10

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI
Anna Kusina
Projektowanie konstrukcyjne 311[04].Z1.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy Radom 2005
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego
Recenzenci: mgr in. Halina Darecka mgr in. Krystyna Staczyk
Opracowanie redakcyjne: mgr in. Katarzyna Makowska
Konsultacja: dr in. Janusz Figurski mgr in. Mirosaw urek Korekta: mgr in. Mirosaw urek
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 311[04].Z1.04 Projektowanie konstrukcyjne zawartego w moduowym programie nauczania dla zawodu technik budownictwa.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
SPIS TRECI
1. 2. 3. 4. Wprowadzenie Wymagania wstpne Cele ksztacenia Materia nauczania 4.1. Zasady projektowania konstrukcji 4.1.1. Materia nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzajce 4.1.3. wiczenia 4.1.4. Sprawdzian postpw 4.2. Nono muru ciskanego 4.2.1. Materia nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzajce 4.2.3. wiczenia 4.2.4. Sprawdzian postpw 4.3.Wymiarowanie elementw konstrukcji drewnianych 4.3.1. Materia nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzajce 4.3.3. wiczenia 4.3.4. Sprawdzian postpw 4.4. Wymiarowanie elementw konstrukcji stalowych 4.4.1. Materia nauczania 4.4.2. Pytania sprawdzajce 4.4.3. wiczenia 4.4.4. Sprawdzian postpw 4.5. Poczenia elementw konstrukcji stalowych i drewnianych 4.5.1. Materia nauczania 4.5.2. Pytania sprawdzajce 4.5.3. wiczenia 4.5.4. Sprawdzian postpw 4.6. Zasady wymiarowania i konstruowania elementw konstrukcji elbetowych 4.6.1. Materia nauczania 4.6.2. Pytania sprawdzajce 4.6.3. wiczenia 4.6.4. Sprawdzian postpw 4.7. Projektowanie elementw elbetowych 4.7.1. Materia nauczania 4.7.2. Pytania sprawdzajce 4.7.3. wiczenia 4.7.4. Sprawdzian postpw 4.8. Istota i zastosowanie konstrukcji spronych w budownictwie 4.8.1. Materia nauczania 4.8.2. Pytania sprawdzajce 4.8.3. wiczenia 4.8.4. Sprawdzian postpw 4 5 6 7 7 7 8 8 9 9 9 14 14 15 15 15 22 22 23 24 24 30 30 32 32 32 37 37 38 38 38 43 43 44 44 44 45 45 46 46 46 48 48 49
4.9. Zasady sporzdzania rysunkw konstrukcyjnych 4.9.1. Materia nauczania 4.9.2. Pytania sprawdzajce 4.9.3. wiczenia 4.9.4. Sprawdzian postpw 5. Sprawdzian osigni 6. Literatura
49 49 56 56 57 58 62
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy zwizanej z projektowaniem konstrukcji budowlanych oraz sporzdzania rysunkw konstrukcyjnych. W poradniku zamieszczono: wymagania wstpne, wykaz umiejtnoci, jakie powiniene mie ju uksztatowane, aby bez problemw mg korzysta z poradnika, cele ksztacenia, wykaz umiejtnoci, jakie uksztatujesz podczas pracy z poradnikiem, materia nauczania, piguk wiadomoci teoretycznych niezbdnych do opanowania treci jednostki moduowej, zestaw pyta przydatny do sprawdzenia, czy opanowae podane treci, wiczenia, ktre pozwol Ci zweryfikowa wiadomoci teoretyczne oraz uksztatowa umiejtnoci praktyczne, sprawdzian postpw, ktry pozwoli Ci okreli zakres poznanej wiedzy. Pozytywny wynik sprawdzianu potwierdzi Twoj wiedz i umiejtnoci z tej jednostki moduowej. Wynik negatywny bdzie wskazaniem, e powiniene powtrzy wiadomoci i poprawi umiejtnoci przy pomoc nauczyciela, sprawdzian osigni, przykadowy zestaw pyta testowych, ktry pozwoli Ci sprawdzi, czy opanowae materia w stopniu umoliwiajcym zaliczenie caej jednostki moduowej. wykaz literatury uzupeniajcej. Materia nauczania umieszczony w poradniku zawiera najwaniejsze, ujte w duym skrcie treci dotyczce omawianych zagadnie. Musisz korzysta take z innych rde informacji, a przede wszystkim z podrcznikw wymienionych w spisie literatury na kocu poradnika. Szczeglnie wane jest korzystanie na bieco z norm dotyczcych projektowania konstrukcji budowlanych, zwracanie uwagi na ich aktualno oraz staranno i dokadno wykonywania oblicze.
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie: korzysta z rnych rde informacji, posugiwa si dokumentacj techniczn, posugiwa si podstawowymi pojciami i terminami z zakresu budownictwa, rozpoznawa materiay budowlane do konstrukcji budowlanych, ich cechy fizyczne i mechaniczne, rozpoznawa elementy budynku, charakteryzowa podstawowe pojcia statyki, okrela rwnowag ukadu si dziaajcych na konstrukcj, rozpoznawa schematy statyczne elementw, rozwiza belk statycznie wyznaczaln, wyznacza siy w prtach kratownicy metod analityczn i graficzn, rozwiza belk cig, statycznie niewyznaczaln, oblicza wielkoci charakteryzujce przekrj elementu konstrukcji, ustala wartoci obcie dziaajcych na element konstrukcji, wyznacza naprenia i odksztacenia w elementach budowli, stosowa ukad SI, biegle wykonywa obliczenia matematyczne, posugiwa si technik komputerow w zakresie wyszukiwania informacji, wykonywania rysunkw, posugiwania si edytorem pisma oraz sporzdzania arkusza kalkulacyjnego, wsppracowa w grupie, uczestniczy w dyskusji i prezentacji, stosowa rne metody i rodki porozumiewania si na temat zagadnie technicznych.
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku procesu ksztacenia ucze/suchacz powinien umie: obliczy nono muru ciskanego, zwymiarowa ciskane i zginane elementy konstrukcji drewnianych, obliczy nono zginanych i ciskanych elementw konstrukcji stalowych, zaprojektowa poczenia elementw konstrukcji drewnianych i stalowych, zastosowa zasady wymiarowania i konstruowania elementw konstrukcji elbetowych, zaprojektowa ciskany, zginany i cinany element elbetowy, wykona obliczenia statyczne i wytrzymaociowe elementw konstrukcji, okreli istot, rodzaje i zastosowanie konstrukcji spronych, wykona rysunki konstrukcyjne zgodnie z obowizujcymi zasadami, skorzysta z norm, katalogw oraz tablic do projektowania konstrukcji, zaprojektowa konstrukcje budowlane z wykorzystaniem programw komputerowych.
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Zasady projektowania konstrukcji
4.1.1. Materia nauczania
Projektowanie konstrukcyjne w budownictwie, czyli projektowanie konstrukcji obiektw budowlanych. Kad budowl wznosi si na podstawie projektu technicznego, w ktrego skad wchodzi midzy innymi budowlany projekt konstrukcyjny. Opracowanie projektu mona podzieli na etapy: 1. Ksztatowanie konstrukcji. 2. Ustalenie schematw statycznych. 3. Okrelenie obcie. 4. Obliczenie si przekrojowych. 5. Obliczenie napre i przemieszcze. 6. Wymiarowanie konstrukcji. 7. Sporzdzenie rysunkw konstrukcyjnych. W niniejszym poradniku zawarto wiadomoci dotyczce wymiarowania konstrukcji oraz sporzdzania rysunkw konstrukcyjnych. Wymiarowanie konstrukcji polega na sprawdzeniu, czy przy ustalonych siach przekrojowych, napreniach i przemieszczeniach s spenione warunki bezpieczestwa konstrukcji. Dokadno oblicze statycznych wymagana dokadno oblicze do trzech liczb znaczcych: np. 0.02847 = 0.0285 Forma oblicze statycznych wymagana jest staranno oblicze, czytelny i usystematyzowany zapis. Metody wymiarowania konstrukcji Konstrukcje budowlane powszechnie wymiaruje si metod stanw granicznych. Jako graniczny okrela si stan, po osigniciu ktrego konstrukcja lub jej element: zagraa bezpieczestwu (stan graniczny nonoci), przestaje spenia okrelone wymagania uytkowe (stan graniczny uytkowania). Sprawdzenie stanu granicznego nonoci polega na: obliczeniu najniekorzystniejszych wartoci si przekrojowych, wstpnym przyjciu przekrojw elementw konstrukcji, porwnaniu si przekrojowych z nonoci elementu, wyznaczona z uwzgldnieniem obliczeniowej wytrzymaoci materiau. Sprawdzenie stanu granicznego uytkowania (uytkowalnoci) polega na: wyznaczeniu przemieszcze przy uwzgldnieniu charakterystycznych wartoci obcie, porwnaniu maksymalnego przemieszczenia z przemieszczeniem granicznym (dopuszczalnym). Wykonywanie oblicze statycznych oraz wymiarowanie jest najwaniejsz czci projektu konstrukcyjnego. Szczegowe wymagania dotyczce oblicze s okrelone dla kadego rodzaju konstrukcji (murowe, drewniane, stalowe, elbetowe) i podane w odpowiednich normach. Naley zwrci uwag na dokadno i staranno wykonywania oblicze, a przede wszystkim na ich zgodno z aktualnymi normami. Normy do projektowania konstrukcji s czsto aktualizowane, w zwizku z tym naley sprawdza ich aktualno na bieco.
Wanym problemem jest bardzo dua liczba wprowadzanych oznacze wielkoci (symboli) wykorzystywanych w obliczeniach. Ich szczegowy opis jest zawarty we wstpie kadej normy i naley, przed przystpieniem do oblicze, bezwzgldnie zapozna si z nimi. Obliczenia konstrukcyjne mona wykonywa w sposb tradycyjny, jak te dziki uyciu specjalistycznych programw komputerowych do projektowania konstrukcyjnego. Jest wiele takich programw na rynku, przeznaczonych dla profesjonalistw-projektantw konstrukcji, ktre pozwalaj wykona pene obliczenia danej konstrukcji: obliczenia statyczne, wymiarowanie, dobr przekrojw, zestawienie elementw oraz rysunki konstrukcyjne. W poradniku zamieszczono podstawowe wiadomoci zwizane z projektowaniem elementw konstrukcyjnych. Z uwagi na bardzo duy stopie skomplikowania zasad oblicze, naley je wykonywa przy pomocy nauczyciela oraz w oparciu o odpowiednie normy, w ktrych znajduj si wzory, tablice, wykresy, nomogramy oraz rysunki pomocnicze.
Tab. 1. Zestaw obowizujcych norm do projektowania konstrukcyjnego
PN-90/B-03000 PN-82/B-02000 PN-82/B-02003 PN-80/B-02010 PN-80/B-02011 PN-B-03264:2002 PN-81/B-03020 PN-90/B-03200 PN-81/B-03150:2000 PN-B-03002:1999
Projekty budowlane. Obliczenia statyczne Obcienia budowli. Zasady ustalania wartoci Obcienia budowli. Obcienia zmienne technologiczne. Podstawowe obcienia technologiczne i montaowe Obcienia budowli. Obcienia w obliczeniach statycznych. Obcienie niegiem Obcienia budowli. Obcienia w obliczeniach statycznych. Obcienie wiatrem Konstrukcje betonowe, elbetowe i sprone. Obliczenia i projektowanie Grunty budowlane. Posadowienia bezporednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie Konstrukcje stalowe. Obliczenia statyczne i projektowanie Konstrukcje drewniane. Obliczenia statyczne i projektowanie Konstrukcje murowe niezbrojone. Projektowanie i obliczanie.
4.1.2. Pytania sprawdzajce

1. 2. 3. 4. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. Jakie rozrnia si etapy wykonywania projektu konstrukcyjnego? Jaka jest wymagana dokadno oblicze? Jak metod wymiaruje si konstrukcje budowlane? W jaki sposb mona scharakteryzowa stany graniczne?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1 Sprawd aktualno wymienionych w tabeli 1 norm do projektowania konstrukcyjnego. Skorzystaj z informacji umieszczonych na stronie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1) odszuka w Internecie stron Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, 2) przeanalizowa zasady wyszukiwania aktualnych norm,
3) sprawdzi aktualno wymienionych w tabeli norm z uwzgldnieniem ich kolejnych aktualizacji, 4) sporzdzi notatk. Wyposaenie stanowiska pracy: wykaz norm, komputer z dostpem do Internetu.
wiczenie 2 Na podstawie podrcznika scharakteryzuj metody wymiarowania konstrukcji: napre liniowych (NL), odksztace plastycznych (OP), stanw granicznych (SG). Dokonaj porwnania tych metod. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1) odszuka w podrczniku potrzebne informacje, 2) sporzdzi notatk na temat kadej z wymienionych metod wymiarowania, 3) dokona porwnania. Wyposaenie stanowiska pracy: podrcznik.
4.1.4. Sprawdzian postpw

Czy potrafisz: 1) rozrni etapy wykonywania projektu konstrukcyjnego? 2) okreli jaka jest wymagana dokadno oblicze? 3) wskaza metod wymiarowania konstrukcji budowlanych? 4) scharakteryzowa stany graniczne? 5) sprawdzi aktualno norm do oblicze konstrukcyjnych? Tak Nie
4.2. Nono muru ciskanego

Konstrukcje murowe buduje si z kamieni naturalnych lub sztucznych, tj. wyrobw ceramicznych lub betonowych, czc je na zaprawie cementowej lub cementowo-wapiennej. Zaprawa ukadana w spoinach pomidzy poszczeglnymi elementami czy je ze sob oraz przejmuje obcienia, dziki czemu konstrukcja murowa pracuje jako cao. Konstrukcje murowe cechuje stosunkowo dua wytrzymao na ciskanie i znacznie mniejsza na rozciganie oraz cinanie. Podzia elementw murowych: ze wzgldu na rodzaj materiau: ceramiczne, silikatowe (wapienno-piaskowe), betonowe, z autoklawizowanego betonu komrkowego, z kamienia naturalnego,
z uwagi na wymagania zwizane z tolerancj wymiarw: elementy murowe do murowania na spoiny zwyke (gruboci 815 mm) i na spoiny cienkie (gruboci 13 mm), ze wzgldu na zawarto otworw rozrnia si grupy 1, 2 i 3 elementw murowych, w zalenoci od wymaga kontroli produkcji elementy murowe zalicza si do kategorii I i II. Zasady przyporzdkowania elementw murowych odpowiednim grupom oraz kategoriom podano w normie. Wytrzymao muru zaley od wytrzymaoci materiau elementw ciennych oraz zaprawy uytej do murowania. W zalenoci od wytrzymaoci uytej zaprawy, z tego samego materiau mona uzyska mury o rnej nonoci. Rozrnia si; konstrukcje murowe wykonane z drobnowymiarowych elementw czonych zapraw, konstrukcje murowe zbrojone stal, konstrukcje zespolone (poczenie konstrukcji murowych i elbetowych). Konstrukcje murowe projektuje si stosujc nastpujce normy: PN-B-03002:1999 Konstrukcje murowe niezbrojne. Projektowanie i obliczanie ze zmianami Ap1:2001, Az1:2001 i Az2:2002. PN-B-03340:1999 Konstrukcje murowe zbrojone. Projektowanie i obliczanie.
Charakterystyki wytrzymaociowe murw Podstawow cech wytrzymaociow materiaw uywanych do konstrukcji murowych jest ich rednia wytrzymao na ciskanie fm. Zaley ona od wytrzymaoci redniej (klasy) elementw murowych oraz klasy zaprawy, czyli redniej wytrzymaoci zaprawy na ciskanie (podanej w MPa megapaskalach). Przy projektowaniu murw naley przyjmowa zaprawy cementowe i cementowo-wapienne marek: klasy M1, M2, M5, M10 i M20. Marki zapraw zalecane do stosowania w podstawowych rodzajach konstrukcji murowych podano w normie.
Tab. 2. Wartoci wytrzymaoci charakterystycznych muru z cegie ceramicznych penych (elementy murowe grupy 1) na ciskanie fk [MPa} [s. 74]
fm 1 fb 5 10 15 20 25 30 40 1.4 2.2 2.9 3.5 4.1 4.6 5.5 2 1.7 2.7 3.5 4.2 4.8 5.4 6.5 5 2.1 3.3 4.4 5.2 6.1 6.8 8.2 10 -4.0 5.2 6.2 7.2 8.1 9.8 20 --6.2 7.4 8.6 9.7 11.6
Charakterystyczne wytrzymaoci muru przyjmuje si na podstawie normy w zalenoci od uytych elementw (cega ceramiczna pena, cega wapienno-piaskowa, cega dziurawka, cega kratwka, pustaki ceramiczne, bloczki z autoklawizowanego betonu komrkowego, pustaki betonowe, bloki drone wapienno-piaskowe). W normie podano take wytrzymao charakterystyczna muru na cinanie i rozciganie.
10
Czciowe wspczynniki bezpieczestwa murw Elementy konstrukcji murowych wymiaruje si metod stanw granicznych. W obliczeniach uwzgldnia si czciowe wspczynniki bezpieczestwa: f dotyczcy obcie, m dotyczcy muru, s dotyczcy stali. Wartoci czciowych wspczynnikw bezpieczestwa m muru ustala si w zalenoci od kategorii kontroli produkcji elementw murowych oraz od kategorii wykonania robt na budowie. Dla prostych sytuacji obliczeniowych mona przyj m = 1.3, a s = 1.0. Wymiarowanie konstrukcji murowych Sprawdzenie stanw granicznych nonoci polega na wyznaczeniu miarodajnych przekrojw konstrukcji i wykazaniu, e wystpujce w nich siy wewntrzne spowodowane dziaaniem obcie o wartoci obliczeniowej nie s wiksze ni ich nono okrelona z uwzgldnieniem wytrzymaoci obliczeniowych muru. Stanem granicznym uytkowania konstrukcji murowych jest stan graniczny pojawienia si rys. Sprawdza si go w przypadku elementw zginanych i ciskanych, jeli wymagana jest szczelno ich warstwy wykoczeniowej. Konstrukcje murowe oblicza si wedug stanu granicznego nonoci oraz ewentualnie sprawdza si moliwo pojawienia si rys. W miejscach przyoenia obcienia skupionego (np. oparcie dwigara, supa) naley take sprawdzi nono muru na docisk miejscowy. Zaleca si wykonanie poduszki betonowej lub elbetowej bezporednio pod obcieniem skupionym. Wytrzymaoci obliczeniowe muru Wytrzymao obliczeniow muru na ciskanie fd potrzebn do sprawdzenia stanu granicznego nonoci oblicza si ze wzoru: Na ciskanie f fd = k
gdzie: fk wytrzymao charakterystyczna muru na ciskanie. m wspczynniki dotyczcy waciwoci muru. W przypadku, gdy pole przekroju elementu konstrukcji murowej jest mniejsze ni 0.30 m2, to wytrzymao obliczeniow naley podzieli przez wspczynnik A podany w normie, ktry wynosi: 2.0, 1.43, 1.25 lub 1.0 w zalenoci od pola przekroju muru w m2. Dla pola powierzchni muru 0.30 m2, wspczynnik A wynosi 1.0. Wymagania konstrukcyjne dotyczce murw i cian Wymagania dotyczce murw elementy murowe powinny by dobrane odpowiednio do rodzaju muru, wizane w kolejnych warstwach zgodnie z zasadami wizania (tak, aby ciana zachowywaa si jako jeden element konstrukcyjny), z prawidow gruboci i wypenieniem spoin. Wymagania ze wzgldu na trwao konstrukcji konstrukcje murowe projektuje si uwzgldniajc pi klas warunkw rodowiskowych: klasa 1 rodowisko suche wewntrz budynkw mieszkalnych i biurowych, klasa 2 rodowisko wilgotne wewntrz pomieszcze lub rodowisko zewntrzne, klasa 3 rodowisko wilgotne z wystpujcym mrozem, klasa 4 rodowisko wody morskiej,
11
klasa 5 rodowisko agresywne chemicznie. Szczegowe zasady klasyfikacji poszczeglnych elementw murowych oraz dobr zapraw podaje norma. Wymagania dotyczce cian: minimalna grubo cian konstrukcyjnych (nonych) z muru o wytrzymaoci charakterystycznej fk 5 MPa wynosi 100 mm, natomiast o fk < 5 MPa 150 mm, wymiary bruzd i wnk w cianach, ktre mog by pominite w obliczeniach podano w normie, ciany wzajemnie prostopade lub ukone naley czy w sposb zapewniajcy przekazanie z jednej ciany na drug obcie pionowych i poziomych, co uzyskuje si przez wznoszenie tych cian jednoczenie. Na wszystkich cianach naley wykona wiece elbetowe, obiegajce w poziomie stropu wszystkie ciany konstrukcyjne w budynku, budynek ze cianami murowanymi naley dzieli na mniejsze segmenty stosujc przerwy dylatacyjne, przechodzce przez ca konstrukcj od wierzchu fundamentw do dachu. Najwiksze dopuszczalne odlegoci midzy przerwani dylatacyjnymi murw cian zewntrznych wynosz: dla murw z elementw ceramicznych: 50 m (mur na zaprawie cementowej) i 60 m (mur na zaprawie cementowo-wapiennej), nieocieplon konstrukcj dachu naley oddzieli od cian konstrukcyjnych budynku w sposb umoliwiajcy odksztacenia termiczne tej konstrukcji (w przeciwnym przypadku ruchy termiczne konstrukcji dachu spowoduj zarysowania ciany), przerwy dylatacyjne powinny mie szeroko co najmniej 20 mm i by wypenione kitem trwale plastycznym. Obliczanie nonoci muru niezbrojnego Stan graniczny nonoci (nono) muru niezbrojnego ciskanego o przekroju prostoktnym sprawdza si wg wzoru: Nsd NRd, gdzie: Nsd warto obliczeniowa pionowego obcienia ciany, NRd nono obliczeniowa ciany. Nono obliczeniowa ciany N Rd = A f d ,
gdzie: fd wytrzymao obliczeniowa muru, A pole przekroju poprzecznego muru (w obliczeniach nonoci cian przyjmuje si paso muru o szerokoci 1 m), wspczynnika smukoci ciany hefff/t oraz czasu trwania obcienia. Wartoci wspczynnika przyjmuje si z tabeli lub oblicza na podstawie normy. Wartoci
wspczynnik redukcyjny (wyboczeniowy) zaleny mimorodu pocztkowego e = e , o m
wspczynnika podano w tablicach w zalenoci od: smukoci muru heff/t (gdzie: heff wysoko obliczeniowa muru, t grubo ciany lub jej warstwy) oraz od em (mimord pocztkowy przyoenia obcie). Wysoko efektywna (obliczeniowa) ciany: heff = h n h, w ktrym: h wspczynnik zaleny od przestrzennego usztywnienia budynku, n wspczynnik zaleny od usztywnienia ciany wzdu dwch, trzech lub czterech krawdzi,
12
h wysoko kondygnacji w wietle, czyli odlego midzy punktami podparcia muru. Warto wspczynnikw , , podano w normie.
h n
cian (mur) mona uwaa za usztywnion poprzecznie wzdu krawdzi pionowych, jeeli jest ona poczona z prostopad do niej cian: z cegy lub pustakw o gruboci nie mniejszej ni 120 mm i szerokoci nie mniejszej ni wysokoci ciany; jeeli w cianie usztywniajcej wystpuje otwr okienny lub drzwiowy, wymaganie te naley odnosi do szerokoci i wysokoci filarka, z bloczkw z betonu komrkowego gruboci co najmniej 240 mm (pozostae warunki jak wyej), elbetow gruboci co najmniej 70 mm i szerokoci nie mniejszej ni wysokoci ciany, zaprojektowan tak, e krawd pionowa rozpatrywanej ciany nie moe ulega przemieszczeniom w kierunku poziomym, co mona uzyska za pomoc prawidowego wizania muru lub zbrojenia poziomego.
Tab. 3. Najwiksze zalecane smukoci murw nonych lo/h
Rodzaj muru Z cegie ceramicznych penych, cegie wapienno-piaskowych i pustakw betonowych Z bloczkw z autoklawizowanego betonu komrkowego Mur zbrojony poprzecznie
Klasa zaprawy M1 i M2 M4 M7 18 14 11 20 16 13 22 18 15
Mury zbrojone i zespolone Nono konstrukcji murowych niezbrojonych mona zwikszy przez zastosowanie poprzecznego lub podunego zbrojenia stalowego. Mur zbrojony mur, w ktrym prty lub siatka, zwykle stalowe, s umieszczone w zaprawie lub w betonie w taki sposb, e wszystkie materiay skadowe wsplnie przenosz siy wewntrzne. Zbrojenie poprzeczne ukadane w poziomych spoinach muru stosuje si, aby zwikszy nono muru na ciskanie. Jako zbrojenie poprzeczne stosuje si: siatki wizane lub zgrzewane o oczkach 30 do 100 mm, ukadane w spoinach w odlegoci nie wikszej ni 400 mm, prty wygity w ksztacie wyka, ukadane w spoinach w odlegoci nie wikszej ni 160 m. Mury zbrojone poprzecznie oblicza si zgodnie z norm PN-B/03340:1999. Konstrukcje murowe zbrojone. Projektowanie i obliczanie. Zbrojenie podune konstrukcji murowych jest stosowane w celu zwikszenia wytrzymaoci muru na ciskanie, rozciganie i cinanie. Umieszcza si je wewntrz muru w spoinach pionowych (zbrojenie wewntrzne) lub warstwach przypowierzchniowych (zbrojenie zewntrzne). Prty zbrojenia podunego naley powiza ze sob i z murem strzemionami. ciany dziaowe gruboci wier cegy ukadanej na rb, o wysokoci ponad 2.5 m i rozpitoci pomidzy cianami konstrukcyjnymi wikszej ni 5 m, naley zbroi prtami 6 lub bednark 1.5 x 25 mm, ktre powinno by umieszczone nie rzadziej ni w co czwartej spoinie.
13
Konstrukcje murowe zespolone stosuje si, gdy wzmocnienie muru zbrojeniem jest niewystarczajce, a take w celu zwikszenia izolacyjnoci termicznej elementw elbetowych. Cech konstrukcji jest trwae zespolenie materiaw w celu cznego przenoszenia obcie.

1. 2. 3. 4. 5. 6. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. W jaki sposb dzieli si konstrukcje murowe? Od czego zaley wytrzymao muru? Jakie rozrnia si rodzaje konstrukcji murowych? W jaki sposb oblicza si wytrzymao obliczeniow muru? Jakie s wymagania dotyczce cian? W jaki sposb oblicza si nono muru niezbrojnego?
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1 Oblicz wytrzymao obliczeniow muru na ciskanie wykonanego z cegy penej ceramicznej o wytrzymaoci redniej 10 MPa, na zaprawie plastycznej marki M4. Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie powiniene: odszuka w normie oraz podrczniku potrzebne informacje, wypisa potrzebne wzory, odszuka potrzebne wielkoci w tabelach, dokona oblicze. Wyposaenie stanowiska pracy: norma do oblicze konstrukcji murowych, podrcznik, kalkulator.
wiczenie 2 Oblicz nono supa z cegy penej ceramicznej o wytrzymaoci redniej 10 MPa, na zaprawie marki M4. Dane: przekrj supa 25 cm x 38 cm, wysokoci w wietle stropw l = 280 cm, dziaajca sia poduna o wartoci obliczeniowej P = 100 kN, mimord siy es = 0, wytrzymao charakterystyczna na ciskanie muru z cegy penej na zaprawie cementowej marki M4 obliczona w wiczeniu 1, ciar objtociowy muru wynosi 18.0 kN/m3, a wspczynnik obcienia f = 1.1. Wykonujc obliczenia korzystaj: z pomocy nauczyciela, z przykadw zamieszczonych w podrczniku oraz z normy.
14
Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie powiniene: odszuka w normie oraz podrczniku potrzebne informacje, wypisa potrzebne wzory, odszuka potrzebne wielkoci w tabelach, wykona dziaania: obliczy warto obcienia w poowie wysokoci supa z uwzgldnieniem ciaru supa, obliczy wysoko obliczeniow supa, obliczy mimord pocztkowy obcienia, sprawdzi stan graniczny nonoci. Wyposaenie stanowiska pracy: norma do oblicze konstrukcji murowych, podrcznik, kalkulator.

Czy potrafisz: 1) okreli, w jaki sposb dzieli si konstrukcje murowe? 2) wskaza, od czego zaley wytrzymao muru? 3) rozrni rodzaje konstrukcji murowych? 4) okreli wytrzymao obliczeniow muru? 5) okreli wymagania dotyczce cian? 6) obliczy nono muru niezbrojnego? Tak Nie
4.3.Wymiarowanie elementw konstrukcji drewnianych

Drewno jest dobrym, lekkim i trwaym materiaem stosowanym w konstrukcjach budowlanych drewnianych. Drewno cechuje si do du wytrzymaoci na ciskanie i rozciganie, przy stosunkowo maym ciarze elementw konstrukcyjnych co stanowi szczeglnie korzystn jego waciwo. Drewno jako materia konstrukcyjny ma bardzo szerokie zastosowanie. Zalety drewna i konstrukcji drewnianych: lekko, odporno na dziaania korozyjne wielu zwizkw chemicznych, dobra izolacyjno cieplna, atwo obrbki i czenia elementw, moliwo przemysowej produkcji prostego montau w dowolnej porze roku, atwo wzmacniania i przebudowy, mae prawdopodobiestwo uszkodze w czasie transportu i montau, moliwo rozebrania konstrukcji i odzyskania materiau.
15
Wady drewna i konstrukcji drewnianych: niejednorodno i anizotropowo materiau (rne waciwoci wytrzymaociowe drewna wzdu i w poprzek wkien), atwopalno, korozja biologiczna, czyli podatno na niszczce dziaanie wilgoci i szkodnikw biologicznych: owadw, grzybw, pleni. Znaczn cz wad drewna mona wyeliminowa w konstrukcji dziki dbaoci o dobr jako wykonania, zastosowania odpowiedniej jakoci drewna i pocze, stosowaniu odpowiednich rodkw ochrony drewna, starannej konserwacji oraz prawidowym warunkom uytkowania. Trwao konstrukcji W celu zapewnienia waciwej trwaoci konstrukcji naley uwzgldni nastpujce czynniki: warunki uytkowania konstrukcji w trakcie wymaganego okresu przydatnoci uytkowej, kryteria wymaganego zachowania si konstrukcji, oczekiwane warunki rodowiskowe, budowa, waciwoci i zachowanie si materiaw, ksztat elementw i ich szczegy konstrukcyjne, jako wykonania i poziom kontroli, rodki ochrony. Materiay Drewno lite W konstrukcjach drewnianych naley stosowa drewno iglaste sklasyfikowane wytrzymaociowo. Rozrnia si nastpujce klasy drewna konstrukcyjnego: C24, C30, C35, C40. Liczba przy literze C oznacza wytrzymao charakterystyczn drewna na zginanie w N/mm2 (MPa). Wilgotno drewna stosowanego na elementy konstrukcyjne nie powinna przekracza: 18% w konstrukcjach chronionych przed zawilgoceniem, 23% w konstrukcjach pracujcych na otwartym powietrzu. Drewno klejone warstwowo Klasy drewna klejonego: GL24, GL30, GL35, GL40. Wilgotno drewna stosowanego na elementy klejone warstwowo nie powinna przekracza 15%. Waciwoci wytrzymaociowe drewna Cechy wytrzymaociowe drewna zale od jego gatunku, budowy, wad, wilgotnoci i temperatury. Poniewa jest to materia niejednorodny anizopotropowy, jego waciwoci mechaniczne i fizyczne s rne w zalenoci od rozpatrywanego miejsca i kierunku. Rozrnia si wytrzymao wzdu i w poprzek wkien. Drewno ma du wytrzymao na rozciganie wzdu wkien (ft,0,k). Na wytrzymao t niekorzystnie wpywaj ski i ukony przebieg wkien drewna. Wytrzymao na rozciganie w poprzek wkien (ft,90,k)jest bardzo maa i wynosi zaledwie 22.5% wytrzymaoci na rozciganie wzdu wkien. Wytrzymao na ciskanie wzdu wkien jest to najbardziej staa cecha, mao zalena od wad drewna. (fc,0,k); wytrzymao na ciskanie w poprzek wkien fc,90,k. Wytrzymao na zginanie (fm,k) zaley od liczby skw i ich rozmieszczenia, ukadu wkien w strefie rozciganej i ksztatu przekroju poprzecznego belki. Belka z duymi skami
16
rozmieszczonymi na rozciganej krawdzi ma wytrzymao na zginanie zmniejszon nawet o 50% w stosunku do belki bez wad. Wytrzymao na cinanie zaley przede wszystkim od kierunku dziaania si (fv,k). Drewno jest materiaem o duej odksztacalnoci, ktrej miar jest wspczynnik sprystoci (E0,mean i E90,mean), zaleny od kierunku wkien. Wartoci charakterystyczne wytrzymaoci drewna podane s w normie. Poniej podano przykadowe wytrzymaoci charakterystyczne dla drewna klasy C30.
Tab. 4. Wytrzymaoci charakterystyczne dla drewna konstrukcyjnego klasy C30 o wilgotnoci 12%
Rodzaje waciwoci Wytrzymao [MPa] Zginanie Rozciganie wzdu wkien Rozciganie w poprzek wkien ciskanie wzdu wkien ciskanie w poprzek wkien cinanie redni modu sprystoci wzdu wkien
Oznaczenia fm,k ft,0,k ft,90,k fc,0,k fc,90,k fv,k E0,mean
Klasa drewna C30 30 18 0.4 23 5.7 3.0 12
Wartoci obliczeniowe wytrzymaoci drewna okrela si wedug wzoru:
fd =
k mod f k
gdzie: M czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla waciwoci drewna i materiaw drewnopochodnych (tabela 3.2.2 norma), kmod czciowy wspczynnik modyfikacyjny, uwzgldniajcy wpyw na waciwoci wytrzymaociowe czasu trwania obcienia i zawartoci wilgoci w konstrukcji, zaleny od klasy uytkowania konstrukcji i od klasy trwania obcienia (w normie tabela 3.2.5). Klasy uytkowania konstrukcji Klasa uytkowania 1 charakteryzuje si zawartoci wilgoci w materiale odpowiadajc temperaturze 20oC i wilgotnoci wzgldn otaczajcego powietrza przekraczajc 65% tylko przez kilka tygodni w roku (przecitna zawarto wilgoci w drewnie iglastym nie przekracza 12%). Klasa uytkowania 2 charakteryzuje si zawartoci wilgoci w materiale odpowiadajc temperaturze 20oC i wilgotnoci wzgldn otaczajcego powietrza przekraczajc 85% tylko przez kilka tygodni w roku (przecitna zawarto wilgoci w drewnie iglastym nie przekracza 20%). Klasa uytkowania 3 odpowiada warunkom powodujcym wilgotno drewna wysz ni odpowiadajc klasie uytkowania 2. System klas uytkowania ma na celu okrelenie wartoci wytrzymaociowych i obliczenie przemieszcze w zadanych warunkach wilgotnociowych. Klasy trwania obcienia okrelone s w normie (tabela 3.2.4) dla rnego rodzaju obcie z uwzgldnieniem trwania obcienia w czasie. Wspczynniki modyfikacyjne kmod okrelone s dla klas uytkowania konstrukcji i klas trwania obcienia.
17
Wymiarowanie elementw konstrukcji drewnianych Elementy konstrukcji drewnianych wymiaruje si metoda stanw granicznych, sprawdzajc stan graniczny nonoci i stan graniczny uytkowania (uytkowalnoci). Do stanw granicznych nonoci konstrukcji drewnianych nale: wyczerpanie nonoci miarodajnych przekrojw lub fragmentw konstrukcji, utrata statecznoci ciskanych elementw konstrukcji nonej lub elementw usztywniajcych konstrukcj, utrata nonoci pocze elementw konstrukcji. Sprawdzenie stanw granicznych uytkowalnoci polega na sprawdzeniu, czy przemieszczenia konstrukcji nie ograniczaj moliwoci jej uytkowania. Elementy rozcigane osiowo (rozciganie rwnolege do wkien) Drewniane elementy rozcigane osiowo wystpuj najczciej jako prty dwigarw i ste kratowych. Przy rozciganiu rwnolegym do wkien naley speni nastpujcy warunek: N t , 0,d = f t ,0,d , An w ktrym: An powierzchnia przekroju rozciganego netto, w mm2, ft,0,d obliczeniowa wytrzymao na rozciganie, w MPa, N osiowa sia rozcigajca, w N. Przykad: Sprawdzi naprenia w rozciganym prcie kratownicy, w ktrym wystpuje sia rozcigajca: Dane: przekrj prta kwadratowy 12 cm x 12 cm, drewno klasy C30, sia rozcigajca N = 100 kN Kolejno wykonania dziaa: 1. Obliczy wytrzymao obliczeniow drewna na rozciganie wzdu wkien: odczyta warto wytrzymaoci charakterystycznej ft,0,k = 18 MPa, odczyta z normy wspczynnik modyfikacyjny kmod = 0.60 (klasa uytkowania 1, drewno lite, klasa trwania obcienia: stae), odczyta z normy czciowy wspczynnik bezpieczestwa dla materiau M = 1.3 (stany graniczne nonoci, kombinacje podstawowe, drewno i materiay drewnopochodne), obliczy wytrzymao obliczeniow.
f t ,0,d =
k mod f k
0.60 18 = 8.31 MPa 1.3
2. Obliczy pole powierzchni przekroju [mm2] An = 120 120 = 14400 mm2 3. Sprawdzi naprenia:
N 10000 = = 6.94 MPa f t , 0,d = 8.31MPa An 14400 Wniosek: prt jest prawidowo zaprojektowany; naprenia nie przekraczaj wytrzymaoci drewna C30 na rozciganie.
t ,0,d =
18
Elementy rozcigane osiowo wykonuje si z przekrojw dowolnych: kwadratowych, prostoktnych, okrgych oraz zoonych.
Elementy ciskane osiowo (ciskanie rwnolege do wkien) Drewniane elementy ciskane wystpuj jako czci zoonego ustroju konstrukcyjnego (prty ciskane kratownic) lub jako wyodrbnione elementy none, tj. supy. Elementy ciskane mog by pojedyncze lub zoone. Wymiarowanie prtw pojedynczych ciskanych osiowo polega na sprawdzeniu napre wystpujcych w przyjtym przekroju poprzecznym prta. Naprenie oblicza si z uwzgldnieniem wpywu wyboczenia. Przy ciskaniu rwnolegym do wkien naley speni nastpujcy warunek N c ,0,d = f e ,0,d , k c Ad w ktrym: Ad powierzchnia obliczeniowa przekroju, w mm2, Ad = An jeli przekrj nie jest osabiony wyciciami ani otworami, fc,0,d obliczeniowa wytrzymao na ciskanie, w MPa, N osiowa sia ciskajca, w N, kc wspczynnik wyboczeniowy. Wspczynnik wyboczeniowy kc przyjmuje wartoci < 1, a oblicza si go uwzgldniajc klas drewna oraz smuko prta, korzystajc z wzorw zamieszczonych w normie (4.2.1). Smuko prta zaley od przekroju poprzecznego (promienia bezwadnoci) oraz dugoci wyboczeniowej (zalenej od sposobu podparcia prta i jego dugoci). Nono elementu ciskanego Nd = fc,0,d Ad kc Przekroje drewnianych elementw ciskanych pojedyncze (jednolite) przekrj kwadratowy, okrgy i inne, zoone skadaj si z kilku wsppracujcych ze sob elementw skadowych poczonych cznikami mechanicznymi lub klejem. Wspprac elementw skadowych prtw zoonych zapewnia si stosujc odpowiednio wiele cznikw. W razie stosowania zczy klejonych prty zoone mona oblicza jak jednolite. Elementy zginane Drewniane elementy zginane wystpuj w wielu rodzajach konstrukcji budowlanych. Zalicza si do nich: belki i podcigi stropowe, rygle ram i cian, aty, krokwie i patwie dachowe, belki policzkowe i spocznikowe schodw. Elementy zginane mog by wykonane jako jednolite penocienne, zoone oraz kratowe. Schemat statyczny belka wolno podparta, wspornikowa lub wieloprzsowa (ciga). Rozpito teoretyczn (obliczeniow) belki wolno podpartej:
Rys. 1. Rozpito obliczeniowa belki swobodnie podpartej [5, s. 143]
19
Punkty podparcia belek cigych przyjmuje si w osi podpr porednich. Jeli belki (np. patwie) s podparte mieczami, to punkty podparcia mona przyj na przeciciu osi belki i miecza, a belk mona oblicza jako swobodnie podparta o rozpitoci l1.
Rys. 2. Belki i patwie podparte mieczami [5, s. 144]
Stan graniczny nonoci zginanych jednolitych belek penociennych oblicza si w nastpujcy sposb: Naprenia normalne (w paszczynie pionowej) M m,d = x k crit f m,d Wx gdzie: fm,d wytrzymao obliczeniowa drewna na zginanie [MPa], Mx moment zginajcy i sia poprzeczna obliczone z uwzgldnieniem obliczeniowych wartoci obcie, Wx wskanik wytrzymaoci przekroju wzgldem osi poziomej x, kcrit wspczynnik statecznoci gitnej (zwichrzenia). Dla belek, ktre w strefie ciskanej przekroju s zabezpieczone na caej swojej dugoci przed przemieszczeniami bocznymi, a na podporach przed skrcaniem, mona oblicza bez uwzgldniania zwichrzenia, przyjmujc kcrit = 1. Naprenia styczne w przekroju prostoktnym 1.5 V d= f vd , bh gdzie: V sia poprzeczna o wartoci obliczeniowej, b,h szeroko i wysoko przekroju belki, fvd wytrzymao obliczeniowa drewna na cinanie. Naprenia styczne od cinania sprawdza si w miejscach wystpowania duych si poprzecznych (przy podporach, pod siami skupionymi) lub w miejscach zmiany przekroju belki (np. podcicie). Stan graniczny uytkowalnoci obliczenie belek wedug stanu granicznego uytkowalnoci polega na wykazaniu, e obliczone ugicie (przemieszczenie) wywoane dziaaniem obcie o wartoci charakterystycznej nie ogranicza moliwoci uytkowania konstrukcji, tj. nie jest wiksze od wartoci granicznej (dopuszczalnej) Ugicie belki wolno podpartej od obcie rwnomiernie rozoonych oblicza si wedug wzoru. Dla belek o stosunku l/h > 20:
uins przemieszczenie, ugicie, uM ugicie belki swobodnie podpartej wywoane dziaaniem momentu zginajcego,
20
q warto charakterystyczna obcienia, Eman redni modu sprystoci drewna, I moment bezwadnoci przekroju poprzecznego belki. Wartoci ugi granicznych zalene s od rodzaju elementw i rodzaju obcienia. I tak np. dla elementw stropw tynkowanych, przy obcieniu staym i zmiennym ufin = l/300. Przekroje belek zginanych: jednolite: przekrj prostoktny, rzadko kwadratowy, zoone: dwuteowniki, przekroje skrzynkowe, belki kratowe. Przykady rnych przekrojw belek
Rys. 3. Przekroje belek prostoktnych: a) jednolitej, b) klejonej warstwowo [5, s. 168]
Rys. 4. Belki o przekrojach zoonych [5, s. 148]
Rys. 5. Belka dwuteowa z falistym rodnikiem ze sklejki [5, s. 169]
Rys. 6. Dwigary kratowe o pasach rwnolegych [5, s. 168]
21

1. 2. 3. 4. 5. 6. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. Jakie s zalety i wady drewna? Jakie rozrnia si klasy drewna konstrukcyjnego? Jakie s waciwoci wytrzymaociowe drewna? W jaki sposb oblicza si warto obliczeniow wytrzymaoci drewna? W jaki sposb okrela si klas uytkowania konstrukcji? Jakie s zasady obliczania nonoci prtw rozciganych osiowo, ciskanych osiowo i zginanych? 7. W jaki sposb oblicza si ugicie belki zginanej? 8. Jakie przekroje stosuje si na elementy rozcigane, ciskane oraz zginane?
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1 Oblicz wytrzymao obliczeniow drewna C30 na rozciganie wzdu wkien, przy uwzgldnieniu 2 klasy uytkowania konstrukcji.
Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie powiniene: odszuka w normie oraz podrczniku potrzebne informacje, wypisa potrzebne wzory, odszuka potrzebne wielkoci w tabelach, dokona oblicze. Wyposaenie stanowiska pracy: norma do oblicze konstrukcji drewnianych, podrcznik, kalkulator.
wiczenie 2 Oblicz nono ciskanego osiowo supa podpierajcego konstrukcj dachu. Dane: przekrj okrgy o rednicy D = 14 cm, dugo prta l = 3.0 m, sposb podparcia obustronnie przegubowo, wspczynnik wyboczeniowy kc = 0.435, drewno klasy C30, wytrzymao charakterystyczna na ciskanie wzdu wkien fc,0,k = 14.15 MPa, Wykonujc obliczenia powiniene korzysta: z pomocy nauczyciela, z przykadw zamieszczonych w podrczniku oraz z normy.
Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1) odszuka w normie oraz podrczniku potrzebne informacje, 2) wypisa potrzebne wzory,
22
3) odszuka potrzebne wielkoci w tabelach, 4) wykona obliczenia. Wyposaenie stanowiska pracy: norma do oblicze konstrukcji drewnianych, podrcznik, kalkulator.
wiczenie 3 Sprawd naprenia i ugicia belki stropu zwykego ze lepym puapem. Dane: belka wolno podparta, obcienie cige rwnomiernie rozoone: warto charakterystyczna qk = 3.0 kN/m, warto obliczeniowa q = 3.6 kN/m, rozpito obliczeniowa l = 4.0 m, przekrj belki 16 cm x20 cm, strop otynkowany, drewno klasy C30. Wykonujc obliczenia powiniene korzysta: z pomocy nauczyciela, z przykadw zamieszczonych w podrczniku oraz z normy.
Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) 5) Aby wykona wiczenie powiniene: wykona szkic przekroju stropu, odszuka w normie oraz podrczniku potrzebne informacje, wypisa potrzebne wzory, odszuka potrzebne wielkoci w tabelach, wykona obliczenia. Wyposaenie stanowiska pracy: norma do oblicze konstrukcji drewnianych, podrcznik, kalkulator.

Czy potrafisz: 1) wskaza zalety i wady drewna jako materiau konstrukcyjnego? 2) rozrni klasy drewna konstrukcyjnego? 3) okreli waciwoci wytrzymaociowe drewna? 4) okreli zasady obliczania wytrzymaoci obliczeniowej drewna? 5) okreli klas uytkowania konstrukcji? 6) obliczy nono drewnianych prtw rozciganych osiowo, ciskanych osiowo i zginanych? 7) obliczy ugicie belki? 8) wskaza, jakie przekroje stosuje si do wykonania elementw rozciganych, ciskanych i zginanych? Tak Nie
23
4.4. Wymiarowanie elementw konstrukcji stalowych

Konstrukcje stalowe s to poczone ze sob paskie lub przestrzenne elementy none (konstrukcyjne), wykonane ze stali. W konstrukcjach stalowych wystpuj przede wszystkim elementy prtowe (prty), ale take elementy powierzchniowe (pyty, tarcze, powoki) oraz cigna. Elementy prtowe s to: belki, supy, elementy kratownic i ram, tniki, patwie i cigi. Rozrnia si prty o przekrojach jednolitych penociennych i zoonych. Najczciej stosowane s ksztatowniki walcowane na gorco oraz elementy z blach czone za pomoc spawania. W lekkich konstrukcjach stalowych stosuje si rwnie prty cienkocienne profilowane na zimno.
Rys. 7. Prty o przekrojach penociennych [7, s. 5]
Rys. 8. Prty o przekrojach zoonych [7, s. 5]
Materiay i wyroby Stal jest to obrabialny plastycznie stop elaza z wglem (ktrego zawiera mniej ni 2%) i innymi pierwiastkami. Podzia stali: ze wzgldu na skad chemiczny: stale niestopowe i stale stopowe, ze wzgldu na przeznaczenie: stal konstrukcyjna, narzdziowa, i stal o specjalnych waciwociach fizycznych. Do budowlanych konstrukcji stalowych stosuje si stal: niestopow konstrukcyjn zwykej jakoci (gatunki: St0S, St3SX, St3SY, St4VX, St4VY, St4V, St4W) niestopow o szczeglnym przeznaczeniu (gatunki: R, R35, 12X), niskostopow o podwyszonej wytrzymaoci (gatunki: 18G2, 18G2A, 18G2AV), trudno rdzewiejc (stal niskostopowa o podwyszonej odpornoci na korozj atmosferyczn, gatunki: 10H, 10HA, 10HNAP, 12HIJA, 12PJA, 12HNNbA). Wyroby hutnicze stosowane w konstrukcjach stalowych Wyroby walcowane: blachy, ksztatowniki, prty, tamy, rury. Ksztatowniki walcowane na gorco: dwuteowniki, ceowniki, ktowniki, teowniki, zetowniki, szyny, rury, ksztatowniki okienne. Rozrnia si dwuteowniki: normalne (oznaczenie np. 200), rwnolegocienne (np. PE 200), oraz szerokostopowe (np. HEB 200 lub HEA 200). Charakterystyki przekroju poprzecznego ksztatownikw stalowych podano w tabelach profili walcowanych.
24
Rys. 9. Ksztatowniki stalowe walcowane na gorco: a) dwuteownik zwyky, b) dwuteownik rwnolegocienny, c) dwuteownik szerokostopowy, d) ceownik, e) ktownik rwnoramienny, f) ktownik nierwnoramienny, g) teownik, h) zetownik, i) szyna, j) rura [7, s. 27]
Blachy grube (od 5 mm) i cienkie (do 4.75 mm), tamy, blachy uniwersalne, prty paskie (paskowniki) stosowane s przede wszystkim do wytwarzania rnych elementw konstrukcyjnych. Inne materiay i wyroby: ruby, podkadki, nakrtki, nity, koki wstrzeliwane, np. Hilti, elektrody. Wymiarowanie konstrukcji stalowych Konstrukcje stalowe wymiaruje si metod stanw granicznych na podstawie normy PN-90/B-03200. Konstrukcje stalowe. Obliczenia statyczne i projektowanie. Stany graniczne nonoci obejmuj przede wszystkim zniszczenie najbardziej wytonych przekrojw lub czci konstrukcji oraz utrat statecznoci czci lub caoci konstrukcji. Sprawdzenie polega na porwnaniu napre obliczeniowych (, ) z odpowiedni wytrzymaoci obliczeniow stali (fd, fdv).
fd fdv. Podczas wymiarowania konstrukcji stalowych naley uwzgldni moliwo utraty statecznoci elementw konstrukcji, a nawet caych konstrukcji. Rozrnia si: utrat statecznoci oglnej prtw ciskanych (zwan wyboczeniem), ktre polega na wygiciu prta w paszczynie odpowiadajcej najmniejszej sztywnoci przekroju, utrat statecznoci oglnej, zwan zwichrzeniem, polegajc na rwnoczesnym wygiciu belki w paszczynie poziomej i skrceniu, utrat statecznoci miejscowej cianek przekroju elementw ciskanych lub zginanych, w strefie napre ciskajcych lub cinajcych, polegajc na lokalnym wybrzuszenie, pofalowaniu lub zwichrowaniu.
Stany graniczne uytkowania obejmuj nadmierne ugicie lub drgania konstrukcji.
a agr. Graniczne ugicia elementw konstrukcji stalowych podano w tabeli 4 w normie.
25
Klasyfikacja przekrojw elementw konstrukcyjnych Wprowadzono 4 klasy przekrojw poprzecznych elementw konstrukcyjnych, ktre wyraaj stopie odpornoci elementu na miejscow utrat statecznoci jego cianek (wyboczenie miejscowe). cianki elementw konstrukcyjnych o przekrojach klasy 1, 2 i 3 nie trac statecznoci miejscowej. Przekroje klasy 4 s wraliwe na miejscow utrat statecznoci i cianki takich prtw mog ulec wyboczeniu miejscowemu (wybrzuszeniu, zwichrowaniu). Klas przekroju ustala si w zalenoci od warunkw podparcia, rozkadu napre normalnych i smukoci cianek (b/t). Dla przekrojw dwuteowych i ceowych naley oddzielnie rozpatrzy smukoci rodnika i pasw (stopek). Warunki klasyfikacji przekrojw elementw konstrukcji stalowych podano w tabeli w normie. Przykad: Sprawdzi klas przekroju supa ciskanego osiowo, wykonanego z dwuteownika rwnolegociennego PE 300 ze stali St3S. Z tabeli odczytano niezbdne cechy geometryczne przekroju: h = 300 mm, s = 150 mm, g = 7.1 mm, t = 10.7 mm, r = 15 mm. fd = 215 MPa, wic = 1. Przy ciskaniu osiowym wystpuje rwnomierny rozkad napre w caym przekroju (w stopkach i w rodniku).
Warunek geometryczny cianki rodnika

b h 2(t + r ) 300 2(10.7 + 15.0) = = = 35.01 < 39 t g 7.1 Warunek geometryczny stopki b 0.5( s g 2r ) 0.5(150 7.1 2 15) = = = 5.28 < 10 t t 10.7 Przekrj sprawdzanego dwuteownika spenia warunki dotyczce przekrojw klasy 2. Elementy rozcigane osiowo Elementy konstrukcji stalowych rozcigane osiowo wystpuj gwnie jako prty kratownic. Smuko prtw rozciganych = l/i (gdzie: l dugo prta, i najmniejszy promie bezwadnoci przekroju poprzecznego) nie jest ograniczona. Ograniczenia smukoci dotycz tylko prtw obcionych dynamicznie.
Tab. 5. Obliczanie elementw rozciganych osiowo [8, s. 12]
26
Przykad: Zaprojektowa prt stalowego dwigara kratowego z 2 ktownikw rwnoramiennych, ze stali St3SX, rozcigany si N = 170 kN. Wytrzymao obliczeniowa stali fd = 215 MPa. Nono obliczeniowa przekroju
N fd A, zatem potrzebne pole przekroju poprzecznego A N 170 = = 7.91cm 2 fd 21.5
Przyjto 2 ktowniki 45 x 45 x 5, A = 2 x 4.30 = 8.60 cm2 > 7.90 cm2.

Elementy ciskane osiowo Elementy ciskane osiowo wystpuj gwnie jako prty kratownic, ste lub supy. Obliczanie stalowych prtw ciskanych naley poprzedzi ustaleniem klasy przekroju poprzecznego prta, okreleniem dugoci wyboczeniowej lw oraz smukoci prta . Dugo wyboczeniowa prtw ciskanych zaley od sposobu i podatnoci podparcia lub zamocowania kocw prta oraz od dugoci prta mierzonej w osiach podpr lub midzy teoretycznymi wzami konstrukcji. Na rysunku poniej przedstawiono wartoci wspczynnikw dugoci wyboczeniowej prtw o staym przekroju i najprostszych schematw podparcia kocw prta.
27
Rys. 10. Wspczynniki dugoci wyboczeniowej [7, s. 60]
Do sprawdzenia nonoci prta ciskanego konieczne jest wyznaczenie wartoci wspczynnika wyboczeniowego , ktr odczytuje si z tablicy 11 w normie.
Tab. 6. Obliczanie elementw pojedynczych ciskanych osiowo [8, s. 18]
28
Przekroje prtw ciskanych osiowo powinny mie moliwie jednakow sztywno w paszczyznach osi x i y, przy czym materia powinien by rozmieszczony jak najdalej od rodka cikoci przekroju.
Elementy zginane Stalowe elementy zginane wystpuj w wielu rodzajach konstrukcji budowlanych. Zalicza si do nich: belki stropowe, rygle ram, rygle cian, belki podsuwnicowe, krokwie i patwie dachowe, belki policzkowe i spocznikowe schodw. Elementy zginane mog by penocienne, aurowe lub kratowe. Belki penocienne wykonuje si je z ksztatownikw walcowanych na gorco (belki pojedyncze dwuteowniki, belki zoone: skrzynkowe) lub zoone z blach jako tzw. blachownice.
Rys. 11. Przekroje najczciej stosowanych belek zginanych [7, s. 69]
Blachownice s to dwuteowniki spawane z blach. Dla usztywnieniu rodnika blachownicy stosuje si zebra poprzeczne, a czasem falisty rodnik z blachy, ktry zapewnia stateczno miejscow i zmniejsza ciar belki w stosunku do rozwiza tradycyjnych. a) b)
Rys. 12. Blachownice: a) przekrj poprzeczny blachownicy spawanej, b) blachownica z falistym rodnikiem [7, s. 144 i 147]
Belki aurowe s to dwigary o podwyszonym rodniku majcym otwory, ktre zmniejszaj ciar belki i umoliwiaj np. przeprowadzenie przewodw instalacyjnych wewntrz stropu. Belki aurowe wykonuje si z dwuteownikw walcowanych przez rozcicie ich rodnikw wzdu linii amanej, zestawienie rozcitych czci i zespawanie. Podwyszenie przekroju belki, bez dodania materiau, powoduje znaczne zwikszenie nonoci i sztywnoci belki aurowej w stosunku do ksztatownika, z ktrego j wykonano. Dodatkowe zwikszenie wysokoci belki mona uzyska za pomoc wstawek z blach prostoktnych umieszczonych w osi belki.
Rys. 13. Belki aurowe [7, s. 131]
29
Poniej podano wzory do wymiarowania belek penociennych, w ktrych wystpuje zginanie proste (zginanie w jednej paszczynie), Wymiarowanie stalowych belek zginanych polega na: sprawdzeniu stanu granicznego nonoci belki z uwzgldnieniem wystpienia zwichrzenia oraz tylko w przypadku belek o przekroju klasy 4 miejscowej utraty statecznoci, sprawdzeniu stanu granicznego uytkowania, czyli sprawdzenie ugi belki (warunek sztywnoci).
Tab. 7. Obliczanie elementw zginanych [8, s. 42]
Obliczanie ugi belki naley wykonywa wedug wzorw podanych wczeniej oraz w literaturze.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. Jakie s zalety i wady konstrukcji stalowych? Jakie rozrnia si gatunki stali i wyroby? Jakie s waciwoci wytrzymaociowe stali? W jaki sposb ustala si klas przekroju? Jakie s zasady obliczania nonoci prtw rozciganych, ciskanych i zginanych? W jaki sposb oblicza si ugicie belki zginanej? Jakie przekroje stosuje si do wykonania elementw rozciganych, ciskanych oraz zginanych?
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1 Sprawd nono rozciganego osiowo prta kratownicy wykonanego z dwuteownika przekroju PE 200, ze stali St3SX.
30
Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie powiniene: odszuka w normie, tablicach profili oraz podrczniku potrzebne informacje, wypisa potrzebne wzory, odszuka potrzebne wielkoci w tabelach, dokona oblicze. Wyposaenie stanowiska pracy: norma do oblicze konstrukcji stalowych, tablice profili walcowanych, podrcznik, kalkulator.
wiczenie 2 Zaprojektuj belk stalow stropu w budynku przemysowym. Dane: belka wolno podparta o rozpitoci efektywnej 4.0 m, obcienie obliczeniowe rwnomiernie rozoone q = 15.0 kN/m, warto charakterystyczna obcienia qk = 12.5 kN/m, stal St3SX, belka jest usztywniona poprzecznie stropem elbetowym, L = 1.0. Wykonujc obliczenia powiniene korzysta: z pomocy nauczyciela, z przykadw zamieszczonych w podrczniku oraz z normy.
Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie powiniene: odszuka w normie, tablicach profili oraz podrczniku potrzebne informacje, wypisa potrzebne wzory, odszuka potrzebne wielkoci w tabelach, wykona dziaania: obliczy maksymalne wartoci momentu zginajcego i siy poprzecznej, obliczy potrzebny wskanik wytrzymaoci przekroju, dobra odpowiedni przekrj belki, obliczy ugicie belki i porwna z wartoci graniczn. Wyposaenie stanowiska pracy: norma do oblicze konstrukcji stalowych, tablice profili walcowanych, podrcznik, kalkulator.
31

Czy potrafisz: Tak 1) wskaza zalety i wady stali jako materiau konstrukcyjnego? 2) rozrni gatunki stali i wyroby ze stali? 3) okreli waciwoci wytrzymaociowe stali konstrukcyjnej? 4) okreli klas przekroju stalowego? 5) obliczy nono stalowych prtw rozciganych osiowo, ciskanych osiowo i zginanych? 6) obliczy ugicie belki? 7) wskaza, jakie przekroje stosuje si do wykonania elementw rozciganych, ciskanych i zginanych? Nie
4.5. Poczenia elementw konstrukcji stalowych i drewnianych

Poczenia elementw konstrukcji drewnianych W konstrukcjach z drewna i materiaw drewnopochodnych stosuje si wiele rnych cznikw i pocze, za ktrych pomoc scala si drobne czci w wiksze elementy konstrukcyjne, a te z kolei w jeden ukad nony. Elementy cznikowe stosowane w konstrukcjach drewnianych nazywa si cznikami. Rozrnia si czniki: punktowe typu sworzniowego (gwodzie, ruby, sworznie, wkrty, klamry, zszywki), mechaniczne, tj. wkadki wpuszczane i wciskane (piercienie, pytki kolczaste i inne), nakadkowe i siodowe rnych typw. W tradycyjnych konstrukcjach z drewna (konstrukcjach ciesielskich) dominuj poczenia, tj. zespolenia elementw za pomoc wrbw i wci, ktrych siy s przenoszone bezporednio przez docisk z jednego elementu na drugi. Dodatkowo stosuje si w nich czniki drewniane (koki i wkadki) oraz metalowe (klamry, sworznie, gwodzie i ruby). Zcze zespolenie elementw drewnianych za pomoc cznikw mechanicznych lub kleju. Poczenia ciesielskie nale do najstarszych sposobw zespolenia (poczenia) konstrukcji drewnianych. Mimo ich stosunkowo maej nonoci i do duej pracochonnoci (wymagaj dokadnej obrbki ciesielskiej) s nadal stosowane w niektrych konstrukcjach wykonywanych sposobem tradycyjnym. Rozrnia si poczenia ciesielskie: na czopy i gniazda, na nakadki, na klamry ciesielskie, na wrby. Zcza na czniki punktowe czniki punktowe typu sworzniowego s to: gwodzie, ruby i wkrty do drewna, a take rzadziej stosowane sworznie i zszywki. Pracuj one na zginanie i cinanie, przeciwdziaajc przemieszczaniu si czonych elementw, a take na docisk (na powierzchni przylegania cznika punktowego do drewna).
32
czniki punktowe dobiera si w zalenoci od dziaajcych w zczu si, gruboci czonych elementw i umieszcza w elemencie w ukadzie prostoktnym lub przestawionym (mijankowym).
Zcza na wkadki Wkadki wpuszczane piercienie metalowe lub klocki drewniane (obecnie prawie nie stosowane). Wkadki wciskane to piercienie zbate, pytki kolczaste i gwodziowe (czsto stosowane). Przenosz siy w zczach przez docisk. Piercienie zbate jedno- i dwustronne s wciskane w czone elementy drewniane najczciej za pomoc pras hydraulicznych. czone elementy dodatkowo skrca si rubami umieszczonymi w osi kadego piercienia. Pytki kolczaste lub gwodziowe jedno- lub dwustronne stosuje si gwnie w przemysowej produkcji kratowych dwigarw drewnianych, a take w wzach ciennych konstrukcji szkieletowych. Zcza klejone konstrukcje klejone s trwalsze i oszczdniejsze od konstrukcji z cznikami mechanicznymi, mog by wykonywane z drewna gorszych gatunkw i o mniejszych przekrojach. Zcza klejone stosowane s do scalania poszczeglnych desek w elementach i dwigarach penociennych klejonych warstwowo oraz do czenia prtw dwigarw kratowych, skrzynkowych i innych. Zcza z profilowanymi elementami metalowymi s to proste i szybkie sposoby czenia elementw, zwaszcza klejonych warstwowo. Rozrnia si zcza typu nakadkowego lub siodowego, w ktrych stosuje si rne elementy gite, wytaczane lub (rzadziej) spawane z cienkich blach stalowych lub aluminiowych, mocowane do drewna gwodziami, wkrtami lub rubami. W zczach tych stosowane s nowoczesne rodzaje gwodzi spiralnych lub kotwicych o duej nonoci na wyciganie. Zcza tego typu nie wymagaj adnego przygotowania elementw drewnianych w miejscach poczenia. Stosuje si je w wzach podporowych belek (rygli), krokwi dachowych, elementw konstrukcji szkieletowych, a take w przegubach ram i ukw.
Rys. 14. Zcza siodowe belek drewnianych jednolitych [3, s. 165]
Rys. 15. Zcza z wkadk metalow wpuszczan w belk [3, s. 165]
33
Zczy siodowych i nakadkowych uywa si gwnie do oparcia belek stropowych na dwigarach gwnych i supach, a take do czenia elementw rusztw, rygli ciennych i innych. Stosowane s rwnie specjalne wkadki i uchwyty stalowe w poczeniach rygli i supw konstrukcji szkieletowych.
Rys. 16. Uchwyty hakowe wpuszczane do czenia belek i supw konstrukcji szkieletowych [3, s. 167]
Poczenia konstrukcji stalowych W poczeniach elementw konstrukcji stalowych stosuje si poczenia spawane, rubowe (zwyke, doczoowe i cierne), rzadziej nitowe oraz zgrzewane. W zalenoci od miejsca wykonania i przeznaczenia rozrnia si poczenia warsztatowe (gwnie spawane) i poczenia montaowe (przede wszystkim rubowe) wykonywane na budowie.
Rys. 17. Podstawowe rodzaje pocze: a) spawane, b) rubowe [7, s. 8]
Poczenia spawane Spawanie jest podstawowym sposobem staego czenia elementw stalowych, stosowanym powszechnie. Podczas spawania krawdzie czonych elementw ulgaj miejscowemu stopieniu pod wpywem doprowadzanego ciepa. Roztopiony metal krawdzi czy si i stygnc tworzy jednolit spoin. Do jej wykonania potrzebny jest dodatkowy metal, zwany spoiwem, ktrym jest topica si podczas spawania elektroda lub specjalny drut o skadzie chemicznym podobnym do skadu materiaw czonych. W wyniku poczenia elementw powstaj zcza spawane, ktrych rodzaje, w zalenoci od ksztatu i ustawienia czonych elementw, przedstawiono na rysunku.
Rys. 18. Rodzaje zczy spawanych: a) doczoowe, b) teowe, c) narone, d) krzyowe, e) zakadkowe, f) grzbietowe (przylgowe), g) nakadkowe [7, s. 90]
34
Ze wzgldu na ksztat przekroju poprzecznego, waciwoci konstrukcyjne, charakter pracy i sposb obliczania rozrnia si spoiny czoowe i pachwinowe. Rzadziej stosuje si spoiny: grzbietowe, otworowe i punktowe.
Rys. 19. Budowa spoiny: a) czoowej, b) pachwinowej, 1 lico spoiny, 2 brzeg lica spoiny, 3 linia wtopienia, 4 gra spoiny [8, s. 83]
Oznaczenia spoin Pene oznaczenie spoiny powinno zawiera znak spoiny oraz podstawowe wymiary: grubo a oraz dugo l oznaczenia spoiny umieszcza si na odpowiedniej linii odniesienia ze strzak wskazujc miejsce spoiny Spoiny wykonywane czasie montau oraz spoiny cige maja dodatkowe znaki.
Rys. 20. Oznaczenie spoin: a) montaowej, b) cigej na caym obwodzie zamknitym [7, s. 96]
Rys. 21. Podstawowe oznaczenia spoin [7, s. 95]
Spoiny czoowe stosuje si do czenia elementw o krawdziach uoonych w jednej paszczynie (zcza doczoowe). Wymiary obliczeniowe spoin czoowych przyjmuje si nastpujco: grubo a rwna gruboci cieszej z czonych czci, dugo l rwna szerokoci wszej z czonych czci. Poczenia blach (cianek elementw) o rnych grubociach naley zapewni cig zmian przekroju, stosujc pochylenie nie wiksze od 1:1 (w przypadku obcie statycznych) i od 1:4 (w przypadku obcie dynamicznych).
35
Spoiny pachwinowe Wymiary obliczeniowe spoin pachwinowych to grubo a i dugo l. Grubo spoiny pachwinowej powinna wynika z oblicze i spenia nastpujce warunki: a 0.2 t2, lecz 10 mm a 2.5 mm, a 0.7 t1 oraz a 16 mm, gdzie: t1 grubo cieszego z czonych elementw, a t2 grubszego elementu. Ustalone wartoci a zaokrgla si w gr do penych milimetrw (wyjtkowo mona stosowa a = 2.5 i 3.5 mm). Dugo obliczeniow spoin pachwinowych przyjmuje si na podstawie oblicze. Obliczenia wytrzymaociowe spoin polegaj na sprawdzeniu stanu granicznego poczenia. Porwnuje si wartoci obliczeniowe napre w przekroju spoiny z wytrzymaoci obliczeniow czonej stali fd. Obliczenia wytrzymaociowe spoin wykonuje si wedug normy. Poczenia rubowe Poczenia rubowe stosuje si powszechnie we wszystkich wspczesnych konstrukcjach stalowych. Poczenia rubowe s rozbieralne, proste i atwe do wykonania na budowie w kadych warunkach atmosferycznych, take na duych wysokociach. Charakteryzuj si one ma pracochonnoci i umoliwiaj szybki monta konstrukcji. Rozrnia si poczenia: zwyke, pasowane i cierne. Poczenia zwyke sia rozcigajca w zakadkowym (nakadkowym) poczeniu zwykym jest przenoszona z jednej blachy na drug przez trzpie ruby, ktry pracuje na cinanie w paszczyznach styku blach oraz na docisk do cianek otworu.
Rys. 22. Poczenie rubowe: a) cinanie (dwie paszczyzny cinania), b) docisk [7, s. 109] Tab. 8. Oznaczenia rysunkowe rub zwykych [7, s. 111]
Projektowanie pocze rubowych zwykych polega na ustaleniu wymiarw, liczby i rozmieszczenia rub w zczu, na okreleniu nonoci obliczeniowych rub w poczeniu oraz sprawdzeniu warunku nonoci poczenia wedug normy (wzory do oblicze pocze rubowych podano w rozdziale 6 normy).
36

1. 2. 3. 4. 5. 6. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. Jakie wykonuje si poczenia i zcza elementw konstrukcji drewnianych? Jakie rozrnia si poczenia konstrukcji stalowych? Jakie czniki stosuje si w konstrukcjach drewnianych? Jakie czniki stosuje si w konstrukcjach stalowych? W jaki sposb oznacza si na rysunkach spoiny i ruby? Jakie naprenia wystpuj w poczeniach na ruby?
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1 Narysuj przykadowe poczenia konstrukcji drewnianych i stalowych. Wska przykadowe budowle inynierskie, w ktrych zastosowano takie poczenia.
Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie powiniene: przeanalizowa zasady wykonywania pocze konstrukcji drewnianych i stalowych, wybra przykadowe poczenia i wykona rysunki, odszuka w Internecie przykady budowli inynierskich, opisa rodzaje pocze w wybranych budowlach inynierskich. Wyposaenie stanowiska pracy: literatura, komputer z dostpem do Internetu, przybory rysunkowe.
wiczenie 2 Odczytaj rodzaje spoin oznaczone na rysunku konstrukcji stalowej otrzymanym od nauczyciela. Opisz zasady stosowania spoin oraz ustalania ich wymiarw.
Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1) przeanalizowa otrzymany od nauczyciela rysunek konstrukcji stalowej, 2) odszuka i nazwa spoiny, 3) opisa rodzaje spoin oraz zasady ustalania ich wymiarw. Wyposaenie stanowiska pracy: literatura, rysunki konstrukcji stalowej.
37

Czy potrafisz: Tak 1) okreli, jakie wykonuje si poczenia i zcza elementw konstrukcji drewnianych? 2) rozrni poczenia konstrukcji stalowych? 3) okreli, jakie czniki stosuje si w konstrukcjach drewnianych? 4) okreli, jakie czniki stosuje si w konstrukcjach stalowych? 5) rozpozna na rysunkach oznaczenia spoin i rub? 6) okreli, jakie naprenia wystpuj w poczeniach na ruby? 7) rozpozna poznane rodzaje pocze w istniejcych obiektach budowlanych? Nie
4.6. Zasady wymiarowania i konstruowania elementw konstrukcji elbetowych

Projektowanie konstrukcji elbetowych wykonuje si wedug normy: PN-B-03264:2002. Konstrukcje betonowe, elbetowe i sprone. Obliczenia statyczne i projektowanie. Badania elementw elbetowych wykazay, e przy powolnym zwikszaniu obcienia mona stwierdzi wystpowanie w ich przekrojach trzech charakterystycznych rozkadw napre faz napreniowo-odksztaceniowych: fazy I do pojawienia si rys w betonie strefy rozciganej przekroju, kiedy naprenia w niej s mniejsze od wytrzymaoci betonu na rozciganie, przy czym naprenia te przejmuje zarwno beton, jak i zbrojenie (w tej fazie przekroje s niezarysowane), fazy II po pojawieniu si rys w betonie strefy rozciganej, kiedy siy rozcigajce w miejscach rys przejmuje zbrojenie i czciowo beton nad rys, a na odcinkach midzy rysami wsplnie zbrojenie i beton (faza II obejmuje przekroje zarysowane), fazy III poprzedzajcej bezporednio zniszczenie, kiedy naprenia w zbrojeniu w strefie rozciganej osigaj warto rwn granicy plastycznoci stali, a naprenia w betonie strefy ciskanej warto rwn wytrzymaoci betonu na ciskanie. Opisane fazy napreniowe dotycz przekrojw prostopadych (normalnych) do osi podunej elementu. W przekrojach tych powstaj rysy prostopade do tej osi. W przypodporowych strefach belek, gdzie wystpuj jednoczenie momenty zginajce i siy poprzeczne, mog w przekrojach ukonych (nachylonych pod ktem do osi belki) pojawi si rysy ukone. Rwnie wyczerpanie nonoci tych przekrojw moe by przyczyn zniszczenia elementw elbetowych.
Rys. 23. Schemat zarysowa i ukadu zbrojenia belki elbetowej swobodnie podpartej [6, s. 52]
38
Metoda wymiarowania Konstrukcje elbetowe projektuje si metod stanw granicznych. Sprawdzenie stanu granicznego nonoci polega na wykazaniu, e w kadym przekroju (elemencie) konstrukcji jest speniony warunek:
Sd Rd w ktrym Sd oznacza si wewntrzn wywoan kombinacje oddziaywa obliczeniowych, a Rd odpowiedni nono obliczon przy zaoeniu, e wytrzymao materiaw i granic plastycznoci osigaj wartoci obliczeniowe. Do stanw granicznych uytkowalnoci zalicza si: nadmierne odksztacenia (np. ugicia) utrudniajce normalne uytkowanie konstrukcji, nadmierne zarysowania konstrukcji, nadmierne drgania. Sprawdzenie stanu granicznego uytkowalnoci polega na wykazaniu, e jest speniony warunek: Ed Cd w ktrym: Ed efekt oddziaywa (np. szeroko rys, ugicie), Cd graniczna warto szerokoci rys lub ugicia. Sprawdzenie stanu granicznego zarysowania polega na wykazaniu, e wystpujce w konstrukcji siy przekrojowe nie powoduj rozwarcia rys prostopadych do osi elementu i rys ukonych wikszych od szerokoci uznanych za graniczne. Graniczne szerokoci rys wlim podano w tablicy 7 w normie. Sprawdzenie stanu granicznego ugi polega na wykazaniu, e wystpujce w konstrukcji siy przekrojowe, nie powoduj ugi uznanych za graniczne, ze wzgldu na przeznaczenie budowli, moliwo uszkodzenia elementw przylegajcych do konstrukcji, estetyk oraz poczucie zagroenia bezpieczestwa uytkownikw. Graniczne wartoci ugi alim w konstrukcjach elbetowych podano w tablicy 8 w normie. W projektowaniu elementw konstrukcji elbetowych metod SG przewanie najpierw wymiaruje si ich przekroje ze wzgldu na stan graniczny nonoci, a nastpnie sprawdza si te elementy ze wzgldu na stany graniczne uytkowalnoci. W obliczeniach niektrych elementw, przy spenieniu warunkw normowych mona unikn sprawdzania stanw granicznych uytkowalnoci.
Beton i stal w konstrukcjach elbetowych Beton Do wykonywania konstrukcji naley stosowa beton nastpujcych klas: B15; B20; B25; B30; B37; B45, B50, B55 i B60. Wytrzymao charakterystyczna betonu na ciskanie fck i na rozciganie fctk, wytrzymaoci obliczeniowe fcd na ciskanie i na rozciganie fctd, a take moduy sprystoci przyporzdkowane poszczeglnym klasom betonu podano w tablicy 2 w normie PN-B-03264:2002. W normie PN-EN 206-1 wprowadzono klasy wytrzymaociowe na ciskanie dla betonw zwykych, np. C20/25. Po symbolu C (lub LC) pierwsza liczba oznacza minimaln wytrzymao charakterystyczn oznaczon na prbkach walcowych, druga liczba na prbkach szeciennych.
39
Stal w konstrukcjach elbetowych Do zbrojenia konstrukcji elbetowych naley stosowa prty ze stali A-0, A-I, A-II, A-III, A-IIIN o waciwociach mechanicznych okrelonych w tablicy 3 w normie. Prty zbrojenia dostarcza si na budow w krgach lub w postaci prtw prostych o dugoci 1012 m. Prty ze stali A-0 i A-I s okrge, gadkie, a ze stali wyszych klas okrge ebrowane.
Rys. 24. Prty zbrojenia ze stali klasy: a) A-0 i A-I, b) A-II gatunku St50B, c) A-II gatunku 18G2-b, d) A-III gatunku 34GS, e) A-IIIN [6, s. 48]
Zbrojenie konstrukcji elbetowych Zbrojenie none zbrojenie, ktrego niezbdn ilo (pole przekroju stali) ustala si na podstawie oblicze konstrukcji. Zbrojenie uzupeniajce stosuje si ze wzgldw technologicznych i konstrukcyjnych. Jego zadaniem jest umoliwienie powizania poszczeglnych prtw zbrojenia nonego i utworzenie wraz z nimi sztywnych siatek lub szkieletw (zbrojenie montaowe, strzemiona w belkach), zapewnienia rwnomiernego rozoenia obcie na prty zbrojenia nonego (zbrojenie rozdzielcze w pytach), przejcie nie uwzgldnionych w obliczeniach si od skurczu betonu, dziaania temperatury (zbrojenie przeciwskurczowe). Wsppraca betonu i stali w elemencie elbetowym zaley od uzyskania dobrej przyczepnoci pomidzy prtami zbrojenia a betonem. Przyczepno zaley od wielu czynnikw: od klasy, wieku betonu, zagszczenia mieszanki betonowej, stanu powierzchni zbrojenia, rodzaju stali, ksztatu prtw i waciwego uoenia w elemencie. Zasady rozmieszczania prtw zbrojenia w elementach elbetowych s okrelone w normie i naley je bezwzgldnie stosowa. W normie podano: rozmieszczenie prtw zbrojenia w przekroju: odlegoci poziome i pionowe pomidzy prtami (rozmieszczenie w sposb umoliwiajcy naleyte uoenie i zagszczenie mieszanki betonowej, bez segregacji jej skadnikw), otulenie prtw zbrojenia (zaley od rodzaju elementu, rednicy prta oraz klasy ekspozycji w zalenoci od warunkw rodowiska), zasady ksztatowania prtw (zagicia), zasady kotwienia prtw (wymagana dugo zakotwienia). Szczegowe zasady rozmieszczania prtw zbrojenia podano w normie.
40
Rys. 25. Rozmieszczenie prtw zbrojenia w przekroju elementu: a) zbrojenie oddzielnymi prtami, b) zbrojenie parami prtw. s1 odlegoci poziome i pionowe mierzone w wietle midzy prtami, rednica prta, dg najwikszy wymiar kruszywa [6, s. 55]
Zasady konstruowania elementw konstrukcji Pyty elementy, ktrych grubo jest znacznie mniejsza od dugoci i szerokoci. Ze wzgldw statycznych pyty dzieli si na pracujce i co za tym idzie zbrojone jednokierunkowo lub dwukierunkowo. 1. Stosunek wysokoci uytecznej przekroju do rozpitoci teoretycznej (efektywnej) leff powinien wynosi (w zalenoci od schematu statycznego pyty) d/leff 0.020 0.025. 0.025 dla pyt swobodnie podpartych i jednokierunkowo zbrojonych, 0.020 dla pyt utwierdzonych i cigych jednokierunkowo zbrojonych oraz krzyowo zbrojonych. 2. Grubo pyt zaley od rozpitoci, obcienia i przeznaczenia. Minimalna grubo pyt betonowanych na miejscu budowy wynosi: w przypadku pyt stropowych 60 mm, w przypadku pyt pod przejazdami 120 mm. Minimalna grubo dla pyt prefabrykowanych moe wynosi 10 mm. 3. Zbrojenie pyt na zginanie: rednica prtw 4.5 mm, pyty w obliczeniach traktuje si jak pasmo o szerokoci 1 m, dlatego wymagane zbrojenie oblicza si jako przypadajce na szeroko tego pasma, tj. na 1 m. Przekrj zbrojenia okrela si podajc rednic prta i ich rozstaw, np. 10 co 12 cm. W pycie mona take stosowa prty dwch rednic na przemian, np. 8/10 co 15 cm. W podrcznikach znajduj si tabele pomocnicze, ktre podaj pole przekroju zbrojenia podunego w zalenoci od rednicy i osiowego rozstawu prtw. stopie zbrojenia podunego powinien wynosi 0.7 1.2% (zbrojenie stal gadk) i 0.5 A 0.9% (zbrojenie stal ebrowan). Oblicza si go: i = s 100% (As przekrj zbrojenia, bd b szeroko przekroju, d wysoko uyteczna przekroju), rozstaw osiowy prtw nonych powinien spenia warunki: s 120 mm (jeeli grubo pyty h 100 mm) i s 1,2 h oraz s 250 mm (jeeli h 100 mm), nie mniej ni 1/3 prtw nonych i co najmniej 3 prty/1m naley doprowadzi bez odgi do podpory, prty rozdzielcze powinny mie rozstaw nie wikszy ni 300 mm. Zbrojenie pyt dwukierunkowo zbrojonych: najwikszy rozstaw prtw nie powinien przekracza 250 mm, zbrojenie none w kierunku krtszym naley ukada niej, w naroach pyt swobodnie podpartych naley umieszcza dwukierunkowe zbrojenie grne oraz dodatkowo ukone zbrojenie dolne.
41
Belki elementy, w ktrych stosunek wysokoci h do rozpitoci efektywnej leff jest nie wikszy ni 0.25. 1. Przekrj belek najczciej prostoktny, czasem teowy lub dwuteowy (belki prefabrykowane). 2. Wymiary belek (zaleca si przyjmowa): szeroko 150, 180, 200, 250 mm i dalej co 50 mm, wysoko 250, 300 mm i dalej co 50 mm do 800 mm, powyej 800 mm co 100 mm, z uwagi na niedopuszczenie do nadmiernych ugi przyjmuje si, e stosunek wysokoci h do rozpito efektywnej powinien wynosi od 1/20 do 1/8 (w zalenoci od rodzaju belki). 3. Zbrojenie belek: prty none proste i odgite, strzemiona, prty montaowe i przeciwskurczowe), rednica nonych prtw podunych nie powinna by mniejsza ni 8 mm (prty rozcigane) i 12 mm (prty ciskane), rednica prtw montaowych 812 mm, rednica strzemion 68 mm w rozstawie ustalonym na podstawie oblicze oraz speniajcym warunki normowe. Strzemiona mog by otwarte lub zamknite, dwu- lub czteroramienne. stopie zbrojenia belek powinien wynosi 0.81.6% (stal gadka) i 0.61.2 (stal ebrowana).
Rys. 26. Przykady poprzecznych przekrojw belek elbetowych [6, s. 80]
Rys. 27. Strzemiona: a) otwarte, b) zamknite [6, s. 98]
Ukady pytowo-ebrowe stosuje si najczciej jako stropy w budynkach przemysowych i magazynowych. Skadaj si z pyt, eber i podcigw. Ukady pytowo-ebrowe konstruuje si indywidualnie w zalenoci od wymiarw przekrycia. Rozstawy eber (rozpitoci przse pyty) przyjmuje si w granicach: 1.503.0 m, rozpitoci eber 5.07.0 m, a rozpitoci podcigw 5.08.0 m Supy wykonuje si jako prefabrykowane lub betonowane na miejscu budowy. Przekrj poprzeczny: kwadratowy, prostoktny, okrgy lub wieloktny. Zbrojenie: liczba prtw zbrojenia pionowego wynika z oblicze, minimalna ich liczba: kadym naroniku przekroju supa musi znajdowa si jeden prt, w przekroju okrgym min. 6 prtw, rednica prtw zbrojenia podunego 12 40 mm, rednica strzemion nie mniejsza ni 0.2 rednicy zbrojenia gwnego i nie mniejsza ni 4.5 mm,
42
rozstaw strzemion podano w normie: nie wikszy ni 15 lub 10 zbrojenia podunego w zalenoci od stopnia zbrojenia przekroju i nie wiksza ni najmniejszy wymiar przekroju poprzecznego oraz jednoczenie nie wiksza ni 400 mm. Stosuje si strzemiona pojedyncze i podwjne w zalenoci od wymiarw bokw supa.

1. 2. 3. 4. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. Jakie s zasady pracy elbetu? Jakie rozrnia si stany graniczne uytkowania w konstrukcjach elbetowych? Jakie w konstrukcjach elbetowych stosuje si klasy betonu i gatunki stali? Jakie s zasady konstruowania i zbrojenia pyt, belek i supw?
4.6.3. wiczenia
wiczenie 1 Narysuj przykadowe zbrojenie pyty stropowej czciowo zamocowanej o gruboci 140 mm. Opisz rodzaje prtw zbrojenia, ich przykadowe rednice oraz zalecane rozstawy. Rysunek wykonaj przy uyciu dostpnego w szkole programu komputerowego.
Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1) przeanalizowa zasady zbrojenia pyt elbetowych, 2) wykona rysunek i sporzdzi opis. Wyposaenie stanowiska pracy: literatura, komputer z oprogramowaniem umoliwiajcym sporzdzanie rysunkw.
wiczenie 2 Narysuj przykadowe zbrojenie belki elbetowej trjprzsowej o przekroju: b = 250 mm, h = 350 mm. Opisz rodzaje prtw zbrojenia, ich przykadowe rednice oraz wymagane rozstawy. Rysunek wykonaj przy uyciu dostpnego w szkole programu komputerowego.
Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1) przeanalizowa zasady zbrojenia belek elbetowych, 2) wykona rysunek i sporzdzi opis. Wyposaenie stanowiska pracy: literatura, komputer z oprogramowaniem umoliwiajcym sporzdzanie rysunkw.
43

Czy potrafisz: 1) scharakteryzowa zasady pracy elbetu? 2) wskaza stany graniczne uytkowania w konstrukcjach elbetowych? 3) okreli zasady stosowania betonu i stali w konstrukcjach elbetowych? 4) okreli zasady konstruowania i zbrojenia pyt, belek i supw? 5) okreli zasady zbrojenia belek i pyt? Tak Nie
4.7. Projektowanie elementw elbetowych

Wymiarowanie elementw elbetowych polega na: wykonaniu oblicze statycznych: ustalenie schematu statycznego, zestawienie obcie, obliczenie si przekrojowych (momentw zginajcych i si poprzecznych), sprawdzeniu stanw granicznych nonoci i uytkowania. Zasady wykonywania oblicze statycznych omwiono w poradniku do jednostki moduowej Obliczanie obcie konstrukcji budowlanych.
Sprawdzenie stanw granicznych nonoci i uytkowania Nono na zginanie przekroju prostoktnego pojedynczo zbrojonego Wymiarowanie (obliczenie zbrojenia) przekroju Kolejno dziaania: 1. Ustali rozpito efektywn leff i schemat statyczny belki. 2. Zestawi obcienia dla belki. 3. Obliczy najwiksze wartoci momentu zginajcego i siy poprzecznej (Msd, Vsd). 4. Przyj wymiary elementu: (b x h dla belki, h x 1.0 m dla pyty). 5. Obliczy wysoko uyteczn belki: d = h c 0.5 (h wysoko belki, c otulenie zbrojenia,
rednica prta). 6. Przyj klasy betonu i stali i ustali na podstawie normy wytrzymaoci obliczeniowe: wytrzymao obliczeniow na ciskanie (fcd) i rozciganie (fctd) betonu, wytrzymao obliczeniow stali fyd. 7. Obliczy: 8. wspczynnik
M sd b d 2 f cd z tabeli w podrczniku dla obliczonego odczyta wspczynnik , a nastpnie pole przekroju zbrojenia: M sd As1 = d f yd 9. Dobra rednic i rozstaw lub liczb prtw zbrojenia o przekroju wikszym lub rwnym obliczonemu As1: (przykadowy zapis: Przyjto zbrojenie 5 16 o As1 = 10.05 cm2). 10. Sprawdzi stopie zbrojenia przekroju l i porwna z minimalnym stopniem zbrojenia podanym w normie.
sc =
44
Nono na cinanie W przekrojach w pobliu podpr elementw siy poprzeczne maj na og znaczne wartoci oraz momenty zginajce. Wystpujce w tych przekrojach naprenia gwne rozcigajce musz by przeniesione przez strzemiona lub strzemiona i prty odgite. Sposb obliczenia elementu ze wzgldu na cinanie podano w podrcznikach i w normie. Stany graniczne uytkowalnoci Sprawdzenie stanw granicznych szerokoci rys prostopadych, szerokoci rys ukonych oraz ugi naley wykonywa zgodnie z norm. Istniej sytuacje, kiedy przy spenieniu przez element okrelonych warunkw normowych nie jest konieczne wykonywanie oblicze.

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. 1. Jaki jest tok postpowania przy obliczaniu zbrojenia elementu elbetowego o przekroju prostoktnym? 2. Gdzie mona znale tabele pomocnicze do ustalania wspczynnikw oraz doboru zbrojenia?
4.7.3. wiczenia
wiczenie 1 Oblicz niezbdne zbrojenie monolitycznej belki o przekroju prostoktnym. Dane: obliczeniowy moment zginajcy Msd = 75 kNm, przekrj belki: b = 200 mm, h = 400 mm, beton B20, stal A-III, klasa ekspozycji XC1. Wykonujc obliczenia powiniene korzysta: z pomocy nauczyciela, z przykadw zamieszczonych w podrczniku oraz z normy.
Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie powiniene: odszuka w normie oraz podrczniku potrzebne informacje, wypisa potrzebne wzory, odszuka potrzebne wielkoci w tabelach, wykona obliczenia. Wyposaenie stanowiska pracy: norma do oblicze konstrukcji elbetowych, tablice przekrojw stali zbrojeniowej, podrcznik, kalkulator.
45
wiczenie 2 Oblicz niezbdne zbrojenie monolitycznej pyty stropowej. Dane: obliczeniowy moment zginajcy Msd = 25 kNm, grubo pyty h = 140 mm, beton B20, stal A-III, klasa ekspozycji XC1. Wykonujc obliczenia powiniene korzysta: z pomocy nauczyciela, z przykadw zamieszczonych w podrczniku oraz z normy.
Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie powiniene: odszuka w normie oraz podrczniku potrzebne informacje, wypisa potrzebne wzory, odszuka potrzebne wielkoci w tabelach, wykona obliczenia: Wyposaenie stanowiska pracy: norma do oblicze konstrukcji elbetowych, tablice przekrojw stali zbrojeniowej. podrcznik, kalkulator.

Czy potrafisz: 1) obliczy zbrojenie elementu elbetowego o przekroju prostoktnym 2) wykorzysta tabele pomocnicze do ustalania wspczynnikw oraz doboru zbrojenia Tak Nie
4.8. Istota i zastosowanie konstrukcji spronych w budownictwie

Jako konstrukcje z betonu spronego okrela si konstrukcje z betonu, w ktrych w wyniku celowego wprowadzenia trwaych si sprajcych spowodowano wystpienie stanu naprenia przeciwnego do powstajcego od dziaania obcie. Sprenie umoliwia wyeliminowanie napre rozcigajcych w betonie i dziki temu chroni go przed wystpieniem zarysowa. Elementy konstrukcyjne spra si rnego rodzaju cignami ze stali o wysokiej wytrzymaoci. Cigna te naciga si odpowiedni si sprajc.
46
Zasada pracy elementw z betonu spronego Rozpatrywan belk, przed jej obcieniem zewntrznym spra si si P = 0.5 h przyoon w 1/3 wysokoci belki. Sia ta spowoduje w przekrojach belki wystpienie napre normalnych ciskajcych o wykresie trjktnym. Nastpnie belk mona podda dziaaniu obcienia zewntrznego, ktre w przekroju o najwikszym momencie zginajcym spowoduje wystpienie napre normalnych o wartoci i wykresie liniowym w grnej strefie przekroju ciskajcych, a w strefie dolnej rozcigajcych. Naprenia te zsumuj si z napreniami od sprenia si P. W wyniku otrzymuje si w caym przekroju naprenia ciskajce o wykresie w ksztacie trjkta. Z wykresu tego wida, e dziki spreniu wyeliminowano naprenia rozcigajce w przekrojach belki, co jednoczenie chroni j przed zarysowaniem.
Rys. 28. Belka swobodnie podparta i wykresy napre normalnych: a) sprenie si P, b) sprenie si P i obcienie siami zewntrznymi [6, s. 11]
W zalenoci od sposobu przekazywania siy sprajcej z cigien na beton rozrnia si dwa rodzaje konstrukcji z betonu spronego: strunobeton i kablobeton. Elementy strunobetonowe sposb wykonania: cigna sprajce napina si i kotwi za pomoc uchwytw w blokach oporowych, form elementu, przez ktr przebiegaj cigna, wypenia si mieszank betonow i mieszank t zagszcza si za pomoc wibrowania, po stwardnieniu mieszanki i osigniciu przez beton odpowiedniej wytrzymaoci zwalnia si nacig napite i poczone dziki przyczepnoci (zespolenia) z betonem cigna d do skrcenia si i ciskaj element, czyli spraj go. Elementy strunobetonowe s wykonywane wycznie jako prefabrykowane.
Elementy kablobetonowe sposb wykonania Po uoeniu zbrojenia zwykego i elementw (przewodw) formujcych kanay kablowe form wypenia si mieszank betonow, ktr nastpnie zagszcza si za pomoc wibrowania. Gdy beton osignie odpowiedni wytrzymao, przez kablowe kanay podune uformowane w betonowym elemencie przeciga si cigna sprajce, kotwi je w prasach i napina za pomoc pras opartych o czoa elementu. Napite cigna zamocowuje si w zakotwieniach zabetonowanych uprzednio na czoach elementu. Za porednictwem zakotwie sia sprajca przekazuje si na beton elementu, powodujc jego ciskanie. Konstrukcje kablobetonowe wykonuje si jako prefabrykowane lub monolityczne. Waciwoci betonu spronego: beton w caym przekroju pracuje na ciskanie, a wic w peni moe by wykorzystana jego wytrzymao na ciskanie,
47
sprenie powoduje nie tylko wystpienie napre przeciwnych do napre od obcie, lecz take przeciwnych odksztace (ugi), a wiec sprenie wpywa na zmniejszenie ugi elementu, co jest dodatkow zalet konstrukcji z betonu spronego. Dziki temu elementy tych konstrukcji mog mie due rozpitoci, elementy z betonu spronego s smuklejsze, a wiec maja mniejsze wymiary przekroju poprzecznego ni odpowiednie elementy elbetowe, a wic s rwnie lejsze, do sprania stosuje si stal o wysokiej wytrzymaoci, konstrukcje sprone charakteryzuj si du pracochonnoci wykonania, do sprania konieczne jest stosowanie specjalnych, skomplikowanych urzdze.
Zastosowanie Konstrukcje z betonu spronego znalazy zastosowanie we wszystkich rodzajach budownictwa, zwaszcza jednak w budownictwie przemysowym i inynierskim. Najczciej stosowane s: elementy z betonu spronego: dwigary i pyty dachowe, pyty stropowe, belki podsuwnicowe, supy elektroenergetyczne, podkady kolejowe, konstrukcje z betonu spronego: mosty, zbiorniki, wiee telewizyjne, obudowy bezpieczestwa reaktorw jdrowych i inne.
Rys. 29. Przykadowy dwigar strunobetonowy SB--80/12: a) widok z boku, b) przekrj poprzeczny przed uoeniem pyt dachowych, c) przekrj poprzeczny po uoeniu pyt dachowych o rozpitoci 6.0 m, d) przekrj poprzeczny po uoeniu pyt dachowych o rozpitoci 12 m [6, s. 268]

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. 1. Jakie s zasady pracy konstrukcji spronych? 2. Jakie s rnice midzy struno- a kablobetonem? 3. Jakie jest zastosowanie konstrukcji spronych?
4.8.3. wiczenia
wiczenie 1 Opisz zasady wykonywania elementw struno- i kablobetonowych. Na podstawie literatury naszkicuj przykadowe elementy.
Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1) odszuka w literaturze potrzebne informacje,
48
2) przeanalizowa katalogi elementw struno- i kablobetonowych, 3) wykona opis i szkice elementw. Wyposaenie stanowiska pracy: literatura, katalogi elementw, przybory rysunkowe.
wiczenie 2 Odszukaj w literaturze oraz innych rdach przykady wykonanych konstrukcji spronych. Wykonaj krtkie opracowanie na temat zastosowania konstrukcji spronych w budownictwie, ktre powinno zawiera opis, szkice i zdjcia obiektw.
Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4) 5) Aby wykona wiczenie powiniene: odszuka w rnych rdach obiekty budowlane wykonane jako konstrukcje sprone, sporzdzi opis, wykona rysunki, wydrukowa z Internetu fotografie wybranych obiektw, sporzdzi opracowanie. Wyposaenie stanowiska pracy: literatura, czasopisma specjalistyczne, katalogi elementw i obiektw, komputer z dostpem do Internetu.

Czy potrafisz: 1) wyjani zasady pracy konstrukcji spronych? 2) wskaza rnice midzy struno- i kablobetonem? 3) wskaza zastosowanie konstrukcji spronych? Tak Nie
4.9. Zasady sporzdzania rysunkw konstrukcyjnych

Rysunki techniczne s czci dokumentacji projektowej, na podstawie ktrej mona wykona elementy konstrukcyjne, poczy je w zespoy i ukady oraz zmontowa w cao konstrukcji obiektu budowlanego. Rysunki konstrukcyjne wykonuje si wedug oglnych zasad sporzdzania rysunkw budowlanych. Szczegowe zasady sporzdzania rysunkw technicznych zawarto w pakiecie edukacyjnym do jednostki moduowej Posugiwanie si dokumentacja techniczn. Rysunki techniczne naley wykonywa zgodnie z normami, ktrych aktualno trzeba na bieco sprawdza.
49
Zasady wykonywania rysunkw konstrukcyjno-budowlanych s zawarte w normie PN-B-01040:1994. Rysunek konstrukcyjny budowlany. Zasady oglne. Konstrukcje, jej elementy i szczegy naley przedstawia zgodnie z zasadami rzutowania prostoktnego. Elementy symetryczne zaleca si przedstawia za pomoc rzutu powkowego (do paszczyzny symetrii), podajc wymiar cakowity i ewentualny schemat caego elementu, a elementy dugie, za pomoc rzutu przerywanego podajc wymiar cakowity.
Rodzaje rysunkw konstrukcyjnych Projekt konstrukcyjny dostarczony wykonawcy powinien zawiera rysunki wszystkich elementw tworzcych ustrj nony obiektu budowlanego. W zalenoci od przeznaczenia rozrnia si nastpujce rodzaje rysunkw: rysunki schematyczne, rysunki zestawieniowe, rysunki robocze. Rysunki konstrukcyjne powinny by wykonywane w formatach zasadniczych A0A4.
Na rysunkach schematycznych przedstawia si ukad konstrukcyjny obiektu budowlanego, jego podstawowe wymiary. Na rysunkach zestawieniowych (montaowych) ukazuje si rozmieszczenie elementw konstrukcji oraz szczegy pocze. Rysunki zestawieniowe powinny zawiera nastpujce dane: siatk projektow, oznaczenia elementw konstrukcyjnych, nawizanie elementw do siatki projektowej, charakterystyczne poziomy (rzdne) elementw konstrukcyjnych, powoania na rysunki szczegw. elementy konstrukcji powinny by pokazane na rzutach, przekrojach lub widokach. Rysunki zestawieniowe elementw skomplikowanych konstrukcji przestrzennych powinny by wykonane w rnych paszczyznach rzutowania. Zaleca si stosowanie nastpujcych podziaek: 1:50, 1:100, 1:200 rysunki zestawieniowe i schematyczne, 1:10, 1:20, 1:50 rysunki ksztatu elementw i zbrojenia (konstrukcje elbetowe), 1:1, 1:2, 1:5, 1:10 rysunki szczegw. Dopuszcza si stosowanie rnych podziaek na jednym arkuszu (np. rzut elementu w skali 1:50, przekroje w skali 1:10 lub 1:20). Podziaki te naley poda w opisie rysunku.
Rysunki konstrukcji drewnianych Rysunki konstrukcji drewnianych wykonuje si zgodnie z norm PN-88/B-01042. Rysunek konstrukcyjny budowlany. Konstrukcje drewniane. Na rysunkach schematycznych konstrukcji lub zespow konstrukcji drewnianych naley przedstawia tylko podstawowe elementy, bez cznikw w zczach oraz podawa gwne wymiary. Na rysunkach zestawieniowych naley pokaza cao projektu konstrukcji drewnianych, np. wib dachow, ciany szkieletowe, belkowania stropw oraz przedstawi ich wzajemne usytuowanie w paszczyznach poziomych i pionowych, z podaniem najwaniejszych wymiarw. Na rysunkach montaowych naley ponadto przedstawi poczenia, sposb montau oraz kolejno robt montaowych.
50
Na rysunkach roboczych powinno si pokazach wszystkie konstrukcje drewniane, zespoy konstrukcyjne, ich czci (elementy), charakterystyczne fragmenty konstrukcji oraz zcza (wraz z cznikami). Uzupenieniem rysunkw roboczych s wykazy materiaw (wraz z cznikami). Rysunki robocze powinny zawiera: wszystkie potrzebne rzuty, przekroje i widoki, dokadne wymiary konstrukcji, zespow konstrukcyjnych, ich rozpitoci oraz rozstawy ich zczy, szczegy zczy elementw kadej odrbnej konstrukcji lub kadego odrbnego zespou konstrukcyjnego, klasy drewna i innych materiaw, warunki dotyczce technologii wykonania, montau, transportu, skadowania, zabezpiecze przeciwgrzybicznych.
Rys. 30. Przykadowy rysunek. Dwigar kratowy drewniano-stalowy [5, s. 190] Tab. 9. Zestawienie drewna na konstrukcj dachu
Element Symbol
Przekrj b [cm] h [cm]
Dugo rzutu [m]
Dugo 1 sztuki [m]
Ilo [szt.]
Objto 1 szt. [m3]
Objto [m3]
Ogem m3
Rysunki konstrukcji stalowych Wykonuje si zgodnie normami PN-ISO 5261:1994 (uzupenionej arkuszem krajowym AK) zasady sporzdzania rysunkw roboczych elementw i szczegw konstrukcji metalowych oraz PN-ISO 2553:1997 umowne przedstawianie na rysunkach technicznych pocze spawanych, zgrzewanych i lutowanych. Wyrnia si rysunki: schematyczne, robocze, zestawieniowe (zoeniowe) i montaowe.
51
Rys. 31. Konstrukcja dwigara kratowego [7, s. 183]
Rys. 32. Przykad rysunku roboczego zawierajcego tylko jedn pozycj [7, s. 221]
Rysunki konstrukcji stalowych wykonuje si obecnie technika komputerow, wykorzystujc systemy graficzne CAD z nakadkami do projektowania konstrukcji stalowych i tworzenia wykazw stali.
52
Tab. 10. Przykadowy wykaz stali profilowej [7, s. 222]
Rysunki konstrukcji elbetowych Rysunki konstrukcji elbetowych wykonuje si zgodnie z norm: PN-88/B-01041: Rysunki robocze Do rysunkw roboczych zalicza si: rysunki ksztatu, rysunki zbrojenia konstrukcji, rysunki szczegw (detali).
Na rysunkach ksztatu podaje si: ksztat i wymiary konstrukcji lub jej czci (w rzutach lub widokach oraz na niezbdnych przekrojach),
53
klas betonu, a w razie potrzeby take szczeglne waciwoci betonu i jego skadu oraz wytrzymao betonu odpowiednio do danego stanu realizacji, informacje dotyczce wykoczenia powierzchni, usytuowanie dylatacji i przerw roboczych (w konstrukcjach monolitycznych), mas montaow, uwarunkowania transportu, montau i skadowania, szczegy pocze (w konstrukcjach prefabrykowanych). Na rysunkach zbrojenia naley w sposb jednoznaczny okreli ksztat i wymiary prtw, ich rozmieszczenie, liczb, rednic oraz gatunek (znak) stali, z ktrej s wykonane prty. Zbrojenie o nieskomplikowanym ksztacie mona pokazywa tylko na rysunkach ksztatu konstrukcji, a zbrojenie o zoonym ksztacie naley przedstawia na oddzielnym rysunku zbrojenia. Graficzne symbole zbrojenia zwykego podane s w normach: PN-B/-01041 i PN-ISO 3766:1994. Prty zbrojenia rysuje si tak jakby byy one widoczne w elemencie przezroczystym. Prty o jednakowych lub podobnych rednicach rysuje si lini pojedyncz jednakowej gruboci. Najlepiej jest przedstawia poszczeglne prty poniej rzutu lub przekroju, rwnolegle do odpowiednich prtw na rysunku elementu. Prty zbrojenia naley odpowiednio zwymiarowa i opisa. W opisie podaje si rednic prta, dugo odcinkw pomidzy zaamaniami oraz dugo cakowit oraz liczb prtw w elemencie. Kady prt powinien by oznaczony numerem porzdkowym (na kadym rysunku numeracj zaczyna si od numeru pierwszego)
Rys. 33. Przykadowy rysunek zbrojenia belki elbetowej [opracowanie wasne]
54
Rys. 34. Przykadowy rysunek supa elbetowego [opracowanie wasne]
Rysunki szczegw wykonuje si wtedy, gdy nie byo moliwoci podania niezbdnych informacji na innych rysunkach. Najczciej wykonuje si szczegowe rysunki zczy elementw. Wykaz materiaw i wyrobw obejmuj wykazy zbrojenia (prtw), a przypadku konstrukcji prefabrykowanych wykaz prefabrykatw wraz z jednostkowym ciarem kadego z nich. Rysunki konstrukcji elbetowych wykonuje si obecnie technik komputerow, wykorzystujc systemy graficzne CAD z nakadkami do projektowania konstrukcji elbetowych i tworzenia wykazw stali.
55
Tab. 11. Przykadowy wykaz stali zbrojeniowej z podaniem rysunkw prtw [6, s. 294]

1. 2. 3. 4. 5. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. Jakie s zasady sporzdzania rysunkw konstrukcyjnych? W jaki sposb wykonuje si rysunki konstrukcji elbetowych? W jaki sposb wykonuje si rysunki konstrukcji stalowych? W jaki sposb wykonuje si rysunki konstrukcji drewnianych? W jaki sposb sporzdza si wykazy materiaw?
4.9.3. wiczenia
wiczenie 1 Wykonaj rysunek 1 (w rozdziale 4.7).
konstrukcyjny
belki
elbetowej
obliczonej
wiczeniu
Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1) odszuka w normach i literaturze informacje na temat wykonywani rysunkw konstrukcji elbetowych, 2) wykonaj rysunek owkiem z uwzgldnieniem odpowiednich gruboci linii, zasad wymiarowania i opisywania rysunkw. Wyposaenie stanowiska pracy: normy do wykonywania rysunkw technicznych, przykadowe rysunki konstrukcyjne, podrcznik, przybory rysunkowe.
wiczenie 2 Wykonaj zestawienie stali profilowej dla elementu konstrukcji stalowej przedstawionego na rysunku otrzymanym od nauczyciela.
56
Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1) odszuka w normach i literaturze informacje na temat zasad wykonywania wykazw stali profilowej konstrukcji stalowych, 2) wykonaj zestawienie stali. Wyposaenie stanowiska pracy: normy do wykonywania rysunkw technicznych, przykadowe rysunki konstrukcyjne, podrcznik, katalog profili walcowanych, przybory rysunkowe, kalkulator.

Czy potrafisz: 1) wykona rysunki konstrukcji elbetowych? 2) wykona rysunki konstrukcji stalowych? 3) wykona rysunki konstrukcji drewnianych? 4) sporzdzi wykazy materiaw? Tak Nie
57
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
Przeczytaj uwanie instrukcj. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. Zapoznaj si z zestawem zada testowych. Test zawiera 15 pyta. Do kadego pytania doczone s 4 moliwoci odpowiedzi, tylko jedna jest prawidowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi stawiajc w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie ponownie zakreli odpowied prawidow. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwizanie testu masz 40 minut. Powodzenia! 1. 2. 3. 4.
Materiay dla ucznia:
instrukcja, zestaw zada testowych, karta odpowiedzi.
Zestaw zada testowych

Wybierz poprawn odpowied, zaznaczajc odpowiedni liter. 1. Jak metod projektuje si konstrukcje budowlane: a) stanw granicznych, b) napre liniowych, c) odksztace plastycznych, d) napre dopuszczalnych. 2. Konstrukcje murowe cechuje dua wytrzymao na: a) zginanie, b) cinanie, c) ciskanie, d) rozciganie. 3. Nono muru niezbrojonego nie zaley od: a) smukoci ciany, b) wizania elementw, c) przekroju poprzecznego, d) wytrzymaoci obliczeniowej muru. 4. Zalet konstrukcji drewnianych jest: a) anizotropowo, b) dua wytrzymao na ciskanie, c) odporno na korozj biologiczn, d) dua wytrzymao na rozciganie.
58
5. Jak liter oznacza si klasy drewna konstrukcyjnego: a) D, b) C, c) B, d) A. 6. Elementy drewniane pracujce w pomieszczeniach suchych zalicza si do klasy uytkowania: a) 1, b) 2, c) 3, d) 4. 7. Zastosowanie belki aurowej zapewnia uzyskanie: a) atwoci montau, b) atwoci transportu, c) wikszej estetyki wntrza, d) wikszej sztywnoci i nonoci przekroju. 8. Do stanw granicznych uytkowania konstrukcji stalowych zalicza si: a) nadmierne ugicie elementu, b) zarysowanie elementu, c) wyboczenie elementu, d) zniszczenie elementu. 9. Grubo pyt elbetowych nie zaley od: a) obcienia, b) rozpitoci, c) przeznaczenia, d) rodzaju zbrojenia. 10. Jaki rodzaj prtw zbrojenia nie wystpuje w belce: a) strzemiona, b) rozdzielcze, c) montaowe, d) none proste. 11. Konstrukcje sprone zbroi si: a) cignami, b) prtami prostymi, c) siatkami z prtw, d) szkieletami z prtw. 12. W poczeniach konstrukcji stalowych ruby pracuj na: a) docisk i cinanie, b) cinanie i zginanie, c) rozciganie i docisk, d) zginanie i rozciganie.
59
13. Najwikszy rozstaw prtw zbrojenia nonego w pycie o gruboci 10 cm wynosi: a) 12cm, b) 13 cm, c) 14 cm, d) 25 cm. 14. Jaki jest najbardziej korzystny przekrj dla elementu ciskanego osiowo: a) teowy, b) dwuteowy, c) prostoktny, d) kwadratowy. 15. Oznaczenie na rysunku spoiny montaowej to: a) kko, b) trjkt, c) prostokt, d) chorgiewka.
60
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko................................................................................................
Projektowanie konstrukcyjne
Zakrel poprawn odpowied Nr zadania 1 Odpowied Punkty
a a a a a a a a a a a a a a a
b b b b b b b b b b b b b b b
c c c c c c c c c c c c c c c
d d d d d d d d d d d d d d d Razem:
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
61
6. LITERATURA
1. Iwanczewska A.: Konstrukcje budowlane 1. Statyka budowli. WSiP, Warszawa 2000 2. Iwanczewska A.: Konstrukcje budowlane 2. Wytrzymao materiaw. WSiP, Warszawa 2000 3. Noyski W.: Przykady oblicze konstrukcji budowlanych z drewna. WSiP, Warszawa 1994 4. Praca zbiorowa. Nowy poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2002 5. Pyrak S., Wodarczyk W.: Konstrukcje budowlane 3. Posadowienie budowli, konstrukcje murowe i drewniane. WSiP, Warszawa 2000 6. Pyrak S.: Konstrukcje budowlane 5. Konstrukcje z betonu. WSiP, Warszawa 2001 7. Wodarczyk W.: Konstrukcje budowlane 4. Konstrukcje stalowe. WSiP, Warszawa 2000 8. Wodarczyk W.: Konstrukcje budowlane, cz. 4. Przykady oblicze elementw i pocze konstrukcji stalowych. WSiP, Warszawa 2000 9. Wojciechowski L.: Rysunek budowlany. WSiP, Warszawa 2003
Normy: 1. PN-90/B-03000 2. PN-82/B-02000 3. PN-82/B-02003
Projekty budowlane. Obliczenia statyczne Obcienia budowli. Zasady ustalania wartoci Obcienia budowli. Obcienia zmienne technologiczne. Podstawowe obcienia technologiczne i montaowe 4. PN-80/B-02010 Obcienia budowli. Obcienia w obliczeniach statycznych. Obcienie niegiem 5. PN-80/B-02011 Obcienia budowli. Obcienia w obliczeniach statycznych. Obcienie wiatrem 6. PN-B-03264:2002 Konstrukcje betonowe, elbetowe i sprone. Obliczenia i projektowanie 7. PN-81/B-03020 Grunty budowlane. Posadowienia bezporednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie 8. PN-90/B-03200 Konstrukcje stalowe. Obliczenia statyczne i projektowanie 9. PN-81/B-03150:2000 Konstrukcje drewniane. Obliczenia statyczne i projektowanie Konstrukcje murowe niezbrojone. Projektowanie i obliczanie 10. PN-B-03002:1999 11. PN-B-03340:1999 Konstrukcje murowe zbrojne. Projektowanie i obliczanie
62

10

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

10

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI

Projektowanie konstrukcyjne 311[04].Z1.04

Poradnik dla ucznia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci: mgr in. Halina Darecka mgr in. Krystyna Staczyk

Opracowanie redakcyjne: mgr in. Katarzyna Makowska

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.2. Pytania sprawdzajce

4.1.4. Sprawdzian postpw

4.2. Nono muru ciskanego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

wspczynnik redukcyjny (wyboczeniowy) zaleny mimorodu pocztkowego e = e , o m

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.4. Sprawdzian postpw

4.3.Wymiarowanie elementw konstrukcji drewnianych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Oznaczenia fm,k ft,0,k ft,90,k fc,0,k fc,90,k fv,k E0,mean

Klasa drewna C30 30 18 0.4 23 5.7 3.0 12

Wartoci obliczeniowe wytrzymaoci drewna okrela si wedug wzoru:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

0.60 18 = 8.31 MPa 1.3

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 1. Rozpito obliczeniowa belki swobodnie podpartej [5, s. 143]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 2. Belki i patwie podparte mieczami [5, s. 144]

Rys. 3. Przekroje belek prostoktnych: a) jednolitej, b) klejonej warstwowo [5, s. 168]

Rys. 4. Belki o przekrojach zoonych [5, s. 148]

Rys. 5. Belka dwuteowa z falistym rodnikiem ze sklejki [5, s. 169]

Rys. 6. Dwigary kratowe o pasach rwnolegych [5, s. 168]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.3.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.3.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.4. Wymiarowanie elementw konstrukcji stalowych

Rys. 7. Prty o przekrojach penociennych [7, s. 5]

Rys. 8. Prty o przekrojach zoonych [7, s. 5]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

a agr. Graniczne ugicia elementw konstrukcji stalowych podano w tabeli 4 w normie.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Warunek geometryczny cianki rodnika

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

N fd A, zatem potrzebne pole przekroju poprzecznego A N 170 = = 7.91cm 2 fd 21.5

Przyjto 2 ktowniki 45 x 45 x 5, A = 2 x 4.30 = 8.60 cm2 > 7.90 cm2.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 10. Wspczynniki dugoci wyboczeniowej [7, s. 60]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 11. Przekroje najczciej stosowanych belek zginanych [7, s. 69]

Rys. 13. Belki aurowe [7, s. 131]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.4.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego