyalar dorultusunda gncellenecek, dzenlemelerin zamannda ve etkin ekilde uygulanmas salanacaktr. iv) Fiber optik ebeke altyapsnn gelitirilmesi amacyla yerel ynetimler ile ebeke altyaps kuran ve ileten kurulularn desteklenmesi ynnde almalar yrtlecektir. v) Bilgi ve iletiim teknolojileri altyapsndaki blgesel farkllklar azaltlarak, toplumun tm kesimlerinin geni bant teknolojileri bata olmak zere bilgi ve iletiim teknolojilerine uygun maliyetlerle eriimi artrlacaktr. vi) Bireylerin bilgi ve iletiim teknolojilerini etkin kullanmn salamak ve saysal uurumu azaltmak amacyla yrtlen projelerin koordineli bir biimde ulusal bir program erevesinde uygulanmas salanacaktr. vii) Uydu teknolojileri alannda ulusal yetkinliin glendirilmesi ve milli uydu imal edilmesine ynelik almalar younlatrlacaktr. viii)Bilgi ve iletiim teknolojileri sektrnde kamu almlar, sektrn geliimini destekleyecek ve yerli katma deeri artracak bir politika arac olarak kullanlacaktr. ix) Bilgi teknolojileri sektrnn ihtiya duyduu uzmanlk alanlarnda nitelikli insan kayna gelitirilecektir.

20

x) Bilgi ve iletiim teknolojileri sektrnde Ar-Ge faaliyetlerini ve sektrn yurtdna almn desteklemek zere almalar yrtlecektir. xi) Posta sektr kalite, gvenilirlik ve eriilebilirlik esaslar erevesinde ve rekabeti bir anlayla yeniden yaplandrlacak ve sektrde etkin dzenleme ve denetim salanacaktr. xii) Uluslararas ykmllkler dikkate alnarak yaynclk sektr gelitirilecektir. 8.Tarmsal Yapnn Etkinletirilmesi Tarm sektrnde, gda gvenlii ve gvenilirliinin salanmas ile doal kaynaklarn srdrlebilir kullanm gzetilerek, rgtl ve rekabet gc yksek bir yapnn oluturulmas temel amatr. Bu erevede; i) Tarmsal destekler, alan ve rn temelinde farkllatrlarak retimde etkinlik, verimlilik ve kaliteyi artrmaya ynelik olarak dzenlenecektir. ii) rn fiyatlar ile retici gelirlerinde istikrar salanmasna ynelik piyasa mekanizmalar gelitirilecek ve retici rgtleri etkinletirilecektir. iii) Arz a olan rnlerde piyasalar izlenecek ve retimi artrmaya ynelik destekler srdrlecektir. iv) Bilgi altyaplar bata olmak zere tarm sektrndeki kurumsal ve idari yaplardaki dnme ncelik verilecek, tarmsal istatistikler nitelik ve nicelik olarak iyiletirilecektir. v) Kamunun bitki ve hayvan sal ile gda gvenilirlii hizmetlerine ilikin kapasitesi gelitirilecek, tarm ile gda iletmelerinin modernizasyon faaliyetleri desteklenecektir. vi) Tarm rnleri ihracat desteklerinde katma deeri yksek, markal ve nihai tketiciye ynelik rnlere arlk verilecektir. vii) Bitkisel retimde verimlilii artrma amal uygulamalar yaygnlatrlacak, bitki sal uygulamalar gelitirilecektir. viii)Hayvanclkta; et ve st piyasalarnda istikrarn salanmas ve besi hayvanclnn gelitirilmesi ynnde yapsal dnm salayacak ekilde destekler dzenlenecek, slah almalaryla hastalk ve zararllarla mcadeleye ve kaliteli yem bitkileri retiminin artrlmasna ncelik verilecektir. ix) reticilerin eitimi ve sektrdeki yaym hizmetlerine ilikin faaliyetler iyiletirilecektir. x) Toprak ve su kaynaklarnn etkin kullanlmas ve korunmasna ynelik yntem ve aralara ncelik verilecek, arazi toplulatrma ve gerekli yasal dzenleme yoluyla iletme lekleri bytlecek, sulama yatrmlar yaygnlatrlacak, sulama sistemleri modernize edilecektir. xi) Su rnleri sektrnde kaynak ynetim sistemine ynelik kurumsal kapasite gelitirilecek ve yetitiriciliin evresel srdrlebilirlik ilkeleri erevesinde gerekletirilmesi salanacaktr.

21

xii) Ormanlar; toplum sal ve ihtiyalar dikkate alnarak srdrlebilir ynetim anlay dhilinde korunarak deerlendirilecek, aalandrma, iyiletirme ve kent ormancl almalar gelitirilecek, lleme ve erozyonla mcadele faaliyetleri hzlandrlacaktr. 9. Sanayi ve Hizmetlerde Yksek Katma Deerli retim Yapsna Gei Salanmas a. Sanayi malat sanayiinde rekabet gcn artrmak ve dnya ihracatndan daha fazla pay almak zere yksek katma deerli mal retimini artrarak, yapsal dnmn hzlandrlmas temel amatr. Bu erevede; i) Trkiyenin orta ve yksek teknolojili rnlerde retim merkezi olmasna ynelik yapsal dnme katk salayacak Sanayi Stratejisi ve sektrel stratejilerin uygulanmasna devam edilecektir. ii) Girdi tedarikinde, lke ve blge tabanl bamlln azaltlmas, kaynaklardaki belirsizliklerin ve dalgalanmalarn oluturaca risklerin giderilmesi, ihracatn korunmas ve gelecekte nem kazanacak rnlerin retilmesi iin Girdi Tedarik Stratejisi ve Eylem Plan hazrlanarak uygulamaya konulacaktr. iii) Da bamll yksek olan sektrlerde geri dnm yatrmlarna zel nem verilecek, Ulusal Geri Dnm Stratejisi oluturulacaktr. iv) Yksek katma deerli mal retimi iin rn kalitesini gelitirmek ve piyasada gvenli rnlerin yer almasn salamak amacyla mevzuat hazrlklar tamamlanacak, laboratuvarlarn kurulmas desteklenecek, uygunluk deerlendirme ve piyasa gzetim sistemleri etkinletirilecektir. v) Yeniliki fikirlere ve Ar-Geye dayal katma deeri yksek rn ve hizmetlerin ticariletirilmesi ve pazarlanma sreleri desteklenecektir. vi) Tekstil, hazr giyim, deri, seramik, cam, mobilya, kuyumculuk gibi geleneksel sektrler bata olmak zere zgn tasarm faaliyetleri zendirilecek, ulusal ve uluslararas marka oluturulmas desteklenecektir. vii) KOBlerin byme ve birlemeleri zendirilecek, verimliliklerini artrmaya, i kurma ve gelitirmeye ynelik faaliyetleri ile bilgi ve iletiim teknolojileri altyaplar desteklenecektir. viii)Savunma sanayiinde, yurtii teknoloji ve kabiliyet edinimi artrlacaktr. ix) Madencilik sektrnde; maden ve jeotermal kaynak arama faaliyetleri ile yurtiinde ve yurtdnda petrol ve doal gaz arama ve retim almalar hzlandrlacak, madenlerin katma deeri yksek rnlere dntrlmesine nem verilecektir. b. Hizmetler Ekonomideki arl giderek artan hizmetler alannda lkemizin rekabet gcnn gelitirilmesi, katma deeri yksek alanlarn paynn ve bu alandaki istihdam seviyesinin ykseltilmesi, hizmet ihracatnn artrlmas ve eitlendirilmesi temel amatr. 22

Turizm Turizm sektrnde, turist bana gelirin ve turist saysnn artrlmas amacyla hizmet kalitesini artran, pazarlama kanallarn eitlendirerek st gelir gruplarn hedef alan, doal sermayeyi koruyan ve srdrlebilir klan, karlatrmal rekabet stnlne uygun turizm eitlerini ne karan bir yapnn oluturulmas temel amatr. Bu erevede; i) Turizm yatrmlar, gelimi ve youn kullanma konu olan yrelerden dier alanlara kaydrlarak eitlendirilecek ve turizm faaliyetlerinin tm yla yaylmas salanacaktr. ii) Turizm yatrmlar yeil byme yaklam erevesinde doal, tarihi, sosyal ve kltrel evreyi koruyucu ve gelitirici bir anlayla ele alnacaktr. iii) Uluslararas turizm pazarndan alnan payn artrlabilmesi iin seilmi pazarlar bata olmak zere tantma ve uluslararas rgtler nezdinde turizm alannda ibirliine arlk verilecektir. iv) stanbul bata olmak zere gelime potansiyeli yksek turizm blgelerinin kltrel, sosyal ve doal zenginlikleri srdrlebilir turizm yaklamyla deerlendirilecek, ulam ve teknik altyap eksiklikleri hzla giderilecektir. naat, Mhendislik-Mimarlk, Teknik Mavirlik ve Mteahhitlik Hizmetleri Kaliteye dayal rekabet ve talep zerine kurulu, beeri ve fiziki sermayesi gelimi, ileri teknoloji kullanan, evreye duyarl ve yksek hizmet kalitesiyle uluslararas piyasalarda markalam bir sektr yaps oluturmak temel amatr. Bu erevede; i) Uluslararas standartlarda, fen, sanat ve salk kurallarna uygun imalat yaplmasn teminen denetim etkinletirilecek, Yap Denetimi Hakknda Kanunun yurt genelinde etkin bir ekilde uygulanmas salanacaktr. ii) Ara igc ve yap mteahhitliinde belgelendirme sistemi kurularak sektr istihdamnn kalitesi ykseltilecektir. iii) Yurtd mteahhitlik hizmetlerinin akredite olmu firmalar tarafndan verilmesi salanacak, finansmana eriim ve politik risk sigortas destekleriyle rekabet gc artrlacaktr. iv) Teknik mavirlik hizmetlerine olan talebin nitelii ykseltilerek bu hizmetlerin etkin bir ekilde kullanlmas salanacak, sektrn tasarm kabiliyetleri gelitirilerek uluslararas rekabet gc artrlacaktr. v) Yap malzemesi retiminde kalite artrlacak, yurtd mteahhitlik hizmetlerinin yap malzemesi ihra potansiyeli ykseltilecektir. Ticaret Hizmetleri Ticaret faaliyetlerinde yksek katma deerli hizmet retiminin ve verimlilik artnn salanmas, i hacminin artrlmas, teknoloji kullanm ve yeniliin zendirilmesi temel amatr. Bu erevede; i) Toptan ve perakende ticaret hizmetleri sektrnde; rekabeti ve tketiciyi koruyan, kayt dl nleyen, verimlilik ve kaliteyi artran, hijyen kurallarna 23

uyumu gzeten ve sektr ii kesimler arasnda dengeli gelimeyi salayan bir ortam tesis edilecektir. ii) Ticaret hizmetlerini destekleyen fuar alanlar, kongre merkezleri, kltr, turizm ve konaklama gibi tesisler gelitirilecektir. iii) Elektronik ticaretin gvenli bir biimde yaplmasna ve yaygnlatrlmasna ynelik hukuki dzenlemeler yaplacaktr. B. STHDAMIN ARTIRILMASI 1. gc Piyasasnn Gelitirilmesi stihdam odakl srdrlebilir byme erevesinde rekabeti bir ekonomik yapda ve bilgi toplumuna dnm dorultusunda istihdam imknlarnn gelitirilmesi, isizliin azaltlmas ve igc piyasasnn etkinletirilmesi temel amatr. Bu erevede; i) Kayt d istihdam nlemeye ve ilave istihdam tevik etmeye ynelik tedbirler alnacaktr. ii) Kdem tazminat sorunu sosyal taraflarla istiare iinde kazanlm haklar koruyan ve btn iilerin kdem tazminatlarn garanti altna alan bir fon tekil etmek suretiyle zlecektir. iii) 5982 sayl Kanunla Anayasa hkmlerinde gerekletirilen deiikliklerle AB ve ILO norm ve standartlarna uyum erevesinde sosyal diyalog, sendikal haklar ve i sal ve gvenlii alanlarnda gerekli dzenlemeler yaplacaktr. iv) Genler, kadnlar ve zrller bata olmak zere igc piyasasnda dezavantajl kesimlere ynelik destekleyici politikalar ilave tedbirler alnarak srdrlecektir. 2. Eitimin gc Talebine Duyarllnn Artrlmas Eitimin igc talebine duyarllnn artrlmas ve igc piyasasnda talep edilen nitelik ve nicelikte insan gcnn yetitirilmesi temel amatr. Bu erevede; i) dnyasnn talep ettii nitelikteki igcnn yetitirilmesi amacyla eitim sistemi ile igc piyasas arasndaki uyum, hayat boyu renme perspektifinde giriimcilik kltrnn benimsenmesi ve temel beceri ve yetkinliklerin kazandrlmas yoluyla glendirilecektir. ii) Mesleki eitimin pay ve kalitesi artrlacak, zel sektr ve meslek rgtlerinin mesleki eitim srecine idari ve mali ynden aktif katlmnn salanmas iin dzenlemeler yaplacaktr. iii) Ulusal Yeterlilik erevesi oluturularak eitim ve retim programlar ulusal meslek standartlarna gre gncellenecek ve uyumlatrlacaktr. 3. Aktif gc Politikalarnn Gelitirilmesi Bireylerin niteliklerine uygun i edinmelerini kolaylatrmak amacyla beceri ve nitelik dzeylerini artracak igc eitimlerini, bata i ve meslek danmanl olmak zere kamu istihdam hizmetlerini ve i yaratmay ieren aktif igc programlarnn

24

yaygnlatrlmas ve etkinletirilmesi kapsamnda sunulan hizmetlerin kalitesinin ykseltilmesi temel amatr. Bu erevede; i) Aktif igc programlar, igc piyasas zerindeki etkileri deerlendirilerek, ulusal, blgesel ve sektrel dzeyde igc piyasas ihtiya analizleri dorultusunda yaygnlatrlacaktr. ii) Aktif igc programlarnn etkin uygulanmas amacyla, KURun kurumsal kapasitesi gelitirilecek, zel sektr ve ilgili meslek kurulularyla ibirlii artrlacaktr. C. BEER GELME VE SOSYAL DAYANIMANIN GLENDRLMES 1. Eitim Sisteminin Gelitirilmesi Dnme, alglama ve problem zme yetenei gelimi, yeni fikirlere ak, zgven ve sorumluluk duygusuna sahip, demokratik deerleri ve milli kltr zmsemi, farkl kltrleri yorumlayabilen, paylama ve iletiime ak, sanat ve estetik duygular gl, bilgi toplumu gereklerini haiz bireyi yetitirmek eitim politikasnn temel amacdr. Eitim sisteminde kaliteyi ykselten bir dnm program kapsamnda; i) Okul trlerinin azaltld, programlar aras esnek geilerin olduu ve rencilerin ruhsal ve fiziksel geliimleri ile becerilerini artrmaya ynelik sportif, sanatsal ve kltrel aktiviteleri daha fazla ieren ve snav odakl olmayan bir mfredat dnm program uygulanacaktr. ii) retmen yetitirme ve gelitirme sistemi, retmen ve renci yeterliliklerini esas alan bir performans sistemini de ierecek ekilde yeniden yaplandrlacaktr. iii) Eitimde kalite, rekabet, verimlilik ve frsat eitliini artrmaya ynelik olarak okullar merkeze alan bir rgtlenme ve bte sistemi erevesinde eitim ynetimi yeniden yaplandrlacaktr. iv) Eitimin tm kademelerinde okullama oranlar artrlacak, donanm ve fiziki altyap gelitirilecek, bilgi ve iletiim teknolojileri etkin bir ekilde kullanlacak, eitime eriimde blgeler ve cinsiyet itibaryla dengesizlikler azaltlacaktr. v) Eitimin her kademesinde alternatif finansman modelleri gelitirilecek, zel sektrn eitim yatrmlar kalite odakl bir anlayla tevik edilecektir. vi) Orta ve yksekretimde renci ve retim eleman deiimi ve hareketliliini artrmaya ynelik uluslararas programlar artrlarak srdrlecek ve katlm yaygnlatrlacaktr. vii) YK, niversiteler arasnda koordinasyon salayan ve kalite standartlar belirleyerek denetleyen bir kurum haline dntrlecek, niversitelerin idari ve mali zerklikleri artrlmak suretiyle yksekretim sisteminin rekabeti bir yapya kavumas salanacaktr. viii)Artan niversite ve renci saysna bal olarak ortaya kan retim yesi gereksinimi karlanacaktr.

25

2. Salk Sisteminin Gelitirilmesi Salk politikasnn temel amac; vatandalarn yaam kalitesini ve sresini artrarak ekonomik ve sosyal hayata katlmlarnn glendirilmesidir. Bu erevede; i) Salk hizmetlerinin eriilebilirlii, kalitesi ve etkinlii artrlmaya devam edilecektir. ii) Koruyucu salk hizmetleri glendirilerek yaygnlatrlacaktr. iii) lalarn etkin ve bilinli kullanmn salamak amacyla salk hizmet sunucularna ve vatandalara ynelik bilgilendirme faaliyetleri ve gerekli denetimler artrlacaktr. iv) Salk Bakanlnn dzenleme, planlama ve denetlemeye ilikin rolleri glendirilecektir. v) niversite hastanelerinin yapsal sorunlar sistematik ve btncl bir anlayla zme kavuturulacaktr. 3. Gelir Dalmnn yiletirilmesi, Sosyal erme ve Yoksullukla Mcadele Gelir dalmnn iyiletirilmesi ile yoksulluk ve sosyal dlanma riski altnda bulunan birey ve gruplarn; ekonomik ve sosyal hayata katlmlarnn artrlmas, yaam kalitelerinin ykseltilmesi ve toplumla btnlemelerinin salanmas temel amalardr. Bu erevede; i) Gelir dalm, iyiletirilecektir. sektrel politikalar ve sosyal transferler araclyla

ii) Dezavantajl gruplar iin eitim, salk, istihdam ve sosyal gvenlik gibi temel hizmetlere eriilebilirlik artrlacak ve zrllerin ekonomik ve sosyal hayata katlmlarnn artrlmas iin sosyal ve fiziki evre artlar iyiletirilmeye devam edilecektir. iii) alabilecek durumda olan yoksullara ynelik sosyal yardmlar yoksulluk kltrnn olumasn nleyici ve yoksul kesimin retken duruma gemesini salayc nitelikte olacak, alamayacak durumda olan yoksullar ise dzenli sosyal yardmlarla desteklenecektir. iv) Aile eitim programlar ve destek hizmetleri yaygnlatrlacak, kadnlara ve ocuklara ynelik iddete kar daha youn mcadele edilecek, dezavantajl ocuklara ynelik nleyici, koruyucu ve rehabilite edici hizmetlerin kalitesi artrlacaktr. v) Sosyal yardm ve hizmet alannda ailenin ihtiyalarna btncl olarak yaklaan ve istihdam balantl bir sistem kurulacaktr. vi) Sosyal hizmet sunumunda etkinliin salanmas amacyla nitelikli personel ve ara eleman ihtiyac giderilecek ve vatandalarn gnll katlmnn artrlmasna ynelik mekanizmalar oluturulacaktr. vii) Yallara ynelik sosyal hizmetler eitlendirilecek ve gelitirilecektir.

26

4. Sosyal Gvenlik Sisteminin Etkinliinin Artrlmas Sosyal gvenlik sisteminin nfusun tmn kapsayan, toplumun deien ihtiyalarn karlayabilen, mali srdrlebilirlie ve etkin denetim mekanizmasna sahip, kaliteli hizmet sunan bir yapya kavuturulmas temel amatr. Bu erevede; i) Sosyal sigorta sisteminde bilgi altyaps glendirilecek, sistem etkili, eriilebilir ve srdrlebilir hizmet sunan bir yapya kavuturulacaktr. ii) Sosyal yardm ve istihdam balants gelitirilerek sosyal gvenlik sisteminin finansal srdrlebilirlii iyiletirilecektir. iii) Tamamlayc emeklilik ve salk sigortas modelleri gelitirilecektir. 5. Kltrn Korunmas, Gelitirilmesi ve Toplumsal Diyalogun Glendirilmesi Toplumsal deiim srecinde kltrel zenginlik ve eitliliimizin korunmas ve gelecek kuaklara aktarlmas temel amatr. Bu dorultuda, kltrel birikimimizin gnmz deerleriyle sentezlenmesi ve farkllklarmz zenginliimiz kabul eden bir anlayla, ortak kltrel deerlerimiz etrafnda tm bireylerin hogr ve dayanma ierisinde yaamas hedeflenmektedir. Bu erevede; i) Toplumda dayanma, uzla ve hogr kltrn besleyen toplumsal kurum ve kaynaklarn tespiti ile bu kltr zayflatan etkenlerin ortaya karlmasna ynelik sosyal aratrmalara ncelik verilecektir. ii) Yazl ve grsel basnda ailenin btnln ve nemini vurgulayan, tarihimizin nemli ahsiyet, mekan ve olaylarn tantan dizi, belgesel, izgi film gibi yaynlar yaygnlatrlacaktr. iii) Yurtii ve yurtd kltr mirasmzn envanterinin karlarak dijital ortama aktarlmas salanacak ve bu mirasn korunmasna ynelik almalar yaplacaktr. iv) Kltr turizminin gelitirilmesi ve sinema, belgesel film gibi kltr rnleri retiminin tevik edilmesi suretiyle kltr sektrnn ekonomik boyutu glendirilecektir. v) Trkenin dil birikimini ortaya karacak, Trk kltr, sanat ve edebiyatnn btn dnyada tannmasn ve yaygnlamasn salayacak almalar desteklenecektir. vi) Genlie ynelik hizmetlerin kapsam geniletilerek nitelii artrlacaktr. D. BLGESEL AZALTILMASI GELME VE BLGESEL GELMLK FARKLARININ

Blgesel gelime politikalarnda blgeler aras gelimilik farklarn azaltmak, krsal alanda asgari yaam standartlarn gelitirmek ve rekabet edebilirliklerini artrmak suretiyle blgelerin ulusal kalknmaya, rekabet gcne ve istihdama katklarn en st seviyeye karmak temel amatr. 1. Blgesel Gelime Politikasnn Merkezi Dzeyde Etkinletirilmesi i) Blgesel gelime ve blgesel rekabet edebilirlik asndan ulusal dzeyde koordinasyonu salamak, meknsal gelime ve sosyo-ekonomik kalknma politikalar arasnda uyumu glendirmek ve alt lekli plan ve stratejilere 27

genel ereve oluturmak zere Blgesel Gelime Ulusal Stratejisi almalar tamamlanacaktr. ii) Merkezi politikalar ile blgesel gelime politikalar arasnda planlama, uygulama ve izleme bakmndan uyum ve koordinasyonu salayarak ynetiimi gelitirmek amacyla kurulan Blgesel Gelime Yksek Kurulu ve Blgesel Gelime Komitesi faaliyete geirilecektir. iii) Onuncu Kalknma Plan dnemiyle uyumlu olacak ekilde Dzey 2 blgelerinde hazrlanacak blge planlar iin gereken aratrma, analiz ve strateji almalar kalknma ajanslar koordinasyonunda yrtlecektir. iv) Kalknma Ajanslar Ynetim Sisteminin gelitirilmesi almalarna devam edilecektir. v) Cazibe merkezlerini destekleme programnn uygulanmas glendirilerek srdrlecektir. vi) Mzakere srecinin ilerlemesine bal olarak, AB blgesel gelime politikalarna uyum ve yapsal fonlarn kullanmna hazrlk iin stratejik bir ereve oluturulacaktr. vii) Kalknma ajanslar ile dier kurulularn verdii teknik ve mali destekler arasnda tamamlayclk ve koordinasyon gzetilecektir. viii)ABden ekonomik ve sosyal uyum alannda salanacak fonlar, oluturulan izleme ve koordinasyon mekanizmasyla etkili bir ekilde ynetilecektir. 2. Yerel Dinamiklere ve sel Potansiyele Dayal Gelimenin Salanmas i) Bata blgesel ve sektrel tevik politikalar olmak zere, blgesel rekabet gcnn gelitirilmesine ynelik politikalarn analizi, tasarlanmas ve etkili bir ekilde uygulanmas salanacak, bu amala ulusal ve blgesel dzeydeki kurumlarn kapasiteleri glendirilecektir. ii) Blgesel dzeyde rekabet gc tayan sektrlere odakl ve yerel giriimleri ne karan kmelenme politikalar gelitirilecek, bu kapsamda bir ynetiim ve destekleme mekanizmas kurulacaktr. iii) Yerel uzmanlamaya dayal ve niversite-i dnyas ibirliini merkeze alan model nitelikte blgesel yenilik altyaps hazrlanacaktr. iv) Blgesel potansiyeli ve yerel igc piyasas zelliklerini dikkate alan ve yerel dzeyde ekonomik dnm destekleyen giriimcilik, finansman, iletme ve organizasyon modelleri oluturulacak, bu balamda, kalknma ajanslarnn yerel dzeyde ihtiya duyulan koordinasyon ilikilerini kurmas ve uzmanlk kurulularyla ibirlii mekanizmalarn oluturmas salanacaktr. v) Sanayinin yapsal dnmne katk salayacak Sanayi Stratejisi bata olmak zere, mevcut sektrel stratejilerin hedeflerine ulamas iin blge dzeyinde sektrel retim faktrleri altyaps ve potansiyeli belirlenecektir. vi) Kalknma ajanslar bnyesinde kurulan Yatrm Destek Ofislerinin tek durak ofis ilevlerini glendirecek dzenlemeler yaplacaktr. 28

3. Yerel Dzeyde Kurumsal Kapasitenin Artrlmas i) DAP, DOKAP, KOP Blge Kalknma darelerinin kurumsallamas gerekletirilecektir. Bu blgelerde eylem planlar hazrlanarak uygulamaya konulacak, uygulamann izlenmesi ve deerlendirilmesi salanacaktr. ii) Kalknma ajanslarnn kurumsallama almalar tamamlanacak ve tam olarak faaliyete gemeleri salanacaktr. iii) Merkezi ve yerel dzeyde kurum ve kurulular aras koordinasyon ve karar alma sreleri desteklenecek ve merkez-yerel arasnda bilgi akn glendirmek zere oluturulan l Koordinasyon ve zleme Sistemi (KS) yaygnlatrlacaktr. iv) Kalknma almalar ve program/proje uygulamalarnda mahalli idare ve birliklerin teknik, mali ve kurumsal kapasiteleri glendirilecektir. v) Kalknma ajanslarnn, AB ile mali ibirlii kapsamnda salanacak fonlarn kullanmndaki etkinlii artrlacak, bu dorultuda, ajanslarn kurumsal kapasiteleri gelitirilecek ve blgelerinde AB fonlarnn kullanmnda arac kurum rol stlenmelerine ynelik hazrlk almalar yrtlecektir. 4. Krsal Kesimde Kalknmann Salanmas i) Krsal Kalknma Plannn izlenmesi ve deerlendirilmesine ilikin mekanizmalar, Planda belirtilen esas ve usuller erevesinde oluturulacaktr. Bu dorultuda, krsal kalknmaya ynelik faaliyetlerin Krsal Kalknma Planna uyumu gzetilecektir. ii) Krsal Kalknma Plannda belirlenen nceliklerle uyumlu ekilde tasarlanacak istihdam odakl krsal kalknma projeleri, blgesel gelime politikalar erevesinde daha etkili ekilde uygulanacaktr. iii) Farkl kurumlar tarafndan uygulanan tarm ve krsal kalknma mali destek programlar arasnda uyum ve tamamlayclk ilkeleri gzetilerek kamu kaynaklarnn etkinlii artrlacaktr. iv) Krsal alan ve kent tanmlar, krsal alanda gelimeyi izlemeye olanak tanyacak ekilde yeniden dzenlenerek meknsal gelime ve blgesel/yerel kalknma politikalarnda kr-kent btnlemesi desteklenecektir. v) Ky Kanunu yenilenecek ve krsal alanda yerleme ve yaplamaya ilikin dier mevzuat almalar da tamamlanarak uygulama projeleri hayata geirilecektir. vi) Zorunlu nedenlerle yaadklar yerlerden ayrlan vatandalara, kendi istekleri dorultusunda, eski veya yeni yerleim yerlerinde yaamlarn srdrebilecekleri koullar oluturulmaya devam edilecektir. vii) Krsal alanda dezavantajl gruplarn glendirilmesi iin nlemler alnacaktr. durumunun iyiletirilmesi ve

viii) Krsal kesimde internet eriimi glendirilecek ve bu kesime ynelik hizmetlerin gelitirilmesi ve yararlanclara ulatrlmasnda bilgi ve iletiim teknolojileri etkili bir ekilde kullanlacaktr. 29

E. KAMU HZMETLERNDE KALTE VE ETKNLN ARTIRILMASI 1. Politika Oluturma ve Uygulama Kapasitesinin Artrlmas Kamu ynetimi reform sreci ile kamu idarelerinde stratejik ynetimin gerektirdii dnmn srdrlmesi, ynetsel kararlarn stratejik planlara dayanan, orta ve uzun vadeli bak asyla ekillendirilmesi, uygulanacak politikalarn maliyeti, etkiledii kesimler ve frsat maliyeti de gz nne alnarak, btenin, kamu idarelerinin performansn gsterecek bir yapya kavuturulmas temel amatr. Bu erevede; i) Kamu idarelerinde daha verimli, etkili ve uygulanabilir stratejik planlarn hazrlanmasna ynelik almalar yaplacak, katlmclk mekanizmalar glendirilecektir. ii) Kamu ynetiminde stratejik planlar ve performans programlar erevesinde lme, izleme, deerlendirme sreleri gelitirilecektir. iii) Kamu idarelerinde mevcut idari ve beeri kapasite, nitelik ve nicelik olarak stratejik ynetim anlay dorultusunda gelitirilecek, ynetim kltrnn yeni yapya uyarlanmasna dnk programlar dzenlenecektir. 2. Kamu Kesiminde nsan Kaynaklarnn Gelitirilmesi Kamu kurum ve kurulularnda etkili bir insan kayna planlamasnn yaplmas, hizmet gereklerine uygun say ve nitelikte personel istihdamnn salanmas temel amatr. Bu erevede; i) Kamu personeli hzlandrlacaktr. bilgi sisteminin oluturulmasna ynelik almalar

ii) Kamu personel sisteminin iyiletirilmesi amacyla hukuki ve kurumsal dzenlemeler yaplacaktr. 3. e-Devlet Uygulamalarnn Yaygnlatrlmas Vatanda ve i dnyasnn gereksinimleri dorultusunda eitli kanallardan btnleik hizmet sunumunun salanaca bir e-devlet yapsnn oluturulmas temel amatr. Bu erevede; i) e-Devlet proje ve uygulamalar btncl ve bilgi paylamn esas alan bir anlayla koordine edilecektir. ii) e-Devlet uygulamalarnn hayata geirilmesi iin gerekli temel bilgi sistemleri ile ortak altyap ve hizmetler gelitirilecektir. iii) Kamu hizmetlerinin elektronik ortama tanmasnda i sreleri; idari ve mali yklerin azaltlmas, mkerrerliklerin giderilmesi ve birlikte alabilirliin salanmas ynnde iyiletirilecektir. iv) e-Devlet uygulamalarnda kullanc odakllk, kullanc memnuniyeti, kiisel bilgi mahremiyeti, bilgi gvenlii, katlmclk ve effaflk gzetilecektir. 4. Adalet Sisteminin yiletirilmesi Hukukun stnl ve hukuk devleti ilkeleri erevesinde adalet hizmetlerinin daha adil, hzl, gvenli ve isabetli ekilde sunulmas; yarglamann ileyiinde ve temel unsurlarnda hizmet kalitesini artrc abalarn srdrlmesi; ekonomik ve 30

sosyal dzenin korunmas, iyiletirilmesi ve gelitirilmesinde hukuk kurallarnn ara olarak kullanlmas temel amatr. Bu erevede; i) Adalet hizmetlerinde, AB uygulamalar da dikkate alnarak, hukuki ve kurumsal dzenlemeler yaplacak, beeri ve fiziki altyap gelitirilecektir. ii) Yarg Reformu Stratejisi ve Eylem Plan gncellenecek, bu erevede gerekli yasal ve kurumsal dzenlemeler hayata geirilecektir. 5. Gvenlik Hizmetlerinin Etkinletirilmesi Bireyin, kurumlarn ve mlkiyet haklarnn gzetildii, zgrlk iin gvenlik yaklamyla toplum destekli bir asayi hizmetinin sunumu temel amatr. Bu erevede; i) Suun olumadan nlenebilmesi amacyla nleyici kolluk ve istihbarat hizmetlerine nem verilmesi, delilden sana ulalmas yaklam kapsamnda kriminal altyapnn modernletirilmesi ve Acil ar Sisteminin (112) lke geneline yaygnlatrlmas almalarna devam edilecektir. ii) Bata terr ve terrizmin finansman olmak zere organize sular ile mali ve biliim sularyla mcadele kapsamnda ihtiya duyulan hukuki, kurumsal ve teknolojik altyapnn tesisi almalar srdrlecektir. iii) Yasa d g ve iltica hareketleri, insan ticareti ve kaakl, uyuturucu madde ticareti ve kullanmyla etkili bir ekilde mcadele iin gerekli olan hukuki, kurumsal ve teknolojik altyapnn glendirilmesi almalar srdrlecek, snr gvenliinin yeniden yaplandrlmas almalarna devam edilecektir. 6. Doal Afetler Afet ynetiminin merkezi ve yerel dzeyde, yeterli, etkin ve btncl bir kapsamda yrtlmesi temel amatr. Bu erevede; i) Ulusal Afet Ynetimi Stratejisi ve Eylem Plan hazrlanacaktr. ii) lke genelinde doal afet riski tayan yerleim yerleri afet risk dzeyine gre nceliklendirilecek, riskin planl bir ekilde azaltlmasna ynelik teknik ve mali almalar sonulandrlacak, halkn bilinlendirilmesine ynelik faaliyetler yrtlecektir. iii) Afet sigorta sistemi, tm afet trleri ve lkenin tamamn kapsayacak ekilde yaygnlatrlacak, gerekli yasal dzenlemeler tamamlanacaktr. iv) Glendirme ve dnm ihtiyac olan yerleim yerleri ve kamu binalar iin programlar gelitirilecektir.

31

Ek Tablo 1: Temel Ekonomik Byklkler

2011 BYME VE STHDAM GSYH (Milyar TL, Cari Fiyatlarla) GSYH (Milyar Dolar, Cari Fiyatlarla) Kii Bana Milli Gelir (GSYH, Dolar) GSYH Bymesi Toplam Tketim Kamu zel Toplam Sabit Sermaye Yatrm Kamu zel Toplam Nihai Yurtii Talep Toplam Yurtii Talep
(1) (1) (1) (1)

2012

2013

2014

1.281 766 10.363 7,5 6,2 6,5 6,1 19,3 7,7 22,3 9,3 9,4 73.950 49,9 23.925 44,7 10,5

1.426 822 10.973 4,0 3,0 3,1 3,0 6,2 -0,6 7,7 3,9 3,9 74.885 49,7 24.257 44,5 10,4

1.572 888 11.716 5,0 3,5 3,4 3,5 8,8 7,7 9,0 4,9 4,8 75.811 49,7 24.752 44,6 10,2

1.733 952 12.412 5,0 3,4 2,2 3,5 8,5 3,8 9,4 4,8 4,7 76.707 49,7 25.264 44,8 9,9

(1)

Nfus (Yl Ortas, Bin Kii) gcne Katlma Oran (%) stihdam Dzeyi (Bin Kii) stihdam Oran (%) sizlik Oran (%) DI TCARET hracat (FOB) (Milyar Dolar) thalat (CIF) (Milyar Dolar) D Ticaret Dengesi (Milyar Dolar) hracat / thalat (%) D Ticaret Hacmi / GSYH (%) Turizm Gelirleri (Milyar Dolar) Cari lemler Dengesi (Milyar Dolar) Cari lemler Dengesi / GSYH (%) Ham Petrol Fiyat (Dolar/w)
(2)

134,8 236,9 -102,1 56,9 48,5 24,0 -71,7 -9,4 104,7 49,6

148,5 248,7 -100,2 59,7 48,3 26,0 -65,4 -8,0 97,0 49,5

165,7 272,5 -106,8 60,8 49,3 29,0 -67,0 -7,5 101,5 53,6

185,1 295,9 -110,8 62,6 50,5 31,0 -67,1 -7,0 102,2 56,8

Enerji thalat (27. Fasl, Milyar Dolar) ENFLASYON GSYH Deflatr TFE Yl Sonu % Deime (Tahmin)
(3)

8,0 7,8

7,0 5,2

5,0 5,0

5,0 5,0

(1) Sabit fiyatlarla yzde deiimi gstermektedir. (2) thal edilen ham petroln ortalama maliyetini yanstmakta olup Kalknma Bakanl tarafndan tahmin edilmitir. (3) 2012 ve 2013 yl rakamlar TCMB Enflasyon Raporu 2011-IIIte yer alan tahminlerdir.

32

Ek Tablo 2: Kamu Finansmanna likin Temel Byklkler

(Milyar TL) 2011 Merkezi Ynetim Bte Dengesi Merkezi Ynetim Bte Gelirleri Merkezi Ynetim Bte Harcamalar Toplam Kamu Faiz D Fazlas (Program Tanml) Merkezi Ynetim Btesi Faiz D Fazlas (Program Tanml) Merkezi Ynetim Btesi Gelirleri (Program Tanml) Merkezi Ynetim Btesi Faiz D Harcamalar (Program Tanml) Dier Kamu Faiz D Fazlas (Program Tanml) Toplam Kamu zelletirme Gelirleri -22,2 290,9 313,2 15,3 11,8 282,4 270,6 3,5 4,3 2012 -21,1 329,8 350,9 15,8 14,8 315,4 300,6 1,0 12,5 2013 -21,7 359,4 381,1 19,8 18,2 346,3 328,1 1,6 12,6 2014 -18,1 390,5 408,6 26,4 24,2 377,8 353,6 2,2 12,8

(GSYH'ya Oran, %) 2011 Merkezi Ynetim Bte Dengesi Merkezi Ynetim Bte Gelirleri Merkezi Ynetim Bte Harcamalar Toplam Kamu Faiz D Fazlas (Program Tanml) Merkezi Ynetim Btesi Faiz D Fazlas (Program Tanml) Merkezi Ynetim Btesi Gelirleri (Program Tanml) Merkezi Ynetim Btesi Faiz D Harcamalar (Program Tanml) Dier Kamu Faiz D Fazlas (Program Tanml) Toplam Kamu zelletirme Gelirleri Sosyal Gvenlik Primleri Hari Vergi Yk (Red ve adeler Hari) Sosyal Gvenlik Primleri Dahil Vergi Yk (Red ve adeler Hari) AB Tanml Genel Ynetim Nominal Bor Stoku
Not: Negatif iaret a gstermektedir.

2012 -1,5 23,1 24,6 1,1 1,0 22,1 21,1 0,1 0,9 20,0 27,1 37,0

2013 -1,4 22,9 24,2 1,3 1,2 22,0 20,9 0,1 0,8 20,0 27,1 35,0

2014 -1,0 22,5 23,6 1,5 1,4 21,8 20,4 0,1 0,7 19,8 26,9 32,0

-1,7 22,7 24,4 1,2 0,9 22,0 21,1 0,3 0,3 20,0 27,3 39,8

33

Ek Tablo 3: Kamu Kesimi Borlanma Gerei (1)

(GSYH'ya Oran, %) 2011 KAMU KESM GENEL DENGES (KKGD) (2) Genel Devlet Merkezi Ynetim Btesi Mahalli dareler Bte D Fonlar sizlik Sigortas Fonu Sosyal Gvenlik Kurulular Genel Salk Sigortas Dner Sermayeli Kurulular KT (zelletirme kapsamndaki kurulular dahil) FAZ GDERLER VE ZELLETRME GELRLER HAR KKGD Genel Devlet Merkezi Ynetim Btesi Mahalli dareler Bte D Fonlar sizlik Sigortas Fonu Sosyal Gvenlik Kurulular Genel Salk Sigortas Dner Sermayeli Kurulular KT (zelletirme kapsamndaki kurulular dahil)
(1) Kalknma Bakanlnn klasik kamu kesimi genel dengesi format esas alnmtr. (2) Gelir - gider farkn gstermektedir. Not: Negatif iaret a gstermektedir.

2012 -1,1 -0,8 -1,5 0,0 0,0 0,6 0,0 0,0 0,1 -0,3 1,7 1,9 2,0 0,0 -0,7 0,6 0,0 0,0 0,1 -0,2

2013 -0,8 -0,8 -1,4 -0,1 0,0 0,7 0,0 0,0 0,1 -0,1 1,9 1,9 2,0 -0,2 -0,6 0,7 0,0 0,0 0,1 0,0

2014 -0,4 -0,4 -1,0 -0,1 0,0 0,7 -0,1 0,1 0,1 -0,1 2,2 2,2 2,1 -0,1 -0,6 0,7 -0,1 0,1 0,1 0,0

-1,0 -1,0 -1,7 0,0 0,0 0,6 0,0 0,0 0,1 0,0 2,2 2,2 1,6 0,1 -0,2 0,6 0,0 0,0 0,1 0,0

34

Ek Tablo 4: Genel Devlet Borlanma Gerei (1)

(GSYH'ya Oran, %) 2011 GENEL DEVLET DENGES (GDD) (2) Merkezi Ynetim Btesi Mahalli dareler Bte D Fonlar sizlik Sigortas Fonu Sosyal Gvenlik Kurulular Genel Salk Sigortas Dner Sermayeli Kurulular FAZ GDERLER VE ZELLETRME GELRLER HAR GDD Merkezi Ynetim Btesi Mahalli dareler Bte D Fonlar sizlik Sigortas Fonu Sosyal Gvenlik Kurulular Genel Salk Sigortas Dner Sermayeli Kurulular Genel Devlet Gelirleri zelletirme Hari Genel Devlet Gelirleri Genel Devlet Harcamalar Faiz Giderleri Hari Genel Devlet Harcamalar -1,0 -0,5 -0,2 0,2 0,7 -1,1 -0,1 0,2 2,2 2,8 -0,1 -0,1 0,7 -1,1 -0,1 0,2 36,4 36,1 37,4 33,9 2012 -0,8 -0,3 -0,2 0,7 0,7 -1,8 0,0 0,1 1,9 3,2 -0,2 -0,1 0,7 -1,8 0,0 0,1 36,8 35,9 37,6 34,0 2013 -0,8 0,0 -0,3 0,6 0,7 -1,8 0,0 0,2 1,9 3,3 -0,3 -0,1 0,7 -1,8 0,0 0,2 36,5 35,7 37,3 33,8 2014 -0,4 0,1 -0,1 0,5 0,7 -1,8 0,1 0,1 2,2 3,3 -0,2 -0,1 0,7 -1,8 0,1 0,1 36,1 35,4 36,5 33,2

(1) Kalknma Bakanl tarafndan Avrupa Birliine sunulan Katlm ncesi Ekonomik Program format esas alnmtr. Bu erevede, kamu kaynann, ilk elde eden kurulu btesinde gelir; nihai olarak harcayan kurulu btesinde gider olarak yazlmas durumunda oluan ve KT'leri kapsamayan Genel Devlet Dengesinde, toplam denge rakam klasik tanma gre deimemekte, ancak bte trleri itibaryla ak (veya fazla) deimektedir. (2) Gelir - gider farkn gstermektedir. Not: Negatif iaret a gstermektedir.

35