Brian Ian C.

Umandap
1ncn )co

8AkA maklklpagaway ka na naman lmpen

1lnlg lyon ng kanyang lna nangangaral na naman Mula sa klnaLaLalungkuang glray na baLalan sagllL
slyang napaLlgll sa paghuhugas ng mumo sa kamay

Plndl ho paungol nlyang Lugon

Plndl ho glnagad slya ng lna 8ayaan mo na nga slla kung papanslnln moy lagl ka ngang
mababasagulo

May lba pang slnasabl ang kanyang lna ngunlL hlndl na nlya plnaklnggan Alam na nlya ang mga lyon
aullLullL na nlyang narlrlnlg nakukullll na ang kanyang Lalnga

lslnaboy nlya ang Lublg na nasa harap Mull slyang Lumabo lslnawak nlya ang kamay plnagklskls ang
mga palad aL pagkaraay naghllamos

uumaan ka kay 1aba mamayang paguwl mo narlnlg nlyang bllln ng lna Wala nang gaLas sl 8oy LLo
ang pamblll

1umlndlg na slya nanghlhlnamad aL naghlhlkab na lnlunaL ang mahahabang kamay lnaanLok pa slya
CusLo pa nlyang magballk sa sulok na kanyang hlgaan ngunlL kallangang lumakad na slya 1aLanghallln
na naman bago slya makasahod AL naroon na naman marahll sl Cgor kahlL slya ang nauna ay lagl slyang
lnuunahan nl Cgor sa pagsahod

umlnglL ang sahlg ng kanllang barungbarong nang slyay pumasok

narlyan sa kahon ang kamlseLa mo

Sa sulok ng kanyang kallwang maLay nasulyapan nlya ang lna nakaupo lLo Laas ang kallwang paa sa
dulo ng halos dumapa nang bangko nakasandlg ang ulo sa Lagplang dlngdlng nakalugay ang buhok
8ukas ang kupaslng damlL na glrls nakahanLad ang laylay aL LuyoL na dlbdlb kalong nlLo ang kanyang
kapaLld na bunso lnasususo

Mamayaaka umuwl ka namangbasag ang mukha

8ahagya na nlyang maullnlgan ang lna nakaLlLlg slya sa LaLlo pa nlyang kapaLld Sunudsunod na
nakaLalungko ang mga lLo sa lsa pang bangkong nas aLaglllran ng nangglglmalmal na mesang
kalnan nagslslkaln pa

MaLagal na napako ang kanyang Llngln kay kano ang sumunod sa kanya MapuLl sl kano kaya ganlLo
ang Lawag dlLo sa kanllang pook kakuLls nl kano ang lba pa nlyang kapaLld Maruruslng ngunlL
mapupuLl May plLong Laon na sl kano Slya namay maglalablnganlm na ayaL slya ngunlL mahahaba
ang kanyang blyas

PlnalungkaL na nlya ang kahong karLon na lLlnuro ng lna Magkakasama ang mga damlL nlla nlnakano
8oyeL aL uldlng Sa may llallm nakuha nlya ang kulaylumoL nlyang kamlseLa Plnawakan nlya lyon sa
magkabllang LlranLe lLlnaas SlnlpaL

?an nang lsuoL mo arang nahulaan ng kanyang lna ang kanyang lnllslp

lslnuoL nlya ang kamlseLa LapaL na lapaL sa kanya ang kamlseLang lyon noong bagong blll ngunlL ngayoy
maluwag na nagmumukha slyang lnLslkbeho kapag suoL lyon ngunlL wala naman slyang maramlng
kamlseLang malsusuoL Mahlna ang klLa ng kanyang lna sa paglalabada mahlna rln ang kanyang klLa sa
pagaagwador

nagballk slya sa baLalan nang slyay lumabas pasan na nlya ang kargahan 1uluyLuloy nlyang Llnungo
ang hagdan

Sl Cgor lmpen pahabol na bllln ng kanyang lna Puwag mo nang papanslnln

naullnlgan nlya ang blllng lyon aL aywan kung dahll sa lnaanLok pa slya munLlk na slyang madapa nang
maLallsod sa nakausllng baLo sa may paanan ng kanllang hagdan

1uwlng umagang mananaog slya upang umlglb plnagpapaalalahanan slya ng lna Puwag daw slyang
maklklpagbabag Puwag daw nlyang papanslnln sl Cgor 1alaga raw gayon lLo basagulero Lagl nlyang
lslnasalslp ang mga blllng lLo ngunlL sadya yaLang hlndl slya makapagLlLlmpl kapag narlrlnlg nlya ang
masasaklL na panunuksyo sa kanya sa grlpo lalunglalo na mula kay Cgor

Sl Cgor na kamakallan lamang ay bumabag sa kanya ang mallmlL magslslmula ng panunukso

Ang lLlm mo lmpen! lLuLukso nlLo

kapaLld mo ba sl kano? lsasabad ng lsa sa mga nasa grlpo

Slno ba Lalaga ang LaLay mo?

Slno pa lslslnglL nl Cgor dl sl ulkyam!

SasambulaL na ang nakablblnglng Lawanan lnakamaLunog ang Lawa nl Cgor Sl Cgor ang klnlkllalang
harl sa grlpo
noong una slnasagoL nlya ang mga panunuksong lLo

L ano kung malLlm? lsasagoL nlya

nanunurl ang mga maLa aL nakanglslng llkuLan slya nl Cgor agkuway blgla na lamang nlLong kakayurln
ng hlnLuLuro ang balaL sa kanyang baLok

negrungnegro ka nga negro Llla nandldlrlng sasablhln nl Cgor Magsusunuran nang manukso ang lba
pang agwador aLl ang mga baLang naroon 1lngnan mo ang buhok kuloL na kuloL! 1lngnan mo ang
llong SaraL na saraL! naku po ang ngusonamamallrong!

Sa kaLagalan naLanggap na nlya ang panunuksong lLo lyon ang LoLoo slnasabl nlya sa sarlll negro nga
slya Ano kung negro? ngunlL napaplklL slya Ang LaLay nlyay lsang sundalong negro na nang maglng
anak slyay blglang nawala sa lllplnas

Ang panunuksong hlndl nlya maLanggap aL slya ngang plnagmulan ng nakaraan nllang pagbababag nl
Cgor ay ang slnabl nlLo Lungkol sa kanyang lna (Cayon nga kaya kasama ang kanyang lna?)

Sarlsarl ang maglglng kapaLld nl negro slnabl nl Cgor 8aka makaLaLlo pa ang kanyang nanay
ngayon!

noong kabunLlsan ng kanyang lna sa kapaLld nlyang bunso ay lnlwan lLo ng asawa Plndl malaman kung
saan nagsuoL AL noon hlglL kallanman naglng hamak slla sa pagLlngln ng lahaL MaLagalLagal dlng hlndl
naglabada ang kanyang lna nahlhlyang lumabas sa kanllang barungbarong Slya ang nagpaLuloy sa pag
aagwador AL slya ang napagLuunan ng sarlsarlng panunukso

naLandaan nlya ang mga panunuksong lyon AL mula noon nagslmula nang umallmpuyo sa kanyang
dlbdlb ang daLly blnhl lamang ng lsang paghlhlmagslk nagsusumlgaw na paghlhlmagslk sa pook na
lyong ayaw magblgay sa kanlla ng pagkakaLaong makaglLaw aL mabuhay nang payapa

Sarlwa pa ang nangyarlng paklklpagbabag nlya kay Cgor nallslp nl lmpen habang LlnaLalunLon nlya ang
mabaLong daan paLungo sa grlpo Mula sa blnLana ng mga barungbarong naklklLa nlyang nagsusulpuLan
ang ulo ng mga baLa lLlnuLuro slya ng mga lyon Sa kanya rln napapaLlngln ang maLaLanda Walang
slnasabl ang mga lLo ngunlL sa mga maLa sa galaw ng mga labl nababasa nya ang lslnlslgaw ng mga
pasllL negro!

napapaLungo na laamang slya

naLaLanaw na nlya ngayon ang grlpo Sa malamlg ngunlL mallwanag nang slkaL ng araw naklklLa na nlya
ang langkay ng mga agwador nagkakaLlpunLlpon ang mga lLo nagkakaLuwaan naghaharuLan

Sa langkay na lyon ay kllalangkllala nlya ang anyo nl Cgor aano nlya mallllmuLan sl Cgor? Sa mulaL
mula pa lLlnurlng na slya nlLong kaaway dl kallanman blnlgyan ng pagkakaLaong maglng kalblgan

Palos kasslngulang nlya sl Cgor ngunlL hlglL na maLlpuno ang kaLawan nlLo Malakas sl Cgor 1uwld ang
Llndlg nlLo aL halos hlndl yumuyuko kahlL may pasang balde ng Lublg Llla slno mang masasalubong sa
daan ay kayangkayang sagasaan
nang maraLlng nlya ang grlpo ay Lungo ang ulog Llnungo nlya ang hullhan ng plla Marahan nlyang lnalls
sa pagkakakawlL ang mga balde Sa sarlll nausal nlyang sanay huwag slya ang maglng paksa ng
paghaharuLan aL pagkakaLuwaan ng mga agwador

nakakaanlm na karga na sl lmpen May slsenLa senLlmos nang kumakalanslng sa bulsa ng kuLod nlyang
maong May lsa pang nagpapalglb sakanya ulyes senLlmos na naman kapag Lagaraw ay malakllakl rln
ang klnlklLa ng mga agwador Mahlna ang Lulo ng Lublg sa kanllang pook AL blhlra ang may poso

1anghall na akong makauuwl nlLo nausal nlya habang blnlbllang sa maLa ang mga nakapllang balde
Maluwag ang parlsukaL na semenLong klnaLlLlrlkan ng grlpo aL ang dulo ng pllay nasa labas pa nlyon

ulkalayuan sa grlpo ay may lsang Llndahan Sa kalawanglng medyaagwa nlyon ay nakasllong ang lba
pang agwador May naghubad na ng damlL aL lslnampay na lamang sa ballkaL May nagpapaypay May
kumakaln ng haluhalo

Sa pangkaL na lyon ay kay Cgor agad naLuLok ang kanyang Llngln nlllL nlyang supllln ang hangarlng
makasllong naroon sa Llndahan sl Cgor Pubadbaro aL ngumlnglsl Mauupo na lamang slya sa kanyang
balde MabuLl pa roon kahlL nakabllad sa lnlL asasaan baL dl llkll ang plla? nalslp nlya Makasasahod
dln ako

kasalukuyan slyang nagLlLlls sa lnlL nang may maullnlgan slyang slga mula sa Llndahan


Poy negro sumllong ka 8aka ka pumuLl!

Sl Cgor lyon kahlL hlndl slya lumlngon para na nlyang naklLa sl Cgor nakanglsl aL nanunukso na naman

negro mull nlyang narlnlg sumllong ka sabl e 8aka ka masunog!

Malakas ang narlnlg nlyang Lawanan Plndl pa rln slya lumlllngon 1lla wala slyang narlrlnlg nakaLlngln
slya sa nakasahod na balde ngunlL ang nallslp nlyay ang bllln ng lna na huwag na nlyang papanslnln sl
Cgor 8aklL nga ba nlya papanslnln sl Cgor?

1lnlgllan naman nl Cgor ang panunukso Plndl pa rln slya umaalls sa klnauupuang balde AL habang
umllsod ang plla nararamdaman nlyang lalong umllnlL ang slkaL ng araw Sa pallgld ng balde naklkla
nlya ang kanyang anlno 1umlngala slya ngunlL slyay nasllaw nanghahapdl aL warlng nasusunog ang
kanyang balaL 1lla lblg nang maLuklap ang balaL sa kanyang baLok llkod aL ballkaL namumuo ang pawls
sa kanyang anlL aL sa lbabaw ng kanyang nguso may buLll na rln ng pawls sa kanyang llong

lLlnaas nlya ang LlranLe ng kamlseLa Plnlpanhlpan nlya ang manlpls na dlbdlb ul naLagalan lslnawak
nlya ang kamay sa nalalablng Lublg sa balde una nlyang blnasa ang baLokkaylamlg aL kaysarap ng
Lublg sa kanyang baLok Malamlg 8lnasa nlya ang ulo klnuskos nlya ang kanyang buhok aL nabasa paLl
ang kanyang anlL 8lnasa nlya ang ballkaL ang mga blslg May nadama slyang glnhawa ngunlL
pansamanLala lamang lyon ul nagLagal mull nlyang naramdaman na Llla nangangallrang na naman ang
kanyang balaL kay hapdl ng kanyang baLok aL ballkaL

negro! napauwld slya sa pagkakaupo nang marlnlg lyon nasa llkuran lamang nlya ang nagsallLa Sl
Cgor Puwag ka nanag magblblladuoon ka sa lamlg

agkakaLaon na nl Cgor upang sumahod AL habang lLlnaLapaL nlLo ang balde sa grlpo mull nlyang naklLa
na nglnlnglslhan slya nlLo

napakaLagal sa kanya ang pagkapuno ng mga balde nl ogor napabunLonghlnlnga slya nang maklLang
klnakawlLan na nl Cgor ang mga balde Sa wakas aalls na sl Cgor nalslp nlya Aalls na sl Cgor Puwag
na sana slyang bumallk

May galak na sumusuno sa kanyang dlbdlb habang plnagmamasdan ang pagkapuno ng slnundang balde
Susunod na slya Makaka sahod na slya Makakasahod na rln ako sabl nlya sa sarlll pagkaraan ng
kargang lyon ay uuwl na slya uaraan pa nga pala slya kay 1aba 8lblll ng gaLas

uaLapwa pagkaalls ng hlnlhlnLay nlyang mapunong balde aL lsasahod na lamang ang sa kanya ay lsang
mablgaL aL makapangyarlhang kamay ang blglang pumaLong sa kanyang ballkaL Sl Cgor ang kanyang
naLlngala MalaplL lamang pala ang plnaghaLldan nlLo ng Lublg

CuLom na ako negro sabl nl Cgor Ako muna

auLos lyon lglnlLglL nl Cgor ang blLblL na balde aL kumalanLog ang kanllang mga balde lglnlLglL dln nlya
ang sa kanya bahagya nga lamang aL LakoL na pagglLglL kadaraLlng mo pa lamang Cgor nals nlyang
lLuLol kanglna pa ako nakaplla rlLo a Ako muna sabl e gllL nl Cgor

8anLuloL nlyang blnawl ang balde nakaLlngln pa rln kay Cgor lLlnaob nlya ang kaunLlng nasahod na
balde aL ang Lublg ay gumapang sa semenLo aL umabog sa kanllang mga paa nl Cgor uuwl na ako
bulong nlya sa sarlll uuwl na ako Mamaya na lang ako llglb ull nakaLlngln sa araw humakbang slya
upang kunln ang plngga ngunlL sa paghakbang na lyon blgla slyang plnaLld nl Cgor

Ano pa ba ang lblnubulong mo?

Plndl n a nlya narlnlg lyon nabuwal slya 1umama ang kanan nlyang plsngl sa labl ng nablawang balde
napaslgaw slya Malakas napaluhod slya sa madulas na semenLo kagyaL na bumaha ang nakallllyong
dlllm sa kanyang uLak Pabang nakaluhod dalawang kamay nlyang LlnuLop ang plsngl 1akoL nanglnglnlg
ang kanyang mga dallrl uahandahan nlyang lnlangaL lyon 8asaMapulauugo!

nanghllakboL slya Sa loob ng lsang sagllL hlndl nlya maullL na salaLln ang blyak na plsngl Manglyak
nglyak slya
CogorCogor nakaLlngala slya kay Cgor mahlgplL na klnukuyom ang mga palad kumlklnlg ang
kanyang ulo aL nangangallL ang kanyang nglpln Cgor! sa wakas ay nalslgaw nlya

Plndl mlnabuLl nl Cgor ang kanyang pagslgaw Slnlpa slya nlLo Cumulong slya 8uwal ang lahaL ng
baldeng nalalabl sa plla nagkalugkugan nakarlnlg slya ng Lawanan AL samanLalang nakadapa unLl
unLlng nabuo sa walang malamang sullngan nlyang mga maLa ang mga paang allkabukln aparaml lyon
aL pumapallgld sa kanya

8lgla slyang bumallgLad naklLa nlya ang naghuhumlndlg na anyo nl Cgor nakaakma ang mga blslg

Cogor

1umawa nang malakas sl Cgor Pumlhlngal aL nakangangang napaplklL slya umusllL ang luha sa sulok
ng kanyang mga maLa nasa ganlLo slyang kalagayan nang blgla nlyang maramdaman ang lsang ubos
lakas na slpa sa kanyang plgl napaslgaw lya umllyak slyang gumuglong sa basa aL madulas na semenLo
namlmlllplL slya 1angan ang slnlpang plgl ang buong anyo ng nakaangaL nlyang mukhay larawan ng
maLlndlng saklL

MaLagal dln bago napawl ang panlnlgas ng kanyang plgl Pumlhlngal slya MallkoL ang kanyang mga
maLa nang slyay bumangon aL lLukod ang mga kamay sa semenLo

Sl ogorSa mulaL mula pay lLlnurlng na slya nlLong kaaway8aklL slya glnaganoon nl Cgor?

kumlklnlg ang kanyang kaLawan Sa pooL Sa naglalaLang na pooL AL nang maklLa nlyang mullng aangaL
ang kanang paa nl Cgor upang slpaln slyang mull ay Llla nauulol na asong slnunggaban nlya lyon aL
nlyakap aL klnagaL

8umagsak ang nawalan ng panlmbang na sl Cgor nagyakap slla agulunggulong Plndl slya bumlblLlw
nang slyay mapalbabaw slnunudssunod nlya dagok dagok dagok pahallpaw papalukapapaLay

Sa pook na lyon sa nakarlrlmarlm na pook na lyon aba ang pagLlngln sa kanlla Maruml ng babae ang
kanyang lna Sarlsarl ang anak AL slya lsang malLlm hamak na negro! apaLayln nlya sl Cgor papaLayln
apaLaylnnn!

uagok dagok dagoknaguumlgLlng ang kanyang mga ugaL 1lla asong nagplplllL makapalbabaw sl
Cgor 1lla bakal na kumakaplL ang mga kamay Sa lsang lglap slya naman ang napallallm uagok dagok
nagplplhlL slya 1aLagllld nallrl Mullng maLlLlhaya Plndl nlya nalllagan ang dagok nl Cgor naslsllaw slya
sa araw naplplklL slya Mangungudngod slya mahahallk sa lupa ngunlL wala slyang nararamdaman
saklL Wala slyang nararamdamang saklL!

kakaLaLlo ng asawa sl lnay Sl kanosl 8oyeLsl uldlngAL slyanegro negro negro!

Sa mga dagok nl ogor Llla nasasallnan pa slya ng lakas 8lgla uboslakas aL naguumlrl slyang
umlgLad napallallm sl Cgor nahanLad ang mukha nl Cgor uagok bayo dagok bayo dagok bayo
dagokkahlL saan Sa dlbdlb Sa mukha uagok bayo dagok bayo dagok dagok dagok

Mahlna na sl ogor Lupaypay na nalalaglag na ang nagsasanggang kamay Pumlhlngal na rln slya
humahagok ngunlL nagllllyab pa rln ang pooL sa kanyang mga maLa uagok apaluka uagok bayo
dagok bayo dagok

Cumagalawgalaw ang sabog na labl nl Cgor

lmpen

Mull nlyang lLlnaas ang kamay

llmpen Palos hlndl nlya narlnlg ang hallngllng nl Cgor llmpenssuko nnaaakossukon
naaako!

nalbaba nlya ang nakaLaas na kamay napasuko nlya sl Cgor! napaLlngala slya AbuLaboL ang
pahlngal makaraan ang llang sandall dahandahan aL nanlalamboL slyang Lumlndlg nakaLuon ang mga
maLa kay Cgor Wasak ang kanyang kamlseLa aL duguan ang kanyang llkod May basa ng dugoL lupa ang
kanyang nguso

Marmalng sandallng walang nangahas magsallLa Walang makaklbo sa mga agwador Plndl
makapanlwala ang lahaL LahaL ay nakaLlngln sa kanya

lsalsa nlyang Llnlngnan ang mga nakapallgld sa kanya Walang pagLuLol sa mga maLa ng mga lLo Ang
nababakas nlyay paghanga Ang naklLa nlyay panglnglml

lnanglnglmlan slya!

May luha slya sa maLa ngunlL may galak slyang nadamaLuwalhaLl Plnagudhagod nlya ang mga
kamao nadama nlya ang bagong Luklas na lakas nlyon Ang Llbay Ang LaLag Ang kapangyarlhan Mull
nlyang Llnlngnan ang nakabulagLang sl Cgor agkaraay nakaplklL aL buka ang lablng nagangaL slya ng
mukha

Sa maLlndlng slkaL ng araw Llla sya ang mandlrlgmang sugaLan ngunlL maLaLag na nakaLlndlg sa
plnagwaglhang larangan