ELK YAPI UYGULAMALARINDA KULLANILAN KAYNAK YNTEMLER, STNLKLER VE SAKINCALI YNLER

Yrd. Do. Dr. Yavuz Selim TAMA

(Pamukkale niversitesi, Mhendislik Fakltesi, naat Mhendislii Blm, Denizli)

1. Giri
Ayn veya benzer alaml maddelerin s tesiri altnda birletirilmelerine Kaynak denilir. nsanolu gnmzden yaklak 3500 yl kadar nce, iki metal parasn scak veya souk halde ekileyerek kaynak edip birletirmeyi gerekletirmitir. Bu ilem Demirci Kayna olarak isimlendirilmitir. Batl Tarihiler, demirci kayna yardmyla demirin, M.. 1400 yllarnda n Asya da yaygn bir ekilde birletirildiini yazmaktadr. Kaynak ynteminin endstriyel uygulamalar ise 19.y.y.n ikinci yarsnda balamtr. Oksijenin endstriyel apta eldesi, zellikle tamir ilerinde oksi-asetilen kaynann yaygnlamasn salamtr. Elektrik ark 18.y.y.n sonlarnda Volta tarafndan kefedilmi fakat bu enerji ancak 19.y.y.n son eyreinde kaynakta kullanlmaya balanmtr. 1920-1940l yllar arasnda, rtl elektrotlarn gelitirilmesi, elektrik ark kaynann poplaritesini arttrm ve btn metallerin kayna iin bilinen yntemlerin gelitirilmesine ve yeni yntemlerinin kefine neden olmutur. elik yap uygulamalarnda kullanlan tm kaynak yntemlerinde, kaynaklanan metalik malzemenin kaynak blgesinin, metalin erime scaklna yakn bir scakla kadar stlmas gerekir. Byle bir stma ilemini izleyen souma, metalde iyap deiikliklerine neden olduu gibi, yksek scaklk, kaynak metali, cruf, esas metal ve ortam atmosferi arasnda birtakm kimyasal reaksiyonlarn olumasn da kolaylatrr. Kaynak metali, elektrik ark veya gaz alevinin yksek scakl karsnda erir ve daha nceden hazrlanm olan kaynak az iine dklr. Bu ilem srasnda, kaynaklanan malzemenin kaynak dikiine bitiik ksmlarnda, metalin erime scaklndan ortam scaklna kadar, deiik scaklk derecelerinde snm blgeler ortaya kar. Uygulanan sl ilemin deikenliinden dolay kaynak blgesinde, mekanik zellikleri ve iyaps, esas metalden ve kaynak metalinden farkl olan blgeler ortaya kar. Farkl zelliklerdeki bu blgelerde, gerilmeekil deitirme davrannda ve korozyona kar dayanmda esas metalden farkl davranlar grlr. Kaynak yaplan bir parada kaynak blgesini; Erime Blgesi ve Isnn Tesiri Altnda Kalan Blge (ITAB) olarak ikiye ayrmak mmkndr. Erime blgesi, kimyasal birleim olarak esas metal ve kaynak metali karmndan oluur. Isnn Tesiri Altnda Kalan Blge (ITAB) ise, kaynak srasnda uygulanm olan snn oluturduu eitli sl evirimlerden etkilenmi ve dolaysyla iyap deiimine uram olan blgedir. Bu blge, kaynak metali ile esas metalin birletii snrdan balayarak, kaynak ilemi srasnda scakln metalin zelliklerini etkiledii blgedir. eliklerin kaynanda bu blgede scaklk 1450-700 0C arasnda deimektedir. Burada eriilen maksimum scakla bal olarak farkl iyap ve zellik gsteren blgeler grlr, (Resim 1).

Resim 1. Isdan etkilenmi blge Kaynaklama ilemi srasnda ITAB hzl bir ekilde snmakta ve sonra da para kalnlna, kaynaa uygulanan enerjiye ve kaynaklanan metallere uygulanan n tav scaklna bal olarak da hzl bir biimde soumaktadr. Bu hzl snma ve hzl soumann bir sonucu olarak, kaynaklanan metalik malzemenin birleimine gre, sert ve krlgan bir blge oluur. Bu blge kaynak balantsnn en kritik blgesidir ve birok atlama ve krlmalar bu blgede olumaktadr, (Resim 2).

Resim 2. Kaynakl birleimlerde hasar oluumlar

2. Kaynak Yntemleri
Malzemelerin kaynakl birletirilmesinde kullanlan kaynak yntemleri; Uyguland malzeme cinsine gre; metal kayna ve plastik malzeme kayna, Yapl amacna gre; birletirme kayna ve doldurma kayna, Uygulan ekline gre; El kayna, Yar mekanize kaynak, Tam mekanize kaynak ve Otomatik kaynak, Yaplacak kaynak ileminin cinsine gre; Basn Kayna ve Eritme Kayna eklinde gruplandrlabilir. Plastik Malzeme Kayna; ayn veya farkl cinsten termoplastik (sertlemeyen plastik) malzemeyi s ve basn kullanarak, ayn cinsten bir plastik ilave malzemesi katarak veya katmadan birletirme ilemidir. Metal Kayna ise; metalik malzemeyi s veya basn veya her ikisini birden kullanarak, ayn cinsten ve erime aral ayn veya yaklak bir malzeme katarak veya katmadan birletirme ilemidir. Kaynaklama ilemi, uygulanan s derecesinin metallerin ergime noktasna kadar ykseltilmesi ile yaplyorsa Ergitme kayna, uygulanan s metallerde plastik kvam oluturacak derecede ise Basn kayna ad verilir. elik yap uygulamalarnda kullanlan kaynak yntemi Eritme kaynadr. Bu gruba giren kaynak yntemleri ierisinde en yaygn kullanlanlar ise; Gaz eritme kayna ve Elektrik Ark kayna yntemleridir. 2.1. Gaz Eritme Kayna Bu kaynak ynteminde, kaynak iin gerekli s, biri yanc dieri yakc olan gazlarn birlikte yaklmasyla oluan alevden elde edilir. Yakc gaz olarak ounlukla Oksijen, yanc gaz olarak ise Asetilen-C2H2, Hidrojen-H2, Metan-CN4, Propan-C3H8, Btan-C4H10, Propan-Btan karm-LPG, Havagaz, Benzin ve Benzol buhar gazlarndan biri kullanlmaktadr. Gaz eritme kaynanda, yanc gaz olarak genellikle asetilen gaz kullanlr. Bunun nedeni, asetilen gaznn alev scaklnn, tutuma hznn ve sl deerinin dierlerine nazaran daha yksek olmasdr. Bun nedenle, gaz eritme kayna denilince akla Oksi-Asetilen Kayna gelir, (ekil 1). Bu yntemle ekilen kaynak dikilerinin mukavemeti dk olduu iin, elik yaplarda, kuvvet aktaran birleimlerin kaynakl tekilinde kullanlmamaktadr. Ancak nemsiz birleimlerde, tamirat ve dolgu ilerinde kullanlmaktadr. Ayrca, bu yntem gnmzde atlye ve antiye ortamnda elik levha ve profillerin kesilmesi ileminde yaygn olarak kullanlmaktadr, (Resim 3). Modern elik yap atlyelerinde ise, levha ve profillerin kesilmesi ileminde ayn yntem ok daha gelimi donanmlar yardmyla uygulanmaktadr. Bu ilem iin kullanlan modern cihazlara Plazma Kesiciler denilmektedir, (Resim 4).

Kaynak akma Tp Basn Manometresi

alma Basn Manometresi Oksijen Basn Ayar Dzenei fle alma Basn Manometresi Oksijen Ayar Vantili Oksijen Hortumu Asetilen Basn Ayar dzenei Asetilen Hortumu Tp Basnc Manometresi

Asetilen Ayar Ventili

Asetilen Tp

Oksijen Tp

ekil1. Oksi-Asetilen kayna donanm emas

Resim3. Oksi-Asetilen kayna ile metal paralarn kesilmesi

Resim 4. Plazma kesme 2.2. Elektrik Ark Kayna Tm kaynak yntemlerinde, kaynaklama ilemini gerekletirebilmek iin; bir kaynak enerjisine, bu enerjiyi salayan ve kaynak blgesine tayan bir donanma, kaynak azn doldurmak iin bir ek kaynak metaline ihtiya vardr. Bu unsur elektrik ark kaynanda; ark, kaynak makinesi ve kaynak elektrotu tarafndan salanr. Ayrca kaynaky korumak, kaynaklanan paralar bir arada tutabilmek, kaynak pozisyonunu ayarlayabilmek ve alma koullarn kolaylatrabilmek iin bir takm yardmc ara ve gerece ihtiya vardr, (Resim 5). Elektrik ark kaynanda kaynak iin gerekli s, elektrik ark tarafndan salanr. Kaynak azn doldurmak iin gerekli ek kaynak metalinin ilave edilme biimi ve kaynak blgesinin havann olumsuz etkilerinden korunma biimlerine gre eitli ark kaynak yntemleri gelitirilmitir. Elektrik ark kayna, elik yap uygulamalarnda en yaygn kullanlan eritme kayna yntemidir.

Resim 5. Baz yardmc kaynak donanmlar 2.2.1. Elektrot Kayna

Bu kaynak ynteminde, kaynak metali olarak rtl elektrot kullanlr. rtl elektrot ile elektrik ark kayna, ark kaynak yntemleri iinde en basit ve en popler olan yntemdir. Bu yntem, uygulamada demir esasl veya demir d metal ve alamlarn kaynanda 1.2 mm den daha kaln paralara, her kaynak pozisyonunda uygulanabilmektedir. rtl elektrot kullanlarak yaplan elektrik ark kaynanda, kaynak iin gerekli elektrik akm, bir kaynak akm retici tarafndan salanr. Bu akm kablolar yardmyla i paras ve elektrot pensesine iletilir. Kaynak elektrotu penseye takar ve i parasna dedirerek elektrik arkn oluturur, (ekil 2, Resim 6). Arkn balatlmas, yanmas, boyunun ayarlanmas, sndrlmesi, kaynak hz ve elektrot metalinin kaynak azn doldurmas iin gerekli maniplasyonlar tamamen kaynak tarafndan yaplr, (Resim 6). Kaynan kalitesine kaynaknn el marifetinin etkisi ok nemlidir. Kaynak sonras diki zerinde oluan cruf kaynak tarafndan temizlenir.
Elektrod Pensesi Elektrod Akm retici

Elektroda

Paras Parasna

ekil 2. Elektrot Kayna Donanm emas

Resim 6. Elektrot kaynanda arkn oluumu rtl elektrot kullanlarak yaplan elektrik ark kaynanda ark, i paras ve eriyen elektrot arasnda yanar ve bu ekilde eriyen elektrot ayn zamanda kaynak metali haline geer. Elektrot rts de ayn anda yanarak erir. Bu esnada aa kan gaz ark blgesini korur ve oluan cruf da kaynak dikiini rterek kaynak blgesinin korunmasn salar, (Resim 7).

Resim 7. Elektrot kayna uygulamas Elektrot kayna ile deiik biimlerdeki i paralarn her pozisyonda kaynaklamak mmkndr. Bu yntemde uygulanan kaynak pozisyonlar; Oluk pozisyonunda yatay kaynak, i ve ke birletirmelerinde yatay kaynak, aadan yukarya ve yukardan aaya dey kaynak, korni kayna ve tavan kayna eklinde sralanabilir. rtl elektrotla ark kaynanda, kaynak makinelerinin greceli olarak daha ucuz ve basit olmas, kaynaknn nemli lde hareket serbestliine sahip olmas ve ayn kaynak makinesi ile sadece elektrot tipini deitirerek farkl metallerin kaynann yaplabilmesi bu yntemin imalatta yaygn olarak kullanlmasna neden olmutur. 2.2.2. Tozalt Kayna

Temel olarak bir elektrik ark kaynadr. Bu kaynak ynteminde ark, bir mekanizma tarafndan otomatik olarak kaynak blgesine gnderilen plak tel ile i paras arasnda oluur. Ayn zamanda, kaynak yerine devaml olarak bir toz dklr ve ark, zerine gelen toz altnda yanar. Bu nedenle de, bu kaynaklama yntemi Tozalt Kaynak Yntemi olarak isimlendirilmitir, (Resim 8). Bu yntemde, ark, bir toz rts altnda kaldndan etrafa nm yapmaz ve bu ekilde ark enerjisinin byk bir ksm (yaklak % 64) dorudan kaynak iin harcanm olur ve toz rts kaynak banyosunu atmosferin olumsuz etkilerinden korur, (Resim 9).
Tel Elektrot Tel Srme Mekanizmas Tel Elektrot Bobini Tel Srme Motoru
Kumanda Dolab

Akm reteci Toz Borusu

Torc

Resim 8. Toz alt kaynak donanm emas ve kaynak makinesi

Resim 9. Kaynak blgesinin zerini rten zel toz malzemesi

Tozalt kayna, otomatik bir kaynak yntemi olmann yannda, gl bir kaynak yntemidir. Bu kaynak yntemi ile 1,2 mm den 300 mm kalnla kadar olan tm elik elemanlarn kaynan yapmak mmkndr. Tozalt kayna ile elle yaplan ark kayna arasndaki karakteristik farkllklar genel olarak aadaki gibi sralanabilir; Tozalt kaynanda 200 ila 500 Amper akm iddeti ve 6 ila 300 m/saat arasnda kaynak hzlar kullanlr. Tozalt kaynanda eriyen metalin 2/3n esas metal ve 1/3n ilave metal oluturur. Bu nedenle, ilave metal sarfiyat olduka azdr. Toz alt kaynanda kaynak kafas (toz hunisi, tel ilerletme mekanizmas, ayar ve kumanda tertibat) hz ayarlanabilen ve sabit tutulabilen bir arabaya monte edildiinden, srekli kaynak yapma imkan vardr. Kaynak yerinin iyi bir ekilde crufla rtlmesi, yava soumay salar. Bu ise kaynak hatalarnn meydana gelme riskini azaltr ve kaynak kalitesini arttrr. Kaynak yerinin toz tarafndan gayet iyi bir biimde rtlmesi nedeniyle, elektrik enerjisi kayb ok azdr. El ile yaplan ark kaynanda ise evreye yaylan s ve k enerjisi nedeniyle, elektrik enerjisi kayb yksektir. Tozun kaynak yerini gayet iyi bir ekilde korumas sebebiyle; ltraviyole nlar, gaz ve tozdan korunmak iin zel tedbirlere ihtiya yoktur. El ile yaplan kaynakta, kaynaknn gz ve cildini korumas iin maske ve zel elbise kullanmas gereklidir. Bu kaynak ynteminin baz Sakncalar da vardr. Bunlarda aadaki ekilde sralanabilir; El ile kullanlmak iin gelitirilmi olan donanm iyi sonu vermemitir. Otomatik kullanm gerekli olduundan parann ekli ilerletme tertibatnn yrngesine uygun olmaldr. Toz alt kaynak yntemi, ancak yatay kaynak dikileri iin uygundur. Her ne kadar bugn zel bir tertibatla dik ve korni kayna yapabilme imkn salanm olsa da, tavan kaynaklarn bu yntem ile yapma imkn yoktur. Boru kaynanda da ancak boru kaynaklama srasnda dndrld takdirde bu yntemle kaynak yapmak mmkndr ve ksa dikiler halinde makinenin ayarlanmas gereklidir. Kaybedilen zaman dikkate alndnda, sonu ekonomik deildir, (Resim 10,11). Toz alt kaynak yntemi ile sadece elikler kaynak yaplabilmektedir.

Resim 10. zel Kaynak dndrme tertibat

Resim 11. Dairesel kesitlerin tozalt kayna uygulamas

2.2.3.

Gazalt Kayna

Gaz alt kayna, genel olarak kaynak yeri bir gazla korunan zel bir ark kayna yntemidir. Bu yntemde, dardan salanan zel bir gazla korunan ve otomatik olarak srekli beslenen ve eriyen elektrot kullanlr. lk ayarlar kaynak tarafndan yaplr. Uygun donanm seilip, uygun ayarlar yapldnda ark boyu ve akm iddeti ve elektrot besleme hz kaynak makinesi tarafndan otomatik olarak sabit deerde tutulur. Kaynak donanm; kaynak torcu ve kablo grubu, elektrot besleme nitesi, g nitesi ve koruyucu gaz nitesi olmak zere drt gruptan oluur. Torc ve kablo grubunun grevi koruyucu gaz ark blgesine tamak, ortama elektrot salamak ve g nitesinden gelen akm ark blgesine ulatrmaktr. Kaynak torcunun tetiine basldnda, i parasna ayn anda gaz, g ve elektrot iletilir ve ark oluur. Bu yntemde, kaynak nfuziyetini, diki geometrisini ve genel kaynak kalitesini etkileyen baz kaynak deikenleri vardr. Bunlar; kaynak akm (elektrot besleme hz), kutuplama, ark gerilimi (ark boyu), kaynak hz, serbest elektrot uzunluu, kaynak pozisyonu, elektrot ap ve koruyucu gazn bileimi ve debisi olarak sralanabilir. Yeterli kaliteye sahip kaynak dikileri elde edebilmek iin bu deikenlerin etkilerini iyi anlamak ve bunlar kontrol etmek gerekir. Bu deikenler birbirinden bamsz deildir. Birinin deitirilmesi, arzu edilen sonucu elde edebilmek iin deer birinin veya birkann deitirilmesini gerektirir. Her bir uygulamada en uygun ayarlar semek iin nemli lde yetenek ve tecrbe gerekir. Kaynak deikenlerinin en uygun deerlerini seerken esas metalin tipi, elektrot bileimi, kaynak pozisyonu ve kaynak balantsnn kalitesi ile ilgili istekler dikkate alnmaldr. Yntemin yaygn olarak kullanlma nedeni, salad stnlklerden kaynaklanmaktadr. Bu stnlkler aadaki gibi sralanabilir. Ticari metal ve alamlarn tmnn kaynanda kullanlabilen, eriyen elektrotla yaplan tek kaynak yntemidir. Elektrik ark kaynanda karlalan snrl uzunlukta elektrot kullanma problemi yoktur. Kaynak her pozisyonda yaplabilir. Bu tozalt kaynanda mmkn deildir. Metal yma hz elektrik ark kaynana oranla olduka yksektir. Ortama srekli elektrot beslenmesi ve yksek metal yma hz nedeniyle, kaynak hzlar elektrik ark kaynana gre yksektir. Ortama elektrot beslemesi srekli olarak yapld iin hi durmadan uzun dikiler ekilebilir. Sprey iletim kullanldnda, elektrik ark kaynana gre daha derin nfuziyet elde edilir. Bylece i ke kaynaklarnda ayn mukavemeti salayan daha kk kaynak dikileri ekmek mmkn olur. Youn bir kaynak crufu olumaz. Bu nedenle temizlik iin harcanan zaman azdr. Bu stnlkleri nedeniyle yntem, yksek retime ve otomatik kaynak uygulamalarna uygun hale getirilmitir. Dier kaynak yntemlerinde olduu gibi, gazalt kaynann kullanmn zorlatran baz snrlamalar da vardr. Bu snrlamalar aada sralanmtr; Kaynak donanm, elektrik ark kaynana gre daha karmak, daha pahall ve bir yerden baka bir yere tanmas daha zordur. Kaynak torcunun elektrik ark kayna pensesinden daha byk olmas ve kaynak metalinin koruyucu gazla etkin bir ekilde korunmas amacyla torcun kaynak blgesine (balantya) 10-20 mm arasnda yakn bir mesafeden tutulmas gerektii iin bu yntemin, ulalmas g olan yerlerde kullanlmas ok zordur. Kaynak ark, koruyucu gaz bulunduu yerden uzaklatran hava akmlarndan korunmaldr. Bu nedenle, kaynak alannn etraf hava akmna kar muhafaza altna alnmadka, ak alanlarda kullanlmamaldr. Kullanlan elektrot ve gazlarn cinslerine gre koruyucu gaz kaynak yntemlerini snflandrmak mmkndr. Bugne kadar uygulamada kullanlan koruyucu gaz kaynak yntemleri TIG ve MIG/MAG Kayna olarak snflandrlabilir. 2.2.3.1. TIG Tungsten Inert Gas Kayna Bu yntem, 1940-1944 yllarnda Amerika Birleik Devletlerinde manezyum ve dier hafif metal alamlarnn kayna iin gelitirilmi ve koruyucu gaz olarak da helyum gaz kullanlmtr. Bu yntemde, kaynak ark, erimeyen bir tungsten elektrot ile i paras arasnda gereklemektedir. Ark, elektrot ve erimi banyo havann tesirinden bir argon veya helyum atmosferi ile korunmaktadr. Koruyucu gazn soy bir gaz olmas dolaysyla oksidasyon ve nitrr teekkl gibi, istenmeyen haller nlenmektedir. Kaynak ilemi iinde oksi-asetilen kaynanda olduu gibi, ayrca bir kaynak metaline ihtiya vardr. Kaynak metali kaynak ortamna dardan katlr, (ekil 3, Resim 12).

Torc

Soutma Suyu

Akm reteci

Elektrot

Su k Gaz

Ayakla Kumanda Sistemi

ekil 3. TIG kaynak donanm emas

Resim 12. TIG Kaynak Uygulamalar TIG kaynanda balangta helyum gaz kullanlm, daha sonralar argon gaz kullanlmaya balanmtr. Her iki gaz da tek atomlu ve soy gazdr. Bu nedenle, dier elementlerle birlemezler, yanmazlar, renksiz ve kokusuzdurlar. Helyum gaz havadan hafif, argon gaz ise havadan daha ardr. Bu nedenle, helyum gaz uar ve kaynak blgesini koruma kabiliyeti azdr. Argon gaz havadan daha ar olduu iin, kaynak blgesini daha iyi korur. TIG kaynanda, saf tungsten veya tungstenin toryum ve zirkonyum ile alamlandrlmasyla elde edilen elektrotlar kullanlr. Elektrotlarn uygun akm iddeti ile yklenmeleri gerekir. Aksi halde, ar yklemede elektrot ucunda erime oluur ve bu nedenle kararsz bir ark meydana gelir. Yksek kaliteli birleimlerin salanmasnda, kaynak azlarnn ve ilave metalin (elektrot) iyi temizlenmesi gerekir. Mevcut kir, pislik ve oksitler bir tel fra veya benzeri bir aletle temizlenmelidir. Uzun dikiler kaynak ileminden nce puntalanmal ve arkn etrafndaki argon zarfnn paralanmamasna dikkat edilmelidir. Ayrca, TIG kaynann avantajlarndan tam olarak faydalanabilmek iin, birletirilecek paralarn az hazrl, azlarn birbirine tam olarak temas etmeleri ve azlarn ayn dzlemde olmas hususlarnda ok titiz olunmaldr. TIG Kayna, genel olarak hafif metal ve alamlarla, bakr ve paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlr. Ayrca, kaynak kabiliyeti kt olan bronzlar, titanyum alamlar ve zirkonyum gibi malzemelerin kayna da gzeneksiz olarak yaplabilir. TIG kaynanda; kaynak hz yksektir, kaynak ss bir blgeye teksif edilebilir, sl distorsiyonlar azdr, kaynak dikileri temizdir, kaynaktan sonra dikiin temizlenmesine gerek yoktur ve kolay mekanize edilebilir olmas nemli avantajlarndandr. Genel olarak TIG yntemi ile yaplan kaynak birleimlerinin byk bir ksmn aln balantlar oluturur. Salarn birletirilmesinde, ince salarn kullanld kutu profillerin imalatnda, depo ve silolarn yapmnda ve silindirik cebri borularn tekilinde aln birleimleri kullanlr.

2.2.3.2. MIG/MAG Kayna MIG-Metal nert Gas kaynanda, genel olarak argon atmosferi altnda kaynak yaplmaktadr. lk olarak 1948 ylnda ABD de Linde Air Products Company tarafndan bulunarak, nce alminyum ve alamlarnn sonra da yksek alaml eliklerin, bakr ve alamlarnn ve karbonlu eliklerin kaynanda kullanlmtr. MIG kaynak yntemi, TIG ynteminden arkn, kaynak yerine otomatik olarak gelen ilave metal ile i paras arasnda teekkl etmesi ile ayrlr. MIG kaynak donanm aadaki paralardan oluur, (ekil 4); Bir doru akm memba, Kaynak tabancas, plak elektrot, argon, kaynak akm, suyun giri ve kn salayan hortum, Kaynak telinin hareketini salayan donanm, Kaynak akmnn geiini, soutma suyunun devreye giriini, argon gaznn akn ve telin hareketini salayan kumanda sistemi, Basn drme manometresi ve l aleti ile donatlm bir adet basnl argon tp
Gaz Akm Kontrol Sistemi Metal Elektrot Elektrot Besleyici Kaynak Tabancas Otomatik Kaynak Torchu Kontrol Sistemi Koruyucu Gaz Elektrot Bobini Elektrot Besleme Motoru

paras

Kaynak Makinesi

ekil 4. MIG kaynak donanm emas Bu kaynak ynteminde mkemmel bir erime zelliine ancak yksek akmla alldnda ulalabilir. Yksek akm iddeti derin bir nfuziyet salar. Bu da 20 mm kalnla kadar az amadan kaynak yapma stnl salar. MAG Metal Active Gas kayna ise 1950 yllarn balarnda gelitirilmi ve ilk olarak otomobil endstrisinde kullanlmaya balanmtr. Balangta sadece yatay pozisyonda kaynak yapabilme imkn vard. Fakat sonraki yllarda ince apl elektrot kullanma imkn salanarak her pozisyonda kaynak yapabilme mmkn hale getirilmitir. Bu yntemde balangta koruyucu gaz olarak sadece CO2 kullanlmtr. Gnmzde ise, gereken durumlarda, ark yumuatmak ve sramay azaltmak iin CO2 e argon kartrp kullanlmaktadr. Karm oran % 75 e kadar kmaktadr. Bu yntemde salanan nemli bir gelime de koruyucu gazlar ile Sprey ark ynteminin bulunmasdr. Argon gaz iersine ok az miktarda oksijen ilave edilerek eliklerin kaynanda uygulanmas ile, kaln apl elektrotlarla da her pozisyonda allabilir hale gelinmi ve ok dzgn kaynak dikileri elde edilmeye balanmtr. MIG-MAG kaynak ynteminde, inert ve aktif gazlar veya bunlarn eitli oranlarda karm kullanlmaktadr. Genel olarak asal gazlar, reaksiyona girmediklerinden demir d metallerin kaynanda, aktif gazlar veya aktif ve asal gaz karmlar da eitli trlerdeki eliklerin kaynanda kullanlmaktadr. Bu kaynak yntemlerinde kullanlacak olan koruyucu gazn seiminde; kaynaklanan metal veya alamn tr, ark karakteristii ve metalin damla gei biimi, kaynak hz, para kalnl, gereken nfuziyet ve kaynak dikiinin biimi, tedarik edilebilirlik, gazn maliyeti ve kaynak dikiinden beklenen mekanik zellikler gibi hususlar dikkate alnmaldr. MIG/MAG kaynak yntemlerinde kullanlan elektrotlar ise; yumuak eliklerin kaynanda kullanlan alamsz teller, alaml eliklerin kaynanda kullanlan alaml teller ve kenetli veya zl teller olarak gruplandrlabilir.

MIG/MAG kaynak ynteminde, kaynaklanacak olan paralarda kaynak aznn hazrlanmas da ok nemli bir husustur. Kaynak az tasarmn etkileyen en nemli faktrler; balantdan beklenen dayanm, kaynak pozisyonu, para kalnl ve kaynaklanacak malzemelerin tr olarak yazlabilir. Sonu olarak MIG/MAG kaynak yntemi geni ayar olanaklar, eitli yardmc malzeme ve donanmlar sayesinde gnmz endstrisinde ince salardan olduka kaln kesitli paralara kadar yaygn bir kullanm alan vardr. Gnmzde elik yaplarda, zellikle atlye ortamnda, gerekli nlemlerin alnmas durumunda antiye ortamnda da, yaplacak olan kaynakl birleimlerinde ok yaygn olarak kullanlmaktadr, (Resim 13).

Resim 13. MIG Elektrik Ark kayna uygulamas Kaynaklar 1. Ank, S., Ank, E.S., Vural, M., 1000 Soruda Kaynak Teknolojisi El Kitab, Birsen Yaynevi, st.-2000. 2. Ank, S., Tlbentci, K., Kula, E., rtl Elektrotlar le Elektrik Ark Kayna, Gedik Holding Yayn, stanbul, 1991. 3. Tama, Y. S., elik Yaplar Kurs Notlar, TMMOB, naat Mhendisleri Odas, Denizli ubesi, ubat2009, Denizli. 4. Tama, Y.S., elik Yaplarda Kaynak Yntemleri ve Donanmlar, Denizli Blten, TMMOB naat Mhendisleri Odas Denizli ubesi Yayn, Say: 52, Nisan-Haziran, 2007. 5. Tama, Y. S., elik Yaplar I Ders Notlar, ubat, 2009. 6. TS 3357/Nisan 1979, elik Yaplarda Kaynakl Birleimlerin Hesap ve Yapm Kurallar 7. Kaynak Teknolojisi, Eczacba-Lincoln Electric, Askaynak, Kaynak Teknii Sanayi ve Ticaret A.., stanbul,2007. 8. elik Yaplarda Kaynakl Birleim Hesap, Yapm ve Muayene Kurallar, TMMOB, naat Mhendisleri Odas, stanbul ubesi, MO-01.R-01, 2005. 9. Kaynak Teknolojisinin Esaslar, Gourd, L.M., evirenler: Eryrek, .B., Bodur, O., Dikiciolu, A., T Makine Fakltesi, Birsen yaynevi, 1999. 10. Gazalt Kayna, Eryrek, .B., Eczacba-Lincoln Elektrik, 2004. 11. elikler in rtl Elektrot Seimi, Eryrek, .B., Eczacba-Lincoln Elektrik, 2005. 12. http://www.weldreality.com 13. http://www.qualityoneinspection.com/weldinsp.htm 14. http://www.weldingtipsandtricks.com/stick-welding.html 15. http://www.technoman.org/welding.htm 16. http://www.aircraftspruce.com/menus/me/weldingrod.html 17. http://www.millerwelds.com 18. http://www.heattreatment.asia 19. http://www.bulutmetal.com 20. http://www.wiconmak.com

10