You are on page 1of 289

HISTORIAKUNATA

BIBLIAPI
riksishunchik

KAY LIBROKA PIPATAK KAN

BIBLIAPI
HISTORIAKUNATA riksishunchik

1978, 2004 WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF PENNSYLVANIA Tukuy derechokuna paykunapallami Bibliapi historiakunata riksishunchik

Escribikkuna WATCHTOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF NEW YORK, INC. Brooklyn, New York, U.S.A.

Kay libropi versokunaka, Bibliamanta japishkakunami kan. Shinapash, wawakuna intindichunka, intindirinalla shimikunapimi kan. Historiakuna tukuripi versokunaka, Bibliamanta japishkakunami kan. Mana shuktakta rikuchikpika, Bibliamanta ver sokunataka llukchishkanchikmi Sociedades Bblicas Unidaspa Biblia Quichua Imbabura, 1994 wa tamanta. QC tiyakushpaka, Sociedades Bblicas Unidaspa Biblia Quichua Chimborazo, 1989 watamanta japishkami kan. NM tiyakushpaka, espa nolpi Traduccion del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras (con referencias) Bibliamanta japishkami kan.

2007 watapi rurashka Tukuy muyuntin Allpapimi Bibliamanta yachachinakunchik. Kashna librokunata rurankapakka, gentekunami paykunapa munay kullkita kushpa ayudan.

My Book of Bible Stories Quichua (my-QI)


Rurarkami ASSOCIACAO TORRE DE VIGIA DE BIBLIAS E TRATADOS Rodovia SP-141, km 43, 18285-000 Cesario Lange, SP, Brasil

Made in Brazil Brasilpi rurashka

AY libroka achka historiakunatami charin. Kay historiakunaka Bibliamanta japishkakunami kan. Bibliaka, tukuy shuktak librokunamantapash ashtawan alli libromi kan. Kan charikushka libropi historiakunaka, mana yanka parlokunallachu kan. Kaypika, angelkunatapash, jawa pachatapash, kay Allpatapash Dios rurashkatami willakun. Shinallatak, kunan punchakunapi ima tiyashkatapash willanmi. Ashtawankarin, shamuk punchapi Dios imata ruranatapash willanmi. Kay libroka Bibliata ashtawan riksinkapakmi kan. Shinaka, ima tallatak kay libroka yachachin. Kay libroka, nawpa punchakunapi gentekuna imashina kawsashkatami yachachin. Shinallatak, shuk kuyaylla, alhaja paraso Allpata Dios ruranatapash yachachinmi. Ashtawankarin, imashinami chay paraso Allpapi mana wanushpa kawsanatapash yachachinmi. Kay libropika, 116 historiakunami tiyan. Kay historiakunaka, 8 partekunapimi escribishka kan. Shuk parte kallarikushpaka, chay partepi imata yachakukrikushkatami willan. Kay libropi historiakunaka mana maypash kachun escribishkachu kan. Ashtawankarin, kati kati watakunapi ima tukushkatami willan. Shinami yachakunki kay historiakunaka ima watakunapi kashkata. Kay historiakunaka intindirinalla shimipi escribishkami kan. Kay historiakunataka, shuk uchilla wawa liyishpapash intindinkallami. Taytamamakuna paykunapa wawakunaman kay historiakunata liyikpika, paykunapa wawakunaka achkata kushikushpami uyanka. Kay librota liyishpaka, jatun wamprakunapash ruku gentekunapash achka alli cosaskunatami yachankakuna. Tukuy historiakuna tukurishka kipaka, Bibliamanta versokunami tiyakun. Chay versokunata Bibliapi liyishpaka allimi kanman. Shinallatak, Historia 116 tukurishka kipaka, tapuykunapash tiyakunmi. Chay tapuykunatapash liyishpa contestashpaka allimi kanman.

BIBLIAPI HISTORIAKUNATA RIKSISHUNCHIK

KAY HISTORIAKUNAMI TIYAN


PARTE 1
1 2 3 4 5

DIOS TUKUYTA RURAY KALLARISHKAMANTA, JATUN MANCHANAY TAMIYA TIYASHKAKAMA


6 7 8 9 10 Abelka allimi karka, kutin Cainka mana allichu karka Shuk mana manchak, alli runami tiyarka Jatun jatun runakunami tiyarka Noeka shuk jatun arcatami rurarka Kay Allpapika shuk jatun manchanay tamiyami tiyarka

Diosmi jawa pachatapash kay Allpatapash rurarka Shuk alhaja, kuyaylla paraisomi tiyarka Diosmi gentekunataka rurarka Adanta Evataka paraisomanta llukchishpa kachanmi Kay Allpapika achka llakikunami tiyay kallarirka

PARTE 2

JATUN MANCHANAY TAMIYA TIYASHKAMANTA, ISRAELITAKUNA EGIPTOMANTA LLUKSHISHKAKAMA


24 Joseka paypa wawkikunaka imashina kashkata yachankapakmi munarka Josepa familiaka Egipto llaktamanmi rirka Jobka tukuy shunkuwanmi Diostaka kasun karka Egipto llaktapika shuk mana alli Faraonmi manday kallarirka Wawa Moiseska kishpirirkami Imamantatak Moiseska kallpashpa rikun Shuk yura rupakuktami Moiseska rikurka Moisespash Aaronpash Faraonpakmanmi rirka Egipto llaktapika 10 plagakunami tiyarka Israelitakunaka mar Rojotami yallirkakuna

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

Imamantatak kuychika tiyay kallarirka Gentekunaka shuk jatun torre wasitami rurarka Abrahanka Diospa amigomi karka Abrahanka achka feta charishkatami rikuchirka Lotpa warmika washaman tikrarishpami rikurka Isaacka shuk alli warmiwanmi kasararka Igual wacharishpapash chikan chikankunami karka Jacobka Haran llaktamanmi rirka Jacobka shuk jatun familiatami charirka Dinaka achka llakikunapimi urmarka Josetaka paypa wawkikunaka mana rikunayachirkachu Josetaka carcelpimi churarka Faraonka ishkay muskuykunatami charirka

25 26 27 28 29 30 31 32 33

PARTE 3
34

EGIPTOMANTA KISHPIRISHKAMANTA, ISRAELPI PRIMER REY TIYASHKAKAMA


36 Gentekunaka shuk uchilla oro wakratami rurarka Diosta adorankapakmi shuk carpa wasi tiyarka

Dioska shuk mushuk, alli mikunatami kurka Dioska leykunata israelitakunaman kurkami

35

37

38 39 40 41 42 43 44 45 46

Canaantaka 12 runakunami pakalla rikunkapak rirka Aaronpa vara kaspika sisarkami Moiseska shuk jatun rumitami paypa vara kaspiwan waktarka Moiseska shuk bronce culebratami rurarka Imamantatak shuk burroka parlarka Israelitakunataka Josuemi pushay kallarirka Rahabka ishkay israelitakunatami paypa wasipi pakakuchirka Jordan yakukunaka chakirirkami Jerico llaktamanta jatun, raku pirkakunaka urmarkami

47

Israel llaktapika shuk shuwami tiyarka 48 Gabaonitakunaka allitami yuyarkakuna 49 Imamantatak Intika mana yaykurka 50 Ishkay warmikunaka imatapash mana manchanchu karka 51 Rutka Noemintinmi Israel llaktaman rirka 52 Gedeonka 300 soldadokunatallami akllarka 53 Jefteka paypa nishkata paktachirkami 54 Shuk sinchi sinchi runami tiyarka 55 Shuk wampraka uchilla kashpallatakmi Diosta sirvirka

PARTE 4

ISRAEL LLAKTAPI PRIMER REY TIYAY KALLARISHKAMANTA, ISRAELITAKUNATA BABILONIA LLAKTAMAN PRESO APASHKAKAMA
66 67 68 69 Jezabelka mana alli reinami karka Josafatka Jehovapimi feta churarka Ishkay wamprakunami kawsarirka Shuk kuytsami shuk runataka ayudarka 70 Jonaska shuk jatun jatun pescadorukumantami kishpirirka 71 Dioska shuk kuyaylla, alhaja paraso Allpatami rurasha nin 72 Dioska Ezequiasta ayudarkami 73 Pitak Israel llaktapika ultimo alli rey karka 74 Shuk runaka gentekunataka mana manchanchu karka 75 Chusku wamprakunatami Babiloniaman aparkakuna 76 Jerusalen llaktaka llakichi tukurkami

56 57 58 59 60 61 62 63 64 65

Israel llaktapika Saulmi primer rey karka Dioska Davidtami akllarka Davidka Goliatta wanuchirkami Davidka imamantatak pakakushpa rirka Davidka imashinatak Abigailtaka riksirka Davidka rey tukurkami Davidpa familiapika achka llakikunami tiyarka Salomonka alli yuyayta charik reymi karka Salomonmi Jehovapa jatun wasitaka rurarka Israel llaktapika ishkay reykunami manday kallarirka

PARTE 5 ISRAELITAKUNATA PRESO APASHKAMANTA, JERUSALEN LLAKTAPA PIRKAKUNATA KUTIN RURASHKAKAMA


77 78 79 80 Kimsa wamprakunaka mana uraykumurirkakunachu Shuk maki rikurishpami pirkapi escribirka Danieltaka leonkuna kawsakuk utkumanmi shitarka Israelitakunaka Babilonia llaktamanta rirkakunami 81 82 83 Israelitakunaka Jehovapimi feta churarkakuna Mardoqueopash Esterpash pikunatak karka Jerusalen llaktapa pirkakunataka kutinmi rurarkakuna

PARTE 6
84 85 86 87 88 89 90 91 92

JESUS MANARAK WACHARISHKAMANTA, JESUS WANUSHKAKAMA


93 94 95 96 97 98 99 100 101 Jesuska achka gentekunamanmi mikunata kararka Jesuska wawakunata kuyanmi Jesuska allimi yachachin karka Jesuska unkushkakunata jampirkami Jesuska rey shinami Jerusalen llaktamanka yaykurka Olivos shuti lomamanmi Jesuska rirka Shuk wasipimi Jesuska paypa apostolkunantin tantanakurka Getseman nishka jardinmanmi Jesuska rirka Jesustaka wanuchirkakunami

Shuk angelka Mariawan parlarkami Animalkuna pununa ukupimi Jesuska wacharirka Runakunaka estrellata katishpami rirkakuna Jesuska wampra kashpallatakmi Jehovapa wasiman rin karka Juanka Jesusta bautizarkami Diospa wasipi katukkunataka Jesuska llukchishpami kacharka Jesuska shuk warmiwanmi pozo ladopi parlarka Jesuska shuk urkupimi yachachirka Jesuska wanushkakunata kawsachirkami

PARTE 7
102 103

JESUS KAWSARISHKAMANTA, PABLOTA PRESO CHURASHKAKAMA


108 109 110 111 112 Damasco llaktamanmi Sauloka rikurka Pedroka Corneliopa wasimanmi rirka Timoteoka Pablota ayudanmi karka Shuk wampraka punurirkami Achka gentekunaka yakupi wa nunamantami kishpirirkakuna Pablotaka Roma llaktamanmi aparkakuna

Jesuska kawsarirkami Punkukuna wichkashka kakpipash Jesuska yaykurkallami 104 Jesuska jawa pachaman tikrarkami 105 Jerusalen llaktapimi Jesuspa katikkunaka sakirirka 106 Apostolkunaka carcelmanta llukshirkakunami 107 Estebantaka rumikunawan shitashpami wanuchirkakuna

113

PARTE 8
114 115

BIBLIAPI PROFECIAKUNAKA PAKTARINMI


116 Mana wanushpa kawsankapakka imatatak rurana kanchik

Mana alli gentekunaka nallami tukurinka Kay Allpapika shuk kuyaylla, alhaja Paraisomi tiyanka

BIBLIAPI HISTORIAKUNATA RIKSISHUNCHIK nishka libropa tapuykuna.


Historiakunapa tapuykunaka, Historia 116 tukurishka kipami tiyakun.

PARTE 1

Dios tukuyta ruray kallarishkamanta, jatun manchanay tamiya tiyashkakama


Jawa pachata rikuy. Pitak Intita, Lunata estrellakunatapash rurarka. Kay Allpapi urkukunata, shuktak cosaskunatapash pitak rurarka. Bibliapika ninmi: Diosmi tukuy tukuy cosaskunataka rurarka nishpa. Shina nishpaka Bibliaka mana llullanchu. Shinaka, imashinatak Dioska tukuy cosaskunata ruray kallarirka. Primeroka, angelkunatami Dioska rurarka. Kipamanka, gentekuna kawsachunmi Dioska kay Allpata rurarka. Chaymantami, Dioska Adantapash Evatapash rurashpa, shuk kuyaylla, alhaja Eden nishka jardinpi churarka. Paykunaka, Diospa mandashkata kasushpami kawsana karka. Shinapash, mana kasuymantami Dioska paykunataka paraisomanta llukchishpa kacharka. Adanta rurashka punchamanta, jatun manchanay tamiya tiyashka punchakunakamaka, 1.656 watakunami yallirka. Chay punchakunapika Satanaspash, mana alli angelkunapashmi jawa pachapika kawsarka. Kutin kay Allpapika, Cainpash, jatun jatun runakunapash, shuktak mana alli gentekunapashmi kawsarka. Shinapash Abel, Enoc, Noe nishka alli runakunapashmi chay punchakunapika kawsarka. Shinaka, kay PARTE 1-pika, chay punchakunapi gentekunaka imashina kawsashkatami yachakushun.

DIOSMI JAWA PACHATAPASH KAY ALLPATAPASH RURARKA

IOSMI tukuy tukuy cosaskunataka rurarka. Intita, Lunata, estrellakunata, kay Allpatapash Diosmi rurarka. Shinapash, Dioska imatatak primeroka rurarka. Primeroka, achka angelkunatami Dioska rurarka. Kay angelkunataka, imashinami Diosta rikuytaka mana ushanchik, shinallatakmi angelkunatapash mana rikuyta ushanchik. Angelkunataka jawa pachapi kawsachunmi Dioska rurarka. Dioska paypa primer angelta rurashpaka achkatami kuyarka. Shinapash, imamantatak chay angeltaka kuyarka. Rikunki. Chay primer angelka Diospa punta Churimi karka. Paymi Diostaka ayudakurka Intita, Lunata, kay Allpatapash rurashpa. Chaymantami, Dioska paypa primer angeltaka achkata kuyarka. Shinapash, kallaripika kay Allpaka imashinatak karka. Kallaripika, tukuylla Allpaka yaku tapashka, amsa amsami karka. Pipash kay Allpapi kawsaytaka mana ushanachu karka. Shinapash, Tayta Dioska munarkami gentekunaka kay Allpapi kawsachun. Shinaka, gentekuna kay Allpapi kawsachunka, Dioska imatatak rurarka. Yuyarishun, kallaripika kay Allpaka amsa amsami karka. Chaymantami Dioska nirka: Inti llukshishpa kay Allpapika puncha tiyachun nishpa. Dios shina nikpimi, punchapash tutapash tiyay kallarirka. Kutinpash yuyarishun, kallaripika Allpaka yaku tapashkapashmi karka. Chaymantami Dioska nirka: Chakishka allpa rikurichun nishpa. Dios shina nikpimi, yaku ukumantaka chakishka allpa yaku jawaman rikuri kallarirka. Shinami nukanchik Allpaka, kay dibujopi shina karka. Sisakunapash, yurakunapash, animalkunapash mana tiyarkachu. Shinaka, gentekunapash animalkunapash kay Allpapi kawsachunka, Dioska imatatak rurarka.

Jeremas 10:12; Colosenses 1:15-17; Genesis 1:1-10.

SHUK ALHAJA, KUYAYLLA 2 PARAISOMI TIYARKA


AY dibujota rikuy. Kunanka Allpaka alhaja, kuyayllami kan. Sisakunapash, yurakunapash, kiwakunapash sumaktami winashka. Elefantekunapash, leonkunapash, shuktak kuyaylla animalkunapash kunanka nami tiyan. Gentekuna kawsachunmi Dioska kay kuyaylla, alhaja Allpataka rurarka. Shinapash kay alhaja, kuyaylla Allpataka, Dioska imashinatak rurarka. Rikunki, kay Allpa alhaja, kuyaylla kachunka, Dioska verdella kiwakunatarakmi wi nachirka. Shinallatak, uchilla yurakunata kashpa jatun yurakunata

kashpapash Dioska winachirkami. Chashna tukuy laya yurakuna winakpimi kay Allpaka alhaja, kuyaylla rikurin. Ashtawankarin, chashna yurakuna wi nakpimi mishki frutakunata, granokunata charinchik. Yurakunata rurashka kipaka, Dioska tukuy laya animalkunatapash rurarkami. Pescadokunata kashpa, pajarokunata kashpapash Dioska rurarkami. Shinallatak allkukunata, misikunata, caballokunatapash Dioska rurarkami. Shinaka, tukuy laya animalkunata Dios rurakpimi, nukanchikkunaka achkata kushikushpa wasikunapipash charinchik. Yurakunata, animalkunata rurashka kipaka, Eden nishka paraso jardinta mi Dioska rurarka. Eden nishka paraisoka, shuk uchilla pushtumi karka. Chaypika achka kuyaylla animalkunami tiyarka. Shinallatak, plantakunapash sumaktami winashka karka. Dioska, tukuylla muyuntin Allpatami chay jardn shina alhaja, kuyaylla kachun munarka. Shinapash, kay dibujopika imatak illan. Chayta yachankapakka chayshuk historiata rikushunchik.
Genesis 1:11-25; 2:8, 9.

DIOSMI GENTEKUNATAKA RURARKA

IKUY kay dibujota. Kunanka nami gentekunapash tiyan. Paykunaka punta kari, punta warmimi kan. Karika Adan shutimi kan. Warmika Eva shutimi kan. Paykunataka Diosmi rurarka. Shinapash, Dioska ima shutitak kan. Dioska Jehova shutimi kan. Shinapash, Jehova Dioska imashinatak Adantaka rurarka. Rikunki, Adanta rurankapakka, Jehova Dioska nutu allpata japishpami umata, cuerpota rurashpa makikunata, chakikunatapash churarka. Chay kipami, Jehova Dioska Adanpa sinkapi pukurka. Shinami, Adanka kawsay kallarishpa, shuk alli rurashka cuerpota charirka. Adanta rurashka kipaka, Jehova Dioska Adantaka mandarkami: Kunanka tukuy laya animalkunamanmi shutita churana kanki nishpa. Dios shina mandakpimi, Adanka tukuy laya animalkunata rikuriyakurka. Kay animalkunataka kashna shutita churasha. Kutin chayshuk animalkunataka chashna shutita churasha nishpa. Shinapash, Adanka llakillami tukurka. Imamantashi Adanka llakilla tukurka. Kutin kay dibujota rikuy. Chay paraisopika, tukuy animalkunami ishkaypura ishkaypura shayanakun. Kari elefanteka warmi elefantewanmi kan. Kari leonpash warmi leonwanmi kan. Shinapash, Adanka paylla kashpami

Adanka llakilla karka. Jehova Diospash Adan llakilla kaktaka rikukur kami. Chaymantami Jehova Dioska, Adanta punuchishpa shuk costillas tulluta llukchirka. Chay costillas tulluwanmi, Adanmanka shuk warmita rurarka. Paypa warmita Adan rikushpaka achkatami kushikurka. Evapash chay alhaja, kuyaylla paraisota rikushpaka achkatami kushikushkanka. Shinami, Adanpash Evapash kusawarmi tukushpa, wawakunata charishpa kushilla, alli kawsana karka. Dioska munarkami, Adanpash Evapash kushilla mana wanushpa kawsachun. Ashtawankarin Dioska mandarkami: Tukuylla muyuntin Allpatami Eden paraisota shina alhaja, kuyayllata rurana kankichik nishpa. Dios shina mandakpika, paykunaka achkatami kushikushkanka. Shinaka yuyay, kanpashmi kay Allpataka shuk paraisota rurana kanki nikpika, manachu achkata kushikunkiman karka. Adanpash Evapash kushilla, alli kawsanakushpapash, kipamanka na mana kushilla kawsarkakunachu. Imamantatak na mana alli kawsarkakuna. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Salmo 83:18, NM; Genesis 1:26-31; 2:7-25.

IKUY kay dibujota. Adanta, Evataka Ed en nishka jardinmanta llukchishpami kachakun. Imamantashi paykunataka paraisomanta llukchishpa kachakun. Adanpash Evapash shuk jatun juchatami rurarka. Chaymantami, Jehova Dioska paykunataka Eden nishka jardinmanta llukchishpa kachakun. Shinaka, ima jatun juchatatak rurarkakuna. Rikunki. Jehova Dioska paykunataka mandarkami: Tukuy yurakunamanta japishpa mikunallami kankichik. Shinapash, jardn chawpipi tiyakuk yuramantaka ama mikunkichikchu. Chay yuramanta mikushpaka wanunkichikmi nirkami. Chay yuraka nukapami kan nishpami, Jehova Dioska chay yuramantaka ama mikunkichikchu nirka. Shinaka yuyay, shuktak gentekunapa cosaskunata japinaka allichu kan. Mana, mana allichu kan. Shinapash, Adanpash Evapash Diosta kasurkakunachu. Rikunki. Shuk punchaka Evallami Eden nishka jardinpika purikurka. Paylla purikushkata rikushpami shuk culebraka Evataka nirka: Dios ama mikunkichu nishka yuramantaka, japishpa mikunallami kanki nishpa. Shinapash yuyari, Jehova Dioska culebrakuna parlachunka mana rurarkachu. Shinaka, pitak chay culebrataka parlachikurka. Yuyari: Kay Allpata manarak rurashpaka, Jehov a Dioska achka angelkunatami rurarka. Angelkunata rikuytaka mana ushanchikchu. Chay angelkunamantaka, shuk angelmi mana alli tukurka. Chay mana alli angelmi yuyay kallarirka: Nukami Dios shina mandana kani. Nukatami tukuykunaka kasuna kan nishpa. Shinaka, chay mana alli angelmi culebrataka parlachirka. Chay mana alli angelka Evata pantachinkapakllami nirka: Chay yuramantaka mikuylla. Kanka Dios shinami tukuyta yachakrinki nishpa. Chay mana alli angel nishkata krishpami, Evaka mikurka. Ashtawankarin, pay mikushka kipapash Evaka Adantaka nirkami: Jayka, kanpash mikuylla nishpa. Shinami, Adanpash Evapash Diosta mana kasushpa, jatun juchata rurarkakuna. Chaymantami Jehova Dioska, Eden nishka jardinmanta paykunataka llukchishpa kachakun. Eden nishka jardn na mana tiyakpipash, Dioska shamuk punchakunapika tukuylla Allpatami chay jardinta shina rurasha nin. Kipa historiakunapimi yachakushun, imashinami kanpash kay Allpa shuk paraso tukuchun ayudayta ushanki. Adantapash Evatapash paraisomanta llukchishpa kachakpika, paykunaka imatak tukurka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Genesis 2:16, 17; 3:1-13, 24; Apocalipsis 12:9.

ADANTA EVATAKA PARAISOMANTA LLUKCHISHPA KACHANMI

DEN nishka jardinmanta llukchishpa kachakpika, Adanpash Evapash na mana kushilla, alli kawsarkakunachu. Mikunkapak nishpa tarpukpipash kashakuna, mana alli kiwakunallami winarka. Shinallatak, Diosta mana kasuymantaka na mana Diospa amigokuna karkachu. Ashtawankarin, asha ashami paykunaka rukuyashpa, payayashpa katirkakuna. Kipamankarin, Dios nishka shinaka wanurkakunami. Paraisomanta llukshishka kipami, Adanpash Evapash wawakunata charirka. Chaymantami paykunapa

KAY ALLPAPIKA ACHKA LLAKIKUNAMI TIYAY KALLARIRKA

wawakunapash asha asha rukuyashpa, payayashpa wanurkakuna. Adanpash Evapash Jehovata kasushpaka, paykunapash paykunapa wawakunapash kushilla, allimi kawsanman karka. Mana pipash asha asha rukuyashpa, payayashpa, unkushpaka wanunmanchu karka. Gentekuna wa nuchunka Dioska mana munanchu. Chaymantami Dioska nin: Shamuk punchakunapika, tukuy unkuykunata chinkachishpami tukuylla Allpataka shuk kuyaylla paraisota rurasha nishpa. Chay punchakunapika,

tukuy gentekunawanmi amigokuna kashun. Ashtawankarin, Diospa amigokunapash tukushunmi. Jehova Diosta na mana kasuymantaka, Evaka achka llakikunatami charirka. Wawakunata unkushpapash, achka nanaywanmi unkurka. Kipamanka, Adanka Evawanka achka wawakunatami charirkakuna. Paykunapa punta churitaka Ca n nishpami shutichirka. Kutin, paykunapa kati churitaka Abel nishpami shutichirka. Shinapash, kay churikunaka imatak tukurka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Genesis 3:16-23; 4:1, 2; Apocalipsis 21:3, 4.

ABELKA ALLIMI KARKA, KUTIN CAINKA MANA ALLICHU KARKA

AY dibujota rikuy. Kay ishkay runakunaka Adanpa Evapa churikunami kan. Paykunapa shutikunaka Can, Abelmi kan. Cainka granokunata, frutakunata, verdurakunata tarpushpami kawsan karka. Kutin, Abelka ovejakunata alli cuidashpa, kuyashpami winachin karka.

Shuk punchaka, Cainpash Abelpash Tayta Diosman shuk regalota aparkakunami. Cainka pay tarpushka frutakunata, verdurakunatami aparka. Kutin, Abelka paypa ashtawan alli ovejatami aparka. Jehova Dios, Abelpa regalota rikushpaka achkatami kushikurka. Shinapash, Cainpa regalota rikushpaka, Jehovaka mana kushikurkachu. Imamantatak Jehovaka mana kushikurka. Yuyarishun: Cainka frutakunata, verdurakunata Diosman apashpapash, paypa wawki Abeltaka mana kuyarkachu. Shina mana alli kakpimi, Jehova Dioska Cainpa regalota rikushpaka mana kushikurka. Shinapash, Abelka paypa wawki Caintapash, Jehova Diostapash achkatami kuyan karka.

Chaymantami, Jehova Dioska Abelpa regalota rikushpaka achkata kushikurka. Can paypa wawki Abelta mana kuyakpimi, Jehova Dioska Caintaka nirka: Can, mana shinachu kana kanki nishpa. Jehova shina nikpipash, Cainka mana Diostaka kasurkachu. Ashtawankarin, Cainka achkata pinarishpami paypa wawki Abeltaka, jaku nukawan purishun nishpa pushashpa rirka. Na chulunlla pushtuman chayashpaka, Cainka sinchita wak tashpami Abeltaka wanuchirka. Shinaka yuyay, manachu Cainka shuk jatun juchata rurarka. Abel wanukpipash, Jehova Dioska Abeltaka mana kunkarkachu. Imamantatak Abeltaka mana kunkarka. Yuyari, Abelka alli alli runami karka. Jehova Dioska alli gentekunataka mana kunkanchu. Shinaka, shamuk punchakunapi ka paraso Allpapi kawsachunmi, Jehova Dioska Abeltaka kawsa chinka. Kutinka na mana Abelka wanunkachu. Shinaka, Abel kawsarikpika, manachu kanka Abelta riksinkapak munankiman. Can paypa wawki Abelta wanuchikpika, Jehova Dioska achkatami pi narirka. Chaymantami Caintaka nirka: Kantaka na mana rikunayanchu. Kaymanta llukshishpa ri nishpa. Jehova shina nikpimi, Cainka paypa tukuylla familiata sakishpa, karu karupi kawsankapak rirka. Shinapash, shuk panitaka Cainka pushashpami rirka. Kay panimi kipamanka Cainpa warmi tukurka. Kipa watakunamankarin, Cainka paypa paniwanka achka wawakunatami charirka. Shinallatak, Adanpa Evapa shuktak wawakunapash, paykunapura kasarashpami wawakunata charirka. Shinami, kay Allpapika achka gentekuna tiyay kallarirka. Shinapash, chay gentekunaka ima laya gentekunatak karka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Genesis 4:2-26; 1 Juan 3:11, 12; Juan 11:25.

SHUK MANA MANCHAK, ALLI RUNAMI TIYARKA


AY Allpapi achka achka gen tekuna mirashpaka, Can shinami mana alli cosaskunata rurashpa kawsan karka. Achka mana alli gentekuna tiyakpipash, Enoc nishka runaka Jehova Diosta alli adorashpami kawsan karka. Shinapash, imamantatak achka gentekunaka mana alli cosaskunatalla rurashpa kawsan karka. Yuyari, shuk mana alli angelmi Evataka pantachirka. Bibliapika chay mana alli angeltami, Satanas nishpa shutichin. Satanasmi tukuy gentekuna mana allikuna tukuchun munan. Gentekuna mana allikuna tukukpimi, Jehova Dioska Enoctaka mandarka: Tukuy gentekunaman willakri, Tayta Dioska tukuy mana alli gentekunataka tukuchikrinmi nishpa. Enoc shina nishpa willakpika, chay mana alli gentekunaka achkatami pinarirka. Wakinkunakarin, Enoctaka wanuchinkapakmi munarkakuna. Wanuchinkapak munakpipash, Jehova mandashka shinami Enocka willashpa katirka.

Jehova Diospash Enoctaka rikuriyakurkami. Chaymantami, mana alli gentekunapa chawpipi kawsashpa katichunka, Jehovaka mana sakirka. Enocka, 365 watakunatallami kawsarka. Imamantatak ninchik Enocka 365 watakunatallami kawsarka nishpa. Rikunki. Chay punchakunapi gentekunaka achka watakunatami kawsan karka. Enocpa churi Matusalenka, 969 watakunatami kawsarka. Shinaka, chay punchakunapi gentekunawan rikukpika, Enocka asha watakunatallami kawsarka. Enoc wanushka kipakarin, gentekunaka ashtawan millay millaykunami tukurka. Bibliapi nishka shinaka, chay gentekunaka mana alli cosaskunata ruranatallami yuyashpa kawsan karka. Tukuy muyuntin Allpapi gentekunaka, shuktak gentekunata llakichishpallami kawsan karka. Shinaka, gentekuna mana allikunata rurashpa kawsachunka, Satanaska imatatak rurarka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Genesis 5:21-24, 27; 6:5, 11-13; Hebreos 11:5; Judas 14, 15.

JATUN JATUN RUNAKUNAMI TIYARKA

UYASHUN: Wasi punkutapash ashtawan yalli, jatun jatun runa shamukukta rikushpaka, manachu achkata mancharinchikman. Ari, achkatami mancharinchikman. Nawpa punchakunapika, shina manchanay jatun jatun runakunami kay Allpapika kawsarka. Bibliapika ninmi: Kay jatun jatun runakunaka, angelkunapa wawakunami karka nishpa. Shinapash yuyay, angelkunaka wawakunata charita ushanchu. Yuyarishun, Satanaska mana alli angelmi kan. Paymi tukuy gentekunapash, shuktak angelkunatapash pay shina, mana allikuna tukuchun munarka. Chaymantami Satanaska angelkunataka nikurka: Kankunaka mana Diostaka kasunachu kankichik nishpa. Satanas shina nikukpimi wakin angelkunaka Sa tanaspa lado tukushpa, Diostaka na mana kasurkakuna. Ashtawankarin, jawa pachapipash na mana kawsankapak munashpami, kay Allpaman shamurkakuna. Kay Allpaman shamushpaka, gentekuna shina aychayuk, tulluyukmi tukurkakuna. Shinapash, imamantatak shina tukurka. Rikunki. Bibliapika ninmi: Chay mana alli angelkunaka kay Allpapi kuyaylla, alhaja warmikunawan kasarankapakmi kay Allpamanka shamurka nishpa. Shinapash, Bibliapi nishka shinaka, chay mana alli angelkunaka shuk jatun juchatami rurarkakuna. Imamantatak Bibliapika shina nin. Yuya ri, angelkunataka jawa pachapi kawsachunmi Jehova Dioska rurarka. Kay Allpaman shamushpa warmikunawan kasarachunka, Jehova Dioska mana rurarkachu. Chay mana alli angelkuna kay Allpapi warmikunawan wawakunata charikpika, chay wawakunaka gente wawakuna shinaka mana karkachu. Chay wa wakunaka, ashtawan ashtawan winashpami jatun jatun, sinchi runakuna tukurka. Chay jatun jatun runakunaka, manchanay millay millay runakunami karka. Paykunami shuktak gentekunataka makashpa, shuwashpa, llakichishpa kawsan karka. Tukuy gentekunapash paykuna shina millay millaykuna tukuchunmi munan karka. Chay punchakunapika, Enocka nami wanushkarka. Kunanka, Noe shuti, alli alli runami kawsarka. Noepash, Diospa tukuy mandashkakunata kasushpami kawsan karka. Shuk punchaka, Jehova Dioska Noemanka nirkami: Kay mana alli genteku nawanka na mana ushanichu. Paykunataka tukuchishpami sakikrini nishpa. Mana alli gentekunata tukuchishpapash, Jehova Dioska Noeta, paypa familiata, achka animalkunatapash kishpichirkami. Shinapash, imashinami paykuna kishpirishkataka shamuk historiakunapimi yachakushun.

Genesis 6:1-8; Judas 6.

NOEKA SHUK JATUN ARCATAMI RURARKA

OEKA warmiyuk kimsa churiyukmi karka. Paypa kimsa churikunaka Sem, Cam, Jafet shutikunami karka. Paykunapash warmiyukkunami karka. Shinaka, Noepa familiapika 8-purakunami karka. Shuk punchaka, Jehova Dioska Noetaka mandarkami: Shuk arcata ruray nishpa. Chay arcaka, shuk jatun jatun caja shinami kana karka. Yakupi wampunallapashmi kana karka. Dioska Noetaka nirkapashmi: Chay arcataka kimsa pisota ruranki. Shinallatak, chikan chikan ukukunatapash ruranki nirkami. Chay chikan chikan ukukunaka mikunakunata churankapak, Noepa familiakuna, animalkuna kawsachunmi karka. Dioska Noemanka nirkapashmi: Tukuy kay Allpapi mana alli gentekunata tukuchinkapakka, manchanaytami tamiyachikrini. Chaymanta, arcaman yaku ama yaykuchunka, arcataka breawan pintanki nirka. Ashtawankarin Dioska nirkami: Arca ukuman mana yaykushka gentekunaka, tukuyllami wa nunka nishpa. Tayta Dios shina nikpimi Noepash, paypa churikunapash chay jatun arcataka utka ruray kallarirkakuna. Shinapash, mana alli gentekuna paykunata rikushpaka achkatami asirkakuna. Tayta Dioska mana alli gentekunata tu kuchikrinmi nishpa Noe willakukpipash, paykunaka mana krirkakunachu. Ashtawankarin, maytashi tamiyanka nishkakunami manchanayta asishpa, mana allikunatalla rurashpa kawsanakurka.

Chay jatun arcata rurankapakka, Noepash paypa familiapash achka watakunatami sinchita trabajarkakuna. Arcata rurashpa na tukuchikpimi, Dioska Noetaka nirka: Kunanka, tukuy laya animalkunatami chay arca ukumanka yaykuchina kanki. Wakin animalkunataka ishkay ishkay yaykuchinki. Kutin shuktak animalkunataka 7, 7-mi yaykuchina kanki. Shinallatak, tukuy laya pajarokunatapash arca ukumanka yaykuchinki nirkami. Dios shina mandakpimi, Noeka Diospa tukuy mandashkakunata paktachirka. Animalkunata na yaykuchishka kipaka, Noepash paypa familiapash arca ukuman yaykurkakunami. Paykuna yaykushka kipaka, Dioska arca punkutaka alli wichkashpami sakirka. Punkuta wichkashka kipami, Noepash paypa familiapash Jehova Dioska nallami tamiyachinka nishkakuna shuyanakurka. Kunanka yuyashun: Kan arca ukupi kashpaka, Dioska nallami tamiyachinka nishpa shuyakunkimanchu karka.
Genesis 6:9-22; 7:1-9.

KAY ALLPAPIKA SHUK JATUN MANCHANAY TAMIYAMI TIYARKA

10

RCAMAN mana yaykushka gentekunaka, mana alli cosaskunatalla rurashpami kawsanakurka. Ashtawankarin, maytashi tamiyanka nishkakunami paykunaka achkata asinakurka. Shinapash, Noe nishka shinaka, shuk punchaka napashmi tamiyay kallarirka. Tamiyashpaka baldewan yakuta tallikun shinami tamiyarka. Chaypimi gentekunaka arcaman yaykunkapak munarkakuna. Shinapash, Jehova Dioska pipash ama yaykuchun nishpami, arca punkutaka alli alli wichkashpa sakirka. Manchanayta tamiyakpika, tamiya yakuka asha ashami kay Allpataka tapay kallarirka. Chay tamiya yakuka, manchanayta wakashpami jatun yurakunata, jatun rumikunata, tukuy ima rikurishkakunatapash aparka. Gentekunapash achkata mancharishkakunami loma jawakunaman wicharkakuna. Chaypimi gentekunaka ninakurka: Imamantashi Noe

nishkataka mana uyarkanchik. Arca punku paskariyakukpillatak, imamantashi mana yaykurkanchik nishpa. Tamiyashpaka, 40 punchakunakama, 40 tutakunakamami achkata tamiyakurkalla. Chaymantami, tamiya yakuka jatun urkukunatapash tukuy tukuyta taparka. Dios nishka shinaka, arca ukuman yaykushkakunallami kishpirirka. Noepash paypa churikunapash alli allimi arcataka rurashkarka. Chaymantami, chay arcaka shuk barco shina yakupika wampurkalla. Manchanayta tamiyakushpapash, shuk punchaka na mana ashtawan tamiyarkachu. Intipash kutinmi llukshirka. Shinapash, tukuylla muyuntin Allpaka yaku tapashkami karka. Arcallami chay yakupika wampukurka. Shinami, tukuylla jatun jatun runakunapash, paykunapa mamakunapash, shuktak mana alli gentekunapash wanurkakuna. Shinapash, chay jatun jatun runakunapa taytakunaka, imatak tukurka.

Yuyari: Chay jatun jatun runakunapa taytakunaka, angelkunami karka. Chay angelkunaka, jawa pachata sakishpami kay Allpaman shamurkakuna. Kay Allpapi kawsankapakka, gentekuna shina aychayuk, tulluyukmi tukurka. Chaymantami, achka manchanayta tamiyakpika, paykunapa aychayuk, tulluyuk cuerpokunataka sakishpa jawa pachaman tikrarkakuna. Mana alli angelkuna jawa pachaman tikrakpika, alli angelkunawan kutin tantanakushpa kawsachunka, Jehova Dioska na mana sakirkachu. Chay mana alli angelkunami Satanaspa angelkuna tukurka. Kay angelkunatami, Bibliapika demoniokuna nishpa shutichin. Jehova Dioska, kay Allpa yaku tapashka kachunka mana munarkachu. Chaymantami, achkata wayrachishpa chay yakukunataka asha asha chakichi kallarirka. Shinami, pichka killakuna kipaka chay arcaka shuk jatun urku jawapi sakirirka. Kutin ishkay killa yallikarin, nami urku umakunapash rikuri kallarirka. Yakukuna chakirikushkata yachankapakka, cuervo nishka, yana pajarotami Noeka kanchaman kacharka. Shinapash, maypi tiyarinata mana tarishpaka, kutinmi arcamanka tikrarka. Chay yana pajarota kutin kutin kanchaman kachakpipash, chay yana pajaroka kutin kutinmi arcamanka tikran karka. Kipamanka, Noeka shuk palomatapashmi kanchaman kacharka. Chay palomapash maypi tiyarinata mana tarishpaka, arcaman tikrarkami. Kipamanpash kutinmi Noeka palomataka kanchaman kacharka. Kay viajeka, shuk uchilla olivo ramata picopi apashpami palomaka tikramurka. Noeka kutinpashmi palomataka kanchaman kacharka. Shinapash, kay viajeka maypi kawsanata tarishpaka, palomaka na mana arcamanka tikrarkachu. Tamiya yakukuna chakirishka kipami, Tayta Dioska Noetaka nirka: Kunanka kanpash, kanpa familiapash, animalkunapash arcamantaka llukshichiklla nishpa. Paykunaka wata yallitami chay arca ukupika kawsarkakuna. Kunanka yuyay, arcamanta llukshishpaka manachu paykunaka achkata kushikushkanka.
Genesis 7:10-24; 8:1-17; 1 Pedro 3:19, 20.

PARTE 2

Jatun manchanay tamiya tiyashkamanta, israelitakuna Egiptomanta llukshishkakama


Jatun manchanay tamiyamantaka, 8 gentekunallami kishpirirka. Shinapash, kipa punchakunapika kutinmi achka waranka waranka gentekuna kay Allpapika tiyay kallarirka. Jatun manchanay tamiya tiyashka punchakunamantaka, 352 watakuna kipami, Abrahanka wacharirka. Dios nishka shinaka, Abrahanka shuk churitami charirka. Chay churika Isaac shutimi karka. Kipamanka, Isaacpash ishkay churikunatami charirka. Kay ishkay churikunamantaka, Jacobtami Jehova Dioska akllarka. Jacobka 12 churikunatapash, ushushikunatapash charirkami. Jacobpa 10 churikunaka, paykunapa wawki Josetaka mana rikunayachinchu karka. Chaymantami, Egipto llaktapi esclavo shina kawsachun katurkakuna. Shinapash, kipamanka Joseka Faraonpa kati mandakmi tukurka. Jatun yarikay punchakuna tiyakpika, Josepa wawkikunaka Josepakmanmi rirka. Chaypi Joseka yachankapak munarka, paypa wawkikunaka mana allikuna kashpa katinrakchu imami. Kipamanka, Jacobka paypa tukuy familiakunantinmi, Egipto llaktapi kawsankapak rirka. Jacobpa familiakunatami israelitakuna nishpa riksin karka. Abrahan wacharishkamantaka, 290 watakuna kipami israelitakunaka Egipto llaktapi kawsankapak rirka. Egipto llaktapika, 215 watakunatami israelitakunaka kawsarkakuna. Jose wanushka kipaka, egipciokunaka esclavokunata shinami israelitakunataka tratay kallarirka. Shinapash kipamanka Moisesmi wacharirka. Moisestami Jehova Dioska akllarka israelitakunata Egipto llaktamanta lluchichun. Kay PARTE 2-pika, 857 watakunapi imashina kawsay tiyashkatami yachakukrinchik.

IMAMANTATAK KUYCHIKA TIYAY KALLARIRKA 11


IKUY kay dibujota. Noepash paypa familiapash, imatatak arcamanta llukshishkantin ruranakun. Paykunaka Diosta agradi cishpami, shuk altar jawapi animalkunata wanuchishpa rupachinakun. Chay kushnika, Jehovapa nawpakman rishpa, mishkilla ashnachun nishpami chashna ruranakun. Paykuna shina agradicinakukpika, Jehova Dioska achkatami kushikurka. Chaymantami Jehov a Dioska Noemanka nirka: Gentekunataka kutinka na mana tamiyawanka tukuchishachu nishpa. Ashtawankarin, paykunataka kashna nishpami Tayta Dioska bendiciarka: Kunanka wawakunata charinkichik. Achkakuna tukushpa, kay Allpa pachapi juntankichik nishpa.

Yuyarishun, Jehova Dioska Noemanka nirkami: Kay Allpataka kutinka na mana achkata tamiyachishpa yakuwan tapashachu nishpa. Shinaka, gentekuna Jehova nishkata yuyarichunka, Jehova Dioska imatatak rurarka. Jehova Dioska shuk kuychitami churarka. Wakinpika, tamiyashka kipa, Inti llukshikpimi kuychika rikurin. Kanpash manachu kuychitaka rikushkanki. Imashinami kay dibujopi rikunki, kuychika alhaja, kuyaylla colorkunatami charin. Kuychita churashpami Jehova Dioska nirka: Nuka kuychika puyukunapimi rikurinka. Kay kuychita rikushpami nukaka yuyarisha gentekunata, animalkunata kutinka na mana achka tamiyawan tukuchishachu nishkata nirka. Shinaka, kuychita rikushpaka imatatak yuyarina kanchik. Jehova Dios kutinka na mana tamiyawanka gentekunata tukuchishachu nishkatami, yuyarina kanchik.
Genesis 8:18-22; 9:9-17.

GENTEKUNAKA SHUK JATUN TORRE WASITAMI RURARKA

12

RCAMANTA llukshishka kipaka, Noepa kimsa churikunaka achka wawakunatami charirka. Chay wawakunapash kasarashpaka, achka wawakunatami charirka. Shinami kay Allpapika, achka achka gentekuna kutin tiyay kallarirka. Chay punchakunapika, Nemrod nishka runami kawsarka. Payka Noepa nietopa churimi karka. Nemrodka millay millay runami karka. Payka animalkunata, gentekunata japishpami wanuchin karka. Nemrodka tukuy gentekunata mandankapak munashpami, payllatak rey tukurka. Chaymantami, Dioska Nemrodtaka mana rikunayachin karka. Nemrodpa punchakunapi tukuy gentekunaka, shuklla shimitami parlan karka. Nemrodka chay gentekunata mandankapak munashpami, paywan purikuk gentekunataka nirka: Kay llaktapilla tantanakushpa kawsashun, shuk jatun torre wasitapash rurashun nishpa. Chaymantami kay dibujopi gentekunaka, ladrillokunata ruranakun. Gentekuna chay jatun torre wasita rurakukpika, Jehova Dioska achkatami pinarirka. Imamantatak Jehova Dioska pinarirka. Yuyari, Jehova Dioska munarkami gentekunaka tukuy muyuntin Allpapi kawsachun. Shinapash, chay gentekunaka kay pushtupilla kawsashun nishpami, shuk jatun torre wasita ruranakurka. Chay gentekunaka, tukuy gentekuna paykunatalla respetachunmi chay jatun torre wasitaka ruranakurka. Shinaka, gentekuna Diosta respetachunka mana munarkachu.

Gentekuna shina mana alli yuyaykunata charikpimi, Dioska chay jatun torre wasitaka mana rurachun sakirka. Shinaka, Dioska imatatak rurarka. Yuyari, chay punchakunapi gentekunaka shuklla shimitami parlan karka. Chaymantami, Jehova Dioska chikan chikan shimikunata gentekunataka parlachirka. Shinami gentekunaka na mana intindirita usharka. Chaymantami, chay llaktataka Babel, mana kashpaka Babilonia nishpa shutichirka. Gentekuna na mana intindirita ushashpaka, Babel llaktapi kawsan kapakka na mana munarkakunachu. Chaymantami, chay shimikunatallatak parlak gentekunapura tantanakushpa, shuktak shuktak llaktakunapi kawsankapak rirka.
Genesis 10:1, 8-10, NM; 11:1-9.

ABRAHANKA DIOSPA AMIGOMI KARKA

13

RCAMANTA llukshishka kipaka, wakin gentekunaka Ur nishka llaktamanpash kawsankapak rirkami. Chay llakta gentekunaka charik charikkunami karka. Shinapash, Ur llaktapi kawsak gentekunaka, Babel llaktamanta gentekuna shinami yanka dioskunata adoran karka. Paykunaka mana Noe shina, Sem shina Jehovata adoranchu karka. Jatun manchanay tamiya tiyashka punchakunamantaka, 350 watakuna kipami Noeka wanurka. Shinapash, ishkay watakuna kipaka, Abrahan nishka runami wacharirka. Abrahanka paypa familiantinmi Ur llaktapi kawsan karka. Jehova Dioska achkatami Abrahantaka kuyan karka. Shuk punchaka, Jehova Dioska Abrahantaka mandarkami: Kanpa llaktatapash, kanpa familiatapash sakishpa, nuka rikuchishka llaktaman ri nishpa. Shinapash, Abrahanka Ur llaktapi alli cosaskunata sakishpa rirkachu. Ari, rirkami. Abrahanka Diospa tukuy mandashkakunatami kasun karka. Chaymantami Abrahantaka, Diospa amigo nishpa riksin karka. Ur llaktamanta Abrahan rishpaka, paypa warmintin, paypa tayta Tare nishkantin, paypa sobrino Lot nishkantinmi rirka. Ur llaktamanta na karu karuta rishpaka, Haran nishka llaktamanmi chayarkakuna. Chay llaktapimi Abrahanpa taytaka wanurka. Haran llaktamantaka, Canaan llaktamanmi Abrahanka paypa familiantin rirka. Chay llaktaman chayakpimi, Jehova Dioska Abrahantaka nirka: Rikuy, kay Allpatami kanpa tukuy wawakunamanka kusha nishpa. Shina nikpimi, Abrahanka Canaan llaktapi carpa wasikunata shayachishpa, chaypi kawsay kallarirka. Jehova Diospa bendicionwanka achka ovejakunata, shuktak achka animalkunatapashmi Abrahanka charirka. Shinallatak, achka trabajakkunatapash charirkami. Shinapash, Abrahanpa warmika mana wawakunata charita usharkachu. Shinami, Abrahan na 99 watakunata charikpi, Jehova Dioska Abrahantaka kashna nirka: Nukami kantaka nini, kanmi achka achka gentekunapa tayta tukukrinki nishpa. Kunanka yuyay: Sarapash Abrahanpash na rukullakuna kashpaka, wawakunata charita usharkachu.
Genesis 11:27-32; 12:1-7; 17:1-8, 15-17; 18:9-19.

ABRAHANKA ACHKA FETA CHARISHKATAMI RIKUCHIRKA

14

IKUY kay dibujota. Abrahanka shuk cuchillowanmi shayakun. Payka paypa churitami wanuchikrikunyarin. Imamantashi Abrahanka paypa churitallatak wanuchikrikun. Shinapash, imashinatak Sarapash Abrahanpash shuk churita charirkakuna. Yuyari: Jehova Dioska Saratapash Abrahantapash nirkami: Shuk churita charikrinkichikmi nishpa. Shinapash, paykunaka nami rukullakuna karka. Mana krinay shinata nikpipash, Abrahanka yuyarkami: Diospa ayudawanka shuk churita charishami nishpa. Shinaka, paykunaka shuk churita charirkakunachu. Ari. Jehova Dios nishka shinaka, Abrahanka na 100 watakunata cha rishpa, kutin Saraka na 90 watakunata charishpapash shuk churita charirkakunami. Chay churitami Isaac nishpa shutichirkakuna. Isaac na jatun kakpika, Jehovaka yachankapak munarkami Abrahanka mashna feta charishkata. Chaymantami Jehova Dioska, Abrahan nishpa ka yarka. Jehova Dios shina kayakpimi Abrahanpash, kaypimi kani nirka. Shina nikpimi Dioska Abrahantaka nirka: Kanpa kuyashka, shuklla churi Isaacta pushashpa, nuka rikuchishka urkuman ri. Chaypimi kanpa churitaka wanuchishpa nukaman kuna kanki nirka. Jehova Dios shina nikpimi, Isaacka nuka kuyashka shuklla churimari kan nishpa, Abrahanka achkata llakirirka. Shinapash yuyarishun, Jehova Dioska Abrahantaka nirkami: Kanpa wawakunami Canaan llaktapika kawsanka nishpa. Shinaka, Isaac wanukpika, imashinashi Abrahanpa wawakunaka Canaan llaktapi kawsanman karka. Dios nishka imashina paktarinataka, Abrahanka mana yacharkachu. Shinapash, Abrahanka tukuypimi Diostaka kasurka. Shinami Abrahanka, Jehova Dios mandashka urkuman Isaactaka pu shashpa rirka. Urkuman na chayashpaka, Abrahanka Isaacpa makikunata watashpami altar jawapi churarka. Shina rurashpami, Abrahanka cuchillota japishpa Isaactaka na wanuchikrikurka. Chaypimi Jehova Diospa angelka, Abrahan, Abrahan nishpa kaparirka. Shina nikpimi, Abrahanka kaypimi kani nirka. Shina nikpimi Dioska Abrahantaka nirka: Kanpa churitaka ama wanuchi chu. Kan nukapi feta charishkataka nami yachani. Kanka, kanpa shuklla churitapash mana mitsawashkankichu nirka. Imashinami kay historiapi yachakushkanchik, Abrahanka achka fetami Diospika charirka. Abrahanka krirkami, nuka churi wanukpipash Jehova

Dioska kawsachinkallami nishpa. Abrahan paypa churita wanuchichunka Jehova Dioska mana munarkachu. Chaymantami, Jehova Dioska shuk kari ovejata yurapi trankarichishpa nirka: Isaacta wanuchinapak rantika, kay Genesis 21:1-7; 22:1-18. kari ovejata wanuchishpa nukaman kuway nishpa.

OTKA paypa familiantinmi, Abrahanwan Canaan llaktapi kawsan karka. Shuk punchaka, Abrahanka Lottaka nirkami: Kay allpaka uchillami kan. Kanpa animalkunapash, nukapa animalkunapash na mana kay allpapika paktanchikchu. Shinaka, kan shuk ladoman rikpika, nukaka chayshuk ladomanmi risha nirka. Abrahan shina nikpimi, Lotka Jordan allpakunaman risha nirka. Chay allpakunapika yakupash, achka verdella kiwakunapash animalkunapakka tiyarkami. Shinami Lotka paypa familiakunantin, animalkunantin, Sodoma nishka uchilla llaktapi kawsankapak rirka. Sodoma llaktamanta gentekunaka mana allikunatalla rurashpami kawsan karka. Chaymantami Lotka, achkata pinashpa chay gentekunataka rikun karka. Jehova Diospash achkata pinarishpami, ishkay angelkunata Lotpakman kacharka. Chay angelkunaka Lotmanka nirkami: Dioska, Sodoma, Gomorra nishka mana alli llaktakunataka tukuchikrinmi nishpa.

LOTPA WARMIKA WASHAMAN TIKRARISHPAMI RIKURKA

15

Chay ishkay angelkunaka Lottaka nirkapashmi: Kanpa warmita, kanpa ushushikunatapash japishpa utka kay llaktamanta llukshishpa ri nishpa. Shinapash, paykunaka mana utka llukshirkakunachu. Chaymantami chay ishkay angelkunaka, makimanta aysashpa llukchirkakuna. Ashtawankarin, shuk angelka paykunataka nirkami: Ama wa nunkapakka urku jawakunaman utka kallpankichik. Washamanllapash ama tikrarishpa rikunkichikchu nishpa. Lotpash, paypa ushushikunapash angelkuna nishkata uyashpami, Sodoma llaktamantaka kallpashpa rirkakuna. Paykunaka washamanllapash mana tikrarishpa rikurkakunachu. Shinapash, Lotpa warmika angel nishkata mana kasushpami shayarishpa sakirirka. Ashtawankarin, Sodoma llaktapi cosaskunataka llakishpami tikrarishpa rikurka. Chaymantami Lotpa warmika, imashinami kay dibujopi rikunki, kachi rumi tukurka. Imashinami kay historiapi yachakushkanchik, Dioska payta kasuk gentekunataka kishpichinmi. Shinapash, payta mana kasuk gentekunataka, Dioska mana kishpichinchu.
Genesis 13:5-13; 18:20-33; 19:1-29; Lucas 17:28-32; 2 Pedro 2:6-8.

ISAACKA SHUK ALLI WARMIWANMI KASARARKA 16


IKUY chayta shamukuk warmita. Payka Rebecami kan. Kutin kaypi shayakuk karika, Isaacmi kan. Rebecaka Isaacwan kasarankapakmi shamukun. Shinapash, imashinatak paykunaka riksirirka. Rikunki, Isaacpa tayta Abrahanka, Canaan llaktamanta warmikunawan Isaac kasarachunka mana munarkachu. Chay warmikunaka, yanka dioskunata adorak warmikunami karka. Chaymantami payta sirvik runataka Abrahanka nirka: Haran llaktaman rishpa, nuka familiapuramanta shuk alli warmita maskashpa nuka churiwan kasarachun pushamukri nishpa. Abrahan shina nishkantinmi, Abrahanta sirvik runaka 10 camellokunata japishpa Har an llaktaman ri kallarirka. Haran llaktaman na

amsayakukta chayakushpaka, shuk pozo ladopimi Abrahanta sirvik runaka samankapak shayarirka. Chaypimi payka rikurka, Haran llaktamanta warmikunaka pozomanta yakuta llukchinkapak shamukukta. Chaymantami, Abrahanta sirvik runaka kashna nishpa Jehova Diostaka manarka: Jehova Dioslla, Isaacpa warmi tukunata akllashpa ayudaway. Kan akllashka warmika, nukamanpash nuka camellokunamanpash yakuta kuchun nirka. Abrahanta sirvik runa shina nishpa manakukpillatakmi, Rebeca nishka warmika, pozomanta yakuta llukchinkapak shamurka. Chaypimi, Abrahanta sirvik runaka, nukaman yakuta kuway nishpa manarka. Shina nishpa manakpimi, Rebecaka jayka upiyaylla nishpa yakuta kurka. Ashtawankarin, kanpa camellokunapash yakunayachikunkami nishpaka, kutin kutinmi yakuta ashtashpa camellokunamanka upiyachirka. Camellokunaman yakuta kushpa tukuchikpika, Abrahanta sirvik runaka Rebecataka nirkami: Kanka pipa ushushitak kanki. Manachu kunan tuta, kanpa wasipi posadata kuwankiman nishpa. Shina nikpimi Rebecaka nirka: Nuka taytaka Betuel shutimi kan. Nuka wasimanpash shamunallami kanki nirka. Betuelmi nuka tayta nikta uyashpami, Abrahanta sirvik runaka cuenta japirka, Betuelka Abrahanpa sobrino kashkata. Chaymantami, Abrahanta sirvik runaka kunkurishpa Jehova Diostaka nirka: Pagui Jehova Dioslla. Kanmi nukataka Abrahanpa familiapakman pushamuwashkanki nishpa. Betuelpa wasipi kashpami, Abrahanta sirvik runaka nirka: Abrahanka kanpa ushushi paypa churi Isaacwan kasarachunmi munan nishpa. Shina nikpimi, Betuelpash Rebecapa turi Labanpash nirka: Shinaka Isaacwan kasarachun Rebecataka pushashpa ripaylla nishpa. Rebecatapash, kanka rinkapak munankichu nishpa tapukpika, Rebecaka ari, rishallami nirkami. Shina nikpimi, kayantin punchallatak Canaan llaktaman ri kallarirkakuna. Cana an llaktaman na tutayakukta chayashpaka, shuk runa purikuktami Rebecaka rikurka. Chay runaka Isaacmi karka. Isaacka, paypa mama wanushkamantami kimsa watakunata llakilla purikun karka. Shinapash, Rebecata rikushpaka achkatami kushikurka. Rebecata kuyaymantaka, kutinmi Isaacka kushilla kawsay kallarirka.
Genesis 24:1-67.

IGUAL WACHARISHPAPASH CHIKAN CHIKANKUNAMI KARKA

17

AY ishkay wamprakunata rikuy. Flechawan shayakuk wampraka Esaumi kan. Kutin, ovejakunata michikuk wampraka Jacobmi kan. Paykunaka Isaacpa churikunami kan. Ishkantinkunataka chay punchapillatakmi Rebecaka wacharka. Esauka animalkunata japishpa, wanuchishpami wasipi tukuykunawan mikunkapak nishpa apan karka. Chaymantami Esautaka achkata Isaacka kuyan karka. Kutin Jacobka alli alli wamprami karka. Payka mana napash pinarinchu karka. Chaymantami, Rebecaka Jacobtaka ashtawan kuyan karka. Chay punchakunapika, Esaupa, Jacobpa abuelo Abrahanka kawsarkarakmi. Shinaka, Jehova Diosmanta Abrahan parlakukpika, Jacobka achkatami kushikushkanka. Chay ishkay wamprakuna 15 watakunata charikpimi, Abrahanka 175 watakunata charishpa wanurka. Esauka 40 watakunata charishpami, Canaan llaktamanta ishkay warmikunawan kasararka. Chay warmikunaka, yanka dioskunata adorak warmikunami karka. Chaymantami, Isaacpash Rebecapash achkata llakirishkakuna karka. Shuk punchaka, Esauka paypa waw ki Jacobwanka achkatami pinarirka. Shinapash, Esauka imamantatak pi narirka. Rikunki. Chay punchakunapi taytakunaka, punta churikunamanmi

shuk bendiciontapash, herenciatapash kun karka. Esauka, punta churi kashpapash Isaacpa bendiciontaka mana chaskirkachu. Imamantatak Esauka mana bendiciontaka chaskirka. Rikunki. Shuk punchaka Esauka nirkami: Punta churi japina bendiciontaka imapaktak ministisha nishpa. Shina nishpami, Esauka chay bendiciontaka Jacobman katurka. Jehova Diospash paykuna wacharikukpika nirkami: Jacobmi bendiciontaka chaskinka nishpa. Dios nishka shinaka, Jacobllatakmi Isaacpa bendiciontaka chaskirka. Jacob bendicionta chaskishkata yachashpaka, Esauka achkata pina rishpami Jacobtaka wanuchikrinimi nirka. Rebeca chayta yachashpaka, kunanka imatatak rurashayari nishpami achkata llakirirka. Chay mantami paypa kusa Isaactaka nirka: Canaan llaktamanta mana alli warmikunawan Jacob kasarakpika, nukaka na mana kushilla kawsayta ushashachu nishpa. Rebeca shina nikpimi Isaacka Jacobtaka nirka: Canaan llaktamanta warmikunawanka ama kasarankichu. Chay warmikunawan kasaranapak rantika, Haran llaktaman rishpa, kanpa to Labanpa ushushiwan kasaranki nirka. Paypa tayta shina mandakpimi Jacobka, shinaka Haran llaktapi familiakunapakman rishalla nishpa rirka.
Genesis 25:5-11, 20-34; 26:34, 35; 27:1-46; 28:1-5; Hebreos 12:16, 17.

JACOBKA HARAN LLAKTAMANMI RIRKA

18

ARAN llaktaman Jacob rikushpaka, michik runakunawanmi shuk pozo yaku ladopi tuparirka. Chay runakunatami Jacobka tapurka: Kankunaka maymantatak kankichik nishpa. Shina nikpimi chay runakunaka nirka: Nukanchikka Har an llaktamantami kanchik nishpa. Chaypimi Jacobka nirka: Manachu Laban nishka runata riksinkichik nishpa. Shina nikpimi chay ishkay runakunaka nirka: Ari, Labantaka riksinchikmi. Rikuy. Paypa ushushi Raquelpash ovejakunata michishpa chayta shamukunmi nirka. Raquelta rikushkantinmi, Jacobka ovejakuna yakuta upiyachun nishpa, pozota tapakuk rumita anchuchinkapak rirka. Ovejakunaman yakuta upiyachishka kipami, Jacobka nawipi mu chashpa Raqueltaka nirka: Nukaka kanpa tayta Labanpa sobrinomi kani nishpa. Shina nikpimi, Raquelpash achkata kushikushpa paypa taytaman willankapak rirka. Raquel willakpika, paypa tayta Labanpash achkatami kushikurka. Chaymantami, La banka Jacobtaka nuka wasipi sakirilla nirka. Kipamanka, Jacobka Labantaka nirkami: Kanpa ushushi Raquelwanmi kasarankapak munani nishpa. Shina nikpimi Labanka

achkata kushikurka. Shinapash, nuka ushushiwan kasarankapakka, 7 watakunatami kaypi trabajana kanki nirka. Shina nikpimi, Raquelta kuyaymantaka Jacobka 7 watakunata trabajarka. Shinapash, kasarana puncha chayakpika, Labanka imatatak rurarka. Labanka paypa ushushi Raquelwan kasarachinapak rantika, paypa punta ushushi Lea nishkawanmi Jacobtaka umachishpa kasarachirka. Chay kipami Labanka nirka: Raquelwan kasarankapakka, shuktak 7 watakunatapash trabajanami kanki nishpa. Shina nikpimi, Jacobka kutin shuktak 7 watakunatapash trabajashallami nishpa, Raquelwanka kasararka. Chay punchakunapika, Jehova Dioska sakirkami gentekunaka tawka warmikunawan kasarachun. Shinapash, Bibliapi nishka shinaka, kunan punchakunapika shuk warmiwanllami kasarana kan.
Genesis 29:1-30.

JACOBKA SHUK JATUN FAMILIATAMI CHARIRKA 19


IKUY kay dibujota. Jacobka paypa 12 churikunawanmi tiyakun. Payka ushushikunatapash charirkami. Shinapash, Jacobpa 12 churikunaka ima shutikunatak karka. Jacobka chusku churikunatami Leawanka charirka. Paykunaka Ruben, Simeon, Lev, Juda shutikunami karka. Wawakunata Lea charikpika, Raquelka wawakunata mana charita ushashpami achkata llakirirka. Chaymantami Raquelka payta sirvik, Bilha shuti warmita Jacobmanka kurka. Jacobka ishkay churikunatami Bilhawanka charirka. Kay churikunaka Dan, Neftal shutikunami karka. Raquel shina rurakpika, Leapashmi payta sirvik Zilpa shuti warmita Jacobmanka kurka. Zilpawanpashmi Jacobka ishkay churikunata charirka. Paykunaka Gad, Aser shutikunami karka. Kipamanka, kutinmi Leaka ishkay churikunata charirka. Kay churikunaka Isacar, Zabulon shutikunami karka. Raquelpash kipamanka shuk churita charirkami. Kay churika Jose shutimi karka. Kipamanka, Joseka jatun mandakmi tukurka. Imashina jatun mandak tukushkataka, shuktak historiakunapimi yachakushun. Shinaka, Labanpa wasipi kawsashpaka, Jacobka 11 churikunatami charirka. Jacobka ushushikunatapash charirkami. Shinapash, Bibliapika shuk ushushipa shutillami tiyakun. Chay ushushika Dina shutimi karka. Kipamanka, Jacobka Labantaka nirkami: Nukaka Canaan llaktamanmi tikrakrini nishpa. Chaymantami, Jacobka paypa tukuy familiatapash animal kunatapash tantachishpa, Canaan llaktaman tikray kallarirka. Canaan allpakunaman chayashka kipaka, shuktak ladomanmi paykunaka rinakurka. Chaypimi, Raquelka wawata unkunkapak nanay japirka. Shinapash, wawata unkuytaka Raquelka mana ushakurkachu. Chaymantami, wawata un kushpalla Raquelka wanurka. Chay wawatami Jacobka Benjamn nishpa shutichirka. Shinaka, Jacobka 12 churikunatami charirka. Chay 12 churikunapa shutikunataka tukuykunami yachana kanchik. Shinapash, imamantatak paykunapa shutikunataka yachana kanchik. Rikunki, Jacobpa churikuna wawakunata charishpa mirakpimi, Israel nishka llaktaka tiyarka. Kay Israel llaktapika, 12 jatun familiakunami tiyarka, 10 jatun familiakunaka, Jacobpa 10 churikunapa shutitami charirka. Kutin 2 jatun familiakunaka, Josepa 2 churikunapa shutitami charirka. Chay punchakunapika Isaacka kawsarkarakmi. Shinaka, achka nietokunata rikushpaka, Isaacka achkatami kushikushkanka. Shinapash, Isaacpa nieta Dinaka imatak tukurka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.

Genesis 29:32-35; 30:1-26; 35:16-19; 37:35.

DINAKA ACHKA LLAKIKUNAPIMI URMARKA 20


IKUY Dinata. Dinaka Canaan llaktamanta warmikunata rikunkapakmi shamukun. Shinapash, paypa tayta Jacob yachashpaka kushikunmanchu karka. Chayta yachankapakka, Abrahantapash Isaactapash yuyarishun. Abrahanka paypa churi Isaac, Canaan llaktamanta warmiwan kasa rachunka mana munarkachu. Isaacpash paypa churi Jacob, Canaan llaktamanta warmikunawan kasarachunka mana munarkachu. Shinapash, imamantatak chay warmikunawan kasarachunka mana munarkakuna. Canaan llaktamanta gentekunaka, yanka dioskunata adorak gentekunami karka. Chaymantami, paykunawan kasarana, amigokuna tukunaka mana alli karka. Shinaka, Dina chay llaktamanta warmikunawan amiga tukushpa purikta yachashpaka, Jacobka mana kushikunmanchu karka. Canaan llaktamanta warmikunawan tantanakushpaka, Dinaka achka llakikunatami charirka. Ima llakikunatatak charirka. Kutin kay dibujota rikuy. Dinata rikukuk karika, Siquem shutimi kan. Shuk punchaka, Canaanmanta warmikunata rikunkapakmi Dinaka rirka. Chaypimi Siquem runaka Dinata japishpa, munay mana munay Dinawan punurka. Kayta rurashpaka, Siquemka shuk jatun juchatami rurarka. Yuyari, kasarashka kashpallami karika warmiwanka pununa kan. Shinaka, Dinata Siquem violashkamantaka, ima llakikunatak tiyarka.

Rikunki, Siquem violashkata yachashpaka, Dinapa turikunaka achkatami pinarirkakuna. Simeon, Lev nishka turikunakarin, Siquempa llaktaman pakalla rishpami Siquemtapash, tukuy shuktak karikunatapash wanuchirkakuna. Gentekunata wanuchishkata yachashpaka, Jacobka achkatami paypa churikunawanka pinarirka. Yuyarishun, kay llakikunaka imashinatak tiyay kallarirka. Diospa leyta mana kasuk gentekunawan Dina amiga tukukpimi, kashna achka llakikunaka tiyay kallarirka. Shinaka, Diosta mana kasuk gentekunawanka, mana amigokuna tukushpa purinachu kanchik.
Genesis 34:1-31.

JOSETAKA PAYPA WAWKIKUNAKA MANA RIKUNAYACHIRKACHU

21

IKUY, kaypi llakilla shayakuk wampraka Josemi kan. Imamantatak Joseka llakilla shayakun. Paypa wawkikuna Egipto llaktaman rik gentekunaman katukpimi, Joseka llakilla shayakun. Joseta Egiptoman apashpaka esclavota shinami charinka. Shinaka, imamantatak Josepa wawkikunaka Josetaka katunakun. Josepa wawkikunaka achkata pinashpa, na mana rikunayachishpami Josetaka katunakun. Shinapash, Josetaka imamantatak mana rikunayachin karka. Rikunki. Paykunapa tayta Jacobka, achkatami Josetaka kuyan karka. Chaymantami Jacobka shuk alhaja, kuyaylla ropata rurashpa Josemanka kurka. Joseta achkata kuyakta rikushpami, chayshuk wawkikunaka achkata pinarirka. Kipamankarin, ashtawan ashtawan pinarishpami Josetaka na mana rikunayachirkakuna. Shinapash, Josepa wawkikunaka imamantatak shina mana allikuna karka. Rikunki. Joseka ishkay viajetami muskurka, paypa wawkikunaka paypa nawpakpi kumurinkapak shamukta. Chaymantami Joseka nirka: Kankuna nukapa nawpakpi kumuriktami muskurkani nishpa. Jose shina nishpa willakpikarin, paypa wawkikunaka ashtawan pinarishpami Josetaka na mana rikunayachirkakuna. Shuk punchaka, ovejakunata michinkapakmi Josepa punta wawkikunaka rirka. Chaymantami Jacobka Josetaka nirka: Kanpa wawkikuna maypi michikushkata rikukri nishpa. Shinami, Jose karuta shamukukpillatak paypa wawkikunaka parlarinakurka: Josetaka wanuchishpa sakishunchik nishpa. Shinapash, paykunapa punta wawki Rubenka nirkami: Ama, ama wanu chichikchu nishpa. Ruben shina nikpimi, Joseta wanuchinapak rantika, chakishka pozo ukupi shitarkakuna. Chay kipami paykunaka

parlarishpa tiyanakurka: Kunanka imatatak Josetaka rurashunchikyari nishpa. Shina nishpa parlarinakukpillatakmi, ismaelita negociantekunaka yallinakurka. Chaymantami Judaka paypa wawkikunataka nirka: Josetaka, kay ismaelitakunaman katushun nishpa. Shinami paykunaka, 20 plata monedakunapak Josetaka katurkakuna. Shinaka, Josepa wawkikunaka manachu mana alli, millaykunami kashka. Joseta katushka kipaka paykunaka ninakurkami: Kunanka imatashi nukanchik taytamanka nishun nishpa. Chaymantami paykunaka, shuk chivota wanuchishpa, Josepa ropataka kutin kutin chivopa yawarpi jawirkakuna. Shinami paykunaka, chay yawarlla ropata Jacobpakman apashpa nirkakuna: Rikuy, kayka manachu Josepa ropa kan nishpa. Yawarlla ropata rikushpaka, Jacobka achkata llakirishpami nirka: Imapash millay animalmi Josetaka wanuchishkayarin nishpa. Jacob shina nikpika, Josepa wawkikunaka yuyanakurkami: Nukanchik taytaka krirkamari nishpa. Jos e wa nushkami yuyashpaka, Jacobka achka punchakunatami llakirishpa, ay nuka churilla nishpa wakakurka. Shinapash, Joseka mana wanushkachu karka. Joseka imatak tukurka. Chaytaka chayshuk historiapimi yachakushun.
Genesis 37:1-35.

JOSETAKA CARCELPIMI CHURARKA

22

OSETAKA 17 watakunatalla charikpimi, Egipto llaktamanta, Potifar nishka runaka rantirka. Potifarka, Egipto llaktamanta Faraon nishka reypakpimi trabajan karka. Potifarpa wasipika, Joseka alli allimi trabajan karka. Chaymantami wa kin watakuna kipaka, Potifarka Josetaka nirka: Nuka wasipi tukuy imalla charishkakunataka, kanpa makipimi sakini nishpa. Shinaka, imamantatak Joseka carcelpi kan. Potifarpa warmimi Josetaka carcelman kacharka. Shinapash, imamantashi Josetaka carcelman kacharka. Rikunki. Watakuna yallikpika, Joseka alhaja, alli nawi runami tukurka. Chaymantami, Potifarpa warmika Josetaka munashpa rikukun karka. Shuk punchakarin, Potifarpa warmika Josetaka nirkami: Shamuy nukawan punushun nishpa. Shina nikukpimi Joseka nirka: Kanka mana allitachu nikunki. Nukaka mana kanwanka punushachu nishpa. Jose shina nikpika, Potifarpa warmika achkatami pinarirka. Chaymantami Potifar shamukpika, warmika llullashpa nirka: Joseka nukata violankapakmi munarka nishpa. Warmi nishkata krishpami, Potifarka achkata pinarishpa Josetaka preso churarka. Jose carcelpi kakpika, carcelta cuidak runaka cuenta japirkami, Joseka alli runa kashkata. Chaymantami Josetaka nirka: Kanmi presokunataka rikuriyashpa mandana kanki nishpa. Kipa punchakunamanka, vinota yallichik runatapash, tantata rurak runatapashmi Faraonka carcelpi churarka. Shuk tutaka, vinota yallichik runapash, tantata rurak runapashmi shuk muskuyta charirkakuna. Chaymantami paykunaka, imamantashi chashna muskurkanchik ninakurka. Shina ninakukpimi, kayantin punchaka Joseka nirka: Kankuna ima muskushkata willawaychik. Jehova Diospa ayudawanka, chay muskuykuna ima kashkataka willashallami nirka. Chay runakuna imata muskushkata willakpimi, Joseka vinota yallichik runataka nirka: Kimsa punchakuna kipaka, kanka carcelmanta llukshin kimi. Ashtawankarin, kutinmi Faraonpa nawpakpi vinota yallichikrinki. Shinapash, carcelmanta llukshishpaka nukatapash carcelmanta llukchichunka Faraonman willapanki, Joseka alli runami kan nishpa nirka. Kutin tantata rurak runataka Joseka nirkami: Kimsa punchakuna kipaka, kantaka umata pitinka nishpa. Jose willashka shinaka, Faraonka tantata rurak runapa umataka pitichun kacharkami. Kutin vinota yallichik runaka, carcelmanta llukshishpami kutin reypa nawpakpi vinota yallichi kallarirka. Carcelmanta llukshishpapash, vinota yallichik runaka Josetaka mana yuyarirkachu. Chaymantami Joseka Genesis 39:1-23; 40:1-23. carcelpi kashpa katirka.

FARAONKA ISHKAY MUSKUYKUNATAMI CHARIRKA

23

SHKAY watakuna yallikpipash, vinota yallichik runaka Josetaka mana yuyarirkachu. Shinapash, shuk punchaka imatak tukurka. Imashinami kay dibujopi rikunki, shuk tutaka Faraonka ishkay muskuykunatami charirka. Chaymantami Faraonka tapurikurka, kay muskuykunaka imashi kan nishpa. Shina nishpami, Faraonka kayantinllatak tukuy brujokunata kayachun kacharka. Shinapash, chay muskuykuna ima kashkataka, pipash mana yacharkachu. Pipash mana yachakpimi, vinota yallichik runaka Joseta yuyarishpa Faraontaka nirka: Nuka carcelpi kakpika, Jose nishka runami tiyarka. Joseka, muskuykuna ima kashkataka willanllami karka nirka. Vinota yallichik runa shina nikpimi, Faraonka nirka: Shinaka utka Josetaka carcelmanta llukchimuychik nishpa. Jose chayamukpika Faraonka nirkami: Nukaka 7 raku raku, alli warmi wakrakunatami muskurkani. Shinallatak, 7 tullu tullu warmi wakrakunatapash muskurkanimi. Kay tullu tullu wakrakunami, chayshuk raku raku, alli wakrakunataka mikurka nirka. Ashtawanpash Faraonka nirkami: Kipa muskuypika, shuk yurapilla grano junta, 7 espigakuna

pukuktami muskurkani. Shinallatak, shuk yurapilla jupayashka 7 espigakunatami muskurkani. Chay jupayashka espigakunami chayshuk grano junta espigakunataka mikurka nirka. Faraon shina willakpimi Joseka nirka: Chay ishkay muskuykunaka chayllatakmi kan. Chay 7 raku raku alli warmi wakrakunapash, chay grano junta 7 espigakunapash, 7 watakunami kan. Shinaka, 7 watakunatami Egipto llaktapika, achka achka granokuna pukunka nirka. Kutin chayshuk 7 tullu tullu warmi wakrakunapash, chayshuk jupayashka 7 espigakunapash, shuktak 7 watakunami kan. Shinaka, chay 7 watakunapika, ima granollapash mana pukunkachu nirkami. Shinaka chay mana alli 7 watakunapi, gentekuna yarikaymanta ama wanuchunka, shuk alli yuyayta charik runata maskanki. Chay runami, chay 7 alli pukuk watakunapika, granokunata tantachishpa wakaychina kan nirka. Jose shina nikpimi Faraonka, kanka allitami nikunki nishpa Josetallatak akllarka. Shinami, Joseka Faraonpa kati mandak tukurka. Na 8 watakuna kipaka, achka yarikay tiyay kallarirka. Chaymantami, Josepa 10 punta wawki kunaka Canaan llaktapi granokuna tukurikukpimi, Egipto llaktaman rirkakuna. Paykunata rikushpa ka Joseka napashmi riksirka. Shinapash, Josepa wawkikunaka mana Josetaka riksirkakunachu. Imamantatak mana riksirkakuna. Rikunki. Chay punchakunapika, Joseka na mana wamprachu karka. Ropatapash alli, sumak egipcio ropata churakushkami karka. Paykunata rikushpami Joseka yuyarirka, pay uchilla kashpaka paypa wawkikuna paypa nawpakpi kumurikta muskushkata. Chay muskuyta yuya rishpami Joseka cuenta japirka, Jehova Dios paytaka Egipto llaktaman kachamushkata. Shinaka, wawkikuna chayamukpika, Joseka imatatak rurarka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Genesis 41:1-57; 42:1-8; 50:20.

JOSEKA PAYPA WAWKIKUNA IMASHINA KASHKATA YACHANKAPAKMI MUNARKA

24

AYPA 10 wawkikunata Jose rikushpaka, yachankapak munarkami mana allikuna kashpa katirkarakchu imami. Chaymantami wawkikunataka nirka: Kankunaka nukanchikta llakichinkapakmi, Egipto llaktataka pakalla rikunkapak shamushkankichik nishpa. Jose shina nikpimi paykunaka nirka: Mana shinachu kan. Nukanchikka wawkipurakunami kanchik. Alli runakunami kanchik. Puntaka 12 wawki purakunami karkanchik. Shinapash shukka wanurkami. Kutin wampralla wawkika, taytawanmi wasipi kan nirkakuna. Shina nikpimi, Joseka paykunataka mana krinichu nik tukurka. Chaymantami Simeontaka carcelpi churarka. Kutin chayshuk wawkikunataka, granokunata apashpa wasiman tikraychiklla. Shinapash, Egiptoman kutin tikramushpaka, kankunapa wampralla wawkita pushashpa shamunkichik nirka.

Josepa wawkikuna Canaan llaktaman tikrashpaka, tukuy tukuytami paykunapa tayta Jacobmanka parlarka. Chaymantami, Jacobka achkata llakirishpa nirka: Josepash na wanurkami. Kunanka, Simeonpash na mana kaypichu kan. Shinaka, nuka churi Benjaminta Egiptoman pushashpa richunka, mana sakishachu nirkami. Shina nishpapash, mikuna na tukurikukpika Jacobka nirkami: Benjaminta pushashpa, Egipto llaktapi granokunata rantikrichiklla nishpa. Shinami, Josepa wawkikunaka kutin Egiptoman rirkakuna. Benjaminta rikushpaka Joseka achkatami kushikurka. Shinapash, chay jatun mandak runa Jose kashkataka, paypa wawkikunaka mana yacharkakunachu. Chaymantami, Joseka yachankapak munarkarak paypa 10 wawkikunaka mana allikuna kashpa katirkarakchu imami. Shinaka, imatatak Joseka kunanka rurarka. Rikunki. Payta sirvik runakunataka Joseka nirkami: Kay runakunapa costalkunapika granokunata churankichik. Shinapash, Benjaminpa costalpika shuk plata copata pakalla churankichik nirkami. Shinami, Josepa wawkikunaka na karuta rinakukpika, Joseka payta sirvik runakunataka nirka: Paykunata japikrichik nishpa. Joseta sirvik runakuna, Josepa wawkikunapakman chayashpaka nirkami: Imamantatak nukanchik mandakpa copata shuwarkankichik nishpa. Shina nikpimi Josepa wawkikunaka nirka: Nukanchikka mana chay copataka shuwashkanchikchu. Nukanchikpuramanta maykanpash shuwashka kakpika wanuchinkichiklla nirkami. Shinami, Joseta sirvik runakunaka tukuykunapa costalkunata maskashpa, Benjaminpa costalpi copataka tarirka. Chaymantami Joseta sirvik runakunaka nirka: Kankunaka richiklla. Shinapash Benjaminka nukanchikwanmi sakirinka nishpa. Joseta sirvikkuna shina nikpika, chayshuk 10 wawkikunaka, imatatak rurarkakuna. Josepa 10 wawkikunaka nirkami: Nukanchik wawki Benjamintallaka mana sakishunchu. Nukanchikpashmi kankunawanka Egiptoman tikrashun nirka. Shinami Josepakman chayakpika Josepash nirka: Kankunaka wasiman richiklla. Shinapash Benjaminka nukata sirvishpami kaypi sakirinka nirka. Jose shina nikpimi Judaka nirka: Benjaminta kaypi sakitaka mana ushanchikchu. Benjamn mana tikrakpika, nuka taytaka llakimanta wanunkami. Benjaminpak rantika, nuka kaypi sakiripasha nirkami. Juda shina nikpimi, Joseka cuenta japirka paypa wawkikunaka, na alli shunku tukushkata. Shinaka, Joseka imatatak rurarka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Genesis 42:9-38; 43:1-34; 44:1-34.

JOSEPA FAMILIAKA EGIPTO LLAKTAMANMI RIRKA

25

AYPA wawkikuna alli tukushkata yachashpaka, Joseka payta sirvik runakunataka nirkami: Kay ukumanta llukshichik nishpa. Na paypa wawkikunawanlla kashpami, Joseka sinchita wakay kallarirka. Shinaka yuyashun, Jose wakakukpika paypa wawkikunaka yuyashkankami: Payka imamantashi wakakun nishpa. Shina wakakushpami Joseka na mana pakayta ushashpa nirka: Nukaka Josemi kani. Nuka taytaka kawsakupanrakchu nishpa. Jose shina nikpika, paypa wawkikunaka achkata mancharishpami, parlaytallapash mana usharkakuna. Chaymantami Joseka paypa wawkikunataka nirka: Nukapakman shamuychik. Nukaka Josemi kani. Nukatami kankunaka Egipto llaktaman katurkankichik nirka. Jose paykunawan parlakushpaka mana pinarirkachu. Ashtawankarin kuyaywan, alli shimikunawanmi paykunataka nirka: Nukata katushkamantaka ama llakirichikchu. Achka gentekunata kishpichichunmi, Dioska Egipto llaktaman nukataka kachawashka. Nukaka, Faraonpa kati mandakmi kani. Utka nuka taytaman willashpa, kaypi kawsachun pushamukripaychik nirka.

Shina nishpami, Joseka paypa tukuy wawkikunataka ukllarishpa nawipi mucharka. Josepa wawkikuna Egipto llaktapi kakta yachashpaka, Faraonka Josetaka nirkami: Kanpa familiata pushamunkapakka, carretakunatapash apashpa richunlla. Kanpa familiamanka, Egipto llaktapi ashtawan alli allpakunatami kusha nirka. Shinami paypa familia shamukpi, Joseka achkata kushikushpa paypa taytaka wakashpa ukllarikun. Jacobpa familia Egipto llaktapi kawsankapak rishpaka, 70-purakunami karka. Jacobpa churikunapash nami kasarashkakuna karka. Paykunaka wawakunatapash sirvik runakunatapash charirkakunami. Paykunatami israelitakuna nishpa riksin karka. Shinapash, imamantatak israelitakuna nin karka. Rikunki. Shuk punchaka Jehova Dioska Jacobtaka nirkami: Kanka na mana Jacob shutitachu charikrinki, kunanka Israel shutimi kakrinki nishpa. Chaymantami Jacobpa wawakunataka, israelitakuna nishpa riksin karka. Israelitakunataka achkatami Jehova Dioska kuyan karka. Imamantami israelitakunata kuyashkataka, shuktak historiakunapimi yachakushun.
Genesis 45:1-28; 46:1-27.

JOBKA TUKUY SHUNKUWANMI DIOSTAKA KASUN KARKA

26

AY runata rikuy. Kay runaka tukuylla cuerpopi karacha juntashka, llakinaytami tiyakun. Kay runaka Jobmi kan. Kutin, nawpakpi shayakun warmika Jobpa warmimi kan. Warmimi Jobtaka, Diosta maldicishpa, utka wanushpa siri nikun. Shinapash, Jobpa warmika imamantatak shina nikun. Jobtaka, imamantatak achka llakikuna japirka. Rikunki. Uz nishka llaktapimi Jobka kawsan karka. Uz llak taka Canaan llakta ladopimi karka. Diosta tukuy shunkuwan kuyashpami, Jobka Diospa tukuy mandashkakunata kasun karka. Chaymantami Jehova Diospash Jobtaka achkata kuyan karka. Shinapash, shuk mana alli angelka, Jobtaka mana rikunayachinchu karka. Chay mana alli angelka, pitak karka. Chay mana alli angelka Satanasmi karka. Yuyari: Satanaska Jehov a Diostapash achkatami pinan karka. Satanasmi, Adantapash Evatapash Diosmanta karuyachirka. Chaymantami Satanaska yuyarka, tukuy gentekunatapash Diosmantaka karuyachishallami nishpa. Shinapash, Satanaska mana tukuy gentekunatachu Diosmantaka karuyachishka. Yuyarishun, kay historiakamaka ima shuti alli gentekunamantatak yachakushkanchik. Kutinpash yuyari, Jacobpash Josepash allikunami karka. Paykuna wanushka kipaka, Jobllami Diostaka tukuy shunkuwan kuyashpa, Diospa mandashkakunata kasun karka. Chaymantami, Jehova Dioska Satanastaka nirka: Mana alli gentekuna tiyakpipash, nukataka tukuy shunkuwan kuyashpami, Jobka nukapa tukuy mandashkakunataka kasun nishpa. Jehova Dios shina nikpimi Satanaska nirka: Tukuy cosaskunata kan kukpillami Jobka kantaka kuyan. Shinapash tukuy cosaskunata kichukpika, Jobka kanpa nawipillatakmi kantaka maldicinka nirka. Satanas shina nikpimi Jehova Dioska nirka: Shinaka Jobpa tukuy cosaskunata kichuyari. Tukuy cosaskunata kichukpipash, Jobka mana nukataka maldicinkachu. Shinapash, pakta Jobtaka wanuchinkiman nirkami.

Jehova Dios shina nikpimi Satanaska nirka: Shinaka namari rikushun nishpa. Shina nishpami Satanaska Jobpa tukuy wakrakunata, camellokunata shuwachichirka, ovejakunatapash wa nuchichirka. Kutin Jobpa 10 churikunatapash ushushikunatapash, shuk jatun akapanata kachashpami wanuchirka. Kipamankarin, shuk llakinay unkuytapash Jobmanka kurkami. Shina llakinay unkuy japikpimi, Jobpa warmika Diosta maldicishpa utka wanushpa siri nikun. Shina nikpipash, Diosta maldicinkapakka Jobka mana munarkachu. Chay kipaka, Jobpa kimsa amigokunapash Jobtaka rikunkapak rirkami. Chay amigokunakarin Jobtaka nirkami: Kanllatak imatapash mana allita rurashpami kashna llakiwan tiyakunki nishpa. Chay mana alli amigokuna shina nikpipash, Jobka tukuy shunkuwanmi Diostaka kuyashpa katirka. Job tukuy shunkuwan kuyakpika, Jehovaka achkatami kushikurka. Chaymantami Jehova Dioska Jobpa unkuyta anchuchirka. Jobmanka shuktak 10 kuyaylla churikunatapash Dioska kurkami. Ashtawankarin, punta charishka wakrakunamanta, ovejakunamanta, camellokunamantapash ashtawan yallitami Dioska Jobmanka kurka. Shinaka, Job shinachu kanpash Jehova Diostaka tukuy shunkuwan kuyashpa kasukrinki. Jehovata kasukpika, payka achka bendicionkunatami kanmanka kunka. Shamuk punchakunapikarin, shuk paraso Allpapimi mana wanushpa Job 1:1-22; 2:1-13; 42:10-17. kawsanki.

EGIPTO LLAKTAPIKA SHUK MANA ALLI FARAONMI MANDAY KALLARIRKA

27

IKUY kay dibujopi gentekunata. Acialwan makakuk gentekunaka egipciokunami kan. Kutin, llakinayta makay tukushpa trabajak gentekunaka, israelitakunami kan. Yuyari, israelitakunaka Jacobpa familiakunami karka. Shinapash, imamantatak israelitakunaka esclavokuna shina trabajanakun. Rikunki. Joseka Faraonpa kati mandakmi karka. Chaymantami, Joseka israelitakunataka cuidashpa charin karka. Shinapash kipamanka, Josepash Joseta riksik Faraonpash wanurkami. Chaymantami, shuk mushuk Faraon Egipto llaktapika manday kallarirka. Kay mushuk Faraonka, israelitakunataka mana rikunayachinchu karka. Mushuk Faraonmi, israelitakunataka esclavokunata shina tratay kallarirka. Shuk punchakarin, millay millay egipciokunatami Faraonka akllarka. Kay egipciokunami israelitakunataka makay jawa, Faraonpa wasikunata rurachin

karka. Egipciokuna achkata llakichikpipash, israelitakunaka ashtawan ashtawanmi mirashpa katirka. Chaymantami egipciokunaka mancharishkakuna ninakurka: Paykunaka achka achka gentekunami tukunakun. Nukanchiktapash yalli, sinchi sinchikunami tukunakun nishpa. Shinaka, israelitakuna ama mirarishpa katichunka, Faraonka imatatak rurarka. Rikunki, israelitakuna ama mirarichunka, Faraonka parterakunatami mandarka: Israelita warmikuna wachakpika, tukuy kari wawakunata wanuchinkichik nishpa. Shina nishpa mandakpipash, parterakunaka mana kari wawakunataka wanuchirkakunachu.

Parterakuna mana kasukpimi, chay millay Faraonka tukuy egipciokunata ka mandarka: Tukuy kari israelita wawakunata wanuchinkichik nishpa. Shinapash, shuk kari wawaka imashinatak kishpirirka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Exodo 1:6-22.

W AWA MOISESKA KISHPIRIRKAMI

28

IKUY, kay llullu wawaka llakinayta wakashpami, kay warmipa dedota japikun. Kay wawaka Moisesmi kan. Kutin, chay warmika Faraonpa ushushimi kan. Shinapash, imashinatak Faraonpa ushushika chay llullu wawataka tarirka. Rikunki, Moisespa mamaka, egipciokuna Moisesta wanuchichunka mana munarkachu. Chaymantami, Moisestaka kimsa killakunakama pakashpa charirka. Shinapash kipamanka, na mana Moisesta pakayta usharkachu. Shinaka, Moisespa mamaka imatatak rurarka. Moisespa mamaka shuk alli alli canastatami rurarka. Canastaman yaku ama yaykuchunpash, canastataka breawanmi pintarka. Shina rurashpami Moisestaka chay canasta ukupi churashpa, Nilo yaku kiwapi sakirka. Ashtawankarin, Moisespa pani Miriamtaka nirkami: Karulla shayarishpa rikunki Moiseswan ima tukukta nishpa. Shinami Mriam rikukukpillatak, Faraonpa ushushika Nilo yakupi armankapak shamurka. Chaypimi, yaku kiwapi shuk canastata rikushpa payta sirvik warmitaka, chay canastata apamukri nirka. Chay canastata apamushpa paskakpika, shuk alhaja, kuyaylla wawami chay canasta ukupika llakinayta wakakurka. Chaymantami, Faraonpa ushushika achkata llakirishpa, kay wawata wanuchichunka mana munanichu nirka. Faraonpa ushushi canastata japikta rikushpami, Miriamka utka kallpashpa Faraonpa ushushitaka tapurka: Kay wawata winachinkapakka, manachu shuk israelita warmita maskachun munankiman nishpa. Mriam shina nikpimi Faraonpa ushushika nirka: Ari, shuk warmita maskapaylla nishpa. Shina nikpimi Miriamka kallpashpa paypa mamata kayankapak rirka. Moisespa mama Faraonpa ushushipakman chayakpika, Faraonpa ushushika nirkami: Jayka kay wawata winachipay. Winachishkamantaka pagashallami nishpa. Shinami, Moisespa mamaka paypa wawatallatak winachirka. Shinapash Moises na jatunlla kakpika, Faraonpa ushushimanmi Moisestaka kurka. Chaymantami, Faraonpa ushushika paypa churita shina Moisestaka kuyashpa winachirka. Shinami Moiseska Faraonpa wasipi winarka.

Exodo 2:1-10.

IMAMANTATAK MOISESKA KALLPASHPA RIKUN 29


IKUY, Moisestaka wanuchinkapakmi egipciokunaka katinakun. Shinapash, imamantashi Moisestaka wanuchinkapak katikunkuna. Rikunki, Faraonpa wasipi winashpaka, Moiseska alli yachakushka, sinchi runami tukurka. Egipciokunawan winashpapash, Moiseska allimi yacharka paypa taytamamakunaka israelitakuna kashkata. Chaymantami, Moises 40 watakunata charishpaka, israelitakuna imashina kawsakushkata rikunkapak rirka. Chaypimi Moiseska rikurka, shuk egipcio shuk israelita esclavota makakukta. Chaymantami Moiseska, kayta chayta rikushpa pipash mana rikurikpi, chay egipciotaka waktarka. Egipciota waktashpaka, wa nuktami waktashkarka. Chaymantami, Moiseska chay egipciotaka arena ukupi pakarka. Israelitakunata maypashkachun makashpa egipciokuna charichunka, Moiseska mana munarkachu. Chaymantami, Moiseska kayantin punchapash kutin israelitakunataka rikunkapak rirka. Chaypimi, Moiseska rikurka shuk israelita chayshuk israelitata makakukta. Chaymantami, makakuk israelitataka Moiseska nirka: Imamantatak kanpa wawkitallatak makanki nishpa. Moises shina nikpimi chay israelita ru naka nirka: Pitak kantaka nukanchikta mandak kachun, nukanchikpa juez kachunpash churarkayari. Imashinami egipcio runata wanuchirkanki, shinallatakchu nukatapash wanuchikrinki nirka. Chay israelita shina nikpimi, Moiseska achkata mancharishpa cuenta japirka, na tukuy gentekuna yachak chayashkata. Faraonpash egipciota wanuchishkata yachak yachashpaka, Moisestaka wanuchichunmi

kacharka. Chaymantami, Moiseska Egipto llaktamanta kallpashpa rikun. Egipto llaktamanta rishpaka, Moiseska Madi an llaktamanmi chayarka. Chaypimi, Moiseska Jetropa familiata riksishpa, Jetropa ushushi Z pora nishkawan kasararka. Madi an llaktapika, 40 watakunatami Moiseska Jetropa ovejakunata michishpa kawsarka. Chay punchakunakamaka, Moiseska nami 80 watakunata charirka. Shuk punchaka, ovejakunata michikushpami, Moiseska shuk uchilla yura rupakukta rikurka. Shinapash, imamantatak chay yuraka rupakurka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Exodo 2:11-25; Hechos 7:22-29.

SHUK YURA RUPAKUKTAMI 30 MOISESKA RIKURKA

OISESKA, Horeb nishka urkupi michikushpami, shuk yura rupakukta rikurka. Chay yuraka achkata rupashpapash, mana rupashpa tukurirkachu. Chaymantami Moiseska yuyarka, chay yuraka imamantashi mana rupashpa tukurin. Chayman rishpa rikukrisha nishpa. Chay yuraman na chayakukpika, chay yuramantaka uyarirkami: Kaymanka ama ashtawan shamuychu. Kan shayakuk pampaka santomi kan. Chaymanta, kanpa sandaliakunatapash surkuy nirkami. Chay shimikunata Dios nikukta cuen ta japishpaka, nawitapash taparishpami Moiseska sakirirka. Chay kipami Dioska Moisestaka nir ka: Nukapa llakta esclavokuna shina Egiptopi kawsashpa katichunka mana mu nanichu. Egipto llaktaman rishpa Canaan llaktaman pushakri nirka. Jehova Dios shina nikpimi Moiseska nirka: Nukaka mana ushashachu. Israelitakunataka, imashinatak Egipto llaktamantaka llukchishayari nishpa. Kutin, israelitakunapakman rikpipash, kantaka pitak kachamunyari nikpika, nukaka imatatak nishayari nirkami. Moises shina nikpimi Jehova Dioska nirka: Abrahanpa, Isaacpa, Jacobpa Diosmi kankunapakmanka kachamurka. Chay Dioska JEHOVA shutimi kan nin ki nirka. Ashtawankarin Jehova Dioska

nirkami: Unay unaykamapash, nukaka Jehova shutimi kasha nishpa. Jehova Dios shina nikpimi Moiseska nirka: Jehovami kachamurka nikpi pash mana krikpika, nukaka imatashi nisha nishpa. Moises shina nikpimi Jehova Dioska tapurka: Imatatak kanpa makipika charikunki nishpa. Shina nikpimi Moiseska nirka: Shuk vara kaspitami charikuni nishpa. Chaymantami Jehova Dioska, chay vara kaspita allpaman shitay nirka. Kaspita allpaman shitakpika, chay vara kaspika shuk culebrami tukurka. Kipamanpash Jehovaka Moisestaka nirkami: Kanpa ropa ukupi makita sati nishpa. Makita ropa ukuman satishpa llukchikpika, makika rasu shina yurak yurakmi tukurka. Chay kipakarin, shuktak milagrota rura chunpash Jehova Dioska Moisesman ushayta kurkami. Chay kipami Jehova Dioska Moisestaka nirka: Kay milagrokunata rikushpami, israelitakunaka krinka nuka kantaka kachashkata nishpa. Chay kipami, Moiseska wasiman tikrashpa Jetrotaka nirka: Egipto llaktapi nuka familia imashina kawsakushkata rikunkapak rinayanmi nishpa. Moises shina nikpimi Jetroka, rinayakpika rilla nirka. Shinami, Moiseska kutin Egipto llaktaman tikrarka.
Exodo 3:1-22, NM; 4:1-20.

GIPTO llaktaman Mois es tikrashpaka, Jehov a Dios imashina milagrokunata rurashkatami Aaronmanka parlarka. Chay kipami, Moiseska Aarontin israelitakunapakman rishpa, Jehova mandashka milagrokunata rurarka. Chay milagrokunata rikushpami, israelitakunaka krirka Jehova Dios paykunata kachashkata. Kipamanka, Moisespash Aaronpash Faraonpakman rirkakunami. Chaypimi paykunaka Faraontaka nirka: Jehova Dioska ninmi: Nuka Israel llaktata richun saki, kimsa punchakunata chakishka pampaman rishpa, nukata adorachunmi munani ninmi nirka. Paykuna shina nikpimi Faraonka nirka: Nukaka mana Jehovataka riksinichu. Israelitakunataka mana richun sakishachu nishpa. Israelitakuna Jehovata adorankapak munanchikmi nikpika, Faraonka achkata pinarishpami israelitakunataka ashtawan sinchita trabajachirka. Chaymantami israelitakunaka Moisestaka nirka: Kanmantami kashna llakikunata charinchik nishpa. Paykuna shina nikpika, Moiseska achkatami llakirirka. Chaymantami Jehova Dioska Moisestaka nirka: Ama llakirichu. Faraonka israelitakunataka richun sakinkallatakmi nishpa. Shinami, Moisespash Aaronpash kutin Faraonpakmanka rirka. Kay viaje Faraonpakman rishpaka, shuk milagrotami rurarkakuna. Ima milagrotatak rurarkakuna. Rikunki, shuk vara kaspita Aaron shitakpika, chay vara kaspika shuk jatun culebrami tukurka. Chashna rurakpimi, Faraonpa sacerdote brujo runakunapash kaspikunata shitarka. Chay kaspikunapash uchilla culebrakunami tukurka. Shinapash, Aaronpa culebraka tukuylla uchilla culebrakunatami mikurka. Chayta rikushpapash, Faraonka israelitakunataka mana richun sakirkachu. Shinaka, chay Faraonka mana intindik Faraonmi karka. Chaymantami Jehova Dioska nirka: Egipto llaktataka 10 plagakunawanmi llakichikrini nishpa. Plagakuna Egipto llaktata llakichikukpika, Faraonka Moisestaka ninmi karka: Kay plagata kankuna anchuchikpika, nukapash israelitakunataka richun sakishallami nishpa. Shinapash, plagata na anchuchikpika, Faraonka ninmi karka: Israelitakunataka mana richun sakishachu nishpa. Shinapash, 10 plagakuna tiyashka kipaka, Faraonka israelitakunataka nirkami: Egiptomanta llukshishpa richik nishpa. Chay 10 plagakunaka, ima laya plagakunatak karka. Chaytaka shamuk Exodo 4:27-31; 5:1-23; 6:1-13, 26-30; 7:1-13. historiapimi yachakushun.

MOISESPASH AARONPASH FARAONPAKMANMI RIRKA

31

32 EGIPTO LLAKTAPIKA 10 PLAGAKUNAMI TIYARKA

AY dibujokunata rikuy. Jehova Dioska, 10 plagakunawanmi Egipto llaktataka llakichirka. Primer plaga tiyachunka, Aaronka Nilo yakukunatami paypa vara kaspiwan waktarka. Shina waktakpimi chay yakukunaka yawarman tikrarka. Chaymantami tukuy pescadokunapash wa nurka. Shinami Nilo yakukunaka ashnak ashnak tukurka. Kipa plagapika, achka achka sapokunami Nilo yakumantaka llukshirka. Kay sapokunaka hornokunapi, bateakunapi, camakunapi, tukuy ladokunapimi karka. Sa pokuna wanukpika, egipciokunaka monton montonmi sapokunataka tantachirka. Shinami tukuylla Egipto llaktaka, millanayta ashnay kallarirka. Kutin tercer plaga tiyachunka, Aaronmi allpataka paypa vara kaspiwan waktarka. Shina waktakpimi, chay allpa polvoka uchilla kurukuna shina tukushpa gentekunatapash animalkunatapash kanirka. Kay kimsa plagakunaka, egipciokunatapash israelitakunatapash llakichirkami. Shinapash, chayshuk 7 plagakunaka egipciokunatallami llakichirka. Kutin cuarta plagapika, jatun raku chuspikunami tukuy egipciokunapa wasikunaman yaykurka. Quinta plagaka, egipciokunapa achka wakrakunata, ovejakunata, chivokunatami wanuchirka. Kutin sexta plaga tiyachunka, Moisespash Aaronpash maki junta uchpata japishpami, wayraman shitarkakuna.

Shinami gentekunapipash animalkunapipash llagakuna llukshirka. Septima plaga tiyachunka, Moisesmi makita wichay churarka. Makita wichay churakpika, Jehova Dioska sinchitami kulun nichishpa runtuwan tamiyachirka. Egipto llaktapika, shina tamiyaka ima punchapash mana tiyashkarkachu. Runtuwan sinchita tamiyashpapash, mana tukuy tukuy plantakunatachu tukuchirka. Shinapash, octava plagapika achka achka langostakuna llukshishpami, runtumanta puchushka plantakunatapash tukuy tukuyta mikushpa tukuchirka. Novena plagapika, kimsa punchakunakamami Egipto llaktapika, mana punchayashpa amsa amsa karka. Shinapash, israelitakuna kawsakushka pushtupika mana imapash tukurkachu. Tukuri plagapi israelitakuna ama wanu chunka, Jehova Dioska nirkami: Shuk uchi lla ovejata wanuchinkichik nishpa. Chay ovejapa yawarwanmi, punku yaykunakunataka pintana karka. Punku yaykunapi yawarta rikushpaka, Jehovapa angelka mana pitapash wanuchinachu karka. Shinapash, punku yaykunapi yawarta mana rikushpaka, punta churita, punta wacharishka ani maltapashmi Jehovapa angelka wanuchina karka. Chay 10 plagakuna tiyashka kipami, Faraonka israelitakunataka nirka: Kaymanta llukshishpa richik nishpa. Shina nikpimi, israelitakunaka chay tutallatak paykunapa cosaskunata tantachishpa, Egipto llaktamanta rirkakuna.
Exodo captulo 7-manta, captulo 12-kama.

ISRAELITAKUNAKA MAR ROJOTAMI YALLIRKAKUNA

33

IKUY kay dibujota. Moiseska vara kaspita mar Rojoman rikuchishpami shayakun. Paywan shayakun gentekunaka israelitakunami kan. Israelitakunaka kishpirishkakunami shayanakun. Shinapash, Faraonka paypa soldadokunantinmi mar Rojopi wanukunkuna. Imashinashi chashna tukurka. Rikunki. Imashinami chayshuk historiapi yachakurkanchik, 10 plagakuna tiyashka kipaka, Faraonka israelitakunataka richun sakirkami. Chaymantami, 600.000 kari israelitakuna, achka warmikuna wawakunapash Egipto llaktamantaka rirkakuna. Ashtawankarin, Jehova Diosmi Tukuy Ushayta charin nishpaka, shuktak gentekunapashmi israelitakunawanka rirka. Shinami israelitakunapash, shuktak gentekunapash paykunapa tukuy

ovejakunata, chivokunata, wakrakunata apashpa Egipto llaktamanta rirkakuna. Israelitakuna manarak Egipto llaktamanta rishpaka, egipciokunataka nir kami: Ropakunata, oro cosaskunata, plata cosaskunata nukanchikkunaman kunami kankichik nishpa. Shina nikpimi, egipciokunaka israelitakuna tukuy ima manashkakunata kurka. Shinapash, imamantatak egipciokunaka tukuy ima manashkakunata kurka. Egipciokunaka, tukuri plaga tiyashka kipaka achkatami mancharirkakuna. Shinami wakin punchakuna kipaka, israelitakunaka mar Rojo manyaman chayashpa samanakurka. Chaykamaka, Faraonpash paypa soldadokunapash achkata pinarishkakunami, imamantashi israelitakunataka richun sakirkanchik ninakurka.

Shina ninakushpami, Faraonka 600 carretakunata japishpa, paypa soldadokunantin israelitakunata katishpa rirka. Faraon paypa soldadokunantin shamukukta rikushpaka, israelitakunaka achkatami mancharirkakuna. Maypi pakakunatapash mana charirkakunachu. Shuk ladoman rikukpika, mar Rojomi karka. Kutin chayshuk ladoman rikukpika, egipciokunami shamunakurka. Shinapash, egipciokuna israelita kunata ama llakichichunka, Jehova Dioska shuk amsa puyutami churarka. Chay kipami Jehova Dioska Moisestaka nirka: Kanpa makipi charikush ka vara kaspita mar Rojo ladoman rikuchi nishpa. Moises shina rurakpimi, Jehova Dioska sinchita wayrachirka. Shina wayrakpika, mar Rojo yakukunaka chawpirishpami lado lado tukurka. Shinami, achka waranka waranka gentekuna animalkunapash chayshuk ladoman yallinakurka. Shinapash, egipciokunaka israelitakunata rikuyta usharkakunami. Chaymantami egipciokunapash israelitakunata katishpa rirkakuna. Egipciokunapash mar Rojota rikpika, Jehova Dioska carretakunapa ruedakunatami anchuchirka. Chaymantami egipciokunaka achkata mancharishpa, kaparirkakuna: Kaymanta jakuchik. Jehovaka israelitakunapa lado tukush pami nukanchikkunawanka makanakukun nishpa. Shina ninakushpapash, paykunaka na mana imatapash rurayta usharkakunachu. Chaypimi Jehova Dioska Moisestaka nirka: Kan charikushka vara kaspitaka kutin mar Rojo ladoman rikuchi nishpa. Moises shina rurakpimi, mar Rojo yakukunaka kutin tantanakushpa tukuylla egipciokunata wanuchirka. Israelitakunata Jehova Dios ayudakpika, israelitakunaka achkatami kushikurkakuna. Chaymantami kari israelitakunaka Jehova Diosta agradicishpa, kashna nishpa cantarkakuna: Kanmi tukuyta mishak Dios kanki. Kanmi caballokunatapash soldadokunatapash mama kuchapi wanuchishkanki nishpa. Moisespa pani Miriamkarin paypa panderetatapash japishpami, shuktak warmikunantin achkata bailashpa, paykunapash cantarkakuna.
Exodo captulo 12-manta, captulo 15-kama.

PARTE 3

Egiptomanta kishpirishkamanta, Israelpi primer rey tiyashkakama


Moisesmi israelitakunataka Egipto llaktamanta lluk chishpa, Sina urkuman pusharka. Chaypimi Jehova Dioska Paypa leykunata Moisesman kurka. Kipamanka, 12 israelitakunatami Moiseska Canaan allpakunata rikuchun kacharka. Shinapash 10 israelitakuna tikrashpaka mana alli noticiakunatami kurkakuna. Chaymantami, shuktak israelitakunaka achkata mancharishpa Egipto llaktaman tikrankapak munarkakuna. Jehova Dioska, israelitakuna feta mana charikpimi, 40 watakunata chakishka pampakunapi kawsachun sakirka. Kipamanka, Josuetami Jehova Dioska akllarka israe litakunata Canaanman pushachun. Canaan allpakunata israelitakunaman kunkapakka, Jehova Dioska mila grokunatami rurarka. Primeroka, Jordan yakukunatami chakichirka. Kipamanka, Jerico llaktapa muyuntin pirkaku natami urmachirka. Kipamankarin, na amsayakukpipash Intitaka mana yaykuchun sakirkachu. Israelitakunaka 6 wa takunata makanakushpami, Canaan allpakunataka japirka. Israel llaktapika, juezkunami 356 watakunata mandarka. Israel llaktapi primer juezka Josuemi karka. Kipamanka, shuktak juezkunapash tiyarkami. Wakin juezkunaka Barac, Gedeon, Jefte, Sanson, Samuel shutikunami karka. Chay punchakunapika Rahab, Debora, Jael, Rut, Noemi, Dalila nishka warmikunapashmi kawsarka. Kay PARTE 3-pika, 396 watakunapi imashina kawsay tiyashkatami yachakushun.

DIOSKA SHUK MUSHUK, ALLI MIKUNATAMI KURKA

34

IKUY, gentekunaka imachari yuraklla, uchilla granotami pallanakun. Shinapash, kayka imatak kan. Mikunallachu kan. Yuyari, israelitakunaka na mana Egipto llaktapi kawsanakurkachu. Paykunaka shuk killa yallita purinakushpami, kay chakishka chakishka allpakunaman chayamurka. Kay allpakunapika, imapash mana alli winanchu karka. Chaymantami israelitakunaka ninakurka: Kaypika yarikaymanta wanukrinchikmari. Kaypi wanuchinapak rantika, Egipto llaktapillatak Jehova Dios wanuchishpaka allimi kanman karka. Egipto llaktapika mikunallatapash charirkanchikmi nishpa. Israelitakuna shina ninakukpimi, Jehova Dioska kayantin punchallatak achka mikunata tamiyachirka. Chaymantami israelitakunaka ninakurka: Kay yuraklla, uchilla muyukuna shinaka, imashi kan nishpa. Shina ninakukpimi Moiseska nirka: Jehova Diosmi kay mikunataka kankunaman kurka nishpa. Chay mikunatami gentekunaka MANA nishpa shutichirka. Kay mana shuti mikunaka mishki tortilla shinami karka. Moiseska israelitakunataka nirkapashmi: Mana shuti mikunataka mikuy ushashkatallami pallana kankichik nishpa. Chaymantami, israelitakunaka tukuy punchakuna tutamanta jatarishpa, mana shuti mikunataka pallan karka. Chay mana shuti mikunaka, Inti llukshikpika yakuyanllami karka. Moiseska nirkapashmi: Mana shuti mikunataka mana kayantin punchapantin pallanachu kankichik nishpa. Moises shina nikpipash, wakin israelitakunaka mana kasushpami kayantin punchapantin pallarkakuna. Chaymantami, mana shuti mikunaka kurukuna juntashpa millanayta ashnan karka. Chayshuk punchakunapantin mana wakaychinachu kankichik nishpapash, Jehova Dioska nirkami: Viernes puncha chayakpika, sabado punchapantin pallashpami wakaychina kankichik nishpa. Imamantatak Jehova Dioska shina nirka. Rikunki. Sabado punchataka, mana shuti mikunataka Jehova Dioska mana tamiyachinachu karka. Chaymantami sabado punchapantin pallakpika, mana shuti mikunaka mana kurukuna juntashpa millanayta ashnanchu karka. Shinaka, Jehova milagrota rurakpimi, sabado punchapika mana shuti mikunaka mana wakllin karka. Shinami, israelitakunaka 40 watakunata chakishka allpakunapi kawsarka. Chay 40 watakunataka, mana shuti mikunatalla mikushpami kawsarkakuna.
Exodo 16:1-36; Numeros 11:7-9; Josue 5:10-12.

DIOSKA LEYKUNATA ISRAELITAKUNAMAN KURKAMI

35

GIPTO llaktamanta llukshishpa ka, israelitakunaka nami ishkay killakunata chakishka allpakunapi pu rinakurka. Shinami, paykunaka Sina nishka urkuman chayarkakuna. Kay urkutami Horeb nishpa riksin kar ka. Yuyari: Kay Sina urku ladopimi, Jehova Dioska yura rupakuk ukumanta Moisestaka parlarka. Kay urkuman chayamushpami, israelitakunaka achka punchakunata kaypi kawsarka. Shuk punchaka, Horeb nishka urku jawamanmi Moiseska rirka. Chaypimi Jehova Dioska Moisestaka nirka: Israelitakunamanka kashna ninki, kankunaka nukata kasushpa, nukapa akllashka llakta kachunmi munani nishpa. Jehova Dios shina nikpimi, Moiseska israelitakunamanka willakrirka. Chaymantami israelitakunapash nirka: Ari. Nukanchikkunaka Diospa tukuy mandashkakunataka kasushunllami nishpa. Israelitakuna shina nikpimi, Jehova Dioska sinchita kulun nichishpa, manchanayta urkutaka kushnichirka. Chay kipami, Jehova Dioska israelitakunataka nirka: Nukaka Jehova Diosmi kani. Nukami kankunataka Egipto llaktamanta llukchirkani nishpa. Shina nishpami, Jehova Dioska mandarka: Shuktak dioskunataka mana adoranachu kankichik. Nukatallami adorana kankichik nishpa. Jehova Dioska, shuktak 9 leykunatapashmi israelitakunamanka kurka. Shinapash, Jehova Dios sinchita kulun nichishpa leykunata willakukpika, israelitakunaka achkatami mancharirkakuna. Chaymantami paykunaka Moisestaka nirka: Moises, kanlla Jehova Dioswanka parlakri. Jehova Dios nukanchikwan parlashpa katikpika, nukanchikka wanukrinchikmari nishpa. Israelitakuna shina nikpimi Jehova Dioska Moisestaka nirka: Kay urku jawaman shamuy. Kaypimi, nukaka ishkay tabla rumikunapi leykunata escribishpa kukrini. Kay leykunataka, israelitakuna kasushpa kawsachunmi munani nirka. Jehova Dios shina nikpimi, Moiseska kutin chay urku jawaman rishpa, 40 punchakunata 40 tutakunata chaypi sakirirka.

Chay urku jawapimi, Jehova Dioska ishkay tabla rumikunapi, 10 leykunata escribishpa Moisesmanka kurka. Chay 10 leykunatami, Diez Mandamientos nin. Chay Diez Mandamientos nishkakunata Jehova Diosllatak escribishpapash, chayshuk achka leykunataka Moisestami escribichirka. Israelitakunaka chay Diez Mandamientostapash, chayshuk achka leykunatapash kasunami karka. Chayshuk leykunaka imatatak nikurka. Shuk leyka nikurkami: Jehova Diostami kanpa tukuy shunkuwan, kanpa tukuy yuyaywan, kanpa tukuy almawan, kanpa tukuy ushaywan kuyana kanki nishpa. Kutin shuktak leyka nikurkami: Imashinami kanllatak kuyarinki, shinallatakmi shuktak gentekunatapash kuyana kanki nishpa. Diospa churi Jesucristopash kay Allpapi kashpaka yachachirkami, kay ishkay leykunami ashtawan jatun ministirishka leykuna kan nishpa. Shinapash, Jesuska imatallatak yachachirka. Chaytaka shuktak historiakunapimi yachakushun.
Exodo 19:1-25; 20:1-21, NM; 24:12-18; 31:18; Deuteronomio 6:4-6; Levtico 19:18; Mateo 22:36-40, NM.

GENTEKUNAKA SHUK UCHILLA ORO WAKRATAMI RURARKA

36

IKUY, kay gentekunaka shuk jatun juchatami ruranakun. Paykunaka shuk uchilla oro wakrata chawpipi churashpami, cantashpa bailanakun. Shinapash, kay gentekunaka imamantatak shina ruranakun. Yuyarishun, Moiseska Sina urku jawamanmi rirka. Shinapash Moiseska mana utka tikramurkachu. Chaymantami gentekunaka ninakurka: Moises ima tukushkataka mana yachanchikchu. Shinaka, shuk diosta rurashunchik. Kay diosmi nukanchiktaka kay allpamanta llukshita ayudanka ninakurka. Gentekuna shina ninakukpimi Aaronka nirka: Kankunapa tukuy oro zarcillokunata apamuychik nishpa. Shinami Aaronka chay oro zarcillokunata

yakuyachishpa, shuk uchilla oro wakrata rurarka. Shina rurashpami gentekunaka ninakurka: Kaymi nukanchik Dios. Kay Diosmi nukanchiktaka Egipto llaktamanta llukchirka nishpa. Ashtawankarin, gentekunaka shuk jatun fiestata rurashpami kay uchilla oro wakrataka adoranakun. Gentekuna chashna rurakukpika, Jehova Dioska achkatami pinarirka. Chaymantami Moisestaka nirka: Israelitakunata utka rikukri. Gentekunaka

nukapa leykunata mana kasushpami, shuk uchilla oro wakrata adoranakun nirka. Jehova Dios shina nikpimi, Moiseska utka urku jawamanta uray shamurka. Uray shamushpa rikukpika, gentekunaka shuk uchilla oro wakrata chawpipi churashkakunami, cantashpa bailakurkakuna. Chayman tami Moiseska achkata pinarishpa, Diospa leykunata escribishka tabla rumikunataka pakirikta shitarka. Chay kipami, chay uchilla oro wakrataka rupachishpa yakuyachirka. Yakuyachishka jawapash, nutu nututa rurashpami shitarka.

Israelitakuna shuk jatun juchata rurakpimi, Moiseska mandarka: Chay uchilla oro wakrata adoranakuk gentekunataka wanuchishpa sakichik nish pa. Shinami chay punchaka, 3.000 gentekuna wanurka. Shinaka, imashinami yachakushkanchik, makiwan rurashka yanka dioskunataka mana adoranachu kanchik. Jehova Diostallami adorana kanchik.
Exodo 32:1-35.

DIOSTA ADORANKAPAKMI SHUK CARPA WASI TIYARKA

37

IKUY kay carpa wasita. Kay carpa wasitaka, tabernaculo nishpami israelitakunaka riksin karka. Egipto llaktamanta llukshishka kipami, israelitakunaka Jehova Diosta adorankapak nishpa,

kay tabernaculo carpa wasitaka rurarkakuna. Israelitakunaka shuk watapillami kay tabernaculo wasitaka rurarkakuna. Shinapash, pitak chay carpa wasitaka ruraychik nishpa mandarka. Jehova Diosmi mandarka. Yuyari, Moiseska Sina urku jawamanmi rirka. Chaypimi Jehova Dioska nirka: Paskashpa apanalla tabernaculo carpa wasita ruranki nishpa. Shina paskashpa apanalla kakpimi, israelitakuna shuktak ladoman rishpaka, chay tabernaculo carpa wasitaka paskashpa, apashpa rinlla karka. Kutin kay dibujota rikuy. Kay tabernaculo carpa wasika ishkay ukukunatami charin. Lluki ladoman tiyakuk ukuka uchillami kan. Kutin, alli ladoman tiyakuk ukuka jatunmi kan. Lluki ladoman tiyakuk uchilla ukupika, shuk cajami tiyakun. Kay cajatami, israelitakunaka arca del pacto nishpa riksin karka. Kay caja jawapika, orowan rurashka ishkay querubn angelkunami chimpapura churashka tiyakun. Chay arca del pacto caja ukupika, Diez Mandamientos nishka ishkay tabla rumikunami tiyakurka. Shinapash yuyari, Moiseska punta ishkay tabla rumikunataka pakiriktami shitarka. Chaymantami Jehova Dioska, Diez Mandamientos nishkata, ishkay tabla rumikunapi kutin escribirka. Chay ishkay tabla rumikunatami arca del pacto caja ukupika churarka. Kutinpash yuyari, israelitakunaka mana shuti mikunata mikushpami kawsan karka. Chay mana shuti mikunatapashmi, shuk jarrapi pallashpa arca del pacto caja ukupika churarkakuna. Jehova Dioska nirkapashmi: Nukata alli adoranata gentekunaman yachachichunka, Moisespa wawki Aarontami akllani. Paymi sumo sacerdote kanka. Shinallatak, Aaronpa churikunallami Aarontaka ayudana kan. Paykunami sacerdotekuna kanka nirka. Kutin kay dibujota rikuy. Alli ladoman tiyakuk jatun ukupika, shuk uchilla kushnikuk cajami tiyakun. Chay cajapimi, mishkilla ashnakuk inciensota Aaronpa churikunaka kushnichin karka. Chay jatun ukupika, shuk jatun candeleropash tiyakunmi. Chay candeleroka 7 uchilla lamparakunatami charin. Shinallatak, chay jatun ukupika shuk mesapash tiyakunmi. Chay mesa jawapika 12 tantakunami tiyakun karka. Kutin tabernaculo carpa wasi patiopika, shuk jatun pailami yakuwan tiyakun karka. Chay paila yakupimi, Aaronpash Aaronpa churikunapash makikunata, chakikunata mayllarin karka. Chay tabernaculo patiopika, shuk jatun altarpashmi tiyan karka. Jehova Diospa nawpakpi mishkilla ashnachun nishpami, chay altarpi animalkunataka wanuchishpa, rupachishpa kushnichin karka. Shinami israelitakunaka, kay tabernaculo carpa wasita chawpipi churashpa, muyuntinpi kawsan karka.
Exodo 25:8-40; 26:1-37; 27:1-8; 28:1; 30:1-10, 17-21; 34:1, 2; Hebreos 9:1-5.

CANAANTAKA 12 RUNAKUNAMI PAKALLA RIKUNKAPAK RIRKA

38

IKUY kay dibujota. Kay ishkay runakunaka achka frutakunata kaspipi warkuchishpami charinakun. Higokunapash, granadillakunapash, uvakunapash jatun, rakukunami kan. Shinapash, kay runakunaka maymantatak kay frutakunataka apamurkakuna. Kay frutakunataka Canaan llaktamantami apamurkakuna. Yuyarishun: Abrahanpash, Isaacpash, Jacobpash Canaan llaktapimi kawsan karka. Shinapash, Canaan llaktapi

achka yarikay tiyakpimi, Jacobka paypa tukuy familiakunawan Egipto llaktapi kawsankapak rirka. Shinami 216 watakuna kipa, Moiseska kutin israelitakunataka Canaan llaktaman pushashpa rikun. Paykunaka Cades nishka chakishka allpakunapi kan. Canaan llaktapika mana alli gentekunami kawsan karka. Chaymantami, Moiseska 12 runakunata akllarka Canaan llaktata rikukrichun. Kay 12 runakunatami Moiseska nirka: Canaan llaktapi mashna gentekuna, imashina gentekuna kawsakta, ima laya allpakuna tiyashkatapash rikukrichik. Shinallatak, ima laya frutakuna pukushkata rikunkapakpash apamunkichik nirka. Chay 12 runakuna Moisespakman tikrashpaka nirkami: Rikuy. Kashna alli, raku frutakunatami Canaan allpakunapika pukun kashka nishpa. Shina ninakushpapash, 10 runakunaka nirkami: Canaan llaktamanta gentekunaka jatun jatun, sinchi sinchi runakunami kan. Paykunapa allpakunata kichuytaka mana ushashunchu. Paykunarakmi nukanchiktaka wanuchishpa sakinka nirkakuna. Chay 10 runakuna shina nikpika, israelitakunaka achkatami mancharishpa ninakurka: Egipto llaktapillatak wanushpaka, allimi kanman karka. Mana kashpaka, kay chakishka allpakunapillatak wanushpapash allimi kan man. Canaan llaktaman rishpaka, makay tukushpami wanukrinchik. Nukanchik warmikunatapash wawakunatapash esclavokunata shinami charinka. Ama chashna llaki apankapakka, Moisestaka mana kasunachu kanchik. Moisesta kasunapak rantika, nukanchikpurakunamantallatakmi shuk mushuk mandakta akllashpa, Egipto llaktaman tikrashunchik ninakurka. Gentekuna shina ninakukpipash Josueka, Calebka nirkakunami: Ama man chaychikchu. Jehova Diospa ayudawanka, Canaan allpakunaka nukanchikpami kanka nirka. Shina nikpipash, israelitakunaka mana uyankapak munarkakuna chu. Ashtawankarin, Josueta Calebtaka wanuchinkapakmi munarkakuna. Shina mana intindik gentekuna kakpimi, Jehova Dioska achkata pinarishpa nirka: Kay gentekunaka, Egipto llaktapipash kay chakishka allpakunapi milagrokunata rikushpapash, paykunaka mana nukapi feta churashkachu. Chaymanta, 20 watakunata charik wichayman gentekunaka, 40 watakunata chakishka allpakunapi purishpami wanunka. Shinapash Josuewan, Calebwan llami Canaan llaktamanka yaykunka nirka.
Numeros 13:1-33; 14:1-38.

A ARONPA VARA KASPIKA SISARKAMI

39

IKUY Aaronpa vara kaspita. Paypa vara kaspipika sisakunapash, almendra nishka frutakunapash winashkami kan. Kay sisakunapash frutakunapash shuk tutapillami winarka. Shinapash, imamantashi shina winarka. Rikunki. Israelitakunaka nami achka watakunata chakishpa allpakunapi kawsanakurka. Chaymantami Core, Datan, Abiram, shuktak 250 mandakkunapash ninakurka: Moiseska mana nukanchiktaka mandanachu kan. Aaronpash mana payllachu sumo sacerdote kana kan nishpa. Shina ninakushpami Moisestaka nirkakuna: Imamantatak kanlla tukuy nukanchikkunataka mandana kanki nishpa. Paykuna shina nikpimi Moiseska nirka: Kankunapash kaya tutamanta tabernaculo carpa wasiman shamunkichik. Shamushpaka, inciensokunata rupachinkapak kankunapa incensariokunata apashpa shamunkichiklla. Shinami yachashun, pitami Jehova Dios akllakta nirka. Moises shina nikpimi, Corepash 250 mandakkunapash tabernaculo carpa wasipi, inciensokunata rupachishun nishpa shayanakurka. Chay punchaka, shuktak gentekunapashmi Corepa lado tukurka. Chayta rikushpami, Jehova Dioska achkata pinarishpa Moisestaka nirka: Shuktak gentekunaman willay, kay mana alli gentekunapa carpakunamanta karuyaychik nishpa. Moises shina nishpa willakpimi, achka gentekunaka Corepa, Datanpa, Abirampa carpakunamanta karuyarka. Chay kipami Moiseska nirka: Jehova Dios akllashka gentekunaka kish pirinkami. Kutin, Jehova Dios mana akllashka gentekuna kakpika, allpa paskarishpami paykunataka millpunka (lankanka) nirka. Moises shina nishkantinmi, allpaka paskarishpa Corepa, Datanpa, Abirampa carpakunata, cosaskunata, paykunapa lado tukushka gentekunatapash millpurka. Allpa millpukukpika, chay mana alli gentekunaka manchanaytami kaparinakurka. Chaymantami shuktak gentekunapash achkata mancharishpa, utka kaymanta kallpashunchik, nukanchikkunatapashmi allpaka millpunka nishpa. Chaykamaka, Corepash chayshuk 250 mandakkunapash, tabernaculo carpa wasi ladopimi shayanakurkarak. Chaypillatakmi, Jehova Dioska jawa pachamanta ninata kachamushpa, tukuylla paykunataka rupachishpa wanuchirka. Chay kipami Jehova Dioska Aaronpa churi Eleazartaka nirka: Wanushkakunapa incensariokunataka yakuyachishpa, altarta tapana planchata ruranki. Kay planchata rikushpami tukuy

israelitakunaka yuyarina kan, Aarontalla paypa churikunatalla sacerdotekuna kachun akllashkata nirka. Shina nishka jawapash, Jehova Dioska nirkami: Aaronlla paypa churikunalla sacerdotekuna kana kashkataka, tukuy gentekuna alli intindichunmi munani nishpa. Chaymantami Jehova Dioska Moisestaka nirka: Israel llaktapika 12 jatun familiakunami tiyan. Chay 12 jatun familiamanta, 12 man dakkunaka 12 vara kaspikunatami arca del pacto nishka nawpakpi churana kan. Levipa familiamantaka, Aaronmi paypa vara kaspitaka apamuna kan. Nuka akllashka sacerdotepa vara kaspimi sisana kan nirka. Kayantin puncha Moises rikunkapak rikpika, Aaronpa vara kaspipimi sisa kunapash, almendrakunapash winashkarka. Shinaka, Aaronta akllashpami Jehova Dioska Aaronpa vara kaspipi sisakunata almendrakunatapash wina Numeros 16:1-49; 17:1-11; 26:10. chirka.

SRAELITAKUNAKA nami 39 watakunata chakishka allpakunapi kawsanakurka. Kay tukuy watakunataka Jehova Diosmi cuidariyakurka. Shinapash, imashinatak Jehova Dioska cuidariyakurka. Yuyarishun: Israelitakuna mikunata mana charikpika, Jehova Dioska mana shuti mikunatami paykunamanka kurka. Shinallatak, punchakuna maykan nanta rinata yachachunka, Jehova Dioska shuk amsalla pilar puyutami churarka. Kutin, tutakuna maykan nanta rinata yachachunka, Jehova Dioska nina shina pilartami churarka. Chay watakunapika, israelitakunapa ropakunapash mana tukurirkachu. Chakikunallapash mana chiktarirkachu. Shinami israelitakunaka na 40 watakunata shina purinakushpa, kutin Cades nishka chakishka allpakunaman chayarka. Kayman chayamushpami Moisespa pani Miriamka wanurka. Kutinpash yuyarishun: Achka watakuna washamanka, kay Cades pushtupi kashpami, Moiseska 12 runakunata Canaan allpakunata pakalla rikuchun kacharka. Israelitakunaka imashinami 40 watakuna washaman quejarinakurka, shinallatakmi kunanpash na kutin quejarinakurka. Kay Cades nishka chakishka pushtupika, mana yakutaka tarirkakunachu. Chaymantami israelitakunaka Moisestaka nirkakuna: Kanka imamantatak Egipto llaktamanta llukchishpa, kay chakishka allpakunaman pushamurkanki. Kaypika granokunapash, higokunapash, uvakunapash, granadillakunapash mana pukunchu. Yakullapash mana tiyanchu. Kay chakishka allpakunapi kawsanapak rantika, wanushpachari alli kanchikman nirkakuna. Israelitakuna shina nishpa quejarinakukpimi, Moisespash Aaronpash Jeho va Diosta manankapak tabernaculo carpa wasiman rirka. Paykuna manakpimi Jehova Dioska Moisestaka nirka: Tukuy israelitakunata tantachishpa shuk ja tun rumi nawpakman pushay. Chaypimi nina kanki: Kay jatun rumimantami yaku llukshinka nishpa. Shina nikpika, chay rumimantaka yaku llukshinkallami. Shinami gentekunapash animalkunapash achka yakuta charinka nirka. Jehova Dios shina nikpimi, Moiseska tukuy israelitakunata tantachishpa nirka: Uyaychik Diospi mana krik gentekuna. Aarontin nukantinmi kay jatun rumimantaka yakuta llukchikrinchik nirka. Shina nishka kipami, Moiseska paypa vara kaspiwan chay jatun rumitaka ishkay viajeta waktarka.

MOISESKA SHUK JATUN RUMITAMI PAYPA VARA KASPIWAN WAKTARKA

40

Shina waktakpimi, chay jatun rumimantaka achka yaku llukshirka. Shinami tukuy gentekunapash, animalkunapash yakuta upiyarka. Aaronpash Moisespash, nukanchikmi kay rumimanta yakuta llukchikrin chik nikpika, Jehova Dioska achkatami pinarirka. Shinapash, imamantatak Jehova Dioska pinarirka. Yuyay, Aaronpash Moisespashchu chay rumimanta ka yakuta llukchirka. Mana, mana paykunachu llukchirka. Jehova Diosmi chay rumimantaka yakuta llukchirka. Shinaka, Aaronpash Moisespash nukanchikmi kay rumimantaka yakuta llukchikrinchik nishpaka, llullatami ninakurka. Chaymantami Jehova Dioska achkata pinarishpa paykunataka nirka: Israelitakunaka Canaan llaktaman rinkami. Shinapash, mana kan kunachu paykunataka Canaan llaktaman pushakrinkichik nirka. Shinami israelitakunaka Cades nishka pushtumantaka, Hor nishka urkuman ri kallarirka. Chay Hor nishka urku jawapimi, Aaronka 123 watakunata charishpa wanurka. Aaron wanukpika, israelitakunaka achkata llakirishpami shuk killakama wakanakurkalla. Chay kipaka, Aaronpa churi Eleazarmi israelitakunapa mushuk sumo sacerdote tukurka.
Numeros 20:1-13, 22-29; Deuteronomio 29:5.

MOISESKA SHUK BRONCE CULEBRATAMI RURARKA

41

IKUY kay kaspipi pillurishka culebrata. Kay culebraka kawsakchu kan. Mana, mana kawsakchu kan. Kay culebraka broncewan rurashka culebrami kan. Shinapash, pampapi culebrakunaka kawsak culebrakunami kan. Chay culebrakuna kanikpimi, gentekunaka unkushpa wanunakurka. Chaymantami, Jehova Dioska Moisestaka nirka: Shuk bronce culebrata rurashpa, shuk jatun kaspipi pilluchishpa churay nishpa. Chay bronce culebrata rikushpami, israelitakunaka mana wanuna karka. Shinapash, imamantatak chay culebrakunaka achka israelitakunata kaninakurka. Rikunki. Israelitakunaka kutinmi achkata pinarishpa quejarinakurka. Chaymantami israelitakunaka, Jehova Diostapash Moisestapash kashna rimanakurka: Imamantatak Egipto llaktamanta llukchimushpa, kay chakishka allpakunapi wanuchun pushamurkanki. Kaypika mikuna pash, yakullapash mana tiyanchu. Kay mana shuti yanka mikunatalla mikushpaka, namari amishkakuna kanchik ninakurka. Yuyarishun: Jehova Dioska shuk milagro ta rurashpami, kay mana shuti mikunataka tamiyachirka. Kay mikunaka alli mikunami karka. Shinallatak, Jehovaka yakutapash israelitakunamanka kurkami. Shina milagrokunata rurashpa cuidakukpipash, is raelitakunaka mana Jehova Diostaka agradicirkakunachu. Chaymantami Jehova

Diospash achkata pinarishpa millay culebrakunata kacharka. Kay culebrakuna kanikpimi, achka israelitakunaka wanunakurka. Shina wanunakushpami gentekunaka Moisestaka nirka: Nukanchikkunata kishpichiway. Jehova Diostapash kantapash rimashpaka, shuk jatun jucha tami rurashkanchik. Jehova Diosta manapay, kay millay culebrakunata anchuchipay nishpa nirkakuna. Israelitakuna shina nikpimi, Moiseska Jehova Diostaka manarka, kay gentekunata ayudapay nishpa. Shina nishpa manakpimi Jehova Dioska Moisestaka nirka: Shuk bronce culebrata rurashpa shuk jatun kaspipi pillushpa churay. Chay culebrata rikushpami gentekunaka mana wanunka nirka. Shi naka, culebrakuna kanikpimi, gentekunaka ama wanunkapak nishpa chay bronce culebrataka rikunakun. Imashinami kay historiapi yachakushkanchik, culebrakuna kanikpimi is raelitakunaka unkushpa wanurkakuna. Shinaka, imashinami culebrakuna kanikpi israelitakunaka unkushpa wanurkakuna, shinallatakmi nukanchikkunapash Adanpa, Evapa wawakuna kashkamantaka unkunchik, wanunchikpash. Shinapash, gentekuna wanuchunka Jehova Dioska mana mu nanchu. Shinaka, gentekunata wanunamanta kishpichinkapakka, Jehova Dioska imatatak rurarka. Jehova Dioska paypa churi Jesucristotami kay Allpamanka kachamurka. Jesucristotaka gentekuna mana rikunayachishpami, shuk jatun kaspipi war kushpa wanuchirkakuna. Shinaka, shamuk punchakunapi mana wanushpa kawsankapakka, Jesucristo imata rurashkatami, rikukuk shina, nukanchikpash rurana kanchik. Shinapash, imatallatak rurana kanchik. Chaytaka shuktak historiakunapimi yachakushun.
Numeros 21:4-9; Juan 3:14, 15.

IMAMANTATAK BURROKA PARLARKA 42 UKANCHIKKUNAKA,SHUKpunchapash shuk burro parlakta ima N rikushkanchikchu. Mana, mana rikushkanchikchu. Animalkunaka mana
parlanchu. Shinapash Bibliapika ninmi, shuk burroka parlarkami nishpa. Shinaka, imamantashi shuk burroka parlarka. Rikunki. Israelitakunaka nami Canaan allpakunaman chayakrinakurka. Chaymantami, Moab llaktamanta rey Balacka achkata mancharishpa yuyakurka, Balaam shuti runaman achka kullkita kukpika, payka israelitakunata maldicinkallami nishpa. Shina yuyashpami rey Balacka Balaamta kayachun kacharka. Chaymantami Balaamka paypa burropi tiyarishpa, rey Balacpakman rikurka. Shinapash, israelitakunata Balaam maldicichunka, Jehova Dioska mana munarkachu. Chaymantami Jehova Dioska, Balaamta jarkachun shuk angelta kacharka. Kay angelka, shuk jatun espadawan jarkashpami chawpi nanpi shayarirka. Chay angelta rikuytaka Balaamka mana usharkachu. Shinapash, Balaampa burroka chay angelta rikushpami, na mana purinkapak munashpa, asha asha washaman rishpa nanpi siririrka. Burro siririkpimi, Balaamka achkata pinarishpa burrotaka kaspiwan makay kallarirka. Balaam makakukpimi, Jehova Dioska chay burrota parlachirka. Burro parlashpaka Balaamtaka nirkami: Imamantatak kanka nukataka makawanki nishpa.

Burro shina nikpimi Balaamka nirka: Kanka nukata muspayachinkapakmi munakunki. Shuk espadata charikushpaka, kunanllatakmi kantaka wanuchishpa sakiman nirka. Balaam shina nikpimi burropash nirka: Nukaka, ima punchapash kanta mana kasushpa, nanpi siririshpa sakirishkanichu nishpa. Burro shina tapukpimi Balaamka nirka: Mana, kanka mana ima punchapash shina kashkankichu nishpa. Chaypimi, Jehova Dioska Balaamta ayudarka chay angelta rikuchun. Balaam chay angelta rikukpimi chay angelka nirka: Kanka imamantatak kanpa burrotaka makanki. Nukaka Israel llaktata kan ama maldicichunmi jarkankapak shamushkani. Kanpa burro, nanpi mana siririshpa sakirikpika, kantami wanuchiman karkani. Shinapash kanpa burrotaka mana wanuchimanchu karkani nirka. Angel shina nikpimi Balaamka nirka: Kishpichiway, nukaka shuk jatun juchatami rurashkani. Nanpi kan sha yakuktaka, nukaka mana rikushkanichu nirka. Balaam shina nikpimi, chay angelka Balaamtaka na mana ashtawan jarkarka. Kishpichiway nishpapash, Balaamka israelitakunata maldicinataka mana kunkarkachu. Chaymantami Balaamka, rey Balacpakman rirka. Shinapash, israelitakunata Balaam maldicichunka, Jehova Dioska mana sakirkachu. Chaymantami, Balaamtaka kimsa viajekama israelitakunataka bendiciachirka.
Numeros 21:21-35; 22:1-40; 23:1-30; 24:1-25.

ISRAELITAKUNATAKA JOSUEMI PUSHAY KALLARIRKA


OISESKA israelitakuna wan Canaan llaktaman rinkapakmi munarka. Chayman tami Jehova Diostaka nirka: Jehova Dioslla, nukaka Jordan yakukunata yallishpa, Canaan llaktapa kuyaylla allpakunata rikunkapakmi munani nishpa. Moises shina nikpimi Jeho va Dioska nirka: Upallay, kanka mana chaytaka ma nanachu kanki nishpa. Shinapash, imamantatak Jehova Dioska Moisestaka shina nirka.

43

Yuyarishun: Cades llaktapi kashpaka, Moisespash Aaronpash llullashpami nirkakuna: Nukanchikmi kay jatun rumimantaka yakuta llukchikrinchik nishpa. Chaymantami Jehova Dioska pinarishpa nirka: Kankunaka mana Canaan llaktaman yaykunkichikchu nishpa. Shinami Aaron wanushka kipaka, Jehova Dioska Moisestaka mandarka: Josuetaka sacerdote Eleazarpa nawpakpi, tukuy israelitakunapa nawpakpipash shayachishpa ninki: Kunanka Josuemi kankunataka mandakrin nishpa. Jehova Dios shina mandakpimi, Moiseska tukuy israelitakunaman nikun: Josuemi kankunataka mandakrin nishpa. Chay kipami, Jehova Dioska Josuetaka nirka: Josue ama manchaychu. Kanka sinchimi kana kanki. Nukami kantaka ayudakusha. Nuka munashka shinaka, kanmi israelitakunataka Canaan allpakunaman pushanki nirka. Josueta shina nishka kipami, Jehova Dioska Moisestaka nirka: Moab llaktapi, Nebo urku jawaman ri nishpa. Chay urku jawapi kashpami, Moi seska Jordan yakukunatapash sumak, kuyaylla Canaan allpakunatapash rikurka. Chaypimi Jehova Dioska Moisestaka nirka: Nukaka kay allpakunatami Abrahanpa, Isaacpa, Jacobpa churikunamanka kusha nirkani. Kay allpakunata kan rikuchun sakishkanimi. Shinapash, kay kuyaylla allpakunamanka kanka mana rinkichu nirkami. Shinami, Moiseska 120 watakunata charishpa Nebo urku jawapi wanurka. Moiseska, 120 watakunata charishpapash sinchirakmi karka. Rikuytapash allimi rikun karka. Mois es wanukpika, israelitakunaka achkata llakirishpami wakanakurka. Shina wakanakushpapash, Josu e paykunapa mushuk mandak kashkamantaka, kushikushkakunami karka.
Numeros 27:12-23; Deuteronomio 3:23-29; 31:1-8, 14-23; 32:45-52; 34:1-12.

RAHABKA ISHKAY ISRAELITAKUNATAMI PAYPA WASIPI PAKAKUCHIRKA

44

IKUY kay ishkay runakunata. Paykunaka ama wanuchichunmi shina pakalla rinakun. Kay ishkay runakunaka israelitakunami kan. Kutin, chay warmika Rahab shutimi kan. Rahabka, Jerico llakta muyuntin pirka jawapimi kawsan karka. Rahabmi kay ishkay israelitakunataka pakalla richun ayudakun. Shinapash, imamantatak chay runakunaka pakalla rinakun. Rikunki, israelitakunaka Canaan allpakunaman chayankapakmi, Jordan yakukunata na chimpakrinakurka. Chaypimi Josueka ishkay israelitakunataka nirka: Canaan allpakuna imashina kashkata, Jerico llakta imashina kashkatapash rikukrichik nishpa. Chay ishkay israelitakuna Jerico llaktaman chayashpaka, Rahab nishka warmipa wasimanmi rirkakuna. Shinapash, shuk runaka paykunata rikushpami reymanka nirka: Ishkay israelitakunami Jerico allpakunata pakalla rikunkapak shamushka nishpa. Chaymantami Jericomanta reyka achkata pinarishpa, soldadokunata Rahabpa wasiman kacharka. Chay soldadokuna Rahabpa wasiman chayashpaka nirkami: Rahab, chay ishkay israelitakunataka kunanllatak llukchimuy nishpa. Shinapash, Rahabka nami chay ishkay israelitakunataka wasi jawapi pakashpa charikurka. Chaymantami Rahabka soldadokunataka nirka: Ishkay runakunaka kayman shamurkami. Shinapash, maymanta runakuna kashkataka nukaka mana yacharkanichu. Utka kallpashpa japikrichiklla. Paykunaka na tutayakukpi, kay llakta punkukunapash na wichkarinallapimi rirka nirka. Rahab shina nikpimi, soldadokunaka utka rirkakuna. Shinami, soldadokuna rishkantin, Rahabka utka wasi jawaman rishpa israelitakunataka nirka: Nukaka krinimi Jehova Dios kay allpakunata kankunaman kunata. Nukanchikkunaka uyashkanchikmi Jehova Dioska mar Rojota chakichishpa, kankunata Egipto llaktamanta kishpichishkatapash. Shinallatak, Sehon shuti reyta, Og shuti reyta kankuna wanuchishkatapash uyashkanchikmi. Shinaka, imashinami kankunata ama wanuchichun ayudashkani, shinallatak nukapa familiatapash nukatapash ama wanuchichun ayudawankichik nirka. Rahab shina nikpimi, chay ishkay israelitakunaka nirka: Nukanchikkuna Jerico llaktata tukuchinkapak shamukta yachashpaka, utkami kanpa familiata tantachishpa kay wasi ukupi kana kanki. Shinallatak, kay puka waskatapash kanpa ventanapi warkuchinki. Chay puka waskata rikushpami, nukanchikkunaka mana kankunataka tukuchishun nirka. Shinami, chay ishkay israelitakunaka Josuepakman tikrashpa, Jerico llaktapi tukuy ima tukushkata Josue 2:1-24; Hebreos 11:31. parlarka.

JORDAN YAKUKUNAKA CHAKIRIRKAMI 45

IKUY, israelitakunaka Jordan yakukuna chakirikpimi yallinakun. Chay punchakunapika, achkata tamiyashpami Jordan yakukunaka manyakama juntashpa achkata jicharikun karka. Shinapash, israelitakuna yallikuk punchaka, imamantatak Jordan yakukunaka chakirirka. Rikunki. Israelitakunaka nami Jordan yakukunata yallikrinakurka. Chaymantami Jehova Dioska Josuetaka nirka: Sacerdotekunaka arca del pactota rikra jawapi churashpami, israelitakunapa nawpakpi rina kan. Shinami, sacerdotekuna paykunapa chakikunata yakupi churashkantin Jordan yakukunaka chakirinka nirka. Jehova Dios shina nikpimi, sacerdotekunaka arca del pactota rikra jawapi churashpa, israeli takunataka nawpashpa rirkakuna. Sacerdotekuna Jordan yakukunaman chayakpika, chaytaka achka achka yakumi yallikurka. Shinapash, sacerdotekuna paykunapa chakikunata yakupi churakpika, Jordan yakukunaka chakirirkallami.

Chay yakukunaka Jehova Diospa milagrowanmi chakirirka. Imashinami kay dibujopi rikukunki, tukuylla israelitakuna yallinkakamami, sacerdotekunaka arca del pactota rikra jawapi churashka shayanakun. Tukuylla israelitakuna yallishka kipami, Jehova Dioska Josuetaka nirka: 12 sinchi runakunata akllay. Chay 12 runakunami, sacerdotekuna shayakuk pushtumantaka 12 rumikunata japishpa, israelitakuna pakarikuk pushtupi churana kan. Shinami kankunapa wawakuna tapukpipash nina kankichik: Arca del pacto ta apashpa rinakukpimi, Jehova Dioska kay Jordan yakukuna taka chakichirka nishpa. Jehova mandashka shina, 12 rumikunata churashka kipapash, Josueka shuktak 12 rumikunatapash japirkami. Kay 12 rumikunatami sacerdotekuna shayakushka pushtupillatak churarka. Chay kipami Josueka sacerdotekunataka nirka: Kankuna shayakuk pushtumanta llukshimuychik nishpa. Shina rurakpimi, Jor dan yakukunaka kutin chay pushtutallatak yallirka.
Josue 3:1-17; 4:1-18.

JERICO LLAKTAMANTA JATUN, RAKU PIRKAKUNAKA URMARKAMI

46

mantatak kay raku pirkakunaka urmakun. Jehova Diosmi, shuk milagrota ru rashpa chay pirkakunataka urmachikun. Shinapash, Jehova Dioska imashinatak chay milagrotaka rurarka. Rikunki. Jehova Dioska Josuetaka nirkami: Kankunaka arca del pactota apashpami Jerico llaktataka muyuna kankichik. Chaypakka, kanmi kanpa sol dadokunantin nawpashpa rina kanki. Kankunapa kipaka, 7 sacerdotekunami jatun cachokunata tocashpa katinka. Kutin paykunapa katika, shuktak sacerdotekunami arca del pactota apashpa katinka. Shinami, paykunaka 6

Jerico llaktamanta jatun, raku pirkakunaka urmakunmi. Shuk RIKUY, punchakunapika, mana bombakunaka tiyarkachu.mana shinachu bombata shitakpichu chay pirkakunaka urmakun. Mana, kan. Chay Shinaka, ima-

punchakunakama Jerico llaktataka muyuna kan. Chay 6 punchakunataka, punchapi shuk viajetallami Jerico llaktataka muyuna kankichik nirka. Ashtawankarin Jehova Dioska nirkami: Kanchis punchapika, kanchis viaje tami Jerico llaktataka muyuna kankichik. Kanchis viajeta muyushkantinmi, jatun cachokunataka unayta tocana kankichik. Kipamanka sinchitami kapari na kankichik. Shina rurakpimi, Jerico llaktamanta pirkakunaka urmanka nirka. Jehova Dios mandashka shinaka, Josuepash shuktak genteku napash 6 punchakunakamami Jerico llaktataka muyurkakuna. Chay 6 punchakunapika, jatun cachokuna wakakuklla, gentekuna purikukllami uyarirka. Shinaka, Jerico llaktamanta contrakunaka mancharishkakunami kashkanka. Kutin kay dibujota rikuy. Shuk wasi ventanapika, shuk puka waskami warkuriyakun. Chay wasika pipatak kan. Rahabpami kan. Ishkay israelitakuna nishka shinaka, paypash paypa familiapash kishpirinkapakmi Rahabka puka waskata warkuchishka shuyakurka. Shinami, kanchis puncha chayakpika, Josuepash shuktak gentekunapash kanchis viajeta Jerico llaktataka muyurkakuna. Shina muyushka kipami, sacerdotekunaka unayta cachokunata tocashpa, kipamanka sinchita kaparirkaku na. Shina rurakpimi, Jerico llaktamanta jatun, raku pirkakunaka urmarka. Chay kipami Josueka israelitakunataka nirka: Kunanka kay llaktamanta tukuy gen tekunata wanuchishpami, tukuy cosaskunata rupachina kankichik. Shinapash oro, plata, cobre, hierro cosaskunataka Jehova Diospa tabernaculo carpa wasimanmi apana kankichik nirka. Chaykamaka, Rahabpash paypa familiapash imatak tukurka. Josueka yuyarirkami paykunata kishpichina kashkata. Chaymantami, Rahabta riksishka ishkay israelitakunataka Josueka mandarka: Rahabtapash paypa familiatapash pushamukrichik nishpa. Shinami, chay ishkay israelitakuna nishka shinaka, Rahabpash paypa familiapash kishpirir Josue 6:1-25. kakuna.

ISRAEL LLAKTAPIKA SHUK SHUWAMI TIYARKA 47


IKUY kay carpa wasipi tiyakuk runata. Kay runaka shuk kuyaylla ropata, orota, plata monedakunatapash pakashpami tiyakun. Shinapash, maymantatak kay cosaskunataka japirka. Yuyari: Jerico llaktapa jatun, raku pirkakuna urmakpika, chay llakta ukupika achka cosaskunami tiyarka. Chay cosaskunatami chay runaka japirka. Shinapash, chay cosaskunawanka imatatak rurana karka. Jerico llaktamanta cosaskunataka rupachishpami sakina karka. Kutin, oro cosaskunata, plata cosaskunataka Jehovapa tabernaculo wasimanmi apana karka. Shinapash, kay dibujopi gentekunaka Diosta mana kasushpami, Diospa cosaskunata shuwashpa pakanakun. Kay shuwa gentekunaka pikunatak kan. Cosaskunata pakakuk runaka Acan shutimi kan. Kutin, paywan tiyakuk gentekunaka paypa familiami kan. Shinaka, paykunaka imatak tukurka. Rikunki. Josueka paypa soldadokunatami Hai shuti llaktamanta soldadokunawan makanakuchun kacharka. Shinapash, israelitakunaka chay soldadokunata mishaytaka mana usharkakunachu. Ashtawankarin, achka israelita soldadokunami wanurka. Wakinkunakarin pakakushpami rirkakuna. Chayta uyashpaka Josueka achkatami llakirirka. Chaymantami Josueka kunkurishpa Jehova Diostaka nirka: Jehova Dioslla, imamantatak kashna jatun llaki tiyachun sakishkanki nishpa. Josue shina manakpimi Jehova Dioska nirka: Jatari Josue. Israel llaktaka shuk jatun juchatami rurashka. Wakin gentekunaka tabernaculo wasipi churana cosaskunata, rupachina cosaskunatapashmi shuwashka. Shuwashpapash paykunaka mana

willashkachu. Shinaka, chay shuwashka cosaskunata tukuchikpi, chay shu wa runata wanuchikpimi kankunataka bendiciasha nirka. Shinallatak, Jeho va Dioska Josuemanka nirkami: Nukami rikuchisha maykanmi shuwa runa kashkata nishpa. Jehova shina nikpimi Josueka tukuy israelitakunata tantachirka. Chay pimi, Jehova Dioska Josuemanka rikuchirka, Acan runa shuwa kashkata. Shina japitukushpami Acanka nirka: Nukaka shuk jatun juchatami rurashkani. Chay ropa, chay oro, chay plata cosaskunaka sumak, alli cosaskunami karka. Chaymantami chay cosaskunata munashpa, nukaka pakalla japishpa nuka carpa wasi ukupi pamparkani nirka. Acan shina nikpimi, Josueka Acanpa carpa wasipi maskachun kacharka. Acanpa wasipi shuwashka cosaskunata tarishpami, Josueka Acantaka nir ka: Diosta mana kasushpa nukanchikta llakipi urmachishkamantaka, Jehova Diosllatakmi kantaka llakichinka nishpa. Josue shina nishka kipami, tukuylla israelitakunaka Acantapash, paypa familiatapash rumikunawan shitashpa wanuchirkakuna. Shinaka, imashinami kay historiapi yachakushkanchik, shuktakkunapa cosaskunataka mana japinachu kanchik. Shuwakunata wanuchishka kipaka, israelitakunaka kutinmi Hai shuti llaktawan makanakunkapak rirka. Shinapash, kay viajeka Jehovaka ayudarkami. Chaymantami israelitakunaka Hai shuti llaktataka misharkakuna.
Josue 7:1-26; 8:1-29.

ANAAN llaktamanta reykunaka ninmi karka: Israel llaktawanka makanakushunllami nishpa. Shinapash, gabaonitakunaka ninmi karka: Israelitakunataka Jehova Diosmi ayudakun. Imashinashi paykunataka mishayta ushashun nishpa. Shinaka, israelitakunawan ama makanakunkapakka, gabaonitakunaka imatatak rurarka. Rikunki. Gabaonitakunaka lliki lliki ropakunata, sandaliakunata churarishpa, chakishka chakishka tantakunatapash apashpami Josuepakmanka rirkakuna. Shinallatak, paykunapa burrokunamanpash mawka, llikirikuk costalkunatami apachirkakuna. Shinami Josuepakman chayashpaka nirka kuna: Rikuy, imashinami shamushkanchik. Nukanchikkunaka karu karu llaktamantami kanchik. Jehova Dios kankunata Egipto llaktapi ayudashka ta yachashpami, nukanchik mandakkunaka kashna nishpa kachamurka: Nukanchikkunaka kankunapa sirvikkunami kanchik. Nukanchikkunataka ama wanuchinkichu nishpa nirkakuna. Gabaonitakuna shina nikpimi, Josuepash shuktak mandakkunapash paykunata krishpa

GABAONITAKUNAKA ALLITAMI YUYARKAKUNA

48

nirkakuna: Ama llakirichikchu. Nukanchikkunaka mana kankunataka wanuchishunchu nishpa. Shina nishkamantaka nami kimsa punchakuna yallirka. Chaypimi, Josueka yachak chayarka gabaonitakunaka mana karu llaktamanta kashkata. Chaymantami Josueka gabaonitakunataka nirka: Kankunaka, imamantatak karu karu llaktamantami shamurkanchik nirkankichik nishpa. Josue shina nikpimi gabaonitakunaka nirka: Canaan allpakunata, Jehova Dios kankunaman kunata uyashpami nukanchikkunaka shina nirkanchik nirka. Gabaonitakuna shina nikpimi Josueka nirka: Ama manchaychikchu. Nukanchikkunaka mana kankunataka wanuchishunchu. Shinapash, kankunaka nukanchikta sirvishpami kawsakrinkichik nirka. Gabaonitakuna israelitakunawan tantanakushkata yachashpaka, Jerusalenmanta reyka achkatami pinarirka. Chaymantami chay reyka, shuktak chusku reykunataka nirka: Tantanakushpa jakuchik. Chay gabaonitakunataka tukuchishpami sakina kanchik nishpa. Shinami, chay pichka reykunaka tantanakushpa gabaonitakunawan makanakunkapak rirka. Shinaka, gabaonitakuna israelitakunawan tantakushpaka, allitachu rurarka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Josue 9:1-27; 10:1-5.

IMAMANTATAK INTIKA MANA YAYKURKA 49


IKUY Josueta. Payka Inti yaykuchunka ama sakipaychu nishpami Jehova Diostaka manakun. Josue shina nishpa manakpika, Jehova Dioska Intitaka mana yaykuchun sakirkachu. Shinapash, Josueka imamantatak Jehova Diostaka shina nishpa manarka.

Rikunki. Pichka llakta manta reykunaka nami gabaonitakunawanka makanakuy kallarirkakuna. Chaymantami, gabaonitakunaka ayudaway nishpa Josuetaka kayachun kacharka. Gabaonitakuna ayudaway nikpika, Josueka utkami tukuy alli soldadokunata tantachishpa, tukuy tuta Gabaon llaktamanka rirka. Israelitakuna chayakpika, pichka llaktamanta soldadokunaka achkata mancharishpami, kayta chayta pakakushpa ri kallarirkakuna. Chaymantami Jehova Dioska raku raku runtukunata ta miyachishpa, achka achka soldadokunata wanuchirka. Shinapash nami tutayakurka. Tutayakpika chay pichka llaktamanta soldadokunaka pakakushpami rinman karka. Shinaka, contrakuna ama pakakushpa richunmi, Josueka Jehova Diosta manarka: Inti yaykuchunka ama sakipaychu nishpa. Josue shina nishpa manakpika, Intika mana yaykurkachu. Chaymantami israelita soldadokunaka, chayshuk pichka llaktamanta soldadokunataka wanuchirka. Chay pichka llaktamanta mana alli reykunata wanuchikpipash, Canaan allpakunapika shuktak mana alli reykunapash tiyarkami. Chay allpakunamanta, 31 mana alli reykunata tukuchishpa sakinkapakka, Josueka 6 watakunakamami makanakurka. Chay reykunata mishashpaka, israelitakunaka achka allpakunatami charirka. Chay allpakunatami, Josueka Israelpi tiyak tukuy jatun familiakunaman partishpa kurka. Shinami achka watakuna kipaka, 110 watakunata charishpa Josueka wanurka. Josuepash shuktak alli mandakkunapash kawsakpika, israelitakunaka Jehova Diosta kasunmi karka. Shinapash, paykuna wanukpika israelitakunaka achka mana alli cosaskunata rurashpami, achka llakikunapi urmarka. Shinaka, kutinmi israelitakunaka Jehova Diospa ayudata ministirkakuna.
Josue 10:6-15; 12:7-24; 14:1-5; Jueces 2:8-13.

ISHKAY WARMIKUNAKA IMATAPASH MANA MANCHANCHU KARKA

50

SRAELITAKUNA llakipi ur mashpaka, Jehova Diostami kutin kutin ayudaway nishpa ma nan karka. Chaymantami, Jehova Dioska alli sinchi mandakkunata churashpa israelitakunataka ayudarka. Chay mandakkunatami, Bibliapika juezkuna nin. Israel llaktapi punta juezka Josuemi karka. Shinapash, Josue wanushka kipaka shuktak juezkunapash tiyarkami. Wakin juezkunaka Otniel, Aod, Samgar shutikunami karka. Warmikunapash israelitakunataka ayudanmi karka. Chay warmikunaka Debora, Jael shutikunami karka. Debora warmika profetami kar ka. Chaymantami, payka Jehova Dios ima nishkata israelitaku namanka willan karka. Debora warmika juezpashmi karka. Chaymantami, payka jatun yura chakipi tiyarishpa, gentekunamanka consejokunata kun karka. Chay punchakunapika, Jabn shuti reymi Canaan allpakunataka mandan karka. Jabinka, 900 carretakunatami makanakunkapakka charin karka. Jabinpa soldadokunapash sinchi sinchikunami karka. Chaymantami achka israelitakunaka paykunata sirvishpa kawsanakurka. Jabinpa soldadokunataka Ssara shuti runami mandan karka. Shuk punchaka, Barac shuti juezta kayachun kachashpami

Debora warmika nirka: Jehova Dioska ninmi: 10.000 soldadokunata pushashpami Tabor nishka urkuman rina kanki nishpa. Chay urkuman chayashpami, Jehova Diospa ayudawanka Ssara runatapash, paypa soldadokunatapash mishanki nirka. Debora warmi shina nikpimi Baracka nirka: Kan nukawan rikpika, nukaka rishallami nishpa. Barac shina nikpimi Debora warmika nirka: Ari rishalla mi. Shinapash, kanka mana Ssara runataka mishankichu. Ashtawankarin, Jehova Diospa ayudanka shuk warmimi Sisarata wanuchinka nirka. Shinaka, Debora warmi nishkaka imashinatak paktarirka. Rikunki. Baracka Tabor nishka urkupimi, Sisarapa soldadokunawan na makanakukrinakurka. Chaypimi, Jehova Dioska napash sinchi sinchita tamiyachirka. Shina tamiyakpimi, chay tamiya yakukunaka tukuy ima ri kurishkakunata apashpa, Sisarapa soldadokunatapash wanuchirka. Chayta rikushpami, Ssara runaka paypa carretamanta utka uriyashpa kallpashpa rirka. Ssara kallpashpa rishpaka, Jaelpa carpa wasimanmi pakakunkapak rirka. Chayman chayakpimi Jaelka, kayman yaykupay. Jayka asha leche nishpa kurka. Lecheta upiyashka kipaka, Ssara runaka punushpami sakirirka. Chaypimi Jael warmika, paypa carpa wasimanta shuk estaca kaspita japishpa umapi clavarka. Ssara shina wanushka sirikukpimi, Baracka Jaelpa carpa wa siman chayarka. Chaypimi Jaelka Baractaka nirka: Rikuy, Ssara runaka nami kaypi wanushka sirikun nishpa. Shinami, Debora warmi nishkaka paktarirka. Kipamankarin, mana alli rey Jabintapash wanuchishpami, israelitakunaka Jueces 2:14-22; 4:1-24; 5:1-31. kutin alli kawsay kallarirkakuna.

RUTKA NOEMINTINMI ISRAEL LLAKTAMAN RIRKA

51

IBLIAPIKA Rut nishka uchilla libromi tiyan. Chay libropika, shuk familia imashina kawsashkatami willan. Chay familiaka, Israel llaktapi juezkuna mandakuk punchakunapimi kawsarka. Chay Rut libropika, Rut shuti warmimantapash parlanmi. Rutka Moab llaktamantami karka. Chaymantami, Jehova Diostaka mana riksin karka. Shinapash, Noem shuti payalla warmi, Jehova Diosmanta yachachikpika, Rutka achkatami Jehova Diostaka kuyarka. Shinapash, Noemika imashinatak Rutwanka riksirirka. Rikunki. Israel llaktapika achka yarikaymi tiyarka. Chaymantami, Noemika paypa kusantin, paypa ishkay churikunantin Moab llaktapi kawsankapak rirka. Shuk punchaka, Noemipa kusaka wanurkami. Kipamanka, paypa ishkay churikunaka Moab llaktamanta warmikunawanmi kasararka. Chay warmikunaka Rut, Orpa shutikunami karka. Shinapash, 10 watakuna kipaka, Noemipa ishkay churikunapash wanurkami. Chaymantami, Noemika achkata llakirishpa, kunanka imatatak tukukriniyari nishpa yuyakurka.

Shina yuyakushpami, Noemika Israel llaktaman tikray kallarirka. Noemilla tikrakukpimi, paypa ishkay jachunkunaka nirka: Mana kantalla richun sakishunchu nishpa. Shinami, kimsantinkunaka na karuta rinakurka. Chaypimi Noemika nirka: Kankunaka mana nukawan rinachu kankichik. Kankunapa mamakunapakman tikraychiklla nishpa. Shina nishpami, Noemika ishkantinkunata nawipi muchashpa kayakama nirka. Shinapash, paypa ishkay jachunkunaka wakashpami nirkakuna: Nukanchikkunaka mana kantalla sakishunchu nishpa. Paykuna shina nikpimi Noemika nirka: Nuka wawakunalla, tikraychiklla kankunapa familiakuna pakman. Paykunawanmi kankunaka alli kawsankichik nirka. Noem shina nikpimi, Orpaka kayakama nishpa Moab llaktaman tikrarka. Orpa rikpipash Rutka mana rirkachu. Rut mana rikpimi Noemika nirka: Orpaka namari rin. Kanpash utka paywan rilla nishpa. Noem shina nikpipash Rutka nirkami: Rilla nikpipash nukaka mana kantalla sakishachu. Kan mayman rikpipash nukapashmi kanwanka risha. Kan maypi kawsakpipash, nukapashmi chaypi kawsasha. Kanpa llaktapash nuka llaktami kanka. Kanpa Tayta Diospash, nuka Tayta Diosmi kanka. Maypi kan wanushpa pampay tukukpipash, nukapash chaypillatakmi wanushpa pampay tukusha nirka. Rut shina nikpimi, Noemika na mana imatapash ashtawan nirka. Shinami, chay ishkay warmikunaka Israel llaktaman rishpa chaypi kawsay kallarirkakuna. Israel llaktapika, Booz shuti runapa pampakunapimi, Rutka cebadata pallashpa trabajay kallarirka. Shinapash, Boozpa mamaka pitak karka. Boozpa mamaka Jerico llaktamanta Rahabmi karka. Shuk punchaka Boozka Ruttaka nirkami: Nukaka uyashkanimi, kanpa kusa wanukpipash kanpa suegrata llakishpa ayudashkata. Kanpa taytamamakunatapash kanpa llaktatapash sakishpa, mana riksishka gentekunawan kawsankapak shamushkatapash uyashkanimi. Kan alli shunku kashkamantaka, Jehova Dioska achkata bendiciachun nirka. Booz shina nikpimi Rutka nirka: Nukata mandaklla, kanka alli shimikuna wan rimashpami nukataka kushikuchiwashkanki nishpa. Rut alli warmi kashkata rikushpaka, Booz shuti runaka achkatami Ruttaka kuyarka. Kipamankarin, Boozka Rutwan kasarashpami shuk wawata charirkakuna. Paykuna wawata charikpika, Noemika achkata kushikushpami chay wawataka Obed nishpa shutichirka. Obedka Davidpa abuelomi karka. Shinapash, Davidka pitak karka. Chaytaka shuktak historiakunapimi yachakushun.
Rut captulo 1-manta, captulo 4-kama.

GEDEONKA 300 SOLDADOKUNATALLAMI AKLLARKA

52

AY soldadokunata rikuy. Paykunaka Israel llaktamanta soldadokunami kan. Yaku manyapi shayakun soldadoka juez Gedeonmi kan. Payka, shuktak soldadokuna yakuta imashina upiyakta rikushpami shayakun. Wakin soldadokunaka yakukama uraykumurishpami yakutaka upiyanakun. Kutin shuk soldadoka, tukuy ladota rikunkapakmi ashatalla kumurishpa yakutaka upiyakun. Yakuta shina upiyanaka allimi kan. Shinapash, imamantatak alli kan. Rikunki. Jehova Dioska Gedeontaka nirkami: Yakuta upiyashpapash, tukuy ladota rikuriyakuk soldadokunatami akllana kanki. Kutin, yakukama uraykumurishpa yakuta upiyak soldadokunataka, wasiman kachankilla nirka. Shinapash, imamantatak Jehova Dioska shina nirka.

Rikunki. Chay punchakunapi israelitakunaka Jehova Diosta mana kasushpami kawsanakurka. Chaymantami, Jehova Dioska sakirka Madian llaktamanta gentekuna israelitakunataka llakichichun. Madian llaktamanta gentekunaka mana alli, sinchi sinchi gentekunami karka. Chaymantami, israelitakunaka kutin kutin Jehova Diostaka, ayudaway nishpa mananakurka. Shina mananakukpimi, Jehova Dioska israelitakunataka ayudarka. Shinaka, Jehova Dioska imatatak rurarka. Rikunki. Jehova Dioska Gedeontaka nirkami: Alli soldadokunatalla akllanki nishpa. Jehova shina nikpimi, Gedeonka 32.000 alli soldadokunata tantachirka. Shinapash, Madian llaktamanta contra soldadokunaka, 135.000 soldadokunami karka. Shinaka, Madian llaktamanta soldadokunawan rikukpika, israelita soldadokunaka ashallami karka. Israelitakuna ashalla kakpipash, Jehova Dioska Gedeontaka nirkami: Kankunaka achkakunami kankichik nishpa. Shinapash, imamantatak Jehova Dioska shina nirka. Yuyashun: Achka israelita soldadokuna, Madian llaktamanta soldadokunata mishashpaka ninmanmi karka: Nukanchikllatakmi pitapash mishayta ushanchik. Jehovapa ayudataka mana ministinchikchu nishpa. Israelitakuna ama shina ninakuchunmi Jehova Dioska Gedeontaka nirka: Madian llaktamanta soldadokunata manchakkunaka, paykunapa wasiman tikrachunlla nishpa. Soldadokunata Gedeon shina nikpika, 22.000 israelita soldadokunami paykunapa wasiman tikrarkakuna. Shinaka, 135.000 madianita soldadokunawan makanakunkapakka, 10.000 israelita soldadokunallami sakirirka. Ashtawan ashalla soldadokuna sakirikpipash, Jehova Dioska Gedeontaka nirkami: Kanka achka soldadokunatami charinki. Kumurishpa yakuta upiyakkunataka wasiman kachaylla. Kutin, yakuta upiyakushpapash tukuy ladokunata rikuriyakuk soldadokunataka sakilla nishpa. Shina akllakpika, 300 israelita soldadokunallami sakirirka. Chaypimi Jehova Dioska Gedeontaka nirka: Madian llaktamanta soldadokunata mishachunka, nukami kankunataka ayudasha nishpa. Shinami makanakuna puncha na chayakpika, Gedeonka chay 300 soldadokunataka 100, 100 kimsapi partirka. Chay kipaka, tukuyllakunamanmi shuk cachota, shuk jarrata, shuk nina rupakuk kaspitapash kurka. Na chawpi tuta tukukpimi, tukuylla israelita soldadokunaka, madianitakuna punukuk pushtutaka muyushpa shayarirkakuna. Chay kipami, israelita soldadokunaka paykunapa cachokunata sinchita tocashpa, jarrakunatapash pakishpa, sinchita kashna nishpa kaparirkakuna: Jehova Diospa, Gedeonpa espadamantami makanakukrinchik nishpa. Israelitakunapa contra soldadokuna rikcharishpaka, imata ruranatapash mana atinashpami mancharishkakuna kallpashpa rirka. Shinami, israelita soldadokunaka Madian llaktamanta soldadokunataka misharka. Jueces captulo 6-manta, captulo 8-kama.

JEFTEKA PAYPA NISHKATA PAKTACHIRKAMI

53

ANKA manachu ima punchapash nishkanki: Ari rurashallami nishpa. Shinapash, manachu kipamanka llakirishpa yuyashkanki, imapakshi ari nirkani nishpa. Wakinpika, tukuykunami shina llakipi urmashkanchik. Imashinami kay dibujopi rikukunki, kay runapash shina llakipi urmashpami achkata llakirikun. Kay runaka Jefte shutimi kan. Payka Israel llaktamanta sinchi, alli juezmi kan. Jeftepa punchakunapika, israelitakunaka Jehova Diosta mana adorashpami mana alli cosaskunata ruranakurka. Chaymantami Jehova Dioska sakirka, Amon llaktamanta gentekuna israelitakunataka llakichichun. Amon llaktamanta gentekuna llakichikpimi, israelitakunaka juchatami rurashkanchik nishpa, Jehova Diostaka kutin kutin ayudaway nishpa mananakurka. Jehovata ayudaway nishpa manashpami, israelitakunaka mana alli cosaskunata sakishpa, Jehovataka kutin alli adoray kallarirkakuna. Chaymantami, Jehova Diospash kutin israelitakunataka ayuday kallarirka. Shinapash, imashinatak ayudarka. Rikunki. Israelitakunaka Jeftetami akllarka mana alli amonitakunawan makanakuchun. Jeftepash amonitakunata mishankapak mu nashpami, Jehova Diostaka kashna nishpa manarka: Jehova Dioslla, amonitakunata mishachun ayudaway. Amonitakunata mishashpa nuka wasiman tikrachun ayudakpika, nukata primero chaskinkapak shamuktami kanmanka kusha nirka. Jefte shina nishpa manakpika, Jehova Dioska Jefteta ayudarkami amonitakunata mishachun. Shinapash, wasiman tikrakukpika, pitak Jeftetaka primero chaskinkapak llukshirka. Rikuy kay dibujota. Nawpashpa shamukuk warmika, Jeftepa shuklla ushushimi kan. Chaymantami Jefteka, ay nuka wawalla, imamantatak kanrak prime ro llukshimushpa, nukataka llakipi

urmachiwankiyari nishpa wakay kallarirka. Shina wakakushpapash Jefteka nirkami: Jeho va Diosman kusha nishkataka, mana paktachita ushashpapash paktachinami kani nishpa. Jefte, paypa ushushiman nukaka kashna mi Jehova Diosmanka nirkani nikpika, paypa ushushipash achkatami llakirirka. Payka na mana familiakunawan, amigakunawan kashachu yuyashpami achkata llakirirka. Shinapash, Silo llaktaman rishpa, Jehovapa tabernaculo wasipi sirvikrini yuyashpaka, Jeftepa ushushika kushikurirkami. Chaymantami paypa taytataka nirka: Jehova Diosman imatapash kusha nishka kashpaka, paktachinami kanki nishpa. Shinami Jeftepa ushushika, Silo llaktaman rishpa Jehova pa tabernaculo wasipi sirvishpa kawsarka. Israelita warmikunaka, tukuy watakunami Jeftepa ushushitaka rikunkapak rin karka. Rikunkapak rishpaka, chusku punchakunatami Jeftepa ushushiwanka sakirin karka. Jeftepa ushushi, Jehova Diosta alli sirvishpa kawsakpika, israelitakunaka achkatami Jeftepa ushushitaka kuyan karka.
Jueces 10:6-18; 11:1-40.

SHUK SINCHI SINCHI RUNAMI TIYARKA 54


AWPA punchakunapika, tukuy gentekunatapash ashtawan yalli sinchi runami kawsarka. Chay runaka Sanson shutimi karka. Payka Israel llak tapi juezmi karka. Sanson sinchi sinchi kachunka, Jehova Diosmi ayudarka. Shinapash, imashina tak ayudarka. Rikunki, Sanson manarak wacharikpillatakmi, Jehova Dioska Sansonpa mama taka nirka: Kanka nallami shuk churita charikrinki. Paymi israelitakunataka filisteokunamanta kishpichinka nirka. Filisteokunaka Canaan allpakunapimi kawsan karka. Paykunaka mana alli gentekuna, sinchi, alli makanakukkunami karka. Chaymantami, israelitakunataka llakichishpalla kawsan karka. Shuk punchaka, filisteokunapakman rikushpami, Sansonka paypa makiwanllatak shuk jatun leontaka wanuchishpa sakirka. Kipamankarin, achka achka mana alli filisteo kunatapash Sansonka wanuchirkami. Kipa punchakunamanka, Dalila shuti warmitami Sansonka riksirka. Kay warmitaka Sansonka achkatami kuyarka. Chaymantami, filisteokunata

mandakkunaka Dalilataka kashna nirka: Sansonta tapuy, imamantatak kan ka sinchi sinchi kanki nishpa. Kanman willakpika, nukanchikkunaka cada unomi 1.100 plata monedakunata kushun nirka. Shina nikpika Dalilaka achkatami kushikurka. Dalilaka Sansontapash Israel llaktatapash mana kuyarkachu. Payka kullkitallami munarka. Chaymantami Dalilaka kutin kutin Sansontaka nikurka: Willaway, kanka imamantatak sinchi sinchi kanki nishpa. Willaway, willaway nikukpillatakmi Sansonka nirka: Nukataka Diosmi nazareo kachun akllarka. Chaymantami, wacharishka punchamantapacha nu kataka mana akchata rutushka. Pipash nuka akchata rutukpika, nukaka na mana sinchi sinchi kashachu nirka. Sanson willakpika, Dalilaka paypa mikllapimi Sansontaka punuchirka. Chay kipami Dalilaka shuk runataka nirka: Shamuy Sansonpa akchata rutunki nishpa. Shinami Sanson rikcharishpaka, na mana sinchi karka. Chaymantami, filisteokunaka Dalilapa wasi ukuman yaykushpa Sansontaka preso aparka kuna. Kipamankarin, Sansonpa ishkantin nawikunatapash llukchishpami, Sansontaka esclavota shina charirkakuna. Shuk punchaka, Dagon shuti yanka diosta adorankapakmi filisteokunaka shuk jatun fiestata rurarkakuna. Chay fiestapi burlarishpa asinkapakmi, Sansontaka nawpakman llukchimurkakuna. Shinapash, chay punchakunaka maka Sansonpa akchaka nami jatunlla karka. Chaymantami, payta pushakuk wamprataka Sansonka nirka: Kay wasita charikuk columnakunaka, maypitak kan. Chay columnakunapi nuka makikunata churapay nirka. Chay kipami Sansonka Jehova Diostaka, kutin fuer za kuway nishpa manarka. Manashka kipami Sansonka kaparirka: Jehova Dioslla, filisteokunawan wanuchun sakiway nishpa. Shina kaparishpami, Sansonka chay ishkay jatun columnakunataka tukuy fuerzawan tankashpa, tukuylla chay jatun wasitaka urmachirka. Shinami, chay fiestapika 3.000 mana alli filisteokunapash Sansonpash wanurka.
Jueces captulo 13-manta, captulo 16-kama.

SHUK WAMPRAKA UCHILLA KASHPALLATAKMI 55 DIOSTA SIRVIRKA


IKUY kay alhaja, kuyaylla, uchilla wamprata. Payka Samuel shutimi kan. Kutin, Samuelpa umapi makita churakuk runaka El shutimi kan. Elika Israel llaktapi sumo sacerdotemi karka. Kutin, Samuelpa washapi gentekunaka Samuelpa taytamamakunami kan. Samuelpa taytaka Elcana shutimi kan. Kutin, Samuelpa mamaka Ana shutimi kan. Paykunami Samueltaka sumo sacerdote Elipakman pushamurka. Samuelka 4 watakunata shinallami charin. Shina uchilla kashpapash, Samuelka Jehovapa tabernaculo wasipimi, Eliwan shuktak sacerdotekunawanpash kawsakrikun. Shinapash, Samuelpa taytamamakunaka, imamantatak Samueltaka uchilla kakpillatak Jehovapa tabernaculo wasiman pushamurkakuna. Rikunki. Wawata mana charita ushashpami, Samuelpa mamaka llakilla kawsan karka. Chaymantami, Jehovapa tabernaculo wasiman rishpaka, Diostaka kashna nishpa manarka: Jehova Dioslla, shuk wawata charinkapak ayudaway. Kan ayudakpika, kanta sirvishpa kawsachunmi kanpa tabernaculo carpa wasiman kachasha nirka. Shina nishpa manakpimi, Jehova Dioska Anamanka shuk wawata kurka. Chay wawatami Samuel nishpa Anaka shutichirka. Samueltaka achkata kuyashpami, wawamantapacha Jehova Diosmanta yachachirka. Kipamanka, Anaka paypa kusataka nirkami: Jehovaman nishka shinaka, Samuel ashata jatunlla kakpika, Jehova Diosta sirvichunmi tabernaculo wasiman pushakrini nishpa. Chaymantami, imashinami kay dibujopi rikunki, Samuelpa taytamamakunaka Samueltaka tabernaculo carpa wasipi sakinkapak shamurka. Samuelpa taytamamakunaka, Jehovata sirvishpa kawsanatami Samuelmanka yachachirka. Chaymantami Samuelka, Jehovapa wasipi sirvikrini nishpa kushikushka karka. Samuelpa taytamamakunaka tukuy watakunami Jehovata adorankapak, Samuelta rikunkapakpash tabernaculo carpa wasiman rin karka. Shinallatak, tukuy watakunami Samuelpa mamaka, shuk mushuk ropata Samuelmanka apan karka. Shinami, Samuelka tawka watakunata tabernaculo wasipi Jehovata sirvishpa kawsakurka. Jehova Diospash israelitakunapash achkatami Samueltaka kuyan karka. Chay punchakunapika, Ofnipash Fineespash tabernaculo carpa wasipi sacerdotekunami karka. Paykunaka sumo sacerdote Elipa churikunami karka. Paykuna mana alli kakpimi, shuktak gentekunapash paykunata katishpa mana allikuna karka. Paypa churikuna mana alli

kakpipash, Elika mana imatapash rurarkachu. Ashtawankarin, sacerdotekuna kashpa katichun sakirkallami. Tabernaculo carpa wasipi mana alli cosaskunata rikushpapash, Samuelka chay mana alli cosaskunataka mana rurarkachu. Chay punchakunapika, wakin gentekunallami Jehovataka tukuy shunkuwan kuyan karka. Chaymantami, Jehova Dioska na mana pi gentewanpash parlan karka. Shinapash, Samuel na jatunlla kakpika imatak tukurka. Rikunki. Samuelka tabernaculo carpa wasipimi punukurka. Chaypimi Samuelka uyarka Samuel, Samuel nishpa kayakta. Shina kayakpimi, Samuelka kaypimi kani nishpa rikcharirka. Chay kipami, Samuelka utka jatarishpa Elitaka nikrirka: Kaypimi kani, imapaktak kayawarkanki nishpa. Samuel shina nikpimi Elika nirka: Nukaka, mana kantaka kayarkanichu. Kanpa camaman rilla nishpa. Shina nikpimi, Samuelka camaman kutin rirka. Na camapi kashpami Samuelka kutin uyarka, Samuel, Samuel nishpa kayakta. Shina nikta uyashpami, Samuelka kutin jatarishpa Elitaka nikrirka: Kaypimi kani, imapaktak kayawarkanki nishpa. Samuel shina nikpimi Elika nirka: Nuka wawalla, kantaka mana kayashkanichu. Kanpa camaman kutin tikraylla nishpa. El shina nikpimi, Samuelka paypa camaman rirka. Samuel kutin camaman rishpaka, kutinpashmi Samuel, Samuel nishpa kayakta uyarka. Shina nikta uyashpami na kutin Samuelka Elitaka nikrirka: Kaypimi kani, imapaktak kayawarkanki nishpa. Samuel shina nishpa na kimsa viajeta rikpimi, Elika cuenta japirka, Jehova Dios Samueltaka kayakushkata. Chaymantami Elika Samueltaka nirka: Samuel, rilla kanpa camaman. Kutin kanta kayakta uyashpaka, kaypimi kani Jehova Dioslla. Nukaka kanpa sirvikmi kani. Imata nina kashpapash niwaylla ninki nirka. Shinami, Samuelta Jehova Dios kutin kayakpika, Samuelka El yachachishkata nirka. Samuel shina nikpimi Jehova Dioska nirka: Elitapash paypa churikunatapash llakichikrinimi nishpa. Kipa punchakunamanka, israelitakunaka filisteokunawanmi makanakurka. Chaypimi, Ofnipash Fineespash wanurkakuna. Paykuna wanushkata uyashpaka, Elika achkata mancharishpami urmarka. Urmashpaka kunka tullupash pakirikta urmashpami Elika wanurka. Shinami, Jehova Dios nishkaka paktarirka. Samuel winashpaka, Israel llaktamanta ultimo juezmi tukurka. Samuelka na rukulla karka. Chay punchakunapimi israelitakunaka Samueltaka nirka: Nukanchikkunaka, shuk rey mandachunmi munanchik nishpa. Israelitakuna shina nikpika, Samuelka achkatami pinarirka. Payka yacharkami, Jehova Dioslla paykunapa rey kana kashkata. Samuel achkata pinarikpipash, Jehova Dioska nirkami: Gentekuna nishkata ruraylla nishpa.
1 Samuel 1:1-28; 2:11-36; 3:1-18; 4:16-18; 8:4-9.

PARTE 4

Israel llaktapi primer rey tiyay kallarishkamanta, israelitakunata Babilonia llaktaman preso apashkakama
Israel llaktapika Saulmi primer rey karka. Kipamanka, Saul rey kachunka Jehova Dioska na mana munarkachu. Chaymantami Jehova Dioska, Davidta akllarka Israel llaktapi rey kachun. Davidka, wampra kashpallatakmi Goliat nishka jatun jatun runarukuta wanuchirka. Kipamanka, rey Saulka na mana rikunayachishpami, Davidtaka wanuchinkapak munarka. Chaymantami Davidka pakakushpa rirka. Kipamanka, Abigail nishka alhaja warmimi Davidtaka jarkarka mana allita ama rurachun. Kipa punchakunamanka, Davidpa churi Salomonmi Israel llaktataka mandarka. Salomonka alli cosaskunatapash, mana alli cosaskunatapash rurarkami. Saulpash, Davidpash, Salo monpash cada unomi 40 watakunata mandarka. Salomon wanushka kipaka, israelitakunaka na mana shuklla reyta charirkakunachu. Yuyari: Israel llaktapika 12 jatun familiakunami tiyarka. Chay 12 jatun familiakunami ishkaypi chawpirirka. Jawa ladopika, shuk reymi mandakurka. Kutin uray ladopika shuk reymi tiyarka. Chay 12 jatun familiakuna chawpirishkamantaka, nami 257 watakuna yallirka. Chay punchakunapimi, jawa ladopi sakirishka jatun familiakunata asiriokunaka tukuchirka. Paykuna ta tukuchishkamantaka, nami 133 watakuna yallirka. Chay punchakunapimi, babiloniokunaka uray ladopi sakirishka jatun familiakunataka tukuchishpa sakirka. Shinami, achka israelitakunataka Babilonia llaktaman preso aparkakuna. Kay PARTE 4-pika, 510 watakunapi imashina kawsay tiyashkatami yachakushun.

ISRAEL LLAKTAPIKA SAULMI PRIMER REY KARKA

56

IKUY kay dibujota. Kaypi kunkuriyakuk runaka Saulmi kan. Kutin, Saulpa umapi aceiteta tallikuk runaka Samuelmi kan. Samuelka Jehova Dios mandakpimi, chay mishkilla ashnakuk aceitetaka Saulpa umapi tallikun. Shinapash, imamantatak aceitetaka umapi tallin karka. Chay punchakunapi gentekunaka, rey tukushkata rikuchinkapakmi aceitetaka umapi tallin karka. Kanmi Israel llaktapi rey tukukrinki nikpika, Saulka achkata mancharishpami Samueltaka nirka: Nukaka maytashi Israel llaktapa rey tukusha. Nukaka Benjaminpa familiamantamari kani. Benjaminpa familiaka, tukuy Israel llaktamanta ashtawan uchilla familiamari kan nirka. Shinaka, Saulka mana kariyashka, jatun tukushkachu karka. Chaymantami, Jehova Dioska Saultaka akllarka Israel llaktapi rey kachun. Saulka charik charik familiamantami karka. Payka alli nawi, sinchi, jatun runami karka. Kallpankapakpash alli allimi karka. Chaymantami, israelitakunaka kushikushpa ninakurka: Allitachari Jehova Dioska Saulta akllarka nukanchik rey kachun nishpa. Kunanka yuyari, amonitakunaka israelitakunapa contrakunami karka. Paykunaka sinchi sinchikunami karka. Chaymantami Saul rey tukukpika, amonitakunaka israelitakunawan makanakukrishun nishpa shamunakurka. Saulpash, amonitakuna shamukukta yachashpaka, achka achka soldadokunata tantachishpami shuyakurka. Amonitakunata Saul mishakpika, israelitakunaka achkata kushikushpami ninakurka: Saulka allitachari nukanchik rey kan nishpa. Kipa watakunamanka, achka llaktakunatapashmi Saulka misharka. Saultaka paypa churi Jonatanmi ayudan karka. Filisteokunapash israelitakunataka mana rikunayachinchu karka. Chaymantami shuk punchaka, achka waranka waranka filisteo soldadokuna tantanakushpa, israelitakunawan makanakunkapak shamunakurka. Filisteokuna shamukukta uyashpami Samuelka Saultaka nirka: Filisteo kunawan manarak makanakukpillatakmi, nukaka animalkunata rupachishpa Jehova Diosman kunkapak shamusha nishpa. Shinapash, makanakuna puncha chayakpika, Samuelka mana utka rikurirkachu. Chaymantami Saulka achkata mancharishpa yuyarka: Imapaktak Samueltaka shuyakushalla. Nukallatakmi Jehova Diosman animalkunata kushpa rupachisha nishpa. Shina nishpa rupachishkantinmi Samuelka chayarka. Chaypimi Samuelka

Saultaka nirka: Kanka imamantatak Jehova Dios nishkataka mana kasur kanki. Kan mana kasushkamantaka, Jehova Dioska, shuktak runatami Israel llaktapi rey kachun akllanka nirka. Kipa punchakunamanka, kutinpashmi Saulka Diosta mana kasushpa paypa munayta rurarka. Chaymantami Samuelka nirka: Achka alli ovejakunata Jehova Diosman kunapak rantika, Jehova Diosta kasunami ashtawan alli kan. Jehova Diosta mana kasushkamantaka, Jehova Diospash na mana kantaka Israel llaktapi rey kachun sakinkachu nirka. Shinaka, imashinami kay historiapi yachakushkanchik, Jehova Diostaka tukuypimi kasuna kanchik. Saulka alli runa kashpapash kipamanka mana alli, millay runami tukurka. Shinaka, nu kanchikkunaka mana Saul shinachu kana kanchik.
1 Samuel captulo 9-manta, captulo 11-kama; 13:5-14; 14:47-52; 15:1-35; 2 Samuel 1:23.

DIOSKA DAVIDTAMI AKLLARKA

57

IKUY kay dibujota. Chay wanushka sirikun osomi, chay wawa ovejataka mikunkapak apashpa rikurka. Shinapash, kaypi tiyakuk wamprami, chay wawa ovejataka osopa shimimanta kichushpa, chay osotaka wanuchishpa sakirka. Kutin shuk punchaka, shuk leontapashmi kay wampraka wanuchirka. Shinaka, kay wampraka sinchi, imatapash mana manchak wamprami karka. Shinapash, kay wampraka pitak kan. Kay wampraka David shutimi kan. Davidka Saul 10 watakunata Israel llaktapi rey kakpimi wacharirka. Davidka Belen nishka llaktapimi, ovejakunata michishpa kawsan karka. Paypa abueloka Obedmi karka. Yuyari: Obedka Rutpa, Boozpa churimi karka. Davidpa taytaka Jese shutimi karka. Shuk punchaka, Jehova Dioska Samueltaka nirkami: Mishkilla ashnakuk aceiteta apashpa, Belen llaktapi Jesepa wasiman ri. Jesepa churitami, Israel llaktapi rey tukuchun akllashkani nirka. Jehova shina nishpa mandakpimi, Samuelka Jesepa wasiman rirka. Jesepa wasiman Samuel chayashpaka, Jesepa punta churi Eliabtami rikurka. Eliabta rikushpaka Samuelka yuyakurkami: Paytami Jehova Dioska akllashkanka nishpa. Samuel shina yuyakukpimi, Jehova Dioska nirka: Eliab alli nawi kakta, jatun kashkataka mana rikunachu kanki. Eliab rey kachunka, nukaka mana akllashkanichu nirka. Eliabta mana akllakpika, Jeseka paypa churi Abinadabtapash Samatapash Samuelmanka rikuchirkami. Shinapash paykunata rikushpaka Samuelka nirkami: Jehova Dioska mana paykunatapash akllashkachu nishpa. Shinami, Jeseka paypa 7 churikunata Samuelmanka rikuchirka. Shinapash, chay 7 churikunamantaka, mana pitapash Jehova Dioska akllarkachu. Chaymantami Samuelka Jesetaka tapurka: Paykunallachu kanpa tukuylla churikuna kan nishpa. Samuel shina tapukpimi Jeseka nirka: Shuk churitapash charinimi. Chay churika ovejakunata michishpami purikun nirka. Shina nishka kipami, Jeseka Davidtapash Samuelpakman pusharka. Davidta Samuel rikushpaka, alli nawi wampra kaktami rikurka. Chaypimi Jehova Dioska Samueltaka nirka: Paytami Israel llaktapi rey kachun akllashkani. Paypa umapimi mishkilla ashnakuk aceitetaka tallina kanki nirka. Shinami Davidka, kipa watakunamanka Israel llaktapa rey tukurka.

1 Samuel 17:34, 35; 16:1-13.

DAVIDKA GOLIATTA WANUCHIRKAMI

58

ILISTEOKUNAKA kutinmi Israel llaktawan makanakunkapak shamunakurka. Chay punchakunapika, Davidpa kimsa punta wawkikunaka Saulpa soldadokunami karka. Chaymantami Jeseka Davidtaka nirka: Kanpa wawkikuna allillachu kashka imami yachamukri. Paykunamanka mikunata apashpa ri nirka. Shinami Davidka, makanakuna pushtuman rishpa paypa wawkikunataka maskakurka. Paypa wawkikunata maskakushpami, Davidka uyarka shuk jatun jatun filisteo soldado, israelitakunamanta burlarikukta. Chay jatun jatun soldadoka, Goliat shutimi karka. Goliatka nami 40 punchakunata burlarishpa israelitakuna taka nikurka: Karikuna kashpaka, nukawan makanakunkapak shamuychik. Kankunapuramanta shuk soldado nukata mishashpa wanuchikpika, nukanchik kunaka kankunapa esclavokunami tukushun. Kutin, kankunapa soldadota nuka wanuchikpika, kankunami nukanchikpa esclavokuna tukunkichik nishpa. Goliat shina nikukpimi, Davidka israelita soldadokunataka nirka: Goliatka pinkanaytami israelitakunataka rimakun. Chay filisteo soldadota wanuchishpa Israel llaktata kishpichikpika, reyka imatashi kunman nirka. David shina nikpimi shuk soldadoka nirka: Goliatta wanuchikpika, Saulka achka achka cosaskunatami kusha nirka. Ashtawankarin, paypa ushushiwanpash kasarachisha nirkami nirka.

Tukuylla israelitakunaka achkatami Goliattaka manchan karka. Goliatka, kimsa metro shina jatunrukumi karka. Ashtawankarin, shuk soldadomi Goliatpa escudotaka apan karka. Goliat jatun jatun kakpipash Davidka, Goliatwanka makanakushallami nirkami. David shina nikpimi, wakin soldadokunaka rey Saulmanka nirka: Davidka Goliatwan makanakushalla nikunmi nishpa. Chaymantami Saulka Davidtaka nirka: Kanka mana ushankika. Kanka chayrak wampramari kanki. Kutin, Goliatka uchillamantapachami maka nakushpa winashka soldadomari kan nirka. Saul shina nikpimi Davidka nirka: Nuka tayta pa ovejakunata ama wanuchichunka, nukaka

shuk osotapash, shuk leontapash wa nuchirkanimi. Jehovapa ayudawanka, imashinami chay animalkunata wanuchirkani, shinallatakmi chay ja tun jatun filisteotapash wanuchisha nirka. David shina nikpimi Saulka nirka: Shinaka rilla. Jehova Dios kantaka ayudachun nishpa. Shina nishka kipami, Davidka waykuman rishpa, pichka llampulla rumikunata japishpa paypa bolsapi churarka. Davidka paypa warakatapash apashpami, Goliatwan makanakunkapak wichay rirka. Shinapash, Davidta rikushkantinmi Goliatka asirishpa nirka: Kay wampraka maytashi nukataka wanuchinka. Nu karakmi kay wamprataka napash wa nuchishpa sakisha nirka. Shina nishka kipami Goliatka Davidtaka nirka: Kayman shamuya ri. Kanta wanuchishpaka pajarokuna mikuchun, shuktak animalkunapash mikuchunmi shitashpa sakisha nirka. Goliat shina nikpimi Davidka nirka: Kanka shuk espadata, shuk lanzata, shuk jabalinatapash apash pami, nukawanka makanakunkapak shamushkanki. Shinapash, nukaka Jehovapa shutipimi kanwanka maka nakunkapak shamuni. Jehova Dios ka, nuka makipimi kantaka sakikun. Kunanllatakmi kantaka wanuchishpa sakikrini nirka. Shina nishpami, Davidka paypa warakapi rumita churashpa, tukuy fuerzawan chay rumitaka Goliatpakman shitarka. Chay rumika, Goliatpa fren teman yaykukta rishpami Goliattaka wanuchirka. Goliat wanukpika, chayshuk filisteo soldadokunaka achkata mancharishpami kallpashpa rirkakuna. Paykuna kallpashpa rikpika, israelitakunaka katiriyashpami filisteokunataka wanuchishpa sakirkakuna. 1 Samuel 17:1-54.

DAVIDKA IMAMANTATAK PAKAKUSHPA RIRKA 59

OLIATTA David wanuchikpika, israelita soldadokunata mandak Abnerka, Saulpakmanmi Davidtaka pusharka. Chaypimi Saulka nirka: Davidpashmi israelita soldadokunataka mandana kan. Shinallatak, Davidka nuka wasipi kawsankapakmi shamuna kan nishpa. Shuk punchaka, filisteokunawan makanakushka kipami Davidka Saulpa wasiman tikrakurka. Chaymantami warmikunaka cantarkakuna: Saulka 1.000 gentekunatapash yallitami wanuchirka. Shinapash, Davidka 10.000 gentekunatapash yallitami wanuchishka nishpa. Warmikuna shina nishpa cantanakukpika, Saulka achkata pinarishpami yuyarka: Gentekunaka, imamantatak Davidtarak alli nishpa cantanakunyari nishpa. Shinapash, Saulpa churi Jonatanka achkatami Davidtaka kuyan karka. Davidpash Jonatantaka achkatami kuyan karka. Chaymantami Davidpash Jonatanpash nirkakuna: Kunanmantaka wanunkakamami alli amigokuna kashun nishpa. Davidka alli allimi arpataka tocan karka. Chaymantami Saulka kushikushpa Davidtaka uyan karka. Shinapash, kipa punchakunamanka, Saulka na mana Davidtaka rikunayachirkachu. Shuk punchaka, arpata tocashpa tiyakukpimi, Davidtaka shuk lanzawan Saulka shitarka. Shina pash, Davidka napashmi chay lanzataka ladorka. Kipa punchakunamanpash, Saulka kutinmi Davidtaka shuk lanzawan shitarka. Shinapash, kutinmi Davidtaka chay lanzataka ladorka. Chaypimi Davidka cuenta japirka, Saulmantaka cuidarinapacha kashkata. Kunanka yuyari: Saulka nirkami, Goliatta wanuchik runataka, nuka ushushiwanmi kasarachisha nishpa. Na shina nishka

kashpapash Saulka Davidtaka nirkami: Nuka ushushi Micalwan kasarankapakka, 100 filisteokunatami wanuchina kanki nishpa. Shinapash, Saulka imamantatak shina nirka. Saulka, filisteokuna Davidta wanuchichun munashpami shina nikurka. Shinapash, filisteokunaka Davidtaka mana wanuchirkachu. Ashtawankarin, Davidrakmi filisteokunataka wanuchirka. Chaymantami, Saulka paypa ushushi Micaltaka Davidwan kasarachirka. Shuk punchaka, payta sirvikkunamanpash Jonatanmanpash Saulka nirkami: Davidtaka wanuchinkapakmi munani nishpa. Saul shina nikpimi Jonatanka nirka: Davidtaka ama wanuchipaychu. Davidka mana imatapash kantaka rurashkachu. Ashtawankarin, Davidka kanta ayudaymantami paypa kawsaytapash wanunapi churashpa, Goliattaka wanuchirka. Yuyari, Goliatta David wanuchikpika, kanpashmi achkata kushikurkanki nirka. Jonatan shina nishpa alli yuyachikpimi, Saulka nirka: Shinaka, Davidta ka mana imatapash rurashachu nishpa. Saul shina nikpimi, Davidka kutin Saulpa wasiman tikrashpa arpata tocashpa tiyakurka. Chaypimi, Saulka na kutin Davidtaka shuk lanzawan shitarka. Shinapash, Davidka na kutinmi chay lanzataka ladorka. Chaymantami Davidka yuyarka: Saulmantaka pakakushpa rinami kani nishpa. Shinami, Davidka chay tutallatak Saulpa wasimanta llukshishpa, paypa wasiman pa kakushpa rirka. Shinapash, Saul cuenta japishpaka, Davidtaka wa nuchichunmi kacharka. Micalpash allimi yacharka, Saulka Da vidta wanuchinkapak munashkata. Chaymantami, Micalka paypa kusa Davidtaka nirka: Nuka tayta Saul ama wanuchichunka, kunan tutallatakmi rina kanki nishpa. Shinami, Micalka Davidtaka ayudarka chay tutallatak ventanata pakakushpa richun. Davidka, 7 watakunata shinami Saulmanta pakakushpa kawsarka.
1 Samuel 17:55-58; 18:1-30; 19:1-18.

DAVIDKA IMASHINATAK ABIGAILTAKA RIKSIRKA 60


IKUY kay alhaja, kuyaylla warmita. Kay warmika Abigal shutimi kan. Payka imata rurashpapash, alli yuyashpami ruran karka. Shuk punchakarin, Davidtapash juchapi ama urmachunmi ayudarka. Shinapash, imashinatak Abigailka Davidtaka ayudarka. Chay punchakunapika, Davidka imashinatak kawsakurka. Yuyari, Saulka wanuchinkapakmi Davidtaka maskakurka. Chaymantami, Davidka shuk cueva ukupi pakakushpa kawsakurka. Cuevapi kawsakukta yachashpaka, Davidpa familiakunapash, Davidpa lado tukushka 400 runakunapashmi Davidwan kawsankapak rirka. Chay kipami, chay runakunaka Davidtaka nirka: Kanmi nukanchiktaka mandana kanki nishpa. Chay

punchakunapika, Davidpa taytamamakunapash Davidwanmi kawsanakurka. Chaymantami, Davidka Moab llaktamanta reytaka nirka: Rikuy, nukaka kashna pakakushpamari purikuni. Chaymanta, nuka taytamamakunata kanpa llaktapi kawsachun sakipay nishpa. Taytamamakunata chaypi sakishka kipami, Davidka paypa gentekunantin urkukunapi pakakushpa kawsarka. Kipamanka, Abigailtami Davidka riksirka. Abigailpa kusaka Nabal shutimi karka. Nabalka charik charik runami karka. Payka achka allpakunata, 3.000 ovejakunata, 1.000 chivokunatapash charirkami. Shinapash Nabalka mana alli, rumi shunku runami karka. Kutin, paypa warmi Abigailka alhaja, kuyaylla warmimi karka. Imata rurashpapash, alli yuyashpami ruran karka. Shuk punchaka, Abigailka paypa familiatapash shuk jatun llakimantami kishpichirka. Shinaka, imashinatak kishpichirka. Rikunki. Davidka paypa gentekunantinmi Nabalpa ovejakunata cuidashpa ayudan karka. Chaymantami Davidka paypa gentekunataka nirka: Nabalta mikunata manakrichik nishpa. Davidpa gentekuna Nabalpakman chayakpika, Nabalka paypa sirvik runakunantinmi ovejakunapa millmata rutunakurka. Ashtawankarin, chay punchaka shuk jatun fiestata ruranakushpami, Nabalka achka mikunakunata charirka. Chaymantami Davidpa gentekunaka nirka: Nabal, asha mikunata karaway. Nukanchikkunaka kanpa ovejakunata cuidashpami ayudashkanchik. Nukanchikkunaka shuk ovejatallapash mana shuwashkanchikchu nirka. Davidpa gentekuna shina nikpika, Nabalka achkata pinarishpami nirka: Kankunamanka mana ima mikunakunatapash kushachu nishpa. Ashtawankarin, Davidmantapash maypashkachun rimashpami, Davidpa gentekunataka kacharka. Davidpa gentekuna Davidman willakpika, Davidka achkatami pinarirka. Chaymantami Davidka nirka: Espadakunata japishpa jakuchik. Nabaltapash payta sirvik runakunatapash wanuchikrishunchik nishpa. Davidpa runakunata maypashkachun Nabal rimakukta shuk runa uyashpaka, Abigailman willankapakmi rirka. Chaymantami, Abigailka utka mikunakunata tantachishpa, burrokunaman apachishpa Davidpakman rirka. Davidta rikushpaka, Abigal utkami burromantaka uriyarka. Chay kipami Davidpa nawpakpi kunkurishpami, Davidtaka kashna nirka: Nuka mandaklla, imata nuka kusa nishka kakpipash ama uyapaychu. Payka imata nishpapash mana alli yuyashpa yankata parlanllami. Shinaka, nukanchikta kishpichishpa kay mikunakunata chaskipay nirka. Abigal shina nikpimi Davidka nirka: Ama llakirikuychu. Kanka alli yuyayta charik warmimi kashkanki. Kan alli warmi kashkamantaka, kanpa kusa mana alli kakpipash, kanpa kusataka mana wanuchishachu. Kanpa wasiman rilla nirka. Kipa punchakunamanka, Nabal wanukpimi Davidka Abigailwan kasararka. 1 Samuel 22:1-4; 25:1-43.

DAVIDKA REY TUKURKAMI

61

AULKA kutinmi Davidtaka wanuchinkapak munarka. Chaymantami, Saulka 3.000 alli soldadokunata tantachishpa, Da vidta maskankapak rirka. Saul maskakukta yachashpaka, Davidpashmi paypa gentekunataka nirka: Saul maypi punushpa pakarikukta rikukrichik nishpa. Sa ul maypi pu nukukta willakpimi Davidka nirka: Pitak Saulpakman nukawan rinkapak munankichik nishpa. David shina nikpika Abisai ka, nuka risha nirka. Abisaika Davidpa pani Seruyapa churimi karka. Shinami, Davidka Abisaintin Sa ul pu nukushka pushtuman rirka. Chayman chayashpaka, upalla rishpami Saulpa uma sawnamanta shuk lanzata, shuk yaku jarratapash aparkakuna. Shinapash, Saulpash paypa soldadokunapash mana sintirkakunachu. Saulpa cosaskunata apashpaka loma jawamanmi rirkakuna. Chay jawamantami Abnertaka kashna nishpa Davidka kaparirka: Abner, imamantatak kanpa reytaka mana alli cuidakurkanki. Rikuy, reypa lanzatapash yaku jarratapash kaypimi charikuni nishpa. David shina nishpa kaparikukpimi, Saulka rikcharishpa cuenta japirka David kaparikushkata. Chaymantami, imashinami kay dibujopi rikukunki, Saulka loma jawaman rikushpa Davidtaka nirka: David kanchu kanki nishpa. Saul shina nikpimi Davidka nirka: Ari nuka reylla. Nukaka Davidmi kani. Imamantatak nukata katiriyashpa wanuchinkapak munanki. Nukaka mana

imatapash kantaka rurashkanichu. Rikuy, kanpa lanzatapash, kanpa yaku jarratapash kaypimi charikuni. Pitapash kanpa cosaskunata apachun kachamuylla nirka. David shina nikpimi Saulka, kishpichiway David. Nukaka pantatami ru rakushkani nishpa wasiman tikrarka. Saul shina nishpa rikpika Davidpash rirkallami. Shinapash, Davidka yuyarkami: Kaypi kawsashpa katikpika, Saulka nukata wanuchikrinmi. Shinaka, filisteokunapa llaktapi pakakukri sha nishpa. Shina yuyashpami, filisteokunataka Davidka nirka: Nukaka kankunapa ladomi kani nishpa. Shina nik tukushpami, Davidka filisteokunawan kawsankapak rirka. Kipa watakunamanka, kutinmi filisteokunaka israelitakunawan makanakunkapak rirka. Chay makanakuypika, Saulpash Jonatanpash wanurkakunami. Chaymantami, Davidka achkata llakirishpa kashna escri bishpa cantarka: Nuka kuyashka amigo Jonatanlla. Kanka imamantatak wanurkankiyari nishpa. Saulpash Jonatanpash wanushka kipami, Davidka Israel llaktapi, Hebron nishka pushtuman tikrarka. Chay llaktapi wakin gentekunaka, Saulpa chu ri Isboset rey kachunmi munarka. Kutin, shuktak gentekunaka Davidtami rey tukuchun munarka. Chaymantami, Isbosetpa lado tukushka gentekunaka, Davidpa lado tukushka gentekunawan makanakurka. Shinapash, Davidpa lado tukushka gentekunami misharka. Chaymantami, Davidka 30 watakunata charishpa rey tukurka. Davidka 7 watakunatami Hebron llaktapi mandarka. Chay llaktapi kawsakushpaka, Davidka tawka churikunatami charirka. Wakin churikunaka Amnon, Absalon, Adonas shutikunami karka. Kipamanka, Jerusalen llaktamanta gentekunatapash mishashpa mi, Davidka Jerusalen llaktamanta manday kallarirka. Jerusalen llaktaka kuyaylla llaktami karka. Makanakuykunapika, Joabmi Davidtaka ayudan karka. Joabpash Seruyapa churimi karka. Joab ayudashkamantaka soldadokunataka mandachunmi Davidka churarka.
1 Samuel 26:1-25; 27:1-7; 31:1-6; 2 Samuel 1:26; 3:1-21; 5:1-10; 1 Cronicas 11:1-9.

UYARISHUN, Jehova Dioska israelitakunamanka nirkami: Nukami Canaan allpakunataka kankunaman kusha nishpa. Shinaka, David manday kallarikpika, Jehovaka imashinatak pay nishkataka paktachirka. Jehova Dioska makanakuykunata mishachishpami Davidtaka ayudarka. Chaymantami, israelitakunaka Canaan allpakunapi na kawsanakurka. Davidka allimi israelitakunataka mandan karka. Shinallatak, Jehova Diostapash achkatami kuyan karka. Chaymantami, Jerusalen llaktata mishashpaka, Jehova Diospa arca del pactota Jerusalenman aparka. Chay kipakarin Davidka yuyarkami: Arca del pactota churankapakka, Jerusalen llaktapi shuk jatun wasita rurasha nishpa. Wakin watakuna kipaka, Davidka yachashka jawami shuk jatun juchata rurarka. Shinapash, ima juchatatak Davidka rurarka. Rikunki. Shuk tutaka, wasi jawa patiopi purikushpami, Davidka shuk alhaja, kuyaylla warmita rikurka. Chay warmika Bat-seba shutimi karka. Paypa kusa Uriaska, Davidpa soldadomi karka. Chay punchakunapika, Bat-sebapa kusaka karu llaktapimi makanakukurka. Chaymantami, Davidka paypa sirvik runakunataka nirka: Chay alhaja, kuyaylla warmitaka kunanllatak nuka ukuman pushamuychik nishpa. Shinami, Davidka Uriaspa warmiwan punurka. Shinapash, kipa punchakunamanka Davidka yachak chayarkami, Bat-sebaka paypa wawata charikrikushkata. Chaymantami, Davidka achkata mancharishpa soldadokunata mandak Joabtaka nirka: Makanakunkapak rishpaka, Uriastami tukuy soldadokunapa nawpakpi makanakuchun churana kanki nishpa. Davidka Uras wanuchunmi shina mandarka. Shinami, Uras wanukpika Davidka Bat-sebawan kasararka. David mana alli cosaskunata rurakpika, Jehova Dioska achkatami pinarirka. Chaymantami Jehova Dioska paypa profeta Natantaka Davidta rimakri nirka. Natan sinchita rimakpika, Davidka shunku ukukama llakirishpami, shuk jatun juchatamari rurashkani nirka. Chaymantami, Jehova Dioska Davidtaka mana wanuchirka. Shinapash Davidtaka nirkami: Kan mana allita rurashkamantaka, kanka achka llakikunatami charikrinki nishpa. Jehova nishka shinaka, Davidka ima llakikunatallatak charirka. Rikunki. Primeroka Bat-sebapa churimi wanurka. Kipamanka, Davidpa churi Amnonka paypa pani Tamartami violarka. Chaymantami, Davidpa shuktak churi Absalonka Amnonta wanuchirka. Kipamankarin, achka gentekunaka Absalonpa lado tukushpami, Absalontaka reyta rurarka.

DAVIDPA FAMILIAPIKA ACHKA LLAKIKUNAMI TIYARKA

62

Chaymantami, Absalonka paypa gentekunantin rishpa paypa tayta Davidwanllatak makanakurka. Shinapash, chay makanakuypika Absalonka wanurkami. Shinaka, imashinami na rikushkanchik, Davidka achka llakikunatami charirka. Chashna llaki punchakunapimi, Bat-sebaka shuktak churita charirka. Chay churika Salomon shutimi karka. Kipa punchakunamanka, Davidka na rukulla, unkushkami karka. Chaypimi, paypa churi Adoniaska rey tukunkapak munarka. Shinapash, David yachak chayashpaka sacerdote Sadoctaka nirkami: Salomon rey tukuna kashkata gentekuna yachachunka, Salomonpa umapi aceiteta tallinki nishpa. Chay kipami, Davidka na 70 watakunata charishpa wanurka. Davidka, 40 watakunatami Israel llaktataka mandarka. David wanushka kipaka, paypa churi Salomonmi rey tukurka.
2 Samuel 11:1-27; 12:1-18; 1 Reyes 1:1-48.

SALOMONKA ALLI YUYAYTA CHARIK REYMI KARKA

63

ALOMONKA chayrak winakuk wampra kashpallatakmi rey tukurka. Salomonka Jehova Diosta achkata kuyashpami, paypa tayta Davidpa yachachishkakunatapash kasurka. Chashna alli wampra kakpimi, Jehova Dioska shuk muskuypi Salomontaka tapurka: Salomon, imata munashpapash manaylla. Nukaka kan ima manashkata kushallami nishpa. Jehova Dios shina nishpa tapukpimi Salomonka nirka: Nuka Jehova Dioslla, nukaka chayrak winakuk wampramari kani. Kanpa llaktata imashina mandanataka mana yachanichu. Chaymanta Jehova Dioslla, kanpa llaktata alli mandankapak alli yuyayta kuway nirka.

Salomon shina nishpa manakpika, Jehova Dioska achkata kushikushpami nirka: Kanka unaykama kawsanatapash, achka alli cosaskunatapash mana manashpami, alli yuyaytarak manashkanki. Kan alli yuyayta manashkamantaka, kanmanka tukuy gentekunamantapash ashtawan yalli yuyaytami kukrini. Ashtawankarin, achka alli cosaskunatapash kanmanka kushami. Shinallatak, tukuy gentekunapashmi kantaka respetanka nirka. Kipa punchakunamanka, ishkay warmikunami rey Salomonpakmanka rirkakuna. Shuk warmika Salomonmanka nirkami: Kay warmipash nukapash chay wasipillatakmi kawsanchik. Shuk punchaka, nukaka shuk wawatami charirkani. Kutin ishkay punchakuna kipaka, paypashmi shuk wawata charirka. Shuk tutaka, paypa wawami wanushkarka. Shinapash, nuka punukukpika, paypa wanushka wawatami nuka lado sirichishpa, nukapa kawsak wawata apashpa rishkarka. Shinapash, nuka rikcharishpaka cuenta japirkanillami, chay wanushka wawaka mana nuka wawa kashkata nirka. Chay warmi shina nikpimi chayshuk warmika nirka: Mana, chay warmika yankatakmi llullakun. Chay kawsak wawaka nuka wawami kan nirka. Chay warmi shina nikpimi, kutin chayshuk warmika nirka: Mana, kawsak wawaka nuka wawami kan. Wanushka wawami kanpa kan nirka. Chay warmikuna shina nishpa pinanakukpika, Salomonka imatatak rurarka. Salomonka, shuk espadata apamuychik nishpami nirka: Chay kawsak wawataka espadawan chawpishpa, chawpi chawpi ishkantin warmikunaman kuychik nishpa. Salomon shina nikpika, shuk warmika nirkami: Ama wanuchipaychikchu. Wawata wanuchinapak rantika, chayshuk warmiman kupaychiklla nirka. Chay warmi shina nikpimi, chayshuk warmika nirka: Chay wawataka, chawpipi pitishpa ishkantinman kuylla nishpa. Chay ishkantin warmikuna shina ninakukpimi Salomonka nirka: Wawataka ama wanuchichikchu. Chay wawataka, ama wanuchipaychikchu nikun warmiman kuychik nirka. Shinapash, Salomonka imamantatak shina nirka. Salomonka cuenta japirkami, wawapa mama kaymanta wawataka ama wanuchipaychu nikukta. Shuktak israelitakuna chayta uyashpaka, achkata kushikushpami ninakurka: Nukanchik reyka alli yuyayta charik reymi kan nishpa. Salomon mandakuk punchakunapika, Jehova Dioska achkatami israelitakunataka bendiciarka. Chaymantami, israelitakunaka achka frutakunata, granokunata, alli ropakunata, alli wasikunatapash charirkakuna. 1 Reyes 3:3-28; 4:29-34.

AVID manarak wanushpallatakmi, Salomonmanka rikuchishpa sakirka, Jehova Diospa wasitaka imashinami rurana kashkata. Chaymantami, Sa lomonka na chusku watakunata mandakushpa, Jehova Diospa wasita ruray kallarirka. Chay jatun wasita rurankapakka, achka waranka runakunami 7 watakuna chawpita trabajarkakuna. Chay wasitaka achka achka orowan, achka platawanmi rurarkakuna. Chaymantami chay wasika achka valishka karka. Yuyari, Moisespa punchakunapika tabernaculo nishka carpa wasimi tiyar ka. Chay tabernaculo wasipika ishkay ukukunami tiyarka. Shinaka, imashi nami tabernaculo carpa wasipika ishkay ukukuna tiyarka, shinallatak mi Salomon rurashka jatun wasipipash ishkay ukukuna tiyarka. Shinapash, kay jatun wasipi ishkay ukukunaka ashtawan jatunkunami karka. Kutin pash yuyari: Chay tabernaculo carpa wasipa uchilla ukupika, arca del pactomi tiyakurka. Chay arca del pactotami,

SALOMONMI JEHOVAPA JATUN WASITAKA RURARKA

64

chay jatun wasipa uchilla ukupika churarka. Kutin, tabernaculo carpa wasipi tiyakushka shuktak cosaskunataka, chay jatun wasipa jatun ukupimi churarka. Chay jatun wasita rurashpa tukuchishpaka, israelitakunaka shuk jatun fies tatami rurarkakuna. Salomonpash chay jatun wasi nawpakpi kunkurishpami, Jehova Diostaka kashna nishpa manarka: Jehova Dioslla, jawa pacha jatun jatun kashpapash kanpakka mana paktanchu. Shinaka, kay wasikarin maytashi kanpakka paktankayari. Shinapash Jehova Dioslla, nukanchik kay wasiman shamushpa manakpika, nukanchik manashkataka uyapankiyari nirka. Salomon shina nishpa manashkantinmi, Jehova Dioska jawa pachamanta ninata kachamushpa, payman kushka animalkunataka rupachirka. Chay kipakarin, tukuylla chay jatun wasi ukutami Jehova Dioska achkata brillachir ka. Shinapash, imamantatak Jehova Dioska shina rurarka. Jehova Dioska, chay jatun wasita rurakpi kushikushkata rikuchinkapak, Salomonpa manayta uyakushkata rikuchinkapakmi shina rurarka. Chay jatun wasita rurakpika, gentekunaka na mana Jehova Diostaka tabernaculo carpa wasipi adoranchu karka. Jehova Diostaka chay jatun wasipimi adoray kallarirkakuna. Salomonka achka watakunatami gentekunataka alli yuyaywan mandan karka. Chaymantami, gentekunapash achkata kushikushpa kawsarkakuna. Shinapash, kipa watakunamanka mana alli warmikunawanmi Salomonka kasararka. Imashinami kay dibujopi rikunki, chay warmikunaka yanka dioskunata adorak warmikunami karka. Chaymantami, Salomonpash yanka dioskunata adoray kallarirka. Yanka dioskunata adorashpaka, Salomonka millay, mana alli runami tukurka. Salomon na mana alli rey kakpika, israelitakuna pash na mana alli kawsarkakunachu. Salomon mana alli rey tukukpika, Jehova Diospash achkata pinarishpami nirka: Israel llaktataka kanka na mana mandakrinkichu. Nukaka shuk mushuk reytami maskakrini. Shinapash, kan kawsakukpillatakka chay reyka mana mandankachu. Kanpa churi mandakukpimi, chay reyka Israel llaktataka manday kallarinka. Shinapash, chay reyka Israel llaktamanta tukuylla jatun familiakunataka mana mandankachu. Kanpa churillatakmi, Israel llaktamanta wakin jatun familiakunataka mandanka nirka. Shinaka, Jehova Dios nishkaka imashinatak paktarirka. Chaytaka chayshuk historiapimi yachakushun.
1 Cronicas 28:9-21; 29:1-9; 1 Reyes 5:1-18; 2 Cronicas 6:12-42; 7:1-5; 1 Reyes 11:9-13.

IKUY kay runata. Kay runaka Jehova Dios mandashka shinami paypa ropataka llikikun. Payka Diospa profeta, Ahas shutimi kan. Shuk profetaka, Jehova Dios imata rurakrikukta willakmi karka. Kutinpash kay dibujota rikuy. Profeta Ahiaska Jeroboan shuti runawanmi parlakun. Salomontaka Jeroboanmi ayudarka Jehovapa jatun wasita rurachun. Jeroboanwan Ahas tuparishpaka, paypa mushuk ropata

ISRAEL LLAKTAPIKA ISHKAY REYKUNAMI MANDAY KALLARIRKA

65

llukchishpami, 12 pedazokunapi llikirka. Chay kipami, Ahiaska Jeroboantaka nirka: Jayka, kay 10 pedazokunaka kanpakmi kan nishpa. Shinapash, imamantatak Ahiaska shina rurarka. Rikunki. Imashinami na chayshuk historiakunapi yachakushkanchik, Israel llaktapika 12 jatun familiakunami tiyarka. Chay 12 jatun familiakunata Salomon mandachunka, Jehova Dioska na mana munarkachu. Chaymantami Ahiaska Jeroboantaka nirka: Israel llaktapi 10 jatun familiakunataka kanmi mandakrinki nishpa. Shinaka, Israel llaktapika ishkay jatun familiakunallami puchuna karka. Chay ishkay jatun familiakunatami, Salomonpa churi Roboamka mandana karka. Israel llaktapi 10 jatun familiakunataka, Jeroboanmi mandakrikun nishkata uyashpaka, Salomonka achkata pinarishpami Jeroboanta wanuchinkapak maskakurka. Shinapash, Jeroboanka Egipto llaktamanmi pakakushpa rirka. Kipa punchakunamanka, na 40 watakunata mandashpami Salomonka wanurka. Salomon wanukpika, Salomonpa churi Roboammi Israel llaktataka manday kallarirka. Kutin, Jeroboanka Israel llaktaman tikrarkami. Rey Roboamka, paypa tayta Salomontapash ashtawan yallimi israelitakunataka llakichishpa charin karka. Chaymantami, Jeroboanpash shuk gentekunapash Roboamtaka nirka: Gentekunataka mana shina tratanachu kanki nishpa. Paykuna shina nikpika, Roboamka achkata pinarishpami gentekunataka ashtawan mana alli tratay kallarirka. Chaymantami, Israel llaktamanta 10 jatun familiakunaka, Jeroboanta rey kachun akllarkakuna. Shinaka, Israel llaktapi ishkay jatun familiakunatallami Roboamka mandakurka. Kay ishkay jatun familiakunaka Benjaminpa, Judapa familiakunami karka. Yuyari: Israel llaktamanta 12 jatun familiakunaka, Jerusalen llaktaman rishpami Jehovataka adoran karka. Shinapash, chay 10 jatun familiakuna Jerusalenman richunka Jeroboanka mana munarkachu. Chaymantami Jeroboanka, ishkay uchilla oro wakrakunata rurashpa gentekunataka nirka: Kay llaktapillatak Jehova Diostaka adoraychik nishpa. Chay 10 jatun familiakuna uchilla oro wakrakunata adorashpaka mana alli, millaykunami tukurka. Chay punchakunapika, Roboamka nami chusku watakuna yallita Israel llaktapi ishkay jatun familiakunataka mandakurka. Chaypimi egipciokunaka, Israel llaktapi ishkay jatun familiakunata mishashpa, Jehovapa jatun wasimantaka achka valishka cosaskunata apashpa rirka. Shinaka, Jehova Diospa wasika na mana sumak karkachu. 1 Reyes 11:26-43; 12:1-33; 14:21-31.

EY Jeroboan wanushka kipaka, mana alli reykunallami Israel llaktapi 10 jatun familiakunataka mandarka. Acab shuti reykarin, tukuy reykunamantapash ashtawan millay millaymi karka. Shinapash, Acabka imamantatak mana alli karka. Acabka Jezabel nishka reinawan kasaraymantami shina mana alli rey karka. Jezabelka millay, mana alli reinami karka. Jezabelka Sidon nishka llaktamanta reypa ushushimi karka. Jezabelka Baal shuti yanka diosta adorashpami, paypa kusa Acabtapash, shuktak israelitakunatapash Baalta adoranata yachachirka. Jezabelka Jehova Diosmantaka uyaytallapash mana uyanayachinchu karka. Ashtawankarin, Jehova Diospa achka profetakunataka katiriyashpami wanuchirka. Chaymantami, wakin profetakunaka cueva ukukunapi pakakunkapak rirkakuna. Jezabelka paypa munashkata charinkapakka, wanuchitapash wanuchinllami karka. Shuk punchaka, rey Acabka llakillami karka. Chaymantami Jezabelka nirka: Kanka, imamantatak llakilla kanki nishpa. Jezabel shina nikpimi Acabka nirka: Nukaka Nabotpa uva pampakunatami rantinkapak munarkani. Shinapash, Nabotka mana katunkapak munanchu nirka. Acab shina nikpimi Jezabelka nirka: Ama llakirichu. Nabotpa uva pampakunataka, nukallatakmi kanmanka kuchisha nishpa. Shinaka, Jezabelka imatatak rurarka. Rikunki. Jezabelka Nabot kawsakuk llaktapi mandakkunamanmi, shuk cartata escribishpa kacharka. Chay cartapika kashna nishpami Jezabelka churarka: Ishkay mana alli runakunata Nabotta juchachichun maskankichik. Kay runakunaka ninami kan: Nabotka, Diostapash reytapash maldicirkami nishpa. Chay ishkay runakuna shina nikpika, Nabottaka rumikunawan shitashpami wanuchina kankichik nishpa. Shinami Nabotta wanuchichishka kipaka, Jezabelka Acabtaka nirka: Kunanka Nabotpa uva pampakunataka japikrilla nishpa. Shinapash, shuk jatun juchata rurashkamantaka, Jezabelka imatak tukurka. Rikunki. Jehova Dioska Jezabelwan achkata pinarishpami Jehutaka nirka: Jezabelpa wasiman ri nishpa. Jehu shamukukta yachashpaka, Jezabelka achkata arreglarishpami, nawikunatapash pintarishpa, Jehutaka ventanapi shuyakurka. Shinapash, Jezabelpa wasiman Jehu chayashpaka, Jezabelta sirvik runakunataka kaparirkami: Jezabeltaka ventanamanta kanchaman tankaychik nishpa. Chaymantami, imashina kay dibujopi rikukunki, Jezabelta sirvik runakunaka ventanamanta kanchaman Jezabeltaka tankanakun. Shinami, chay mana alli reina Jezabelka wanushpa tukurirka.
1 Reyes 16:29-33; 18:1-4; 21:1-16; 2 Reyes 9:30-37.

JEZABELKA MANA ALLI REINAMI KARKA

66

JOSAFATKA JEHOVAPIMI FETA CHURARKA

67

IKUY kay runakunata. Kay runakunaka makanakunkapakmi rinakun. Shinapash, nawpashpa rinakuk runakunaka, imamantatak espadakunatapash, lanzakunatapash mana apashpa cantashpalla rinakun. Rikunki. Chay punchakunapika, Acabmi paypa warmi Jezabelwan Israel llaktamanta 10 jatun familiakunataka mandakurka. Kutin, Israel llaktapi ishkay jatun familiakunataka Josafatmi mandakurka. Payka alli reymi karka. Josafatpa tayta Asapash alli reymi karka. Chaymantami, Israel llaktamanta ishkay jatun familiakunaka alli, kushilla kawsanakurka. Shina kushilla kawsanakukpimi, shuk runakunaka kashna nishpa willankapak shamurka: Moab llaktamanta, Amon llaktamanta, Ser urkumanta gentekunami tantanakushpa, kankunawan makanakunkapak shamukun nishpa. Shina nishpa willakpika, Josafatka mancharishpami israelitakunataka Jehovapa wasiman pushashpa rirka. Chaypimi,

Josafatka kashna nishpa Jehovataka ma narka: Nukanchik Jehova Dioslla, nukanchikta ayudaway. Nukanchikkunaka imata ruranatapash mana atinanchikka. Achka gentekuna tantanakushpamari nukanchikwanka makanakunkapak shamunakun nirka. Josafat shina nishpa ma nakpika, Jehova Dioska uyarkami. Chaymantami Jehova Dioska nirka: Kankunaka mana makanakunachu kankichik. Nuka kankunata kishpichikukpika, rikushpallami sakirina kankichik nishpa. Jehova shina nishka kakpimi, Josafatka kayantin punchallatak israelitakunataka nirka: Jehovapimi feta churana kankichik nishpa. Chaymantami, Josafatka paypa soldadokunata tantachishpa rirka. Shinapash, soldadokunapa nawpakpika, Jehovapa wasipi cantashpa sirvik runakunatami churarka. Chay runakunami Jehovaman cantashpa nawparkakuna. Shinapash, paykuna chayakpika Jehovaka imatatak na rurashkarka. Jehova Dioska contra soldadokunapurami makanakuchishkarka. Chaymantami Josafat chayakpika, na tukuylla contra soldadokuna wanushka sirinakurka. Imashinami kay historiapi yachakushkanchik, Josafat shinami Jehova Diospika feta churana kanchik.
1 Reyes 22:41-53; 2 Cronicas 20:1-30.

ISHKAY WAMPRAKUNAMI KAWSARIRKA

68

UYASHUN: Kan wanushpa kawsarikpika, manachu kanpa mamaka achkata kushikunman. Ari, achkatami kushikunman. Shinapash, wanushkakunaka kawsarita ushanchu. Nawpa punchakunapika, pipash wanushpa kawsarishkachu. Rikuy kay dibujota. Kay runaka profeta Eliasmi kan. Kutin, kay warmika Sarepta llaktamanta viuda warmimi kan. Kutin, kay wampraka viuda warmipa churimi kan. Shuk punchaka, kay wampraka unkushka unkushka kashpami wanurka. Chaymantami Eliaska chay viuda warmitaka nirka: Kanpa churita nukaman kuway nishpa. Eliaska shina nishpami, chay wamprataka markashpa jawa ukuman rirka. Chay wamprataka camapi sirichishpami, Jehova Diostaka kashna nish pa manarka: Jehova Dioslla, kay wamprata kawsachipay nishpa. Shina manashka kipami, chay wampraka kutin samayta kacharishpa kawsay kallarirka. Chay kipami viuda warmitaka Eliaska nirka: Rikuy, kanpa churika kawsakunmi nishpa. Paypa churi kawsakukta rikushpaka, chay viuda warmika achkatami kushikurka. Eliaspa punchakunapika, shuktak profetapash tiyarkami. Payka Eliseo shutimi karka. Eliseoka Eliasta sirvishpami kawsan karka. Kipa punchaku namanka, Eliseotapashmi Jehova Dioska ayudarka milagrokunata rurachun. Shinaka, ima milagrokunatatak Eliseoka rurarka. Rikunki. Shuk punchaka Sunem shuti llaktamanmi Eliseoka rirka. Chaypimi Eliseoka shuk alli shunku warmita riksirka. Kipa punchakunamanka, chay warmimi shuk wawata charirka. Chay wawa na jatunlla kashpaka, paypa tayta trabajakushka pushtumanmi rirka. Chaypimi, chay wampraka napash uma nanay japishpa, ay nuka umalla, nuka umalla nishpa kaparikurka. Chay wamprata wasiman apakpika, chayashkantinmi wanurka. Chaymantami, chay wamprapa mamaka achkata llakirishpa, Eliseota kayankapak rirka. Eliseo chay warmipa wasiman chayashpaka, Jehova Diosta manashpami chay wanushka wamprapa cuerpo jawapi siririrka. Shina rurakpimi, chay wamprapa cuerpoka asha asha kunukyashpa, 7 viajekama achik achik nirka. Shinami Eliseoka chay wamprata kawsachirka. Paypa churi kawsarikta rikushpaka, mamaka achkatami kushikurka. Kunan punchakunapika, nukanchik familiakunapash amigokunapash wanukpimi achkata llakirinchik. Achkata llakirishpapash, wanushkakunata kawsachitaka mana ushanchikchu. Shinapash, Jehova Dioska gentekunata kawsachita ushanmi. Gentekunataka imashinatak kawsachinka. Chaytaka shuktak historiakunapimi yachakushun. 1 Reyes 17:8-24; 2 Reyes 4:8-37.

SHUK KUYTSAMI SHUK RUNATAKA AYUDARKA 69


kay kuytsata. Kay kuytsaka imatatak rurakun. Payka, RIKUYwarmimanka parlakun.Eliseo imakunatalla rurashkatami,Jehova Diospa ayudawan profeta kaypi tiyakuk Kay warmika Jehova Diostaka mana riksinchu karka. Shinapash, kay kuytsaka imamantatak kay warmipa wasipi kan. Rikunki. Kay warmika Siria llaktamantami karka. Kay warmipa kusaka Naaman shutimi karka. Naamanmi Siria llaktamanta soldadokunataka mandan karka. Siria llaktamanta soldadokunami, kay israelita kuytsataka Naamanpa wasipi sirvichun apashpa rirkakuna. Chay punchakunapika, Naamanka lepra nishka unkuywanmi karka. Kay lepra unkuy japikpimi, Naamanpa aychaka asha asha urmakurka. Chaymantami kay kuytsaka Naamanpa warmitaka nikun: Jehovapa profetapakman nuka amo rikpika, chay profetaka jampinmanllami nishpa. Chay kuytsa shina nikpimi, Naamanpa warmika Naamantaka nirka: Jampirinkapakka, Israel llaktapi Jehovapa profetapakman rinkimanka nishpa. Shina nikpimi Naamanka Israel llaktapi, Eliseopa wasiman rirka. Eliseopa wasiman chayakpika, Eliseoka payta sirvik runataka nirkami: Naamanka 7

viajetami Jordan yakukunapika armana kan nishpa. Naamanman shina nishpa willakpika, Naamanka achkata pinarishpami nirka: Eliseoka, imamantatak nuka llaktapi yakukunataka mana valichishpa, Jordan yanka yakukunapirak armachun kachan nishpa. Shina achkata pinarishpami Naamanka chaymanta ri kallarirka. Shinapash, Naamanta sirvik runakunaka nirkami: Nukanchik amolla, Eliseoka armaytallamari armay nikun. Shinaka, imamantatak armaytallaka mana armankiyari nirkakuna. Paypa sirvikkuna shina nikpimi, Naamanka 7 viajekama Jordan yakukunapi armashpa alli tukurka. Alli tukushpaka Naamanka achkatami kushikurka. Chaymantami, Eliseopa wasiman tikrashpa Eliseotaka kashna nirka: Kunanmi nukaka yachani, israelitakunapa Dioska jatun Dios kashkata. Payllami tukuy muyuntin Allpamanta jatun Dios kashka. Jampishkamantaka kay regalokunata chaskipay nirka. Naaman shina nikpika Eliseoka nirkami: Nukaka mana kay regalokunataka chaskita ushanichu nishpa. Shinapash, imamantatak Eliseoka shina nirka. Jehova Dios jampishkamantaka, imamantatak nukarak chay regalokunataka japisha nishpami Eliseoka shina nirka. Shinapash, Eliseota sirvik Guejazi runaka chay regalokunataka munashpami rikukurka. Chaymantami, Guejazika Eliseomanta pakalla Naamanta katishpa rirka. Naamanpakman chayashpaka Guejazika llullashpami nirka: Riksishkakuna chayakpimi, Eliseoka imatapash mana kuy tukushpa, manachu wakin regalokunata kuwankiman nishpa kachamuwarka nirka. Guejazi llullashpa nikuktaka Naamanka mana yacharkachu. Chaymantami Naamanka, kay regalokunata Eliseoman apashpa ripay nirka. Guejazi Eliseopakman tikrankakamaka, Jehova Dioska nami Eliseomanka willarka Guejazi imata rurashkata. Chaymantami Eliseoka Guejazitaka nirka: Kan mana allita rurashkamantaka, Naamanpa lepra unkuyka kanmanmi yallinka nishpa. Shinami, Eliseo nishkantin Guejazitaka lepra unkuy japirka. Shinaka, imakunatatak kay historiapika yachakushkanchik. Yuyarishun: 1) Gentekunata ayudankapakka, imashinami chay kuytsaka Jehova Diosmanta parlarka, shinallatakmi nukanchikkunapash Jehova Diosmantaka parlana kanchik. 2) Naaman shina mana jatun tukushkakunachu kana kanchik. Ashtawankarin, Jehova Diospa sirvikkunataka kasunami kanchik. 3) Nukanchikkunaka mana Guejazi shina llullanachu kanchik. Shinaka, Bibliata yachakushpaka achka alli cosaskunatami yachakuyta ushanchik.
2 Reyes 5:1-27.

JONASKA SHUK JATUN JATUN PESCADORUKUMANTAMI KISHPIRIRKA

70

IKUY kay runata. Kay runaka Jonas shutimi kan. Paytaka shuk jatun jatun pescadorukumi mikukrikun. Shinapash, Jonaska imamantatak kashna jatun llakipi kan. Rikunki. Jonaska Jehova Diospa profetami karka. Profeta Eliseo wanushka kipami, Jehova Dioska Jonastaka nirka: Nnive llaktamanta mana alli gentekunaman willakri, kankunapa mana alli ruraykunataka sakinami kankichik nishpa. Jehova Dios shina nishpa mandakpika, Jonaska mana Nnive llaktaman rinkapak munarkachu. Ashtawankarin, shuk barcota japishpami shuktak llaktaman rikurka. Chaymantami, Jehova Dioska achkata pinarishpa sinchita wayrawan tamiyachirka. Shina sinchita tamiyachikpika, yakukunapash kayman chayman kuyushpami barcotaka na tikrachikrikurka. Chaymantami barcota manejak runakunaka, achkata mancharishpa paykunapa dioskunata ayudaway nishpa kaparinakurka. Shina mancharishpa kaparinakukpimi Jonaska nirka: Nukamantami kashna llakipi kanchik. Nukaka Jehova Diospa mandashkata mana kasushpami shamurkani nirka. Jonas shina nikpimi, barcota manejak runakunaka nirka: Shinaka, ama sinchita wayrashpa tamiyachunka, kantaka imatatak rurana kanchikyari nishpa. Chay runakuna shina nikpimi Jonaska nirka: Nukata yakuman shitakpika, yakukunaka na mana kayman chayman manchanayta kuyunkachu nishpa. Jonas shina nikpika, barcota manejak runakunaka mana Jonastaka yakuman shitankapak munarkakunachu. Shinapash, ashtawan sinchita tamiyashpa, yakukunapash ashtawan kayman chayman manchanayta kuyukpika, Jonastaka yakuman shitarkakunami. Jonasta yakuman shitakpika, tamiyaytapash na mana tamiyashpami yakukunapash kasilla sakirirka. Shinapash, Jonaska imatatak tukurka. Jonastaka shuk jatun jatun pescadorukumi millpurka (lankarka). Shinapash, Jonaska mana wanurkachu. Jonaska kimsa puncha, kimsa tutatami chay jatun jatun pescadorukupa wiksa ukupi karka. Chay jatun pescadopa wiksa ukupi kashpami, Jonaska achkata llakirishpa kashna nikurka: Nnive llaktaman kachakpika, imamantatak Jehova Diostaka mana kasurkaniyari nishpa. Shina llakirikushpaka, Jonaska imatatak rurarka. Jonaska Jehova Diostami ayudaway nishpa manarka. Jonaspa manashkata uyashpami, Jehova Dioska chay jatun pescadotaka mandarka, yaku manyaman rishpa Jonastaka lansachun. Jehova nishka shinaka, chay jatun pescadorukuka yaku manyapimi Jonastaka lansarka. Chay kipami, Jonaska Nnive llaktaman rishpa, Jehova mandashka shina willarka. Shinaka, Jehova Jonas captulo 1-manta, captulo 4-kama. Diostaka tukuypimi kasuna kanchik.

DIOSKA SHUK KUYAYLLA, ALHAJA PARAISO ALLPATAMI RURASHA NIN

71

nishpa. Profeta Isaiaska, Jonas kawsashka kipami kawsarka. Shinapash, paraisoka imatak kan. Paraisoka shuk kuyaylla, alhaja parque shinami kan. Yuyari: Jehova Dioska kashna kuyaylla, alhaja paraisota rurashpami Adanman Evamanka kurka. Shinapash, shamuk punchakunapika shuk kuyaylla, alhaja paraso tiyankachu. Ari, tiyankami. Chaymantami, Jehova Dioska paypa profeta Isaiastaka kashna escribinki nirka: Nukata sirvik gentekunamanka shuk paraisotami kukrini. Chaypika, atukkunapash wawa ovejakunawanmi tantanakushpa kawsanka. Kutin, wawa wakrakunapash wawa leonkunawanmi tantanakushpa mikunka.

kay kuyaylla, gentekunapash kushillami RIKUY Animalkunapashalhaja Allpata. Kaypikakan. Jehova Diosmi profeta kan. mana millaykunachu Isaiasmanka nirka: Rikuy, kashna kuyaylla, alhaja paraisotami rurakrini

Chay animalkunataka, uchilla wawakunami cuidanka. Shuk millay culebrapa ladopi shuk llukakuk wawa pukllakukpipash, chay millay culebraka mana imatapash rurankachu nishpa. Shamuk punchakunapi shuk alli kawsaymi tiyanka nikpika, gentekunaka mana krinchu. Gentekuna mana krikpipash yuyari, Jehova Dioska ima laya allpatatak Adanman Evamanka kurka. Jehova Dioska shuk kuyaylla, alhaja paraisotami Adanman Evamanka kurka. Diosta kasushpaka, chay paraisopimi paykunaka unay unaykama kawsanman karka. Shinapash, Diosta mana kasuymantami paykunaka chay kuyaylla, alhaja paraisotaka chinkachirkakuna. Ashtawankarin, asha ashami Adanpash Evapash rukuyashpa, payayashpa wanurkakuna. Paykuna chay paraso Allpata chinkachikpipash, Jehova Dioska nirkami: Nukata kasuk gentekunamanka shuk kuyaylla, alhaja paraisotami kusha nishpa. Chay Paraisoka, Adanman Evaman kushka paraso shinami kanka. Chay mushuk paraisopika, ima llakikunapash mana tiyankachu. Ashtawankarin, ima unkuykunapash mana japikpimi, gentekunaka kushilla, alli kawsanka. Chay punchakunapimi, gentekunaka Dios munashka shina kawsanka. Shinapash, shuk kuyaylla, alhaja paraso tiyachunka, Dioska imatatak ruranka. Chaytaka shuktak historiakunapimi yachakushun. Isaas 11:6-9; Apocalipsis 21:3, 4.

DIOSKA EZEQUIASTA AYUDARKAMI

72

IKUY kay runata. Kay runaka Ezequiasmi kan. Payka Israel llaktapi ishkay jatun familiakunapa reymi kan. Shinapash, rey Ezequiaska imamantatak chay cartakunata Jehovapa altar nawpakpi churashpa, Jehova Diostaka manakun. Ezequiaska shuk jatun llakipi kashpami shina rurakun. Shinapash, ima llakitatak Ezequiaska charin. Rikunki. Israel llaktamanta 10 jatun familiakunaka mana alli cosaskuna tami rurarka. Chaymantami, Jehova Dioska sakirka Asiria llaktamanta soldadokuna paykunata mishachun. Paykunata mishashka kipaka, Israel llaktamanta ishkay jatun familiakunatapashmi asiriokunaka llakichinkapak shamunakurka. Shina shamukushpami, Asiria llaktamanta reyka cartakunata escribishpa rey Ezequias man kacharka. Chay cartakunapika, Jehova Diosmantapash burlarishpami rey Ezequias taka nirka: Kanka, yankami nukanchikwanka makanakusha nikunki. Nukanchikllatakmi

kantaka mishashun nishpa. Shina nishpa escribikpimi, rey Ezequiaska car takunata Jehovapa altar nawpakpi churashpa, Jehova Diostaka kashna nishpa manakun: Jehova Dioslla, Asiriamanta rey nukanchikta mishachun ka ama sakipankichu. Nukanchikta kan ayudakpika, tukuy llaktakunami yachanka kanlla Dios kashkata nirka. Ezequas shina nishpa manakpika, Jehova Dioska uyarkachu. Rikunki. Ezequiaspa tayta Acazpash, Israel llaktamanta 10 jatun familiakunata mandak reykunapash, mana alli reykunami karka. Shinapash, rey Ezequiaska Jehova Diospa tukuy mandashkakunata kasushpami kawsan karka. Chaymantami, pay manashpa tukuchishkantin Jehova Dioska Isaias manka nirka: Ezequiasmanka kashna ninki: Asiriamanta reyka Jerusalen llaktamanka mana yaykunkachu. Shuk soldadollapash Jerusalenmanka mana kimirinkachu. Paykunaka shuk flechatallapash Jerusalen llaktamanka mana shitankachu ninki nirka. Kunanka chayshuk dibujota rikuy. Kay wanushka gentekunaka asirio sol dadokunami kan. Shinapash, pitak paykunataka wanuchirka. Paykunataka Jehova Diospa angelmi wanuchirka. Jehovapa angelka, shuk tutapillami 185.000 asirio soldadokunata wanuchirka. Soldadokuna wanukpika, Asiria llaktamanta reyka paypa llaktamanllatakmi tikrarka. Shinami, Israel llaktamanta ishkay jatun familiakunaka kishpirishpa, kutin alli kawsarkakuna. Shinapash, kipa punchakunamanka rey Ezequias ka wanurkami. Chaymantami, paypa churi Manases manday kallarirka. Manasespa kipaka, Manasespa churi Amonmi manday kallarirka. Manasespash Amonpash mana alli reykunami karka. Chaymantami, chay llaktakunapi gentekunaka mana alli, millay millaykuna tukurka. Kipamankarin, Amonpa sirvikkunallatakmi rey Amontaka wanuchirkakuna. Amon wanukpika, Amonpa churi Josiasmi manday kallarirka.
2 Reyes 18:1-36; 19:1-37; 21:1-25.

PITAK ISRAEL LLAKTAPIKA ULTIMO ALLI REY KARKA

73

OSIASKA 8 watakunata charishpallapi, Israel llaktamanta ishkay jatun familiakunataka manday kallarirka. Shinapash, uchilla wampra kaymantaka, Israel llaktata alli mandaytaka mana usharkachu. Chaymantami, rukulla runakuna Josiastaka ayudan karka. Shinami, Josiaska na 7 watakunata mandakurka. Chay pun chakunapimi, Josiaska Jehova Diosta alli adorashpa kawsankapak munarka. Imashinami Davidpash, Josafatpash, Ezequiaspash alli reykuna karka, shinallatakmi paypash alli rey kankapak munarka. Chaymantami, Josiaska wampra kashpallatak sinchi sinchi shayarishpa, shuk alli cosasta rurarka. Shinapash, imatatak Josiaska rurarka. Rikunki. Achka israelitakunaka nami achka watakunata yanka dioskunata adoranakurka. Chaymantami Josiaska paypa sirvik runakunawan rishpa, chay yanka dioskunataka pakishpa tukuchikun. Chay llaktapi tukuylla yanka dioskunata pakishpa tukuchinaka, mana jawallachu karka. Shinapash, imamantatak mana jawalla karka. Yuyay: Gentekunapa yanka dioskunata pakishpa tukuchikukpika, gentekunaka achkatami pinarishkanka. Yanka dioskunata pakishka kipapash, Josiaska kimsa runakunataka nirkami: Jehova Diospa wasita allichipaychik nishpa. Chay runakuna man pagankapakka, Josiaska israelitakunatami kullkitaka manarka. Jehovapa wasita allichikukpimi, Hilcas nishka sumo sacerdoteka shuk

rollota tarirka. Chay rollopika, Moisesmi Jehovapa leykunata escribishpa churashkarka. Chay rollota Josiasman rikuchikpika, Josiaska nirkami: Kay rollopi leykunata liyishpa uyachiway nishpa. Chay leykunata uyashpami Jo siaska nirka: Kay rollopi escribishka leykunataka, nukanchikkunaka mana paktachikushkanchikchu. Jehova Dioska achkatami nukanchik wanka pinarishka kanka nirka. Shina nishpami, Josiaska achkata llakirishpa paypa ropatapash llikikun. Chay kipami Josiaska sumo sacerdote Hilciastaka nirka: Jehova Dios, nukanchikwan imata ruranata yachamukri nishpa. Chaymantami, Hilciaska Hulda nishka profeta warmipakman rirka. Chaypimi, Hulda nishka warmika nirka: Jehova Dioska kaytami Josiasmanka willachun nirka: Jerusalen llaktamanta gentekuna, yanka dioskunata adorakushkamantaka tukuyllatami llakichikrini. Shinapash, kan alli rey kashka mantaka, kan wanushka kipami nuka nishkataka paktachisha ninmi 2 Cronicas 34:1-28. nirka.

SHUK RUNAKA GENTEKUNATAKA MANA MANCHANCHU KARKA

74

kan. Paymanka shuk sinchi trabajotami Dioska kurka. Yuyari: Rey Josiaska tukuy yanka dioskunatami tukuchikurka. Chay puncha kunapillatakmi Jehova Dioska Jeremiastaka nirka: Kanmi nukapa profeta kachun munani nishpa. Jehova shina nikpimi Jeremiaska nirka: Jehova Dios lla, nukaka mana kanpa profeta kayta ushashachu. Rikuy, nukaka chayrak wampramari kani nishpa. Jeremas shina nikpika, Jehova Dioska nirkami: Je remas, nuka profeta tukunataka ama manchaychu. Nukami kantaka ayudasha nirka. Jehova shina nikpimi Jeremiaska israelitakunataka nirka: Israelitakuna, Jehova Diosman tikraychik. Cuenta japichik, kankunaka chayshuk llaktamanta gentekuna shinamari yanka dioskunata adorakunkichik nishpa. Jeremas shina nikpipash, israelitakunaka mana uyarkakunachu. Ashtawankarin, yanka dioskunatami ashtawan adorashpa katirkakuna. Chaymantami, Jeremiaska nirka: Kankuna mana alli ruraykunata mana sakikpika, Jehova Dioska kanku nata llakichikrinmi nishpa. Jeremas kutin kutin shina nikpipash, gentekunaka mana mancharishpami, ashtawan burlarishpa asirkakuna. Wakin watakuna kipaka rey Josiaska wanurkami. Chaymantami, Josiaspa churi Joaquim rey tukurka. Joaquim mandakuk punchakunapipash, Jeremias ka israelitakunataka nirkami: Mana alli cosaskunata ruranata sakichik. Jehova Dioska Jerusalen llaktataka llakichikrinmi nishpa. Jeremas shina nikpika, sa cerdotekunaka achkata pinarishpami nirkakuna: Jeremiaska nukanchik llakta tami maldicikun. Paytaka wanuchishpami sakina kanchik nishpa. Sacerdotekuna wanuchinkapak japikpipash, Jeremiaska mana mancharirka chu. Ashtawankarin tukuykunatami kashna nirka: Nukaka, Jehova Diospa mandashkatallami kankunamanka willakuni. Kankuna mana alli cosaskunata rurashpa katikpika, Jehova Dioska Jerusalen llaktataka tukuchinkami. Shina pash yuyarinkichik, nukaka mana alli cosaskunataka mana rurashkanichu. Kankunaka yankatakmi nukataka wanuchikrinkichik nishpa. Jeremas shina nikpika chay llaktata mandakkunaka nirkami: Jeremiastaka ama wanuchichikchu, richun sakichiklla nishpa. Jeremas kutin kutin willakpipash, israelitakunaka ashtawan mana alli cosaskunatami rurarkakuna. Kipa punchakunamanka, Babilonia llaktamanta rey Nabucodonosor shamushpami, Jerusalen llaktataka llakichirka. Chaymantami, babiloniokunaka achka waranka israelitakunataka, paykunata sirvishpa kawsachun preso aparka. Shinaka yuyay: Kanta karu llaktapi sirvishpa kawsachun preso apakpika, kanka kushi Jeremas 1:1-8; 10:1-5; 26:1-16; 2 Reyes 24:1-17. kushkachu kankiman.

shayakun wampralla runaRIKUY kay gentekunata. Kay gentekunaka kaypi runaka profeta Jeremiasmi manta burlarishpami asinakun. Kay wampralla

CHUSKU WAMPRAKUNATAMI BABILONIAMAN APARKAKUNA

75

ashtawan alli yuyayta charikkunami karka. Kipamanka, chay alli yuyayta cha rik israelitakunamantaka ashtawan alli nawi, ashtawan alli yuyayta charik wamprakunatami rey Nabucodonosorka akllarka. Kunanka kay dibujota rikuy. Kaypi shayakuk chusku wamprakunatapashmi Nabucodonosorka akllarka. Makita kuyuchishpa parlakuk wampraka Danielmi kan. Kutin, chayshuk kimsa wamprakunataka Sadrac, Mesac, Abednego nishpami babiloniokunaka riksin karka. Shinapash, rey Nabucodonosorka imamantatak ashtawan alli nawi, alli yuyayta charik wamprakunata akllarka. Rikunki. Rey Nabucodonosorka, alli consejokunata kuk wamprakunata charinkapakmi munarka. Chaymantami rey Nabucodonosorka, kimsa watakunakama chay wamprakunamanka ashtawan alli yachachisha nirka. Chay kimsa watakuna kipaka, rey Nabucodonosorka kutinmi ashtawan alli yachakushka

Babilonia llaktamanYUYARI, rey Nabucodonosorka achka israelitakunatamigentekunamantapash ka apashpa rirka. Chay israelitakunaka, shuktak

wamprakunata akllakrikurka. Chaymantami Nabucodonosorka nirka: Kay wamprakunamanka, nuka mikukushka alli mikunakunata, alli vinotami kuna kankichik. Shinami, chay wamprakunaka alli yachakushka sinchikuna kanka nirka. Kutin kay dibujota rikuy. Danielka Nabucodonosorta sirvik Aspenaz shuti ru nawanmi parlakun. Danielka, nukanchikkunaka reypa alli mikunakunataka mana mikukrinchikchu nishpami shayakun. Daniel shina nikpimi Aspenazka achkata llakirikun. Shinapash, Aspenazka imamantatak llakirikun. Kay wam prakuna reypa mikunata mana mikushpa irkilla tukukpika, nukatarakmi reyka wanuchinka nishpami Aspenazka llakirikun. Aspenaz llakirikukpimi, Danielka paykunata cuidakuk runataka nirka: Ama llakirikuychu. Nukanchikkunamanka 10 punchakunakama verdurakunatalla, yakutalla karay. Chay 10 punchakuna kipaka, reypa mikunata mikushka wam prakunatapash nukanchikkunatapash rikuylla, maykanmi ashtawan alli, sinchi kashkata nirka. Daniel shina nikpimi paykunata cuidakuk runaka, 10 punchakunakama verdurakunatalla yakutalla kararka. Shinami 10 punchakuna kipaka, tukuylla wamprakunata tantachirka. Tukuylla wamprakunata rikukpika Daniel, Sadrac, Mesac, Abednegomi ashtawan sinchikuna karka. Chaymantami paykunata cuidakuk runaka nirka: Kankunaka, verdurakunatalla mikushpa, yakutalla upiyashpa katichiklla nishpa. Shinami na kimsa watakuna paktakpika, tukuylla wamprakunata rey Nabucodonosorpakman pusharka. Tukuylla wamprakunawan parlashpa rikukpika, chusku wamprakunallami ashtawan alli yachakushkakuna karka. Chaymantami, Nabucodonosorka chay chusku wamprakunataka, paypa wasipi ayudashpa kawsachun pusharka. Nabucodonosor llakipi kashpaka Danielta, Sadracta, Mesacta, Abednegotami ayudaway nin karka. Kay chusku wamprakunaka, tukuy sacerdotekunatapash, alli consejokunata kuk runakunatapash, 10 viajeta ashtawan alli yachakushkakunaDaniel 1:1-21. mi karka.

JERUSALEN LLAKTAKA LLAKICHI TUKURKAMI 76


UYARI: Rey Nabucodonosorka alli yuyayta charik wamprakunatami, Israel llaktamanta Babiloniaman apashpa rirka. Chay punchakunaman taka, nami 10 watakuna yallishkarka. Chay punchakunapimi, babiloniokunaka kutin israelitakunawan makanakunkapak rirka. Shinapash, kay viajeka Jerusalen llaktata rupachishpami, achka israelitakunatapash wanuchishpa sakirkakuna. Kutin, shuktak israelitakunataka Babilonia llaktamanmi preso apashpa rirkakuna. Israelitakunata babiloniokuna manarak tukuchikpika, achka profetakunami israelitakunataka nirka: Mana alli ruraykunata kankuna mana sakikpika, Jerusalen llaktaka tukuchi tukukrinmi nishpa. Achka profetakuna shina nishpa willakpipash, israelitakunaka mana krirkakunachu. Ashtawankarin, yanka dioskunatami ashtawan adorashpa katirkakuna. Profeta Ezequielpash nirkami: Mana alli cosaskunata israelitakuna rurashpa katikpika, Jerusalen llaktaka llakichi tukunkami nishpa. Shinapash, Ezequielka pitak karka. Yuyari: Jerusalen llaktata manarak tukuchishpaka, rey Nabucodonosorka Danielta, Sadracta, Mesacta, Abednegota, shuktak wamprakunatapashmi Babilonia llaktaman apashpa rirka. Chay wamprakunapurapimi, Ezequielpash karka. Shinaka, Ezequielpash nami 10 watakunata Babiloniapi kawsakurka. Chay punchakunapimi Jehova Dioska Ezequielmanka nirka: Rikuy, israelitakunaka kashnami nuka wasitaka mapayachinakun nishpa. Shinapash, israelitakuna imata rurakushkata Ezequiel rikuchunka, Jehova Dioska imatatak rurarka. Jehova Dioska, shuk muskuypi shinami rikuchirka, israelitakunapa mana alli rurashkakunata. Shinaka, Ezequielka imatallatak rikurka. Rikunki. Israelitakunaka Jehova Diospa wasi pirkakunapimi culebrakunata, shuktak animalkunatapash dibujashpa adoranakurka. Chayta rikushpami Jehova Dioska nirka: Rikuy Ezequiel. Israelitakunaka kashna mana alli, mapa cosaskunatamari rurakun nishpa. Chaymantami Ezequielka, tukuy ima rikushkata escribishpa sakirka. Kipamanka, Jehova Dioska Ezequieltaka nirkapashmi: Rikuy kay 70 runakunata. Kay runakunaka israelitakunata mandakkuna kashpapash, pakallami yanka dioskunata adoranakun. Paykunaka, Jehova Dioska mana nukanchiktaka rikunchu nishpami, shina ruranakun nirka. Chay kipaka, kutinmi Jehova Dioska Ezequieltaka nirka: Rikuy kay warmikunatapash. Kay warmikunaka, nukata adorana wasipunkuman

shamushpami, Tamuz nishka yanka diosta adoranakun. Chayshuk 25 runakunatapash rikuy. Chay runakunapash nukata adorana wasipunkuman shamushpami, Intita adoranakun nirka Israelitakuna shina ruranakukta rikushpami, Jehova Dioska Ezequielmanka nirka: Kay gentekunaka, respetaytallapash nukataka mana respetanchu. Paykunaka mana alli cosaskunata rurashka jawapash, nuka wasiman shamushpami mana alli cosaskunata ruranakun. Paykuna mana alli cosaskunata rurashkamantaka, nuka imashina pinariktami yachanka. Paykunata llakipi kakta rikushpapash, nukaka llakiritallapash mana llakirishachu nirkami. Chay cosaskunata Ezequiel rikushkamantaka, nami kimsa watakuna yallir ka. Chay punchakunapimi, israelitakunaka na mana rey Nabucodonosorta kasunkapak munarkakuna. Chaymantami, reyka israelitakunawan kutin makanakuy kallarirka. Nabucodonosorka shuk wata chawpita makanakushpami, Jerusalen llaktamanka yaykurka. Jerusalenman yaykushpaka, achka israelita kunatami wanuchirka. Kutin, wakin israelitakunataka Babilonia llaktamanmi preso aparka. Ashtawankarin, tukuylla Jerusalen llaktatami babiloniokunaka rupachishpa tukuchirka. Israelitakuna kashna jatun llakipi kakpika, imamantatak Jehova Dioska mana imatapash rurarka. Yuyari, israelitakunaka Jehov a Diospa leykunataka mana kasurkakunachu. Chaymantami, Jehova Dioska sakirka israelitakuna chay jatun llakipi urmachun. Shinaka, Jehova Diospa tukuy mandashkakunataka manachu kasuna kashkanchik. Achka israelitakunata Babilonia llaktaman preso apashpapash, rey Nabucodonosorka wakin israelitakunataka Israel llaktapi kawsachun sakirkami. Kay israelitakunataka, Gedalas nishka judiomi rikuriyakurka. Shinapash, kipa punchakunamanka israelitakunaka Gedaliasta wanuchirkami. Chaymantami, achka israelitakunaka mancharishkakuna nirka: Kaymanta jakuchik. Babiloniokuna yachashpaka, nukanchikta wanuchinkapakmi shamunka nishpa. Shinami israelitakunaka, Jeremiastapash munay mana munay pushashpa, Egipto llaktapi pakakunkapak rirkakuna. Shinami, Israel llaktaka 70 watakunakama shitashka sakirirka. Shitashka sakirikpipash Jehova Dioska nirkami: 70 watakuna kipaka, israelitakunaka kutinmi Israel llaktapi kawsanka nishpa. Shinapash, Babilonia llaktapi kawsanakushpaka, israelitakunaka imatak tukurka. Chaytaka shamuk historiakunapimi yachakushun.
2 Reyes 25:1-26; Jeremas 29:10; Ezequiel 1:1-3; 8:1-18.

PARTE 5

Israelitakunata preso apashkamanta, Jerusalen llaktapa pirkakunata kutin rurashkakama


Israelitakuna, Babilonia llaktapi preso kawsanakushpaka achka llakikunatami charirka. Babiloniokunaka Diospi mashna feta charishkata rikunkapakmi, israelitakunataka achkata llakichirka. Sadracta, Mesacta, Abednegotaka manchanayta rupakuk horno ukumanmi shitarkakuna. Shinapash, Jehova Diosmi paykunataka kishpichirka. Kipamanka, Media llaktamanta Persia llaktamanta gentekunami babiloniokunataka tukuchirka. Chay punchakunapimi, Danieltaka leonkuna kawsakuk utkuman shitarka. Shinapash, Diosmi leonkunapa shimita wichkashpa Danieltaka kishpichirka. Kipamanka, Persia llaktamanta rey Ciromi israelitakunataka kishpichirka. Chaymantami, israelitakunaka 70 watakuna ta Babilonia llaktapi preso kawsashpa, Jerusalen llaktaman tikrarkakuna. Jerusalenman israelitakuna tikrashpaka, Jehovapa jatun wasitarakmi kutin ruray kallarirkakuna. Shinapash, israelitakunapa contrakunaka, Jehovapa jatun wasita rurashpa katichunka mana sakirkakunachu. Chaymantami, Jerusalen llaktaman tikrashka punchamantaka, 22 watakuna kipa Jehovapa jatun wasitaka tukuchirkakuna. Shinallatak, Jehovapa jatun wasita kutin rurashpa tuku chishkamantaka, nami 47 watakuna yallirka. Chay punchakunapimi, Jehovapa jatun wasita Esdraska allichinkapak rirka. Jehovapa jatun wasita allichinkapak Esdras rishkamanta pash, nami 13 watakuna yallirka. Chay punchakunapimi, Nehemiaska Jerusalenpa muyuntin pirkakunata shayachinkapak rirka. Kay PARTE 5-pika, 152 watakunapi israelitakuna imashina kawsashkatami yachakukrinchik.

KIMSA WAMPRAKUNAKA MANA URAYKUMURIRKAKUNACHU

77

IKUY kay kimsa wamprakunata. Paykunaka pikunatak kan. Yuyari: Kay kimsa wamprakunaka Danielpa amigokunami kan. Paykunatami Sadrac, Mesac, Abednego nishpa babiloniokunaka shutichirka. Paykunami reypa mikunataka mana mikurkakuna. Kutin kay dibujota rikuy. Achka gentekunaka, kay jatun oro columnata adorashpami uraykumurinakun. Shuktak gentekuna uraykumurikpipash, kay kimsa wamprakunaka mana uraykumurirkakunachu. Shinaka, paykunaka imamantatak mana uraykumurirkakuna. Yuyari: Moisespa punchakunapika, Jehova Diosllatakmi Diez Mandamientos nishka leykunata escribirka. Kallari leypika Jehova Dioska nirkami: Shuktak dioskunataka mana adoranachu kankichik. Nukatallami adorana kankichik nishpa. Shinaka, shuktak dioskunata mana adorana kakpimi, kay kimsa wamprakunaka mana uraykumurishpa shayanakun. Chay punchakunapika, Diospa Leyta kasunaka sinchimi karka. Shinapash, imamantatak sinchi karka. Rikunki. Babilonia llaktamanta rey Nabucodonosorka, shuk jatun oro columnata rurashpami, kati mandakkunatapash, juezkunatapash, soldadokunata mandakkunatapash kayachun kacharka. Chay kipami Nabucodonosorka nirka: Arpakunata, cachokunata, flautakunata tocakpika, tukuykunami kay jatun oro columnapa nawpakpi uraykumurina kankichik. Maykanpash mana uraykumurikpika, manchanayta rupakuk hornomanmi shitasha nirka. Nabucodonosor shina nikpimi, tukuy gentekunaka kay jatun oro columnapa nawpakpi uraykumurirkakuna. Shinapash, kay kimsa wamprakunaka mana uraykumurirkakunachu. Chayta yachashpami, rey Nabucodonosorka achkata pinarishpa, payta sirvik runakunataka nirka: Chay kimsa wamprakunataka nukapakman pushamuychik nishpa. Chay kimsa wamprakunataka Nabucodonosorllatakmi nirka: Nukami kankunataka mandani, kay oro columnapa nawpakpi uraykumurichik nishpa. Reyllatak nikpipash, Jehova Diosmi nukanchikta kishpichinka nishpaka, kay kimsa wamprakunaka mana uraykumurirkakunachu. Ashtawankarin paykunaka nirkami: Nukanchik Dios mana kishpichina kakpipash, nukanchikkunaka chay oro columnapa nawpakpika mana uraykumurishunchu nishpa. Chay kimsa wamprakuna shina nikpika, Nabucodonosorka ashtawan pinarishpami payta sirvik runakunataka nirka: Hornotaka, 7 viaje yallita ashtawan rupachichik nishpa. Shina mandashka kipami, Nabucodonosorka ashtawan sinchi soldadokunataka nirka: Sadracta, Mesacta, Abednegotaka alli watashpa, rupakuk horno ukuman shitaychik nishpa. Chay hornoka manchanaytami rupakurka. Chaymantami chay sinchi soldadokunaka,

chay kimsa wamprakunata shitakushpallatak rupashpa wanurkakuna. Shinapash, chay kimsa wamprakunaka imatak tukurka. Rikunki. Chay sinchi soldadokuna rupashpa wanushkata yachashpaka, rey Nabucodonosorka utkami horno ukuta karulla rikunkapak rirka. Horno ukuta rikushpaka, achkata mancharishpami rey Nabucodonosorka nirka: Manachu kimsa wamprakunata alli watashpa, horno ukumanka shitarkanchik nishpa. Nabucodonosor shina nikpimi payta sirvikkunaka nirka: Ari. Kimsa wamprakunatami alli watashpa shitarkanchik nishpa. Chaymi rey Nabucodonosorka nirka: Nukaka chusku runakuna ninapi purikuktami rikuni. Shukkarin angelmiyarin nirka. Shina nishka kipami, rey Nabucodonosorka horno punkuman rishpa kaparirka: Jawa pachapi kawsakuk Diosta sirvik Sadrac, Mesac, Abednego llukshimuychik nishpa. Chay kimsa wamprakuna llukshikpika, tukuy gentekunami mancharishpa rikurkakuna. Chay kimsa wamprakunapakka, shuk akchallapash mana rupashkachu karka. Chaymantami, Jehova Diosta alabashpa rey Nabucodonosorka kashna nirka: Sadracpa, Mesacpa, Abednegopa Diostaka respetanami kashkanchik. Paykunapa Diosmi paytalla adorashkamanta paypa angelta kachamushpa, kay kimsa wamprakunataka kishpichishka nirka. Shinami kay kimsa wamprakunaka, Jehova Diostaka tukuypi kasurkakuna. Shinaka, llakipi kashpapash kay kimsa wamprakuna shinami, Jehova Diostaka tukuypi kasuna kanchik.
Exodo 20:3; Daniel 3:1-30.

SHUK MAKI RIKURISHPAMI PIRKAPI ESCRIBIRKA

78

IKUY kay dibujota. Babilonia llaktamanta reyka, shuk jatun fiestata rurashpami shuktak jatun mandakkunawan mikushpa tiyakun. Paykunaka, Jehova Diospa jatun wasimanta oro, plata copakunata, tazonkunata japishpami chaykunapi upiyashpa mikunakun. Shinapash, pirkapika napash shuk maki rikurishpami escribi kallarirka. Chayta rikushpami gentekunaka achkata mancharinakun. Chay punchakunapika, Nabucodonosorpa nieto Belsasarmi, Babilonia llaktapika rey karka. Shuk maki escribikukta rikushpaka, rey Belsasarka achkata mancharishpami, brujokunata pushamuychik nishpa kaparikurka. Maykanpash kay pirkapi escribishka shimikunata liyishpa intindichikpika, achka regalokunatami rey Belsasarka kusha nirka. Ashtawankarin, nukapa kati mandakpashmi tukunka nirka. Rey Belsasar shina nikpimi, tukuy brujokuna shamushpa chay maki escribishkata liyinkapak munarkakuna. Shinapash, pipash liyishpa intindichitaka mana usharkakunachu. Chaymantami rey Belsasarpa mamaka nirka: Ama mancharikuychu. Kay llaktapika Daniel nishka runami tiyan. Payka dioskunapa espiritutami charin. Kanpa abuelo Nabucodonosor rey kashpaka, Danieltami tukuy alli

yachakushka gentekunata mandachun churarka. Kay shimikunata liyishpa intindichichunka, Danielta pushachun kachay nirka. Paypa mama shina nikpimi rey Belsasarka nirka: Shinaka, utka Danielta pushamukrichik nishpa. Reypakman chayashpaka, reypa regalokunataka Danielka mana chaskirkachu. Ashtawankarin, Danielka reytaka nirkami: Kanpa abuelo Nabucodonosor rey kashpaka, shunkupipash yuyaypipash kariyashka, jatun tukushkami karka. Chaymantami, Jehova Dioska kanpa abuelotaka na mana mandashpa katichun sakirka nirka. Danielka nirkapashmi: Kanpa abuelo imashina llakichi tukushkata yachashpapash, kanpa abuelo shinami kariyashka, jatun tukushka kanki. Ashtawankarin, kanka Jehovapa jatun wasimanta orowan, platawan rurashka copakunata, tazonkunata japishpami chaykunapi upiyashkanki mikushkankipash. Kanka Tukuyta Rurak Diosta mana respetashpami kaspiwan, rumiwan rurashka yanka dioskunata adorankapak Jehovapa co saskunataka japishkanki. Mana allita rurashkamantami, Jehova Dioska kay shimikunata pirkapi escribichishka nirka. Shina nishka kipami Danielka nirka: Kay pirkapi shimikunaka ninmi: MENE, MENE, TEKEL, PARSIN nishpa. MEN E nishpaka, kay punchakamalla kan mandanatami nikun. TEKEL nishpaka, kanpa ruraykunata balanzapi pesan shina pesashpami, kantaka mana allichu kanki nikun. Kutin PARSIN nishpaka, Media llaktamanta, Persia llaktamanta reykuna kanpa llaktata mandanatami nikun nirka. Daniel shina nishpa parlakukpillatakmi, Media llaktamanta soldadokunapash Persia llaktamanta soldadokunapash shamushpa, Babilonia llaktataka tukuchirka. Ashtawan karin, chay tutallatakmi rey Belsasartapash wanuchishpa sakirkakuna. Shinami, chay pirkapi escribishka shimikunaka chay tutallatak paktarirka. Shinapash, israelitakunaka imashi tukunka. Chay punchakunapika, Danielpash imatak tukurka. Chaytaka shamuk historiakunapimi yachakushun.
Daniel 5:1-31.

DANIELTAKA LEONKUNA KAWSAKUK UTKUMANMI SHITARKA

79

IKUY Danielta. Danielka achka millay leonkunapa chawpipimi shayakun. Shinapash, Danieltaka mana imatapash rurakunchu. Shinaka, chay leonkunaka imamantatak Danieltaka mana imatapash rurarka. Danieltaka, pitak leonkuna kawsakuk utkuman shitarka. Chay punchakunapika, Daro shuti reymi Babilonia llaktataka mandakurka. Danielka alli alli runami karka. Ashtawankarin, Danielka alli yuyaytapash charirkami. Chaymantami rey Darioka, Danielta akllarka paywan mandachun. Danielta akllakpika, mana alli gentekunaka achkata pinarishpami, Danieltaka na mana rikunayachirkakuna. Chaymantami, chay runakunaka shuk trampata Danielmanka churarka. Ima trampatatak churarkakuna. Rikunki. Chay mana alli runakunaka, shuk mushuk leyta llukchi nishpami rey Dariotaka nirka: Nukanchik reylla, nukanchikkunaka munanchikmi tukuy gentekuna kantalla 30 punchakunakama diosta shina manachun. Maykanpash, chay 30 punchakunapi shuktak diosta manakpika, chay gentetaka leonkuna kawsakuk utkumanmi shitana kanki nirkakuna. Chay mana alli runakuna, imamantami chay mushuk leyta churay nikushkataka, rey Darioka mana yacharkachu. Chaymantami, rey Darioka kay leyka allimi kan nishpa, shuk mushuk leyta llukchirka. Mushuk

leyta rey llukchikpika, chay leytaka imashinapash paktachinami karka. Chay mushuk ley llukshikpipash, Jehova Diosta punchapi kimsa viajeta mananataka, Danielka mana sakirkachu. Chaymantami mana alli runakunaka achkata kushikushpa yuyarkakuna: Kunankarinpash Danielka wanukrinmi nishpa. Chay mana alli runakuna, imamantami chay leyta churay nish kata rey Daro cuenta japishpaka, achkatami llakirirka. Danielta ayudankapak munashpapash, leyta washaman sakitaka na mana usharkachu. Chaymantami rey Darioka Danieltaka nirka: Kanka punchantin punchantinmi kanpa Diostaka sirvishpa kawsashkanki. Chay Diosllatak kantaka kishpichichun nirka. Shina nishka kipami, rey Darioka Danieltaka leonkuna kawsakuk utkuman shitachun kacharka. Leonkuna kawsakuk utkuman Danielta shitakpika, rey Darioka achkata lla kirishpami punuytapash mana punushpa pakarirka. Chaymantami mana alli pakarikpillatak, rey Darioka utka Danieltaka rikunkapak rirka. Imashinami kay dibujopi rikukunki, rey Darioka kashna nishpami kaparikun: Kawsak Diosta sirvik Daniel, kanpa Dioska leonkunamanta kishpichita ushashkachu nishpa. Rey Daro shina nikpimi Danielka nirka: Rey Dariolla, nuka Dioska kishpi chiwashkami. Nuka Dioska, leonkuna nukata ama mikuchunmi, paypa angelta kachamushpa leonkunapa shimitaka wichkarka nirka. Daniel shina nikta uyashpaka, rey Darioka achkata kushikushpami payta sirvik runakunataka nirka: Danieltaka, leonkuna kawsakuk utkumanta utka llukchimuychik nishpa. Danielta llukchimukpika rey Darioka nirkami: Kunanka, Danielta wanuchinkapak munashka mana alli runakunata, leonkuna kawsakuk utkuman shitaychik nishpa. Shinami shitay kallarikpillatak, leonkunaka jawata saltashpa paykunataka mikurka. Chay kipami, rey Darioka pay mandakushka llaktakunamanka kashka nishpa escribirka: Tukuy gentekunami Danielpa Diostaka respetana kankichik. Danielpa Dioska jatun milagrokunata rurashpami, Danieltaka leonkunamanta Daniel 6:1-28. kishpichirka nishpa.

ISRAELITAKUNAKA BABILONIA LLAKTAMANTA RIRKAKUNAMI

80

ABILONIA llakta llakichi tukushka punchakunamantaka, nami ishkay watakuna yallirka. Chay punchakunapimi, israelitakunaka Babilonia llaktamanta rinakun. Shinapash, israelitakunaka imashinatak Babiloniamantaka kishpirirkakuna. Pitak paykunataka richun sakirka. Rikunki. Persia llaktamanta rey Ciromi, israelitakunataka Babiloniamanta richun sakirka. Jehova Dioska Ciro manarak wacharikpillatakmi, profeta Isaiasmanka kashna nishpa escribichirka: Babilonia llaktamanta punkukuna paskashka sakirikpimi, Ciroka Babiloniata llakichinkapak yaykunka. Paymi nuka munashkataka paktachinka nishpa. Jehova nishka shinaka, shuk tutaka babiloniokunaka, Babilonia llaktaman yaykuna punkukunataka paskashpami sakishkarkakuna. Chaymantami, Media llaktamanta soldadokunapash, Persia llaktamanta soldadokunapash Babilonia llaktata tukuchinkapak yaykurkakuna. Chay soldadokunataka, rey Ciromi mandakurka. Jehova Dioska profeta Isaias manka nirkapashmi: Jerusalen llaktatapash, Jehovapa jatun wasitapash Ciromi allichichun kachanka nishpa. Shinaka, Dios nishkaka paktarirkachu. Ari, paktarirkami. Rey Ciromi israelitaku nataka kashna nirka: Jerusalen llaktaman tikrashpa, Jehovapa jatun wasitapash kutin rurakrichik nishpa. Shinaka, rey Ciro mandakpimi israelitakunaka Babiloniamanta rinakun. Babilonia llaktamanta Jerusa len llaktaman rinkapakka, 800 kilometrokunatami purina karka. Chaymantami rukukunapash, un kushkakunapash Jerusalen llaktamanka mana tikrayta usharkakuna. Mana tikrayta ushak israelitakunatami rey Ciroka nirka: Jerusalenman mana tikrayta ushashpapash,

Jerusalen llaktatapash Jehovapa jatun wasitapash allichichunka, kankunaka kullkita, orota, shuktak cosaskunatapash kushpami ayudana kankichik nishpa. Shinaka, rukukunapash unkushkakunapash achka regalokunata kukpimi, chayshuk israelitakunaka regalokunata apashpa, Jerusalen llaktamanka tikrarkakuna. Kunanka yuyari: Jerusalen llaktata Rey Nabucodonosor llakichishpaka, Jehovapa wasimanta tazonkunata, copakunatapashmi Babiloniamanka apashpa rirka. Chaymantami israelitakunataka rey Ciroka nirka: Nabucodonosor apamushka cosaskunataka, Jerusalen llaktaman apashpa tikraychiklla nishpa. Shinami, israelitakunaka achka achka cosaskunata Jerusalenman apashpa rirkakuna. Israelitakunaka chusku killakunata purikushpami, Jerusalenmanka chayarkakuna. Jerusalen llaktata babiloniokuna llakichishka punchamantaka, nami 70 watakuna yallishkarka. Chay 70 watakunataka, Jerusalen llaktaka shitashkami karka. Jerusalenman tikrashpapash, israelitakunaka achka llakikunatami charirka. Ima llakikunatatak paykunaka charirka. Chaytaka Isaas 44:28; 45:1-4; Esdras 1:1-11. shamuk historiapimi yachakushun.

ISRAELITAKUNAKA JEHOVAPIMI FETA CHURARKAKUNA

81

ABILONIAMANTAKA, achka waranka israelitakunami Jerusalen llaktamanka tikrarkakuna. Shinapash, Jerusalen llaktaka chulunlla, shitashkami karka. Shinaka, Jerusalenpi kutin kawsankapakka, sinchitami israelitakunaka trabajana karka. Israelitakunaka Jerusalenman chayashkantinmi shuk altarta rurarkakuna. Chay altarka animalkunata wanuchishpa, rupachishpa Jehova Diosman kunkapakmi karka. Shinami, wakin killakuna kipamanka, israelitakunaka Jehovapa jatun wasita kutin ruray kallarirkakuna. Shinapash, contrakunaka Jehovapa wasita rurachunka mana munarkakunachu. Chaymantami, Persia llaktamanta mushuk reytaka nirka: Jerusalen llaktapi jatun wasita, israelitakuna rurachunka ama sakinkichu nishpa. Contrakuna manashka shinaka, reyka shuk mushuk leyta llukchirkami. Chaymantami, israelitakunaka Jehovapa wasitaka na mana rurashpa katirkakuna. Shinami, israelitakunaka na 17 watakunata Jerusalen llaktapi kawsana kurka. Chay punchakunapimi, Jehova Dioska paypa profeta Ageotapash, Zacariastapash israelitakunaman kashna willanki nirka: Kankunaka nu kapa wasita rurashpami katina kanchik nishpa. Jehova shina nikpimi, israelitakunaka kutin Jehovapa wasitaka ruray kallarirkakuna. Ley mana mandakpipash, Jehova Diosmi ayudanka nishpaka, israelitakunaka Jehovapa wasita rurashpa katirkakunami. Chayta rikushpami, Persia llaktamanta Tattenay nishka runaka nirka: Kankunaka pi mandakpitak kay wasitaka ruranakunkichik nishpa. Tat tenay shina nikpimi israelitakunaka nirka: Nukanchiktaka rey Ciromi mandarka, Jerusalen llaktaman rishpa, Jehova Diospa wasita ruraychik nishpa nirkakuna. Chay punchakunapika, rey Ciroka nami wanushka karka. Chaymantami, Tattenayka kashna nishpa mushuk reymanka escribirka: Nawpa punchakunapika, rey Cirochu israelitakunataka mandarka Diospa wasita rurachun nishpa. Chaymantami mushuk reyka kashna nishpa Tattenaymanka escribirka: Israelitakunataka ama jarkaychikchu. Rey Ciro mandakpimi paykunapa Diospa wasitaka ruranakushka. Ashtawankarin, nukami mandani israelitakunata ayudaychik nishpa. Shinami israelitakunaka, chusku watakunapilla Jehovapa jatun wasitaka tukuchishpa achkata kushikurkakuna. Jehova Diospa jatun wasita tukuchishka punchamantaka, nami 48 watakuna yallirka. Shinapash, Jerusalen llaktamanta gentekunaka wak challakunami karka. Chaymantami Jerusalen llaktapash, Jehovapa jatun wasipash na mana kuyaylla, alhaja karka. Chay punchakunapika, Esdras

nishka israelitaka Babilonia llaktapimi kawsarka. Shinapash Esdraska yuyakurkami: Jehovapa wasitaka allichikrinami kani nishpa. Shinaka, Esdraska imatatak rurarka. Esdraska, Persia llaktamanta rey Artajerjestami ayudaway nishpa manarka. Rey Artajerjeska alli reymi karka. Chaymantami, Esdrasmanka achka regalokunata kurka, Jerusalen llaktaman apashpa richun. Babilonia llaktapi kawsakuk israelitakunatapashmi nirka, kankunapash Jerusalen llaktaman jakuchik nishpa. Esdras shina nikpimi, 6.000 israelitakuna achka orota, platata shuktak valishka cosaskunatapash apashpa ri kallarirkakuna. Jerusalen llaktaman na rikushpapash, Esdraska achkatami llakirishka karka. Payka, kay valishka cosaskunata nanpi shuwashpa, nukanchiktapash wanuchishpa sakinka nishpami llakirishka karka. Shina llakirishka kashpami, imashinami kay dibujopi rikunki, Esdraska tukuylla gentekunata tantachishpa, Jehova Diosta manakun. Shinaka, Jerusalen llaktaman israeli takuna alli chayachunka, Jehova Dioska ayudarkachu. Ari, Jehova Dioska ayudarkami. Chaymantami, israelitakunaka chusku ki llakuna kipa, Jerusalen llaktamanka alli chayarkakuna. Shinaka, Jehova Diospi feta churakpika, Jehova Dioska cuidanmi.
Esdras captulo 2-manta, captulo 8-kama.

UYARI: Jerusalen llaktaman manarak rishpaka, Esdraska Babilonia llaktapimi kawsarka. Esdraspa punchakunapimi, Mardoqueopash Esterpash kawsarkakuna. Paykunaka israelitakunami karka. Israelita kashpapash, Esterka Persia llaktamanta reinami karka. Kutin, Esterpa primo Mardoqueoka Persia llaktamanta reypa kati mandakmi karka. Shinapash, Esterka imashinatak reina tukurka. Kutin, Mardoqueopash imashinatak reypa kati mandak tukurka. Rikunki. Ester uchilla kakpillatakmi, Esterpa taytamamakunaka wanurka. Chaymantami, Estertaka paypa primo Mardoqueo winachirka. Mardoqueopa punchakunapika, Susa nishka llaktapimi rey Asueroka shuk jatun wasita charirka. Mardoqueoka rey Asueropa wasipimi trabajashpa kawsarka. Shuk punchaka, Vasti nishka reinaka paypa kusa rey Asuerotaka mana kasurkachu. Chaymantami, rey Asueroka shuktak warmita maskashpa, Esterta paypa warmi tukuchun akllarka. Esterka kuyaylla, alhaja warmimi karka. Shinami Esterka Persia llaktamanta reina tukurka. Kunanka kay dibujota rikuy. Kaypi shayakuk runaka Ha man shutimi kan. Payka reypa kati mandakmi karka. Chaymantami, Hamanka kariyashka, jatun tukushka karka. Payka munanmi karka, Mardoqueopash paypa nawpakpi kumurichun. Shinapash, imashinami kay dibujopi rikunki, Mardoqueoka Hamanpa nawpakpi kumurinkapakka mana munarkachu. Chay mantami Hamanka achkata pinarirka. Shinaka, Hamanka imatatak rurarka. Rikunki. Hamanka llullashpami rey Asueromanka nirka: Israelitakunaka kanpa leykunataka mana kasunkapak munanchu. Paykunataka wanuchishpami sakina kanchik nirka. Haman nishkata krishpami, rey Asueroka shuk mushuk leyta llukchirka. Chay mushuk leypika mandarkami: Tukuy israelitakunatami wanuchishpa sakina kanchik nishpa. Shinapash, paypa warmi Esterpash israelita kashkataka rey Asueroka mana yacharkachu.

MARDOQUEOPASH ESTERPASH PIKUNATAK KARKA

82

Rey Asuero mushuk leyta llukchikpika, Mardoqueoka achkata mancharishpa mi Estertaka nirka: Nukanchikta ama wanuchichunka, reywan parlapay nishpa. Shinapash chay punchakunapika, reywan parlakrinaka mana jawalla chu karka. Pipash rey mana kayakpillatak rikpika, chay gentetaka wanuchishpa sakina leymi tiyarka. Shina ley tiyakpipash Esterka reypakman rirkami. Rey Asuero Esterta rikushpaka, paypa oro varatami jawaman churarka. Oro varata jawaman churashpaka, ama wanuchichun nishpami shina ruran karka. Shina mi Esterka rey Asuerowan parlashpa reytapash Hamantapash, nukawan mikunkapak shamupaychik nirka. Esterpakman mikunkapak rishpami, rey Asueroka Estertaka nirka: Imata munashpapash manawaylla nishpa. Rey shi na nikpimi Esterka nirka: Kayapash nukawan mikunkapak shamupaychik. Chaypimi, nukaka willasha imata munakushkata nirka. Shinami kayantin punchaka, rey Asuerowanpash Hamanwanpash Esterka mikushpa tiyakurka. Chaypimi, Esterka rey Asueromanka nirka: Nuka llak tamanta gentekunatapash, nukatapash wanuchikrinmi nishpa. Ester shina nikpimi rey Asueroka, pitak kantaka wanuchinkapak munakunyari nishpa ach kata pinarirka. Rey Asuero shina nikpimi, Esterka dedowan rikuchishpa nirka: Kay mana alli, millay Hamanmi nukanchiktaka wanuchinkapak munakun nishpa. Hamanmi nikta uyashkantinmi, rey Asueroka ashtawan pinarishpa, Haman taka wanuchichun kacharka. Haman wanukpika, rey Asueroka Mardoqueotami paypa kati mandak tukuchun churarka. Chay kipami, Mardoqueopash shuk mushuk leyta llukchichirka. Chay leypika nikurkami: Israelitakunata wanuchinkapak rikpika, israelitakunapash makanakunallami kan nishpa. Mardoqueopash israelita kakpimi, shuktak gentekunaka israelitakunata ayudarka. Shinaka, shuk mushuk ley llukshikpimi, israelitakunaka wanunamanta kishpirirka.
Ester captulo 1-manta, captulo 10-kama.

JERUSALEN LLAKTAPA PIRKAKUNATAKA KUTINMI RURARKAKUNA

83

IKUY kay israelitakunata. Paykunaka Jerusalenpa pirkakunata kutin shayachinkapakmi sinchita trabajanakun. Shinapash, imamantatak paykunaka kutin chay pirkakunataka shayachinakun. Yuyari: 152 watakunata washamanka, rey Nabucodonosormi Jerusalenpa pirkakunatapash urmachishpa, punkukunatapash rupachishpa sakirka. Chaymantami, israelitakunaka Jerusalenpa pirkakunataka kutin shayachinakun. Shinapash, Babilonia llaktamanta tikrashkantinka, Jerusalenpa pirkakunata shayachitaka israelitakunaka mana usharkakunachu. Shinaka yuyay: Jerusalenpa pirkakuna illakpika, contrakuna yaykumunkami nishpaka, israelitakunaka mancharishkakunami kaw sashkanka. Chay punchakunapimi, Nehemas nishka runaka, Jerusalenpa pirkakunata rurashpa ayudankapak rirka. Shinapash, Nehemiaska pitak karka. Nehemiaska israelitami karka. Israelita kashpapash Susa nishka llaktapimi, reypa wasipi trabajan karka. Yuyari, Susa llaktapimi Mardoqueopash Esterpash kawsan karka. Shinaka, Mardoqueowanpash

Esterwanpash alli amigokunami Nehemiaska kashkanka. Shinapash, Bibliapi nishka shinaka, Nehemiaska mana rey Asueropakka trabajanchu karka. Nehemiaska rey Artajerjespakmi trabajan karka. Yuyari: Rey Artajerjeska alli reymi karka. Rey Artajerjesmi Esdrasmanka achka kullkita kurka, Jehovapa jatun wasita allichikrichun nishpa. Jehovapa jatun wasita allichishpapash, Jerusalen llaktapa pirkakunata ruraytaka Esdraska mana usharkachu. Chaymantami, Nehemiaska Jerusalen llaktapa pirkakunataka rurarka. Shinapash, Nehemiaska imashinatak ruray usharka. Rikunki. Jehovapa jatun wasita allichinkapak Esdras rishkamantaka, nami 13 watakuna yallirka. Chay punchakunapimi, Nehemiaska reyman vinota yallichishpa trabajan karka. Chay trabajoka mana jawalla trabajochu karka. Imamantatak mana jawalla karka. Reyman vinota yallichikmi rikuriyana karka, vinoka venenowan kakta, mana venenowan kaktapash. Shuk punchaka, Nehemiaspa wawki Hananimi shuktak israelitakunantin Nehemiasta rikunkapak rirkakuna. Chaypimi Nehemiastaka nirka: Israelitakunaka llakillami kawsanakun. Jerusalen llaktapa pirkakunatapash, manarak shayachita

ushashkanchikchu nishpa. Hanani shina nikpimi, Nehemiaska achkata llakirishpa Jehova Diostaka manay kallarirka. Shinami, Nehemiaska llakilla purikurka. Chaymantami rey Artajerjeska, imamantatak llakilla purikunki nishpa Nehemiastaka tapurka. Rey shina nikpimi Nehemiaska nirka: Israelitakuna llakilla kawsanakukpi, Jerusalen llaktapa pirkakunapash urmashka kakpimi, nukaka llakilla kani nirka. Nehemas shina nikpimi reyka nirka: Imapitak kantaka ayudayta ushani nishpa. Rey shina nikpimi Nehemiaska nirka: Jerusalen llaktapa pirkakunata kutin shayachinkapak richun sakiway nishpa. Nehemas shina nikpimi rey Artajerjeska nirka: Ama llakirikuychu. Kaspikunatapash apashpa rilla nishpa. Jerusalenman chayashpaka, Nehemiaska tukuy israelitakunawanmi parlarka, Jerusalen llaktapa pirkakunataka kashna rurashun nishpa. Nehemas shina nikpika, israelitakunaka achkata kushikushpa nirkakuna: Shinaka, kunanllatak ruray kallarishunchik nishpa. Jerusalenpa pirkakunata israelitakuna rurakukpika, contrakunaka achkata pinarishpami ninakurka: Jakuchik paykunata wanuchinkapak. Jerusalenpa pirkakunata rurashpa katichunka, mana sakinachu kanchik nishpa. Contrakuna shina ninakukta yachashpaka, Nehemiaska tukuy israelitakunamanmi espadakunata, lanzakunata kurka. Chay kipami israelitakunataka nirka: Paykunataka mana manchanachu kankichik. Kankunapa wawkikunamanta, churikunamanta, warmikunamanta, wasikunamantapash makanakunami kankichik nishpa. Nehemas shina nikpimi, israelitakunaka sinchi tukushpa tutapash punchapash espadata, lanzata chaririyashpa Jerusalenpa pirkakunataka rurarkakuna. Shina sinchita trabajashpami, Jerusalenpa pirkakunataka 52 punchakunapilla tukuchirkakuna. Chay pirkakunata tukuchishpaka, contrakuna yaykumunka mi nishpaka, israelitakunaka na mana mancharkakunachu. Ashtawankarin, Esdraspash Nehemiaspash Diospa leykunata yachachikpika, israelitakunaka kushillami kawsarkakuna. Kushilla kawsanakushpapash, nawpa punchakunapi shinaka na mana kaw sanakurkachu. Yuyari: Nawpa punchakunapika, Israel llaktamanta reymi paykunataka mandakurka. Shinapash, chay punchakunapika Persia llaktaman ta reymi paykunataka mandakurka. Chaymantami Jehova Dioska nirka: Shamuk punchakunapika shuk mushuk reytami kusha. Chay reymi, Israel llaktamanka ashtawan alli kawsayta kunka nishpa. Chay reyka pitak kan. Imashinashi chay reyka tukuy Allpapi gentekunaman alli kawsayta kunka. Chay rey chayamunkakamaka, 450 watakunami yallirka. Chay watakuna yallishka kipami, shuk wawa wacharirka. Chay wawaka imatak tukurka. Chaytaka shuktak historiakunapimi yachakushun.
Nehemas captulo 1-manta, captulo 6-kama.

PARTE 6

Jesus manarak wacharishkamanta, Jesus wanushkakama


Mariaka Diospa mandashkakunata kasushpami kawsan karka. Chaymantami Jehova Diospa angel Gabrielka Mariataka nirka: Kanka shuk kari wawatami charikrinki. Chay wawaka unay unaykamami rey kanka nishpa. Chay kipami Mariaka, animalkuna pununa ukupi Jesustaka wacharka. Chaypimi, ovejakunata michikkunaka Jesusta rikunkapak rirkakuna. Kipamanka, shuk estrella rikurikpimi, wakin runakunaka chay estrellata katishpa Jesuspakman chayarkakuna. Shinapash, pitak chay estrellataka brillachirka. Jesuska, imashinatak wanunamanta kishpirirka. Jesuska 12 watakunata charishpami, Jehovapa jatun wasipi yachachikkunawan parlakurka. Kipaka, 30 watakunata charishpami Jesuska bautizarirka. Shinami, Jesuska shuktak gentekunaman Diospa Reinomanta willashpa, Diospa munayta paktachi kallarirka. Shuktak gentekunaman willankapakka, 12 runakunatami Jesuska akllarka. Paykunami Jesuspa 12 apostolkuna karka. Jesuska achka milagrokunatapash rurarkami. Shinapash, ima milagrokunatatak rurarka. Jesuska wakin pescadokunawanlla, wakin tantakunawanllami achka gentekunaman mikunata kararka. Shinallatak, achka unkushka gentekunatapash Jesuska jampirkami. Ashtawankarin, wa nushkakunatapashmi Jesuska kawsachirka. Jesuska, kimsa watakuna chawpitami Diospa Shimitaka willarka. Shina pash, Jesuspa wanuna punchapika imakunallatak tukurka. Jesustaka imashinatak wanuchirka. Kay tapuykunataka, kay partepimi yachakushun. Kay PARTE 6-pika, 34 watakunapi ima tukushkatami willakun.

SHUK ANGELKA MARIAW AN PARLARKAMI 84


IKUY kay alhaja, kuyaylla warmita. Kay warmika Mara shutimi kan. Mariaka, Diospa tukuy mandashkakunata kasushpami Nazaret llaktapi kawsan karka. Chaymantami, Jehova Dioska paypa angel Gabrielta Mariawan parlachun kacharka. Shinapash, angel Gabrielka imatatak Mariamanka nirka. Rikunki. Angel Gabrielka, allillachu kanki nishpami Mariataka nirka: Jehova Dioska kantaka achkatami kuyan nishpa. Chay angelta rikushpaka, Mariaka achkatami mancharirka. Shinapash, Mara ama mancharichunka, angel Gabrielka imatatak nirka. Angel Gabrielka nirkami: Ama mancharichu. Jehova Dioska achkata kushikushpami, kanmanka shuk jatun bendicionta kukrin. Kanka shuk kari wawatami charikrinki. Chay wawataka Jesus nishpami shutichina kanki nirka. Angel Gabrielka Mariataka nirkapashmi: Kay wawaka achka ushaytami charinka. Paytaka tukuy gentekuna respetashpami, Tukuyta Mandak Diospa Churi nishpa riksinka. Jehova Dioska, imashinami Davidtaka rey kachun akllarka, shinallatakmi Jesustapash rey kachun akllanka. Jesuska unay unaykamami mandashpa katinka. Paypa gobiernoka mana tukurinkachu nirka. Angel Gabriel shina nikpimi Mariaka nirka: Manarak kasarashka kashpaka, imashinatak nukaka shuk wawataka charishayari nishpa. Mara shina nikpimi angelka nirka: Jehova Diospa espritu santota chaskishpami, kanka manarak kasarashka kashpapash shuk wawata charikrinki. Chaymantami, chay wawataka Diospa Churi nishpa gentekunaka riksinka nirka. Shina nishka kipapash angelka Mariataka nirkami: Yuyari, kanpa prima Elisabettaka gentekunaka ninmi karka: Kanka, nami payalla kanki. Kanka na mana wawataka charita ushankichu nishpa. Shinapash, Elisabetka nami shuk wawata charikrikun. Shinaka rikuy, Dioska tukuyta ruranllami nirka. Angel Gabriel shina nikpimi Mariaka nirka: Nukaka Jehova Diosta sirvikllami kani. Kan willashka shina, nukapika paktaripachunlla nirka. Chay kipami angel Gabrielka rirka. Kipamanka, Mariaka paypa prima Elisabetta rikunkapakmi rirka. Mara parlakta Elisabet uyakpika, Elisabetpa wiksa ukupi wawaka achkata kushikushpami kuyurirka. Ashtawankarin, Jehovapa espritu santota chaskishpaka Elisabetka nirkami: Kantaka tukuy warmikunamantapash ashtawan yallitami Jehovaka bendiciashka nishpa. Shinami, Mariaka kimsa killakunata Elisabetwan kawsakushpa, Nazaret llaktaman tikrarka.

Chay punchakunapika, Mariaka Josewan kasarankapakmi ari nishka karka. Shinapash, Mara shuk wawata charikrikukta yachashpaka, Joseka na mana Mariawanka kasarankapak munarkachu. Chaymantami Diospa angelka Josetaka nirka: Mariataka ama sakichu. Mariawanka kasaranallami kanki. Diospa espritu santota chaskishpami, Mariaka shuk wawata charikrikun nirka. Shina nikpimi, Joseka Mariawan kasarashpa Jesus wacharina punchata Lucas 1:26-56; Mateo 1:18-25. shuyanakurka.

ANIMALKUNA PUNUNA UKUPIMI JESUSKA WACHARIRKA

85

IKUY kay llullu wawata. Kay llullu wawaka Jesusmi kan. Mariaka kunanlla wachashpami, Jesustaka animalkunaman mikunata churana pushtupi sirichikun. Shinapash, Mariaka imamantatak animalkuna pununa ukupi Jesustaka wacharka. Rikunki. Chay punchakunapi Roma llaktatak mandak, Cesar Augustoka, shuk leytami llukchirka. Chay leypika nirkami: Tukuy gentekunami kankunapa wacharishka llaktaman tikrashpa, kankunapa shutita escribichina kankichik nishpa. Chay ley llukshikpimi, Joseka Mariantin Belen llaktaman tikrarka. Shinapash, Belen

llaktaman chayakpika, tukuy posada wasikunami junta karka. Chaymantami paykunaka, animalkuna pununa ukuman rirka. Chayman chayashkantinmi, wachana puncha chayakpi Mariaka Jesusta wacharka. Shina kakpipash Jesuska allimi wacharirka. Kutin kay dibujota rikuy. Chay kimsa runakunaka, karu pampakuna pi animalkunata cuidashpami pakarinakurka. Chaypimi, napash shuk brillakuk angel rikurishpa chay runakuna taka nirka: Ama mancharichikchu. Nukaka tukuy gentekuna kushikuchunmi, shuk alli willayta willankapak shamuni. Kunan mi Belen llaktapika, kankunata Kishpichik Mandak Cristo wacharishka. Utka maska krichik. Chay wawaka, animalkuna pununa ukupimi maytushka sirikun nirka. Chay angel shina nishkantinmi, shuktak angelku napash shamushpa Jehova Diostaka alabay kallarirkakuna. Chay angelkuna rikpika, chay runakunaka utkami Jesustaka maskakrirka. Shinami kay kimsa runakunaka, Jesusta maskamushpa kayman chayamurkakuna. Shinaka, Jesus wacharikpika, imamantatak achka kushikuy tiyarka. Jesuska pitak karka. Yuyari: Kallari historiapika, Diospa punta Churimantapashmi yachakurkanchik. Chay Churika Jesusmi karka. Jawa pachata, kay Allpata, shuktak cosaskunatapash Jeho va Dios rurakukpika, Jesusmi ayudakurka. Shinapash, Jesus kay Allpapi wacharichun ka, Jehova Dioska imatatak rurarka. Rikunki. Jehova Dioska paypa Churipa kawsaytami, Mariapa wiksa ukupi churarka. Mariaka shuktak warmikuna shinami, 9 killakuna paktakpi Jesustaka wacharka. Shinapash, Jesuska Diospa Churimi karka. Chaymantami angelkunaka, Diospa Churimari wacharishka nishpa, gentekunamanka kushikushpa willarkakuna.
Lucas 2:1-20.

RUNAKUNAKA E STRELLATA KATISHPAMI RIRKAKUNA

86

kay brillakuk estrellata. Kay brillakuk estrellata RIKUYrunakunakaPaykunaka estrellakunamanta yachakukkunakatishpami kay shamunakun. Kay runakunaka Inti llukshikuk lado llaktamantami kan. kashpami yuyarka, kay estrellata katishpaka shuk reytami riksishun nishpa. Shina yuyashpami, chay runakunaka estrellata katishpa, Jerusalen llaktakama chayarkakuna. Chaypimi Jerusalenmanta gentekunataka tapurka: Judiokunapa rey tukuna wawaka, maypitak kan. Nukanchikkunaka payta adorankapakmi, shuk estrellata katishpa shamushkanchik nishpa. Chay punchakunapika, israelitakunatami judiokuna nishpa riksin karka. Judiokunapa rey tiyakrinmi nikta uyashpaka, Jerusalen llaktamanta rey Herodeska achkatami mancharirka. Payka yuyarkami: Chay wawa winashpaka, nuka mandana pushtuta kichunkami nishpa. Chaymantami Herodeska sacerdotekunata mandakkunataka nirka: Judiokunapa rey tukuna nishka wawaka, maypitak wacharina kan nishpa. Herodes shina nikpimi, sacerdotekunata mandakkunaka nirka: Bibliapika ninmi, judiokunapa reyka Belen llaktapimi wacharinka nishpa.

Paykuna shina nikpimi, Herodeska estrellata katik runakunataka nirka: Chay wawataka tarinkakama maskashpa, nukaman willankapak shamunkichik. Nukapashmi chay wawataka adorankapak munani nirka. Shinapash, Herodeska chay wawata wanuchinkapakmi shina nikurka. Herodes shina nishka kipami, chay estrellaka Jerusalen llaktamanta Belen llaktakama nawpashpa rirka. Belenman chayashpaka, Jesus kawsakuk wasi jawapimi chay estrellaka shayarirka. Shinami chay runakunaka, estrellata katishpa Jesustaka tarirkakuna. Chayman chayashpami, chay runakunaka achka regalokunata Jesusmanka kurka. Shinapash, chay ki pamanka shuk muskuypimi, Jehova Dioska estrellata katik runakunataka nirka: Herodespakmanka ama tikrankichikchu. Kankunapa llaktaman tikrankapakka, shuktak nanta rinkichik nishpa. Estrellata katik runakuna shuktak nanta rishka ta yachashpaka, rey Herodeska achkatami pinarirka. Chaymantami Herodeska mandarka: Belen llaktamanta ishkay watata charik wawakunata, ishkay watata manarak charik wawakunatapash tukuyllakunatami wanuchishpa sakina kankichik nishpa. Herodes shina nishpa mandakpimi, Jehova Dioska shuk muskuypi Josemanka nirka: Herodeska kanpa wawata wanuchikrinmi. Chaymanta utka kanpa familiata japishpa, Egipto llaktaman ri nirka. Jehova shina nikpimi, Joseka Egipto llaktapi kawsankapak rirka. Shinapash, Herodes wanushkata yachashpaka, Joseka Mariatapash Jesustapash pushashpami, Nazaret llaktapi kutin kawsankapak rirka. Shinami Jesuska Nazaret llaktapi winarka. Shinapash yuyay: Pishi chay mushuk estrellataka brillachirka. Yuyarishun: Chay mushuk estrellata rikushpaka, estrellata katik runakunaka Herodespakmanmi chayarkakuna. Shinapash, Herodes Jesusta wanuchinkapak munakushkataka, pitak yacharka. Manachu Diablo yacharka Diospa Churita, rey Herodes wanuchinkapak munashkata. Shinaka, Diablomi chay mushuk estrellataka brillachishkanka.
Mateo 2:1-23; Miqueas 5:2.

JESUSKA WAMPRA KASHPALLATAKMI JEHOV APA WASIMAN RIN KARKA

87

Jesuska 12 watakunatalla charishpapash, Jehova Diosmantami parlakun. Payka Bibliamantapash achka cosaskunatami yachan. Chaymantami, Jehovapa wasipi yachachik runakunaka, achkata mancharishpa Jesustaka uyanakun. Shinapash, Jesuspa taytamamakunaka imamantatak mana kaypi kan. Rikunki. Joseka tukuy watakunami paypa familiataka, Pascua nishka jatun tantanakuyman pushan karka. Kay jatun tantanakuyman rinkapakka, Nazaret llaktamantami Jerusalenkama rina karka. Jerusalenman rinkapakka karu karumi karka. Chay punchakunapika, carrokunapash trenkunapash mana tiyarkachu. Chaymantami, achka gentekunaka kimsa punchakunata chakiwanlla rishpa, Jerusalenmanka chayan karka. Chay punchakunapika, Joseka na tawka wawakunatami charirka. Chaymantami Joseka, Jesuspa kati wawkikunatapash panikunatapash cuidana karka. Shuk wataka, Josepash Mariapash paykunapa wawakunantinmi Nazaret llaktaman tikranakurka. Paykunaka yuyarkami, Jesuska shuktak familiakunawanmi shamukunka nishpa. Shinapash, na chishiyakukpi Jesusta maskakpika, Jesuska mana rikurirkachu. Chaymantami, Jesuspa taytamamakunaka achkata mancharishpa, manachu Jesusta rikupashkankichik nishpa maskanakurka. Shinapash, pipash Jesustaka mana rikushkarkachu. Chaymantami, Jesuspa taytamamakunaka Jesusta maskashpa, Jerusalen llaktaman tikrarkakuna. Jerusalenman chayashpaka, Jesustaka Jehovapa jatun wasipimi tarirkakuna. Jesuska, Jehovapa wasipi yachachikkunata tapushpa, paykunapa tapuykunata tikrachishpami tiyakurka. Chaymantami, gentekunaka achkata mancharishpa Jesustaka uyanakurka. Jesusta tarishpami Mariaka nirka: Nuka wawalla. Nukanchikkunaka achkata mancharishpami kantaka maskana kurkanchik. Imamantatak nukanchiktaka shina manchachinkiyari nirka. Mara shina nikpimi Jesuska nirka: Imamantatak maskakuwarkankichikya ri. Manachu yacharkankichik, nuka Taytapa wasipi kana kashkata nirka. Imashinami kaypi yachakushkanchik, Jesuska Jehova Diosmantaka ashtawan yachakunkapak munashpami, jatun tantanakuykunamanka rin karka. Shinallatak, Nazaret llaktapi kawsashpapash Jesuska tukuy semanakunami, tukuy tantanakuykunaman Diosta adorankapak rin karka. Chay tantanakuykunaman rishpaka, Jesuska alli uyashpami tiyakun karka. Chaymantami, Jesuska achkata Bibliamantaka yachan karka. Shinaka, nukanchikkunapash Jesus shinami, tukuy tantanakuykunaman rishpa alli uyana kanchik.
Lucas 2:41-52; Mateo 13:53-56.

wampraka rukulla parlakun. Kay runakunaka RIKUY, kay llaktapi,Jesusmiakan.runakunawanmi 12 watakunata charin. kan. Jerusalen Jehov Diospa jatun wasipi yachachikkunami Kutin, kay wampraka Jesuska nami

JUANKA JESUSTA BAUTIZARKAMI

88

IKUY. Shuk palomami kay runapa umamanka uray shamukun. Kay runaka Jesusmi kan. Payka nami 30 watakunata charin. Kutin, Jesuspa ladopi shayakuk runaka Juanmi kan. Shinapash, Juanka pitak kan. Yuyari: Mara paypa prima Elisabetta rikunkapak rikpika, Elisabetpa wiksa ukupi wawaka achkata kushikushpami kuyurirka. Chay wiksa ukupi wawami Juan karka. Kutin kay dibujota rikuy. Juanpash Jesuspash imatatak ruranakun. Juanka, Jordan yakupimi Jesustaka bautizakun. Gentekunata bautizankapakka, Juanka gentekunapa tukuylla cuerpota yakupi pampashpami llukchin karka. Chaymantami Juantaka, Bautizak Juan nishpa gentekunaka riksin karka. Shinapash, Juanka imamantatak Jesustaka bautizarka.

Juantaka Jesusllatakmi nirka: Nukata bautizaway nishpa. Juanpa punchakunapika, juchakunamanta llakirik gentekunami bautizarin karka. Shinaka, Jesuspash juchata rurashka kashpachu, Juantaka bautizaway nirka. Mana, mana shinachu kan. Diospa Churimi kashkamantaka, Jesuska ima juchatapash mana rurarkachu. Shinaka, Jesuska imamantatak Juantaka bautizaway nirka. Rikunki. Manarak bautizarishpaka Jesuska mesakunata, bancakunata rurashpami trabajan karka. Kay trabajotaka Jesuspa winachik tayta Josemi yachachirka. Shinapash, Jesuspa jawa pachapi Taytaka mesakunata, bancakunata rurashpa trabajachunka, Jesustaka mana kay Allpaman kachamurkachu. Shinaka, imapaktak Jesuska kay Allpaman shamurka. Jesuska, paypa Taytapa munayta paktachinkapakmi, kay Allpamanka shamurka. Chaymantami Jesuska bautizarishpa rikuchirka Diospa munayta paktachi kallarikushkata. Jesus bautizarikpika, Jehova Dioska imashinatak rikuchirka achkata kushikushkata. Yakumanta Jesus llukshikukpika Jehova Dioska nirkami: Paymi nukapa kuyashka Churi kan. Paymi nukataka achkata kushikuchin nishpa. Jehova shina nishka kipami, jawa pachapash paskarishpa, Diospa espritu santoka shuk paloma shina Jesuspakmanka uray shamurka. Bautizarishka kipaka, achka cosaskunapi yuyana kashpami, Jesuska 40 punchakunata shuk chulunlla, shitashka pushtuman rirka. Chaypimi, Satanaska kimsa viajekama Jesustaka juchapi urmachinkapak munarka. Shinapash, Jesuska Diospa leykunataka mana washaman sakirkachu. Shinami, chulunlla pushtumanta Jes us tikrakpika, wakin gentekunaka Jesusta kati kallarirkakuna. Jesuspa kallari katikkunaka Andres, Pedro, Felipe, Natanael shutikunami karka. Pedrotaka Simon nishpapashmi riksin karka. Kutin Natanaeltaka, Bartolomeo nishpapashmi riksin karka. Shinami, Jesuska paypa katikkunantin Galilea jatun llaktaman rirka. Galilea jatun llaktaman rishpaka, Cana nishka llaktapimi Jesuska sakirirka. Cana llaktapika, Jesuska shuk casamiento bodaman rishpami, yakutaka vinoman tikrachirka. Kaymi Jesuspa kallari milagro karka.
Mateo 3:13-17; 4:1-11; 13:55; Marcos 6:3; Juan 1:29-51; 2:1-12.

IKUY, Jesuska achkata pinarishkami kan. Shinapash, Jesuska imamantatak pinarishka kan. Rikunki, wakin mana alli gentekunaka

DIOSPA WASIPI KATUKKUNATAKA JESUSKA LLUKCHISHPAMI KACHARKA

89

Jehovapa jatun wasimanllatak shamushpami, Jehovata adorankapak shamuk gentekunataka kullkita llukchichin karka. Kutin kay dibujota rikuy. Kay runakunaka Jehovapa jatun wasipillatakmi wakrakunata, ovejakunata, palomakunatapash katukunkuna. Shinapash, paykunaka imamantatak shina ruranakun. Yuyari: Israelitakunaka Jehovapa jatun wasiman shamushpami, pajarokunatapash shuktak animalkunatapash Jehova Diosman kunchik nishpa, wanuchishpa rupachin karka. Shinapash, imamantatak israelitakunaka shina ruran karka. Kutinpash yuyari: Diospa Leypika ninmi karka: Juchakunata Jehova Dios kishpichichunka, shuk animalta wanuchishpa rupachinami kan nishpa. Shinallatak, Jehova Diospa nawpakpi alli rikurinkapakka, shuktak regalokunatapash kunami karka. Shinapash, Jehova Diosman kunkapakka, israelitakunaka maymantatak animalkunataka apamun karka. Rikunki. Wakin israelitakunaka achka animalkunatami charin karka. Shinapash, achka israelitakunaka mana animalkunata charinchu karka. Kutin shuktak israelitakunakarin, Jerusalen llaktamantaka karu karupimi kawsan karka. Chaymantami animalkunataka Jerusalenpi rantinkapak rin karka. Shinapash, Jerusalenpi gentekunaka achka kullkipakmi animalkunataka katun karka. Ashtawankarin, Jehovapa wasipi mana katuna kakpipash, Jehovapa wasimanllatak rishpami katunakurka. Shinaka, gentekuna mana allita ruranakukpimi, Jesuska achkata pinarishpa mesakunatapash tankashpa, kullkikunatapash kayman chayman shitashpa sakirka. Ashtawankarin, Jesuska shuk waskata patarishpami, animalkunataka astishpa kanchaman llukchishpa kacharka. Chay kipami, palomakunata katuk runakunatapash Jesuska nirka: Kunanllatak kay palomakunataka kanchaman llukchishpa richik. Nuka Taytapa wasika, kankuna katushpa tiyana wasika mana kanchu nirka. Jesus achkata pinarikpika, paypa katikkunapash achkatami mancharirkakuna. Chaypimi, paypa katikkunaka Bibliapi kashna nishkata yuyarirka: Kanpa wasita kuyaymantami nuka shunkuka ruparikun nikta. Kipamanka, Jerusalen llaktapi Pascua nishka jatun tantanakuymanmi Jesuska rirka. Chayman rishpami achka milagrokunata rurarka. Chay kipaka, Judea nishka jatun llaktamantaka Galilea nishka jatun llaktamanmi Jesuska rirka. Shinapash, Galilea llaktaman manarak chayashpaka, Samaria nishka jatun llaktapimi sakirirka. Chaypika imatak tukurka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun. Juan 2:13-25; 4:3, 4.

JESUSKA SHUK WARMIWANMI POZO LADOPI PARLARKA

90

shuk SAMARIA llaktaman chayashpaka, Jesuskapaypa pozo ladopimi samankapak tiyarirka. Jesus samankakamaka, katikkunaka mikunata rantinkapakmi rirka. Chaykamami, shuk warmika pozomanta yakuta llukchinkapak shamurka. Chaypimi Jesuska chay warmitaka nirka: Yakuta nukaman kuway nishpa. Jesus shina nikpika, chay warmika achkatami mancharirka. Shinapash, imamantatak mancharirka. Rikunki. Jesuska judiomi karka. Kutin, chay warmika samaritanami karka. Chay punchakunapi judiokunaka, samaritanokunataka mana rikunayachishpami, parlaytallapash samaritanokunawanka mana parlan karka. Shinapash, Jesuska tukuy laya gentekunatami kuyan karka. Chaymantami Jesuska chay warmitaka nirka: Kan nukata riksishpaka, kanmi nukataka yakuta manankiman. Kan manakpika, nukaka kawsayta kuk yakutami kanmanka kuyman nirka. Jesus shina nikpimi chay samaritana warmika nirka: Nuka amolla, pozo yakuka uku ukupimari kan. Kanka imawan yakuta llukchinatapash mana charinkika. Shinaka, imashinashi kawsayta kuk yakutaka kunkimanyari nirka. Samaritana warmi shina nikpimi Jesuska nirka: Kay pozomanta yakuta upiyashpaka kutinmi yakunayachinki. Shinapash, nuka kushka yakuta upiyashpaka, mana wanushpa kawsaytami charinki nirka. Jesus shina nikpimi chay warmika nirka: Nuka amolla, shinaka kanpa yakuta kuwayari. Chay yakuta kan kukpika, kutinka na mana yakunayachishachu, kutinka na mana kay pozomanta yakuta llukchinkapak shamushachu nirka. Yakumanta Jesus parlakukpika, samaritana warmika chay pozo yakumantallatak parlakushkatami intindirka. Shinapash, pozo yakumantaka Jesuska mana parlakurkachu. Jesuska Diospa Shimita, Diospa Reinotami mana wanushpa kawsayta kuk yaku nikurka. Kipamanka Jesuska chay warmitaka nirkami: Utka kanpa kusata pushamukri nishpa. Jesus shina nikpimi chay samaritana warmika nirka: Nukaka mana kusata charinichu nishpa. Chaymi Jesuska nirka: Kanka mana llullashkankichu. Kanka pichka kusakunatami charishkanki. Shinapash, kunanpi kanwan kawsakuk karika mana kanpa kusachu kan nirka. Jesus shina nikpika, chay warmika achkatami mancharirka. Shinapash, chay warmi imashina kawsashkataka, Jesuska imashinatak yacharka.

Yuyari, Jehova Diosmi Jesustaka kay Allpaman kachamurka. Chaymantami, Jehova Dioska tukuyta yachachun Jesustaka ayudarka. Samaritana warmiwan parlakukpillatak chayamushpami, Jesuspa katikkunaka achkata mancharirkakuna. Imashinami kay historiapi yachakushkanchik, Jesuska tukuy laya gentekunawanmi alli karka. Shinaka, nukanchikkunaka shuktak llaktamanta gentekunata, yanalla gentekunataka mana millanayachishpa rikunachu kanchik. Jesuska tukuy laya gentekuna kishpirichunmi munan. Chaymantami, nukanchikkunapash tukuy laya gentekunaman Diospa Shimitaka willana kanchik.
Juan 4:5-43; 17:3.

JESUSKA SHUK URKUPIMI YACHACHIRKA

91

IKUY, Jesuska Galilea urku ladopi tiyarishpami, achka gentekunaman yachachikun. Jesuspa ladopi tiyakuk 12 runakunaka paypa katikkunami kan. Paykunataka Jesusllatakmi akllarka. Chaymantami paykunataka apostolkuna nin. Kay apostolkunaka, ima shutikunatak kan. Shuk apostolka Simon Pedro shutimi karka. Kutin shukka Andres shutimi karka. Paykunaka wawkipurakunami karka. Shinallatak Santiago, Juan nishka apostolkunapash tiyarkami. Paykunapash wawkipurakunami karka. Kutin, shuktak apostolkunaka Santiago, Simon nishkakunami karka. Shinallatak, ishkay apostolkunaka Judas shutitami charirka. Shukka Judas Iscariote, kutin chayshukka Judas Tadeo shutimi karka. Shuktak apostolkunaka Felipe, Mateo, Tomas, Natanael shutikunami karka. Natanaeltami Bartolomeo nishpa riksin karka. Samaria llaktamantaka Galilea llaktamanmi Jesuska rirka. Jesuska Galilea urku ladopi tiyarishpami gentekunamanka nirka: Diospa Reinoka nami chayamushka nishpa. Kay Reinoka imatak kan. Kay Reinoka Diospa gobiernomi kan. Chay Reinopika Jesusmi Rey kanka. Jesus jawa pachamanta

mandakpika, kay Allpapika alli kawsaymi tiyanka. Shinallatak, tukuylla kay Allpaka shuk kuyaylla, alhaja paraisomi kanka. Galilea urkupi Jesus kashpaka, gentekunataka kashna manankichik nirkami: Jawa pachapi tiyakuk nukanchik Taytalla. Kanpa jucha illak shutika santo kachun. Kan mandanaka utka chayamuchunmi munanchik. Imashinami jawa pachapika kan munashka shina ruranakun, shinallatak kay Allpapipash kan munashka shina ruranakushpami alli kanman nirka. Wakin gentekunaka kay oraciontami, Padrenuestro oracion nishpa riksin. Kanka Padrenuestro oraciontaka tukuytachu yachanki. Jesuska gentekunamanka yachachirkapashmi, imashinami shuktak gentekunataka tratana kashkata. Chaymantami Jesuska nirka: Imashinami shuktak gentekuna kankunata alli tratachun munankichik, shinallatakmi kankunapash shuktak gentekunataka alli tratana kankichik nirka. Kunanka yuyay: Shuktak gentekuna nukanchikta kuyashpa alli tratakpika, manachu achkata kushikunchikman. Ari, achkatami kushikunchikman. Chaymantami, nukanchikpash tukuy gentekunata kuyashpa, alli tratana kanchik. Shinaka, paraso Allpapi tukuy gentekuna kuyarishpa alli tratarikpika, manachu kushilla kawsashun.
Mateo captulo 5-manta, captulo 7-kama; 10:1-4.

JESUSKA WANUSHKAKUNATA KAWSACHIRKAMI

92

IKUY. Jesuska shuk kuytsapa makita japishpami shayakun. Kay kuytsaka 12 watakunatami charin. Paypa taytamamakunaka achkata kushikushkakunami shayanakun. Shinapash, paykunaka imamantatak kushikushkakuna kan. Rikunki. Kay kuytsapa taytaka Jairo shutimi kan. Jairoka tantanakuna wasipi mandakmi karka. Shuk punchaka, Jairopa ushushika unkushka unkushkami karka. Chaymantami, paypa taytamamakunaka achkata llakirish pa ninakurka: Kunanka imatatak rurashunchikyari. Nukanchikpa shuklla ushushika wanukrinmari nishpa. Chashna achkata llakirikushpami Jairoka nirka: Jesuska milagrokunata ruranlla ninmi. Shinaka, Jesusta maskakrisha nishpa rirka.

Jesuspakman Jairo chayakpika, achka gentekunami Jesuspa muyuntinpika shayakurkakuna. Chaymantami Jairoka gentekunata tankay tankay rishpa Jesuspakmanka chayarka. Jesuspakman chayashpaka, kunkurishpami Jairoka nirka: Nuka ushushika wanukrikunmari. Jaku nuka ushushita jampipanki nishpa. Jairo shina nikpimi, Jesuska jakulla nishpa, Jairopa wasiman ri kallarirka. Shina rinakukpika, achka gentekunapashmi Jesustaka katinakurka. Shina pash, Jesuska napash shayarishpami nirka: Pitak nukapa ropamanta japirirkankichik nishpa. Jesuska imamantatak shina nirka. Jesuska, paypa ushaywan shuk gente jampirishkata cuenta japishpami shina nirka. Shinaka, pitak Jesuspa ropapika japirirka. Jesuspa ropapika, 12 watakunata unkushkalla kawsakuk warmimi japirirka. Chay warmika Jesuspa ropapi japirishkantinmi alli tukurka. Kay warmi jampirishkata rikushpaka, Jairoka achkata kushikushpami yuyarka: Imashinami kay warmita jampirkalla, shinallatakmi nuka ushushitapash jampinkalla nishpa. Shina yuyakukpillatakmi, Jairopa wasimanta shuk runa shamushpa Jairotaka nirka: Jairo, kanpa ushushika nami wanurka. Jesustaka na ama kanpa wasiman pushaychu nishpa. Jairoman shina nikukta uyashpami Jesuska nirka: Jairo, ama llakirichu. Kanpa ushushika alli tukunkami nishpa. Jairopa wasiman Jesus chayakpika, gentekunaka achkata llakirishpami wakanakurka. Chaymantami Jesuska nirka: Ama wakaychikchu. Jairopa ushushika mana wanushkachu kan. Payka punukunllami nishpa. Jesus shina nikpika, gentekunaka burlarishpami nirka: Jairopa ushushika wanushkamari. Payka manapash yachashpatakmi shina nikun nishpa. Gentekuna burlarikpipash, Jesuska paypa kimsa apostolkunantin, wanushka wawapa taytamamakunantinmi wanushka wawapa ukuman rirka. Chaypimi, wanushka wawapa makita japishpa, Jesuska jatari nirka. Jatari nikpika, chay wawaka kutinmi kawsay kallarirka. Chaymantami, imashina kay dibujopi rikunki, kay kuytsapa taytamamakunaka achkata kushikushkakuna kan. Chay kipakarin, chay kuytsaka jatarishpami puri kallarirka. Jesuska shuktak gentekunatapash kawsachirkami. Primeroka, Nan llaktamanta viuda warmipa churita, kipamanka Martapa turi Lazarotapash kawsachirkami. Diospa Reinopi Jesus mandashpaka, waranka waranka gentekunatami kawsachinka. Shinaka, achka gentekuna kawsarinata yachashpaka, manachu achkata kushikunchik.
Lucas 8:40-56; 7:11-17; Juan 11:17-44.

JESUSKA ACHKA GENTEKUNAMANMI MIKUNATA KARARKA

93

Herodes mandakuk punchakunapika, Juantaka umata pitishpami REY nuchichirka. Shinapash, pitak Juantaka shina llakinayta wanuchirka. wa Juantaka rey Herodespa warmi Herodiasmi, mana rikunayachishpa wanuchichirka. Juan wanushkata yachashpaka, Jesuska achkata llakirishpami shuk chulunlla, shitashka pampaman paylla rirka. Shinapash, achka gentekuna Jesusta katishpa rikpimi, Jesuska achkata llakirishpa Diospa Reinomanta yachachirka, unkushkakunatapash jampirkapash. Na tutayakukpika Jesuspa katikkunaka nirkami: Namari tutayakun. Nukanchikkunaka shitashka pampakunapimari kanchik. Imamantatak kay gentekunataka mana ninki: Ladolla llaktakunapi mikunata rantinkapak ripaychiklla nishpa nirka. Jesuspa katikkuna shina nikpimi Jesuska nirka: Kay gentekuna richunka mana munanichu. Paykunaman mikunata karapaychik nirka. Ashtawankarin, apostol Felipetaka Jesuska tapurkami: Kay tukuylla gentekunaman mikunata karankapakka, maypitak mikunata rantita ushanchik nishpa. Jesus shina tapukpimi Felipeka nirka: Kay achka gentekunaman ashatallapash karankapakka, achka achka kullkimari ministirinka nishpa. Felipe shina nikpika apostol Andreska nirkami: Kay wampraka pichka tantakunatapash, ishkay pescadokunatapash charinmi. Shinapash, kayllaka maytashi chay tukuylla gentekunapakka paktankayari nirka. Andres shina nikpimi Jesuska paypa katikkunataka nirka: Gentekunataka kiwapi tiyaripaychik nichik nirka. Chay kipami Jesuska, pagui Jehova Dioslla nishpa, tantakunatapash pescadokunatapash parti kallarirka. Chay kipami paypa katikkunataka nirka: Tukuylla gentekuna mikuchun yallichipaychik nishpa. Shinami chay punchaka, 5.000 karikuna, achka warmikunapash wawakunapash mana munankakama mikurkakuna. Chay kipakarin, Jesuspa katikkunaka puchushka tantakunatapash pescadokunatapash tantachirkami. Chay puchukunata tantachikpika, 12 canastakuna juntami puchushkarka. Shinami, chay tutallatak Jesuska paypa katikkunataka nirka: Canoata japishpa Galilea yakukunata richik nishpa. Shinapash, chay tutaka shuk sinchi wayra jatarishpami, yakukunatapash canoatapash kayman chayman manchanayta kuyuchirka. Chaymantami, Jesuspa katikkunaka achkata mancharishkakuna karka. Shina mancharishkakuna kakpillatakmi, karupika shuk gente shina yaku jawapika purikurka. Chayta rikushpakarin, imatatak rikunchikyari nishpami, Jesuspa katikkunaka ashtawan mancharishpa kaparinakurka.

Shina mancharinakukpimi Jesuska nirka: Ama mancharichikchu. Nukaka Jesusmi kani nishpa. Jesus shina nikpipash, Jesuspa katikkunaka mana krirkakunachu. Chaymantami apostol Pedroka nirka: Kan Apunchik Jesus kashpaka, yaku jawata kanpakman richun kayaway nishpa. Pedro shina nikpimi Jesuska, shamuylla Pedro nirka. Chaymantami Pedroka, canoamanta llukshishpa yaku jawata puri kallarirka. Shinapash, achkata mancharishpaka, Pedroka asha ashami yakupika pampari kallarirka. Chaymantami, Jesuska makimanta japishpa Pedrotaka kishpichirka. Kipa punchakunamanpash, Jesuska 7 tantakunawan, wakin pescadokunawanllami achka waranka gentekunaman mikuchirka. Kay viajepash gentekunaka mana munankakamami mikurkakuna. Shinami, Jesuska tukuy gentekunata cuidariyakurka. Shinaka, Diospa Reinopi Jesus mandakukpika, imamantapash mana llakirishpami kushilla, alli kawsashun.
Mateo 14:1-32; 15:29-38; Juan 6:1-21.

JESUSKA WAWAKUNATA KUYANMI

94

IKUY kay dibujota. Jesuska shuk uchilla wamprata ukllashpami tiyakun. Payka achkatami wawakunataka kuyan karka. Jesuspa nawpakpi tiyakun runakunaka Jesuspa apostolkunami kan. Shinapash, Jesuska imatatak paypa apostolkunataka nikun. Rikunki. Jesuska paypa apostolkunantinmi Capernaum llaktaman rinakur ka. Shinapash, Jesuspa apostolkunaka nanpi pinanakushpami rinakurka. Chaymantami Jesuska paykunataka tapurka: Kankunaka imamantatak nanpika pinanakushpa shamunakurkankichik nishpa. Imamantami paypa apostolkuna pinanakushkataka, Jesuska allimi yacharka. Shinapash, paykuna ima nikta uyankapakllami, Jesuska shina nishpa tapurka. Jesus tapukpika, tukuyllakunami upalla sakirirkakuna. Paykunaka nanpika ninakurkami: Nukami ashtawan alli kani. Nukami mandana kani nishpa. Shinaka, paykunapa yuyaykuna mana allikuna kashkata rikuchinkapakka, Jesuska imatatak rurarka. Rikunki, Jesuska shuk wawata japishpami paypa apostolkunataka nirka: Diospa Reinoman yaykunkapakka, kay wawa shinami kana kankichik. Kay wawa shina kashpallami, Diospa Reinopika mandakrinkichik nirka. Shinapash, Jesuska imamantatak shina nirka. Yuyay: Uchilla wawakunaka, nukami mandakrini nishpaka mana shuktak wawakunawan pinarinakunchu. Paykunaka mana jatun tukushkakunachu kan. Shinaka, apostolkuna ama jatun tukushpa ama kariyanakuchunmi Jesuska nirka: Kankunaka kay wawa shinami kana kankichik nishpa. Kipamanka, shuktak gentekunapashmi paykunapa wawakunata Jesuspakman pushamurkakuna. Shinapash, Jesuspa apostolkunaka jarkankapakmi munarka. Chaymantami Jesuska nirka: Kay wawakuna nukapakman shamuchun sakipaychiklla. Ama jarkaychikchu. Diospa Reinoman maykanpash yaykunkapak munashpaka, kay wawakuna shinami kana kankichik nishpa. Shina nishka kipami, Jesuska wawakunata ukllashpa paykunataka bendiciarka. Imashinami yachakushkanchik, Jesuska achkatami wawakunataka kuyan karka. Shinaka, manachu achkata kushikunchik.
Mateo 18:1-4; 19:13-15; Marcos 9:33-37; 10:13-16.

JESUSKA ALLIMI YACHACHIN KARKA

95

ESUSKA shuk runataka nirkami: Kanpa projimotaka kuyanami kanki nishpa. Jesus shina nikpimi chay runaka nirka: Pitak nukapa projimo kanyari nishpa. Chay runaka yuyarkami, paypa llaktapi kawsak gentekunalla, paypa religionta katik gentekunalla paypa projimo kashkata. Chay runapa yuyayka pantami karka. Shinaka, chay runa pantata yuyakushkata cuenta japichunka, Jesuska imashinatak yachachirka. Rikunki, Jesuska shuk chimpapurayta churashpami, shuk judo runamanta shuk samaritano runamantapash parlarka. Yuyarishun: Judiokunaka samaritanokunataka mana rikunayachinchu karka. Shinaka, imatatak Jesuska paykunamantaka parlarka. Rikunki. Jesuska nirkami: Shuk punchaka, shuk judiomi Jerico llaktamanta uray shamukurka. Chaypimi, shuwakuna japishpa tukuylla kullkitapash shuwarkakuna. Ashtawankarin, chay judiotaka llakinayta makashpami nanpi shitashpa sakirkakuna nirka. Nanpi chay judo sirikukpika, primeroka shuk sacerdote judiomi yallikurka. Shuk judo runa llakinayta sirikukta rikushpapash, chay sacerdote judioka chayshuk nanman chimpashpami rirkalla. Kipamanka, shuk levita runapashmi chay nantaka yallikurka. Levitakunaka ninmi karka: Nukanchikkunaka Diostaka tukuy shunkuwanmi kuyanchik nishpa. Shinaka, chay judo runa llakinayta sirikukta rikushpaka, chay levita runaka ayudarkachu. Mana, mana ayudarkachu. Imashinami kay dibujopi rikunchik, chay sacerdote judiopash, chay levita runapash washamanllapash mana tikrashpa rikushpami uray rinakun. Kutin kay dibujota rikuy. Llakinayta sirikuk judiotaka, shuk samaritanomi chukrishkakunataka jampikun. Jampishka kipakarin, shuk posada wasiman apashpami, alli tukunkakama kaypi charipankichik nirka.

Kay chimpapurayta Jesus parlashpa tukuchishpaka, payta tapukuk runataka nirkami: Shinaka imatatak yuyanki. Kay kimsa runakunamantaka, pitak chay judo runapa projimo kashka nishpa. Jesus shina tapukpika, Jesusta tapukuk runaka nirkami: Chay llakinayta sirikuk runapa projimoka, samaritano runami kan nishpa. Chay runa shina nikpimi Jesuska nirka: Ari, shinami kan. Kanka allimi intindishkanki. Shinaka, kanpashmi samaritano runa shina kana kanki nirka. Imashinami yachakushkanchik, Jesuska alli allimi yachachin karka. Shinaka, alli cosaskunata yachakunkapak munashpaka, Jesus imashina Lucas 10:25-37. yachachishkatami, Bibliapi yachakuna kanchik.

JESUSKA UNKUSHKAKUNATA JAMPIRKAMI 96


HUK shuk llaktakunata purikushpaka, Jesuska achka unkushkakunatami jampirka. Chaymantami, ladolla llaktamanta gentekunapash suchukunata, nawsakunata, shuktak unkushkakunatapash Jesuspakman apashpa rin karka. Jesuska tukuylla unkushkakunatami jampirka. Jesus bautizarishka punchamantaka, nami kimsa watakuna yallirka. Chay kipami, Jesuska paypa apostolkunataka nirka: Nukaka nallami Jerusalen llaktaman rikrini. Chaypimi nukataka wanuchikrin. Shinapash nukaka kawsarishami nirka. Shina nishka kipami, Jesuska shuktak unkushkakunatapash jampishpa katirka. Shuk sabado punchatami Jesuska yachachikurka. Chay punchakunapi judiokunaka, sabado punchataka samanmi karka. Kunanka kay dibujota rikuy. Kay warmika shuk unkuy japishpami, 18 watakunata kurkulla purin karka. Chaymantami, Jesuska kay warmipa jawapi makikunata churashpa jampirka. Shinami chay warmika, chay punchallatak derecho puri kallarirka. Chay warmita Jesus jampikpika, sacerdote judiokunaka achkatami pinarirkakuna. Chaymantami, shuk sacerdote judioka gentekunataka nirka: Trabajankapakka, 6 punchakunatami charinchik. Shinaka, 6 punchakuna tiyakpichu kankunaka sabado punchapillatak jampirinkapakka shamunkichik nirka. Chay sacerdote shina nikpimi Jesuska nirka: Kankunaka millay, mana allikunami kankichik. Kankunapa burro yakunayachikukpika, manachu sabado puncha kakpipash corralmanta llukchishpa, yakuta upiyachinkichik. Shinaka, sabado puncha kakpipash, manachu kay warmitaka jampina kashkani. Rikuychik, kay warmika 18 watakunatamari llakinayta kawsashka nirka. Jesus shina nikpimi, chay mana alli sacerdotekunaka pinkay tukushpa sakirirkakuna. Kipamanka, Jesuska paypa apostolkunantinmi Jerusalen llaktaman rinakurka. Shinapash, Jerico llaktata rinakukpika, ishkay nawsa runakunami Jesus chayta yallikukta uyarkakuna. Chaymantami paykunaka, Jesus ayudaway nishpa kaparirkakuna. Chay ishkay runakuna shina nikpimi Jesuska nirka: Imapitak kankunataka ayudachun munankichik nishpa. Jesus shina nikpimi chay ishkay runakunaka nirka: Nukanchik Apunchiklla, nukanchikka rikunkapakmi munanchik nishpa. Chay runakuna shina nikpimi, Jesuska ishkantin runakunapa nawipi makita churashpa jampirka. Shinapash, imamantatak Jesuska chay milagrokunataka rurarka. 1) Jesuska achkatami gentekunataka kuyan karka. 2) Gentekuna paypi feta churachun. Shinaka, Jesus kay Allpata mandakukpika, pipash na mana unkushkachu kanka.

Mateo 15:30, 31; Lucas 13:10-17; Mateo 20:29-34.

ERICO llaktapi, ishkay nawsa runakunata jampishka kipaka, Jesuska Jerusalen llaktamanmi rikurka. Shinapash, Jerusalenman manarak chayashpaka, shuk uchilla llaktapimi Jesuska sakirirka. Chaypimi, paypa ishkay apostolkunataka nirka: Chay uchilla llaktaman richik. Chaypika shuk maltonlla burromi watashka shayakunka. Chay burrotami kacharishpa kayman pushamuna kankichik nirka. Shinami Jesuska, chay burropi tiyarishpa Jerusalen llaktamanka rirka. Jerusalenman chayakukpika, gentekunaka Jesus yallichun nishpami, paykunapa jawalla ropakunata llukchishpa nanpi mantarkakuna. Kutin shuktak gentekunaka, palmera ramakunata nanpi mantashpami nirkakuna: Jehovapa shutipi shamukuk reytaka, Dios bendiciachun nishpa. Nawpa punchakunapika, Israel llaktapa mushuk reykunami, Jerusalen llaktamanka burropi tiyarishpa yaykun karka. Shinami, tukuy gentekunaman rikuchin karka paykuna rey tukushkata. Shinaka, Jesuspash rey tukuna kashkata gentekunaman rikuchinkapakmi, Jesuska burropi tiyarishpa Jerusalenmanka yaykurka. Jesusta rikushpami, achka gentekunaka

JESUSKA REY SHINAMI JERUSALEN LLAKTAMANKA YAYKURKA

97

paymi nukanchik rey kachun munanchik nishpa achkata kushikurkakuna. Kutin shuktak gentekunaka, Jesus rey kachunka mana munarkakunachu. Shinapash, imashinatak chayta yachanchik. Rikunki. Jehovapa jatun wasiman rishpami, Jesuska nawsakunatapash suchukunatapash jampirka. Chayta rikushpami wawakunaka Jesusta alabarkakuna. Shinapash, sacerdotekunaka achkata pinarishpami Jesustaka nirkakuna: Uyakunkichu kay wawakuna imata ninakukta nishpa. Sacerdotekuna shina nikpimi Jesuska nirka: Ari, uyakunimi. Kankunaka manachu Bibliapika liyishkankichik, Dioska uchilla wawakunatami, alabanzakunataka nichinka nishkata nirka. Jesus shina nishka kipami, wawakunaka Diosmi Jesustaka kay Allpaman kachamushka nishpa, ashtawan alabashpa katirkakuna. Shinaka, imashinami yachakushkanchik, nukanchikkunaka Jesusta alabakuk wawakuna shinami kana kanchik. Diospa Reinomanta mana parlachun munakpipash, Jesus imatalla ruranata parlaytaka mana sakinachu kanchik. Jesus kay Allpapi kashpaka manarak mandakurkachu. Chaymantami, Jesuspa katikkunaka yachankapak munarka, ima punchakunapimi Jesuska mandana kashkata. Ima punchakunapimi Jesus mandana kashkataka, shamuk historiapimi yachakushun. Mateo 21:1-17; Juan 12:12-16.

OLIVOS SHUTI LOMAMANMI JESUSKA RIRKA

98

IKUY. Jesuska Olivos shuti lomapimi paypa chusku apostolkunantin tiyakun. Chay apostolkunaka Andr es, Pedro, Santiago, Juan shutikunami kan. Shinallatak, chay chimpa ladopi jatun wasitapash rikuy. Chay wasika Jerusalen llaktapi, Jehovapa jatun wasimi kan. Jerusalen llaktaman Jesus yaykushka punchamantaka, nami ishkay punchakuna yallishpa, martes puncha karka. Kay martes punchatami, Jesuska tutamanta jatarishpa Jehovapa jatun wasiman rirka. Chaypimi, fariseokunaka Jesusta wanuchinkapak munarkakuna. Shinapash, shuktak gentekuna rikunakukpimi, Jesustaka mana imatapash rurarkakuna. Jehovapa jatun wasipi kashpaka, Jesuska sacerdotekunataka nirkami: Kankunaka culebrapa wawakunami kankichik. Kankunaka culebrakuna shinami millaykuna kankichik. Kankuna mana alli cosaskunata rurashkaman taka, Jehova Dioska kankunataka llakichikrinmi nirka. Shina nishka kipami, Jesuska paypa apostolkunantin Olivos nishka lomaman rirka. Chayman chayashpami, paypa chusku apostolkunaka Jesusta tapuy kallarirkakuna. Shinapash, imatatak tapurkakuna. Paykunaka, ima punchatak mandakrinkiyari nishpami tapurkakuna. Apostolkunaka Jesusmi kay Allpapi tukuy mana alli cosaskunata tukuchinka yuyashpami shina tapurkakuna. Shinaka, ima punchakunapitak Jesuska manday kallarina karka. Jesuska nirkami: Nuka manday kallarishkataka gentekunaka cuenta japinkallami nishpa. Shinapash, Jesuska imamantatak shina nirka. Rikunki. Jesuska allimi yacharka, payka jawa pachamanta mandana kashkata. Shinaka, Jesus jawa pachapi manday kallarikpika, gentekunaka mana rikuyta ushanachu karka. Shinapash, kay Allpapi ima cosaskuna tukukushkata rikushpaka, gentekunaka cuenta japinallami karka Jes us manday kallarishkata. Shinaka, Jes us jawa pachapi manday kallarikpika, imakunallatak kay Allpapika tiyana karka. Jesus nishka shinaka, mana alli gentekuna, jatun makanakuykuna, manchanay unkuykuna, allpa chukchuykuna, yarikaykunami kay Allpapika tiyana karka. Shinallatak, tukuy muyuntin Allpapipash Diospa Reinomanta willakunami karka. Kay tukuylla cosaskunaka, manachu nukanchik punchakunapi paktarikushka. Ari, kunan punchakunapimi paktarikushka. Shinaka, kunan punchakunapimi Jesuska jawa pachamanta manday kallarishka. Ashtawankarin, Jesuska nallami kay Allpapi tukuy llakikunata tukuchinka. Mateo 21:46; 23:1-39; 24:1-14; Marcos 13:3-10.

LIVOS shuti lomapi Jesus kashkamantaka, nami ishkay punchakuna yallishpa jueves karka. Kay jueves tutami Jesuska paypa 12 apostolkunantin, pascua mikunata mikunkapak nishpa, kay wasipi tantanakurka. Kay wasiman ta llukshikuk runaka Judas Iscariotemi kan. Judaska Jesus maypi kashkata willankapakmi, sacerdotekunapakman rikun. Miercoles punchami, Judas Iscarioteka sacerdotekunataka nirka: Jesus ta preso japichun kankunata ayudakpika, kankunaka imatashi nukamanka kunkichikman nishpa. Judas shina nikpimi sacerdotekunaka nirka: Nukanchikkunaka, 30 plata monedakunatami kushun nishpa. Sacerdotekuna shina nikpimi, Judaska Jesus maypi kashkata sacerdotekunaman willankapak rikun. Pascua mikunata mikuy tukuchishka kipaka, tantata paypa apostolkunaman kushpami Jesuska nirka: Kay tantata mikuychik. Kay tantaka nuka cuerpotami rikuchikun nishpa. Chay kipami, Jesuska shuk vino copatapash japishpa nirka: Kay vinota upiyaychik. Kay vinoka nuka yawartami rikuchikun. Kankunata kishpichinkapakmi kay yawartaka jichakrini nirka. Bibliapika kay tantata, kay vinota yallichishpa mikushkatami, Apunchikpa mikuy nin.

SHUK WASIPIMI JESUSKA PAYPA APOSTOLKUNANTIN TANTANAKURKA

99

Shinapash, israelitakunaka imamantatak pascua mikunataka ruran karka. Yuyari: Egipto llaktapi israelitakuna kawsakpika, Jehovapa angelmi israelitakunapa wawakunata kishpichishpa, egipciokunapa punta churikunata wanuchirka. Shinaka, kishpirishka punchata yuyarinkapakmi, israelitakunaka pascua mikunataka ruran karka. Shinapash, chay punchata yuyarichunka Jesuska na mana munar kachu. Jesuska gentekunata kishpichinkapak pay wanushkata yuyarichunmi munarka. Chaymantami, tantata vinota yallichishka kipaka nirka: Nukata yuyarishpa kashna rurashpa katinkichiklla nishpa. Shinaka, Jesus mandakpimi, Jesuspa wanushka punchataka watan watan yuyarina kan. Tantata vinota yallichishka kipaka, Jesuska paypa apostolkunataka nirkami: Ama mancharinkichikchu. Kankunaka sinchi fetami charina kankichik nishpa. Shina nishka kipami, Diosman alabanzakunata cantashpa chay wasimanta rirkakuna. Chaykama ka, nami chawpi tuta yalli karka. Shinaka, maymantak Jesuska rirka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Mateo 26:14-30; Lucas 22:1-39; Juan captulo 13-manta, captulo 17-kama; 1 Corintios 11:20.

GETSEMAN I NISHKA JARDINMANMI JESUSKA RIRKA

100

POSTOLKUNAWAN mikushka kipaka, Getseman nishka jardinmanmi Jesuska paypa apostolkunantin rirka. Chayman chayashpami Jesuska paypa apostolkunataka nirka: Ama pununkichikchu. Kankunaka Jehova Diostami manakuna kankichik nishpa. Shina nishpami, Jesuska ashata karulla rishpa, paypash kunkurishpa Jehova Diosta manay kallarirka. Kipamanka, Jesuska paypa apostolkunata rikunkapakmi rirka. Shinapash, paypa apostolkunaka punukurkakunami. Chaymantami Jesuska nirka: Rikcharichik, Jehova Diosta manashpa katichik nishpa. Shina nishka kipami, Jesuska kutin Jehova Diosta manankapak rirka. Shinapash, kutin tikramukpika apostolkunaka kutinmi punukushkarkakuna. Chaymantami Jesuska kutin nirka: Rikcharichik, Jehova Diosta manashpa katichik nishpa. Shina nishka kipami, Jesuska na kutin rishpa, na kutin tikramurka. Shinapash, paypa apostolkunaka na kutinmi punukushkarkakuna. Chaymantami Jesuska nirka: Jatarichik. Kunanka pununa tiempoka mana kanchu. Nukapa contrakunaka nami nukata preso japinkapak shamunakun nirka. Jesus shina nikukpillatakmi achka gentekunaka espadakunawan, rupakuk kaspikunawan shamurkakuna. Chay tukuy gentekunamantaka, Judas Iscariote llukshishpami, Jesustaka nawipi mucharka. Shinapash, Judas Iscarioteka imamantatak shina rurarka. Rikunki. Wakin gentekunamanka Judas Iscarioteka nirkami: Jesusta kankuna riksichunka, nawipimi Jesustaka muchasha nishpa. Shinaka, nawipi muchakpimi Jesuska nirka: Judas, contrakuna japichunchu nukataka nawipi muchakunki nishpa. Jesus shina nishka kipallami, contrakunaka Jesusta preso japirkakuna. Chaymantami, Pedroka napash paypa espadata llukchishpa, shuk contrapa alli lado rinrita pitirka. Shinapash, Jesuska chay contrapa rinripi makita churashpami jampirka. Chay kipami Pedrotaka Jesuska nirka: Kanpa espadata wakaychi. Manachu yachashkanki, nuka Taytata ayudaway nishpa manakpika, nuka Taytaka achka waranka waranka angelkunata kachamunalla kashkata nirka. Shinaka, Jesuspa Tayta ayudanalla kakpika, imamantatak Jesuska paypa Taytataka mana ayudaway nirka. Jesuska, payta preso japina puncha paktarishkata alli yachashpami, paypa Taytataka mana ayudaway nishpa manarka. Shinaka, Jesuska imatak tukurka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.

Mateo 26:36-56; Lucas 22:39-53; Juan 18:1-12.

JESUSTAKA WANUCHIRKAKUNAMI

101

IKUY Jesusta. Paytaka shuk jatun, raku kaspipimi makikunatapash, chakikunatapash clavashpa llakinayta wanuchirkakuna. Shinapash, Jesustaka pitak chashna llakinayta wanuchirka. Yuyari, Satanasmi Adantapash Evatapash nirka: Diostaka mana kasunachu kankichik nishpa. Satanasllatakmi Jesustaka mana rikunayachin karka. Chaymantami, Satanaska Jesuspa contrakunamanka yuyachirka: Jesustaka wanuchinami kan nishpa. Shinapash, Jesuspa contrakunaka pikunatak karka. Kutinpash yuyari: Getseman nishka jardinpi Jesus kakpika, sacerdote judiokunami Jesustaka preso japichirkakuna. Shinaka, Jesusta preso apashka kipaka, Jesuspa contrakunaka imakunatatak Jesustaka rurarka. Rikunki, sacerdote judiokuna Jesusta preso kachakpika, Jesuspa apostolkunaka pakakushpami rirkakuna. Shinapash, Jesusta mayman apakta rikunkapakmi, Pedropash Juanpash karu karulla katishpa rirkakuna. Sacerdote judiokunaka, nawpa sumo sacerdote An as nishka runapakmanmi Jesustaka apashpa rirkakuna. Chay kipaka, sumo sacerdote Caifaspa wasimanmi, Jesustaka apashpa rirkakuna. Caifaspa wasipika achka sacerdote judiokunami karka. Wakin sacerdotekunaka mana alli runakunatapash pushashpami rirkakuna. Chay runakuna llullashpa Jesusta juchachikpimi sacerdotekunaka, Jesustaka wanuchishun nishpa nawipi waktarkakuna. Chaykamaka, Pedroka Caifaspa wasi patiopimi karka. Chay tutaka chiri chiri kakpimi, gentekunaka yantata rupachishpa ninapi kununakurka. Chaypimi, shuk sirvik warmika Pedrotaka nirka: Kanpashmi Jesuswan karkanki nishpa. Chay sirvik warmi shina nikpimi Pedroka nirka: Nukaka mana Jesuswanchu karkani nishpa. Gentekunaka kimsa viajekamami Pedrotaka nirka: Kanpashmi Jesuswan karkanki nishpa. Gentekuna shina nikpimi, Pedropash kimsa viajekama, mana nukachu karkani nirka. Shinapash, kimsa viajeta mana nukachu karkani nikpika, Jesuska Pedrotaka tikrashpami rikurka. Chaymantami Pedroka achkata llakirishpa rirka. Kipamankarin llakinaytami wakarka.

Shinami viernes puncha pakarikuktaka, Sanedrn nishka tantanakuna ukuman Jesustaka apashpa rirkakuna. Chaypimi, sacerdote judiokunaka paykunapura parlarishpa, Jesustaka Poncio Pilatopakman apashpa rirkakuna. Poncio Pilatoka, Judea nishka jatun llaktapi mandakmi karka. Pilatopakman chayashpaka sacerdote judiokunaka nirkami: Kay runaka mana alli runami kan. Paytaka wanuchinami kan nishpa. Shinapash, Jesusta uyashka kipaka Pilatoka nirkami: Kay runaka alli runami kan. Paytaka Galilea llaktata mandak, Herodes Antipaspakman apaychik nishpa. Chay punchakunapika, Herodeska Jerusalen llaktapimi karka. Chaymantami Jesustaka Herodespakman apashpa rirkakuna. Jesuswan parlashka kipaka Herodeska nirkami: Kay runaka alli runami kan nishpa. Shina nishka kipami, Herodeska kutin Jesustaka Pilatopakmanllatak tikrachirka. Pilatopakman Jesusta apakpika, Pilatoka Jesusta richun sakinkapakmi munarka. Shinapash, Jesuspa contrakunaka mana munashpami nirkakuna: Jesusta kacharinapak rantika, Barrabasta kachari nishpa. Barrabaska shu wa, mana alli runami karka. Shinami, na chawpi puncha tukukuktaka, Poncio Pilatoka Jesusta kanchaman llukchishpa gentekunataka nirka: Rikuychik kankunapa reyta nishpa. Poncio Pilato shina nikpika, mandak sacerdotekunaka nirkami: Paytaka mana munanchikchu. Paytaka wa nuchishpa saki nishpa. Chaymantami, Barrabastaka richun sakishpa, Jesustaka wanuchinkapak apashpa rirkakuna. Shinami viernes chishitaka, shuk jatun, raku kaspipi Jesustaka clavarkakuna. Jesuspa ishkantin ladokunamanka, ishkay mana alli runakunatapashmi kaspikunapi warkurkakuna. Chaypimi, Jesuspa ladopi runaka Jesustaka nirka: Kan manday kallarishpaka, nukatapash yuyariwanki nishpa. Chay runa shina nikpimi Jesuska nirka: Ari yuyarishami. Paraisopika kanpashmi kanki nirka. Shinapash, Jesuska ima paraisomantatak parlakurka. Maypitak chay paraisoka tiyana karka. Yuyari, kay Allpapimi Jehova Dioska shuk paraisota rurarka. Shinaka, Jesus jawa pachamanta manday kallarishpaka, kay Allpapi kawsachunmi kay runataka kawsachinka. Shinaka chay kuyaylla, alhaja paraisopi kawsarishpaka, manachu chay runaka kushilla, alli kawsanka.
Mateo 26:57-75; 27:1-50; Lucas 22:54-71; 23:1-49; Juan 18:12-40; 19:1-30.

PARTE 7

Jesus kawsarishkamanta, Pablota preso churashkakama


Jesuska kimsa punchakuna kipami kawsarirka. Chay punchapika, Jesuska pichka viajetami paypa katikkunamanka rikurirka. Shinallatak, 40 punchakunapipashmi Jesuska paypa katikkunaman rikurishpa katirka. Kipamanka, paypa katikkuna rikukukpillatakmi Jesuska jawa pachaman rirka. Shinami, 10 punchakuna kipaka, Diospa espritu santota Je rusalen llaktapi paypa katikkunaman kachamurka. Kipamanka, Diospa contrakunami apostolkunataka preso churarkakuna. Shinapash, Diospa angelmi paykunataka carcelmanta llukchirka. Diospa contrakunaka Estebanta pashmi rumikunawan shitashpa wanuchirkakuna. Chay punchakunapika, Saulopashmi Diospa contra karka. Shinapash, Jesuska Saulotallatakmi paypa katik tukuchun akllarka. Jesus wanushka punchamantaka, nami kimsa wa takuna chawpi yallirka. Chay punchakunapimi, Jehova Dioska apostol Pedrota kacharka, Corneliomanpash paypa familiamanpash alli willaykunata willachun. Paykunaka mana judiokunachu karka. Cornelioman willashkamantaka, 13 watakuna kipami, Pabloka shuktak karu llaktakunapi Diospa Shimita willashpa puri kallarirka. Kati viajepika Timoteotapash pushashpami Pabloka rirka. Chay viajekunapika achkata kushikushpami paykunaka Diosta sirvin karka. Kipa punchakunamanka, ishkay watakunata Roma llaktapi preso charishpami, Pablotaka kacharirkakuna. Shinapash, kipamanka kutinmi Pablotaka preso churashpa wanuchirkakuna. Kay PARTE 7-pika, 32 watakunapi imashina kawsay tiyashkatami yachakushun.

JESUSKA KAWSARIRKAMI

102

IKUY kay yuraklla ropawan tiyakuk karikunata. Kay karikunaka angelkunami kan. Kutin, kay cueva punkupi shayakuk warmika Jesuspa amiga, Mara Magdalenami kan. Mariaka Jesuspa wanushka cuerpota rikunkapakmi, kay cueva ukumanka shamurka. Shinapash, Jesuspa cuerpoka na mana kay cuevapichu kan. Shinaka, Jesuspa cuerpotaka pitak aparka.

Rikunki. Jesus wanukpika, sacerdotekunaka Pilatomanka nirkami: Jesus manarak wanushpaka ninmi karka, wanushpapash kimsa punchakunapika kawsarishami nishpa. Shinaka, Jesuska kawsarishkami ninkapakka, Jesuspa katikkunaka Jesuspa wanushka cuerpota shuwankapakmi shamunkakuna. Jesuspa cuerpota ama shuwachunka, soldadokunata cuevata cuidachun kachay nirkakuna. Chay sacerdotekuna shina nikpimi Pilatoka, soldadokunata pushashpa richiklla nirka. Shinami, Jesus wanushka punchamantaka na kimsa punchakuna tukurka. Chay punchami, Jehovapa angelka cuevata tapakuk jatun rumitaka anchuchirka. Chayta rikushpaka, cuevata cuidakuk soldadokunaka achkata mancharishpami, kuyuritallapash mana kuyurishpa sakirirkakuna. Chay kipami, chay soldadokunaka cueva ukuta rikurkakuna. Shinapash, Jesuspa cuerpoka na mana chaypichu karka. Chaymantami, soldadokunaka sacerdotekunaman willankapak rirkakuna. Shinapash sacerdotekunaka nirkami: Jayka kullki. Kankuna ima rikushkataka, ama pimanpash willankichikchu. Pipash kankunata tapukpika, Jesuspa katikkunami tuta shamushpa Jesuspa cuerpotaka shuwarka ninkichik nirka. Sacerdotekuna soldadokunawan parlankakamaka, Jesuspa amigakunaka cuevamanmi rirkakuna. Shinapash, cueva ukuta rikukpika Jesuspa cuerpoka na mana chaypichu karka. Chaypika, ishkay angelkunami yuraklla ropata churakushkakuna rikurishpa nirka: Kankunaka imamantatak Jesustaka kaypi maskanakunkichik. Payka nami kawsarirka. Richik Jesuspa katikkunaman willankapak nirka. Chay angelkuna shina nikpimi, Jesuspa amigakunaka kallpashpa willankapak rirkakuna. Shinapash, nanpika shuk runami paykunawanka tuparirka. Chay runaka Jesusmi karka. Jesuspash paykunataka nirkami: Nuka kawsarishkataka utka nukapa katikkunaman willakripaychik nishpa. Shinami Jesuspa amigakunaka, Jesuspa katikkunaman willankapak rirkakuna. Shinapash, paykunaka mana krirkakunachu. Chaymantami, Pedropash Juanpash kallpashpa cueva ukuta rikunkapak rirkakuna. Shinapash, cueva uku man rikpika, Jesuspa cuerpoka na mana chaypichu karka. Chaymantami paykunaka tikrarkakuna. Shinapash, Mara Magdalenaka cueva ukuta rikunkapak sakirishpami ishkay angelkunata rikukun. Shinaka, Jesuspa cuerpoka imatak tukurka. Rikunki. Jesuspa cuerpota ka Diosmi chinkarichirka. Jehova Dios, Jesusta kawsachishpaka, na mana aychayuk, tulluyuk cuerpowanchu kawsachirka. Jesusmanka shuk espritu cuerpotami kurka. Shinapash, kawsarishkata krichunka Jesuska aychayuk, tulluyuk tukushpami paykunamanka rikurirka.
Mateo 27:62-66; 28:1-15; Lucas 24:1-12; Juan 20:1-12.

PUNKUKUNA WICHKASHKA KAKPIPASH JESUSKA YAYKURKALLAMI

103

UYARI: Pedropash Juanpash cuevamanta rikpika, Mariallami sakirirka. Chaypimi, ishkay angelkuna rikurishpa Mariataka nirka: Mara, kanka imamantatak wakakunki nishpa. Chay angelkuna shina nikpimi Mariaka nirka: Nuka Apunchik Jesuspa cuerpotamari shuwashka. Maypi churashkataka mana yachanichu nirka. Shina nishka kipallami, Mariapa washapika shuk runa rikurishpa Mariataka tapurka: Kanka pitatak maskakunki nishpa. Chay runata rikushpaka Mariaka yuyarkami, kay runaka jardinta cuidak runamiyarin. Paymi Jesuspa cuerpotaka apashkanka nishpa. Shina yuyashpami Mariaka chay runataka nirka: Kanmi Jesuspa cuerpotaka apariyanki. Willaway maypitak churarkanki nishpa. Mushuk cuerpowan Jesus kawsarikpimi, Mariaka mana riksishpa shina nikurka. Shinapash, Mara nishpa Jesus kayakpika, Mariaka cuenta japirkami chay runaka Jesus kashkata. Chaymantami, Mariaka achkata kushikushpa, Jesusta rikurkanimi nishpa Jesuspa katikkunaman willankapak rirka. Chay punchallatakmi, Jesuspa ishkay katikkunaka Emaus nishka uchilla llaktaman rinakurka. Chaypimi shuk runawan nanpi tuparishpa, Jesus wanushkamanta achkata llakirishpa parlakurkakuna. Shinapash, Bibliamanta chay runa parlakpika, Jesuspa katikkunaka kushikurirkakunami. Kipamanka, chay runawan mikunkapak tiyarishpami, paykunaka cuenta japirka paykunawan shamukuk runaka Jesus kashkata. Shinapash, paykuna cuenta japikpika, napashmi Jesuska chinkarirka. Shinami, Jesuspa ishkay katikkunapash, apostolkunaman willankapak Jerusalen llaktaman rinakurka. Chaykamaka, Pedropa nawpakpipash Jesus rikurikpimi, Pedroka achkata kushikushpa, Jesusta rikurkanimi nishpa chayshuk apostolkunaman willarka. Chaymantami, chayshuk apostolkunaka achkata kushikurkakuna. Chay kipallami, Jesuspa ishkay katikkunapash Jerusalenman chayamushpa apostolkunamanka nirka: Nanpika Jesuswanmi tuparirkanchik nishpa. Paykuna shina nishpa parlakukpillatak, imatak tukurka. Imashinami kay dibujopi rikunki, punku wichkashka kakpipash Jesuska chay ukuman yaykurkallami. Jesusta rikushpaka apostolkunaka achkatami kushikurkakuna. Shinaka, chaykamaka Jesuska nami pichka viajeta gentekunamanka rikurirka. Jesus rikurishka punchaka, apostol Tomaska mana Jesuspa katikkunawanchu karka. Chaymantami Jesuspa katikkunaka Tomasmanka nirka:

Nukanchikkunaka Apunchik Jesusta rikushkanchikmi nishpa. Shinapash Tomaska nirkami: Kankunataka mana krinichu. Nuka nawiwanllatak Jesusta rikushpami nukaka krisha nirka. Shinami 8 punchakuna kipaka, Tomaska Jesuspa katikkunantin shuk ukupi tantanakushkakuna karka. Chaypimi, Jesuska kutin paykunapa nawpakpi rikurirka. Shinami Tomaska, paypa nawiwanllatak rikushpa Jesus kawsarishkataka krirka.
Juan 20:11-29; Lucas 24:13-43.

JESUSKA JAWA PACHAMAN TIKRARKAMI 104


ESUSKA shuktak viajekunatapashmi paypa katikkunamanka rikurirka. Shuk punchakarin, 500 gentekunaman rikurishpami, Diospa Reinomanta yachachirka. Jesuska Diospa munayta paktachinkapakmi wanushkakunamanta kawsarishpapash, alli willaykunata yachachishpa katirka. Shinapash, Diospa Reinoka imatak kan. Yuyari: Diospa Reinoka shuk gobiernomi kan. Kay Reinopi mandachunka, Jesustami Jehova Dioska akllarka. Jesuska jawa pachamantami mandanka. Shinapash, Jesuska imashina reytak kanka. Kutinpash yuyari: Jesus kay Allpapi kashpaka, achka gentekunamanmi mikunata kararka. Unkushkakunatapash jampirka, wanushkakunatapash kawsachirkami. Shinaka, Jesus rey kashpaka alli reymi kanka. Waranka watakunata Jesus mandakukpika, ima laya kawsaytak kay Allpapika tiyanka. Rikunki. Kay tukuylla Allpaka shuk kuyaylla,

alhaja paraisomi tukunka. Paraisopika jatun makanakuykunapash, unkuykunapash, wanuykunapash na mana tiyankachu. Shinapash, imashinatak yachanchik chashna alli kawsay tiyanata. Yuyari: Jehova kay Allpata rurashpaka shuk kuyaylla, alhaja Eden nishka jard n paraisotami rurarka. Chay paraisotaka gentekuna kawsachunmi rurarka. Jehova Dioska, Jesusta kay Allpata mandachun churashpami, nukanchikkunamanka shuk paraisota kunka. Jesus kawsarishkata krichunka, Jesuska 40 punchakunakamami paypa katikkunamanka rikurirka. Shinapash, jawa pachaman tikrana punchaka nami chayarka. Chaymantami paypa katikkunataka nirka: Kankunaka espritu santota chaskinkakamami, Jerusalen llaktapi sakirina kankichik nirka. Espritu santoka imatak kan. Espritu santoka Diospa ushaymi. Imashinami wayraka imatapash kuyuchinlla, shinallatakmi Diospa espritu santoka Diospa munayta paktachichun gentekunataka ayudan. Jerusalenpi sakirichun mandashka kipaka, Jesuska paypa katikkunataka mandarkami: Kankunaka karu karu llaktakunapipashmi, nukamantaka shuktak gentekunaman willana kankichik nishpa. Shina mandashka kipami, Jesuska asha asha jawa pachaman ri kallarishpa puyukuna ukupi chinkarirka. Chaymantami, Jesuspa katikkunaka na mana Jesustaka rikurkakuna. Jesuska jawa pachaman rishpapash, paypa katikkunataka ayudashpa katirkami.
1 Corintios 15:3-8; Apocalipsis 21:3, 4; Hechos 1:1-11.

IKUY Jesuspa katikkunata. Paykunaka Jesus mandashka shinami, Jerusalen llaktapi tantanakushpa sakirirkakuna. Chaypimi, shuk wayraka manchanayta wakamushpa, gentekunapa umapika shuk rupakuk nina shina tiyarirka. Shinapash, chay ninaka imatak karka. Chay ninaka shuk milagromi karka. Jesuska jawa pachapi kashpami, Diospa espritu santota paypa katikkunaman kachamurka. Shinaka, Diospa espritu santomi, Jesuspa katikkunapa umapika nina shina tiyarirka. Espritu santota chaskishpami, Jesuspa katikkunaka shuk shuk shimikunata parlay kallarirkakuna. Wayra sinchita wakamukta uyashpaka, shuktak gentekunapashmi imatak tukurkayari nishpa, Jesuspa katikkunapakman rirka. Chay punchakunapika, shuktak llaktamanta gentekunapashmi Pentecostes nishka fiestata yuyarinkapak, Jerusalen llaktapi karkakuna. Jesuspa katikkuna shuk shuk shimikunapi parlashpa Diosmanta willakpika, chay gentekunaka achkata mancharishpami sakirirkakuna. Chaymantami chay gentekunaka ninakurka: Kay gentekunaka Galilea llaktamantamari kan. Paykunaka imashinashi nukanchikpa shimikunapillatak parlanakun nishpa. Gentekuna shina ninakukpimi, apostol Pedroka shayarishpa gentekunamanka kashna yachachi kallarirka: Jesustaka judiokunami llakinayta makashpa, shuk jatun, raku kaspipi clavashpa wanuchirkakuna. Shinapash, paypa Tayta Jehova Dioska kawsachirkami. Kunanka, Jesuska jawa pacha pimi, paypa Taytapa alli ladopi tiyakun. Diospa espritu santota Jesus kachamukpimi, nukanchikkunaka shuk shuk shimikunapi parlanakunchik nirka. Pedro yachachishka kipaka, achka gentekunaka shunku ukumanta llakirishpami nirkakuna: Shinaka, imatatak nukanchikkunaka rurana kanchikyari nishpa. Paykuna achkata llakirikpimi Pedroka nirka: Kankunaka mana alli kawsayta sakishpami bautizarina kankichik nishpa. Pedro shina nikpimi, chay punchaka 3.000 gentekuna bautizarishpa, Jesuspa katikkuna tukurka.
Hechos 2:1-47.

JERUSALEN LLAKTAPIMI JESUSPA KATIKKUNAKA SAKIRIRKA

105

IKUY kay angelta. Kay angelka apostolkuna llukshichunmi, carcel punkutaka paskashpa shayakun. Shinapash, imamantatak kay apostolkunaka carcelpi kan. Rikunki. Diospa espritu santota Jesus paypa katikkunaman kushkamantaka, nami wakin punchakuna yallirka. Shinami shuk chishika, Pedropash Juanpash Jerusalen llaktapi Jehovapa jatun wasiman rirkakuna. Chayman yaykuna punkupika, shuk suchu runami kullkita manashpa tiyakun karka. Pedrotapash Juantapash chay runa rikushpaka, ayudawaychik nirkami. Shinaka, Pedropash Juanpash imatashi rurarka. Chay runata rikushpami Pedroka nirka: Nukanchikkunaka mana kullkitaka charinchikchu. Shinapash, nuka ima charishkatami kusha. Jesuspa shutipimi, jatarishpa puri nini nirka. Shina nishpami, Pedroka chay suchu runapa makimanta japishpa jatarichirka. Shinami chay runaka kushikuymanta saltashpa puri kallarirka. Kay milagrota Pedro rurakpika, gentekunaka achkata mancharishpami kushikurkakuna.

APOSTOLKUNAKA CARCELMANTA LLUKSHIRKAKUNAMI

106

Chaymantami Pedroka nirka: Nukanchikkunaka Diospa espritu santowanmi kay runataka purichirkanchik. Diosmi, Jesustapash wanushkakunamanta kawsachirka nishpa. Paykuna shina ninakukpimi, sacerdotekunapash shamurkakuna. Shinapash, paykunaka achkata pinarishpami Pedrotapash Juantapash preso kacharkakuna. Shinami kayantin punchaka, achka sacerdotekuna tantanakushpa Pedrotapash, Juantapash, jampirishka suchu runatapash kayachun kacharkakuna. Chaypimi paykunataka nirka: Kankunaka ima ushaywantak kay suchu runataka jampirkankichik nishpa. Chay sacerdotekuna shina nikpimi Pedroka nirka: Nukanchikkunaka Diospa ushaywanmi kay runataka jampirkanchik. Diosllatakmi Jesustaka kawsachirka nirka. Paykuna shina nikpika, sacerdote judiokunaka ima ninatapash mana atinashpami apostolkunataka nirka: Kaymanta richiklla. Shinapash, Jesusmantaka na mana parlanachu kankichik nirka. Sacerdotekuna shina nikpipash, apostolkunaka Jesusmanta yachachishpa, unkushkakunatapash jampishpami katirkakuna. Shinami, shuktak llaktamanta gentekunapash yachak chayashpa, unkushkakunataka apostolkunapakman aparkakuna. Chaymantami, sacerdotekunaka ashtawan pinarishpa, apostolkunataka kutin preso kacharkakuna. Shinapash, chay tutaka imatak tukurka. Imashinami kay dibujopi rikunki, chay tutaka Jehovapa angelmi carcel punkuta paskashpa nirka: Llukshichik. Jehovapa jatun wasiman rishpa, gentekunamanka yachachishpa katikrichik nishpa. Shinami kayantin punchaka, sacerdote judiokunaka apostolkunata carcelmanta apachun kacharka. Shinapash, apostolkunaka na mana carcelpi karkachu. Paykunaka Jehovapa jatun wasipimi yachachinakurka. Chaymantami, apostolkunataka Sanedrn nishka ukuman aparkakuna. Chaypimi, sacerdotekunapash fariseokunapash nirkakuna: Ama yachachinkichikchu nishpa mandakpipash, kankunaka tukuylla Jerusalen llaktapimi yachachinakushkankichik nishpa. Chay sacerdotekuna shina nikpimi apostolkunaka nirka: Diosmi nukanchiktaka mandakun. Gentekunata kasunapa rantika, nukanchikkunaka Diostami kasunchik nirkakuna. Shina nishpami, apostolkunaka Diosmanta willashpa katirkakuna. Shinaka manachu apostolkuna shina kana kashkanchik.
Hechos captulo 3-manta, captulo 5-kama.

ESTEBANTAKA RUMIKUNAWAN SHITASHPAMI WANUCHIRKA

107

kay kunkurishka runata. Kay runaka Estebanmi RIKUY narishpa, Estebantaka rumikunawan shitanakun.kan. Estebanka Jesuspa katikmi karka. Shinapash, chayshuk runakunaka imamantatak achkata pi Rikunki. Diospa ayudawanmi Estebanka achka milagrokunata rurarka, Dios escribichishka shimikunatapash alli yachachikurka. Chaymantami, mana alli runakunaka Estebanta llullapi sakinkapak munashpa, achkata rimay kallarir kakuna. Shinapash, Diospa espritu santopa ayudawanka Estebanka allimi rikuchirka, chayshuk runakunaka pantakunata yachachikushkata. Chayman tami, chay mana alli runakunaka achkata pinarishpa, Estebantaka sumo sacerdotepakman aparkakuna. Ashtawankarin, Estebanta juchachinkapakka, llullak runakunatapashmi paykunaka pushashpa rirkakuna. Chay llullak runakunata uyashka kipami, sumo sacerdoteka Estebantaka nirka: Kay runakuna nishkaka shinachu kan nishpa. Chaymi, Estebanka Dios escribichishka shimikunamanta parlashpa kashna nirka: Nawpa punchaku napika, mana alli runakunami Diospa profetakunataka achkata pinashpa wanuchin karka. Kankunapash chay mana alli runakuna shina kashpami, Dios ta sirvik Jesustaka wanuchirkankichik. Kankunaka Diospa leykunatapash mana kasushpami kawsankichik nirka. Esteban shina nikpika, sacerdotekunapash fariseokunapash ashtawan pinarishpami, kirukunatapash kanirirkakuna. Chaypimi, Estebanka jawa pachata rikushpa kashna nirka: Rikuychik, nukaka Jesus jawa pachapi kaktami rikukuni. Payka Diospa alli ladopimi tiyakun nirka. Esteban shina nikpikarin, chay runakunaka rinrikunatapash taparishpami shayanakurka. Ashtawanpash, tankashpami Estebantaka llaktamanta llukchirkakuna. Kutin kay dibujota rikuy. Washaman shayakuk wampralla runaka Saulomi kan. Mana alli runakunaka Sauloman ropata cuidachun kushpami, Estebantaka rumikunawan shitay kallarinakun. Chaymantami Estebanka kunkurishpa Jehova Diostaka kashna manarka: Jehova Dioslla, kay mana alli runakunapa juchataka kunkapay nishpa. Shinapash, Estebanka imamantatak shina nishpa manarka. Estebanka allimi yacharka, kay runakunaka pantata yacha kushkamanta kashna juchata ruranakushkata. Shinami Estebanka manashka kipa wanurka. Shinaka, pipash nukanchikta llakichikpika, nukanchikpashchu paykunataka llakichina kanchik. Mana kashpaka, Jehova Diostachu manana kanchik paykunata llakichipay nishpa. Yuyari: Estebantapash Jesustapash millay gentekuna mana alli tratashpa llakinayta llakichikpipash, chay gentekunataka paykunaka allimi tratarkakuna. Shinaka manachu paykuna shina kana kashkanchik.
Hechos 6:8-15; 7:1-60.

DAMASCO LLAKTAMANMI SAULOKA RIKURKA 108


rikuy. luz rikurikpimi, kay runaka nanpi KAY dibujotaSaulomi Shuk brillakukrunakunapa Estebanta rumikunawan sirikun. Kay runaka Saulomi kan. Yuyari: shitakukpika, mana alli ropakunata cuidashpa shayakurka. Shinapash, kay brillakuk luzka imamantatak rikurirka. Rikunki. Esteban wanushka kipaka, Jesuspa shuktak katikkunatapashmi Sauloka llakinayta llakichishpa katikurka. Wakinkunatakarin, wasin wasin maskashpami preso apakurka. Chaymantami, Jesusta katikkunaka shuktak llaktakunaman pakakushpa rirkakuna. Shinapash, Diospa alli willaykunamanta parlanataka mana sakirkakunachu. Chaymantami, Sauloka shuktak llaktakunakama rishpa, Jesuspa katikkunataka llakichin karka. Shinapash, Saulo shuktak runakunantin Damasco llaktaman rinakukpika imatak tukurka. Rikunki. Paykuna rinakukpika, shuk brillakuk luz napash rikurikpimi, Sauloka pampaman urmarka. Chaypimi Sauloka uyarka: Saulo, Saulo. Kanka imamantatak nukataka katiriyashpa llakichiwanki nikta. Saulowan rinakuk runakunaka chay luzta rikushpapash, parlakta uyashpapash mana intindirkakunachu. Shinapash, Sauloka alli intindishpami nirka: Kanka pitak kankiyari nishpa. Saulo shina nikpimi, nukaka Jesus mi kani. Kanka nukatami llakichikuwanki nirka. Shinapash, Jesuska imamantatak Saulotaka chashna nirka. Jesuspa katikkunata Saulo llakichikukpika, Jesuska payta llakichikukta shina sintishpami chashna nirka.

Jesus shina nikpimi Sauloka nirka: Apunchiklla, nukaka imatatak rurana kani nishpa. Saulo shina nikpimi Jesuska kashna nirka: Jatari, Damasco llaktaman ri. Chaypimi kanmanka ninka imata rurana kashkata nirka. Jesus shina nikpimi, Sauloka jatarishpa nawita paskarka. Shinapash, Sauloka mana rikuy usharkachu. Chaymantami, Saulowan rinakuk runakunaka makimanta japishpa, Saulotaka Damasco llaktaman pusharkakuna. Chay kipami, Jesuska Damasco llaktapi kawsakuk Ananas nishka runataka nirka: Ananas utka jatari. Kanka Recta nishka nanman rishpami, Judaspa wasita maskana kanki. Chay wasipimi, Saulo nishka runataka maskana kanki. Paytami nukata sirvichun akllashkani nirka. Jesus shina nikpimi, Ananiaska Saulota maskankapak rirka. Saulota tarishpaka, Ananiaska Saulopa umapi makikunata churashpami nirka: Apunchik Jesusmi kanta jampichun, nukataka kanpakman kachamurka. Paymi kanmanka espritu santota kunka nirka. Ananas shina nishkantinmi, Saulopa nawimantaka pescado kara shina urmarka. Shinami Sauloka kutin alli rikuy usharka. Chay kipami, Sauloka shuktak llaktamanta gentekunaman Diospa Shimi ta yachachishpa puri kallarirka. Chaymantami, Saulotaka apostol Pablo nishpa riksin karka. Apostol Pablo imatalla rurashkataka, shuktak historia kunapimi yachakushun. Shinapash, apostol Pedrotaka imatatak Dioska mandarka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Hechos 8:1-4; 9:1-20; 22:6-16; 26:8-20.

PEDROKA CORNELIOPA WASIMANMI RIRKA 109

AY dibujopi shayakuk runaka Pedromi kan. Kutin, paypa washapi shaya kuk runakunaka paypa amigokunami kan. Pedropa nawpakpika shuk runami kunkurikun. Shinapash, kay runaka pitak kan. Gentekunapa nawpakpi kunkurinaka allichu kan. Pedropa nawpakpi kunkurikuk runaka Cornelio shutimi kan. Payka Roma llaktamanta soldadokunata mandakmi karka. Cornelioka mana riksishpapash mi, Pedrota nuka wasiman shamupay nishpa kayachun kacharka. Shinapash, Cornelioka imamantatak Pedrotaka kayachun kacharka. Rikunki. Jesuspa kallari katikkunaka judiokunami karka. Shinapash, Corne lioka mana chay llaktamantachu karka. Mana judo kashpapash, Cornelioka achkatami Diostaka kuyan karka. Chaymantami, Cornelioka punchan tin punchantin Diosta manashpa kawsan karka. Ashtawankarin, shuktak gentekunatapashmi ayudan karka. Shuk chishika, shuk angel rikurishpami Corneliotaka nirka: Kantaka Dioska achkatami kuyan. Payka kanpa manashkakunataka uyakunmi. Chaymantami Pedro nishka runata kanpa wasiman

kayachun kachana kanki. Pedroka Jope nishka llaktapi, Simonpa wasipimi wakin punchakunata sakirikun nirka. Chay angel shina nikpimi, Cornelioka utka Pedrotaka kayachun kacharka. Kayantin punchaka, Simonpa wasi jawa patiopimi Pedroka purikurka. Chaypi mi, Jehova Dioska shuk muskuypi shina, Pedromanka rikuchirka shuk jatun tela jawa pachamanta uray shamukta. Chay telapika tukuy laya animalkunami rikurirka. Diospa Leypi nishka shinaka, chay animalkunaka mana mikuna nishka, mapakunami karka. Chay animalkunata rikuchishka kipami, shuk shimi uyarishpa Pedrotaka nirka: Jatari, chay animalkunata wanuchishpa mikuy nishpa. Shina nikpimi Pedroka nirka: Kay animalkunaka mapakunamari kan. Nukaka ima punchapash chay animalkunataka mana mikushkanichu nishpa. Pedro shina nikpimi, shuk shimi kutin uyarishpa nirka: Chay animalkunaka mapa kunami kan nishpaka, na mana ninachu kanki. Diospa nawpakpika, chay animalkunaka nami limpiokuna kan. Mikuylla nirka. Shina nikpipash, Pedroka mana kasunkapak munarkachu. Chaymantami, na kutin shuk shimi uyarishpa kimsa viajekama Pedrotaka nirka: Diospa nawpakpika, chay animalkunaka nami limpiokuna kan. Mikuylla nishpa. Kimsa viajekama shina nikpimi Pedro ka yuyakurka: Imamantashi nukataka shina nikun nishpa. Pedro shina nishpa yuyakukpillatakmi, Corneliopa runakunaka Pedrota maskankapak chayarka. Chay runakuna maskakukpimi, Pedroka utka uriyashpa nirka: Nukami Pe dro kani. Imamantatak nukataka maskakunkichik nishpa. Pedro shina nikpimi, chay runakunaka nirka: Shuk angelmi Corneliotaka, Pedrota kayachun kachay nikpi shamunchik nirka. Chaymantami, kayantin punchallatak Pedroka paypa amigokunantin Corneliopa wasiman rirka. Chaykamaka, Cornelioka paypa familiakunatapash, paypa ashtawan alli amigokunatapash tantachishpami Pedrotaka shuyakurka. Pedro chayakpika, Cornelioka Pedropa nawpakpimi kunkurirka. Shinapash, Pedroka Corneliotaka nirkami: Jatari. Nukaka shuk runallamari kani nishpa. Bibliapi nishka shi naka, gentekunata adoraymanta, gentekunapa nawpakpi kunkurinaka mana allichu kan. Imamantatak mana alli kan. Yuyari, Jehova Diostallami adorana kanchik. Shinami, Corneliopa wasipi tantanakushka gentekunaman Diospa Shimita yachachishpa, Pedroka nirka: Diosta sirvinkapak munakpika, Dioska tukuy laya gentekunata chaskinllami nishpa. Pedro shina nikukpillatakmi, Dioska paypa espritu santota chaypi tantanakushka gentekunaman kachamurka. Chaymantami, chay gentekunaka shuk shuk shimikunapi parlay kallarirkakuna. Chayta ri kushpaka, Pedropa judo amigokunaka achkata mancharishpami yuyarkakuna, Dioska judo gentekunatallami chaskin nishpa. Shinami paykunapash yacha kurka, Dioska tukuy laya gentekunata chaskikta. Shinaka, Diospa nawpakpika tukuy tukuy laya gentekunami igual kan. Hechos 10:1-48; 11:1-18; Apocalipsis 19:10.

TIMOTEOKA PABLOTA AYUDANMI KARKA 110


AY dibujota rikuy. Pabloka Timoteowanmi shayakun. Timoteoka Listra llaktapimi paypa familiantin kawsan karka. Paypa mamaka Eunice shutimi karka. Kutin, paypa abuelaka Loida shutimi karka. Pabloka kimsa viajetami Listra llaktapika willankapak rirka. Primeroka Bernabewanmi rirka. Kutin, shuk wata kipaka Silaswanmi rirka. Shinaka, Listra llaktaman kutin tikrashpami Pabloka Timoteotaka nirka: Shuktak llaktakunapi Diospa Shimita willankapakka, manachu nukanchikwan rinkapak munankiman nishpa. Pablo shina nikpimi, Timoteoka ari, rinkapak munanimi nirka. Shinami Timoteoka, paypa familiata sakishpa Pablontin Silasntin rirka. Shinapash, chay punchakunakamaka Pabloka imatatak tukurka. Rikunki. Damasco nan pi Pabloman Jesus rikurishkamantaka, nami 17 watakuna yallirka. Yuyari: Pabloka Jesuspa katikkunata llakichinkapakmi, Damasco llakta manka rikurka. Shinapash, Jesus rikurikpimi Pablopash Jesuspa katik tukurka. Chaymantami, contrakunaka Pablotapash wanuchinkapak maskarkakuna. Chaymantami, Damasco llaktamanta wawkikunaka canastapi churashpa, Pablotaka shuk jatun pirkata uriyachirkakuna. Shinami, Pabloka chay llaktamantaka pakalla llukshishpa rirka. Chay kipami, Pabloka Antioqua nishka llaktapi Diospa Shimita willankapak rirka. Chay llaktapimi, Diospa Shimita chaskik gentekunataka Jesuspa katikkuna nishpa riksi kallarir kakuna. Antioqua llaktamantaka, Listra llaktapipash, shuktak karu karu llaktakunapipashmi Pabloka Bernabentin, Diospa Shimita willankapak rirka. Shinami shuk wata kipaka, Diospa Shimita willankapak Pabloka kutin karu karu llaktakunaman ri kallarirka. Kay viajepashmi Pabloka Listra llaktaman chayarka. Chaypimi Pabloka Timoteotaka nirka:

Roma Berea

Filipos Tesalonica Troas

Antioqu a Efeso Mileto Colosas Iconio Listra Antioqu a Chipre Damasco Cesarea Jope

Corinto

Atenas

Malta

JA

TU

N M AMA

Creta

K U CH A (MED ITERRAN EO)

Jerusalen

Diospa Shimita nukanchikwan willankapak jaku nishpa. Shinaka, paykunaka maykan llaktakunamanllatak rirka. Chayta yachankapakka, kay dibujopi llaktakunata rikuy. Primeroka, Iconio nishka llaktamanmi paykunaka rirkakuna. Chay kipa ka Antioqua, Troas, Filipos Tesalonica, Berea nishka llaktakunamanmi rirka. Kunanka, Atenas nishka llaktata kay dibujopi maskay. Kay llaktapipashmi paykunaka Diospa Shimita willarkakuna. Atenas llaktamantaka, Corinto nishka llaktamanmi paykunaka rirkakuna. Corinto llaktapika, shuk wata chawpita kashpami, paykunaka Efeso nishka llaktaman rirkakuna. Kutin Efeso llaktamantaka, Cesarea nishka llaktamanmi barcopi tikrarka kuna. Chay llaktamantaka, Antioqua llaktamanmi tikrarkakuna. Antioqua llaktapimi, Pabloka wakin punchakunata sakirirka. Imashinami yachakushkanchik, Pablota ayudashpami Timoteoka karu karu llaktakunaman rin karka. Paykunaka Diospa alli willaykunata shuktak gentekunaman willashpa, mushuk congregacionkunatapash kallari chishpami purin karka. Shinaka, kan winashpaka manachu Timoteo shina, Diospa Shimita tukuy shunkuwan willankapak munankiman.
Hechos 9:19-30; 11:19-26; captulo 13-manta, captulo 17-kama; 18:1-22.

SHUK WAMPRAKA PUNURIRKAMI

111

IKUY kay dibujota. Pablopash Timoteopash, kaypi sirikuk wamprata rikunkapakmi shamukunkuna. Shinapash, kay wampraka imatak tukurka. Kay ventanamantachu urmarka. Rikunki. Pabloka Troas nishka llaktapimi, Jesuspa katikkunaman yachachikurka. Pabloka kayantin puncha rina kashpa, unaypi tikramunata yachashpami, chawpi tutakama shuk wasipi yachachikurka. Chay wasipika, Eutico nishka wamprapashmi karka. Payka chay wasi ventanapi tiyakushpami punurirka. Chaymantami, Euticoka tercer pisomanta urmarka. Shinaka, Eutico urmakpimi gentekunaka achkata mancharishpa japinkapak rirkakuna. Shinapash, paykuna chayakpika Euticoka nami wanushka karka. Chay wawa wanushkata Pablo rikushpaka, chay wawapa jawapi siririshpami chay wawataka ukllarka. Chay kipami Pabloka nirka: Ama mancharichikchu. Kay wawaka allimi kan nishpa. Shinapash, Pablo imamantatak shina nirka. Pabloka chay wamprata kawsachishpami shina nikurka. Chay milagrota rikushpaka, gentekunaka achkatami kushikurkakuna. Chay wampra kawsarishka kipaka, tukuy gentekunami chay wasimanllatak tikrashpa mikuy kallarirkakuna. Mikushka kipapash, pakarinkakamami Pabloka yachachishpa katirka. Shinapash, kay viajeka Euticoka na mana pu nurirkachu. Shinami na punchayakpika, Pablopash Timoteopash, shuktak wawkikunapash barcota japishpa rirkakuna. Shinapash, paykunaka maymantak rirkakuna. Rikunki. Troas llaktaman manarak rishpaka, Pabloka Efeso llaktapimi karka. Chay llaktapika, Pabloka kimsa watakunatami karka. Shinami Pabloka, kimsa viajeta karu karu llaktakunapi Diospa Shimita willankapak rirka. Kay viajepika, chayshuk viajekunamantapash ashtawan yalli watakunatami yachachishpa purikurka. Yuyari: Pabloka Timoteontin, shuktak wawkikunantinmi Troas llaktamanta shuktak llaktaman rikurka. Shinapash, barcoka Mileto nishka llaktapimi sakirirka. Mileto llaktamantaka, Efeso llaktaka ladollami kan. Shinaka, Mileto llaktapi kashpami, Pabloka Efesomanta ancianokunawan ultimota parlasha nishpa, chay ancianokunata Miletoman kayachun kacharka. Paykunawan parlashka kipami, Pabloka barcota japishpa Cesarea llaktaman ri kallarirka. Barcopi Pablo rikukpika, chaypi wawkikunaka achkata llakirishpami sakirirkakuna.

Shinami, Pabloka na Cesarea llaktaman chayarka. Cesarea llaktaman chayashpaka, Felipepa wasimanmi Pabloka rirka. Chaypimi, Agabo nishka profetaka Pablotaka nirka: Jerusalen llaktaman kan chayakpika, kantaka preso churankami nishpa. Profeta Agabo nishka shinaka, Pablotaka Jerusalen llaktapi preso japishpami, Cesarea llaktaman apashpa, ishkay watakunata chaypi preso charirkakuna. Chay kipaka, Roma llaktata mandak shuk juiciota rurachunmi, Pablotaka Roma llaktaman apanakurka. Shinapash, Pablota Roma llaktaman apanakukpika, imatak tukurka. Chaytaka shamuk historiapimi yachakushun.
Hechos captulo 19-manta, captulo 26-kama.

ACHKA GENTEKUNAKA YAKUPI WA NUNAMANTAMI KISHPIRIRKAKUNA

112

IKUY kay barcota. Kay barcoka manchanayta pakirishpami yakupi pamparikun. Gentekunatapash rikuy. Wakinkunaka barcomanta shitarishpami, yaku manyakama nadamukunkuna. Kutin shuktakkunaka, nami yaku manyakama shamushpa llukshikunkuna. Apostol Pablotapash rikuy. Payka nami chakishka allpaman chayamushka. Shinapash, imamantatak kashna jatun llaki tiyarka. Yuyari, Pabloka nami ishkay watakunata Cesarea llaktapi preso karka. Chaymantami, Pablotapash shuktak presokunatapash, barcopi churashpa Roma llaktaman kacharkakuna. Shinapash, Creta nishka pushtuman na chayanakukpika, manchanayta wayrashpami amsa amsa tukurka. Chaymantami, barcota manejak runakunaka na mana manejay

usharkakuna. Shinami achka punchakuna kipaka, chinkashkakuna karka. Chaymantami, barcopi gentekunaka achkata mancharishkakuna ninakurka: Kunanka tukuykunamari wanukrinchik nishpa. Paykuna shina mancharikukpimi Pabloka nirka: Ama mancharichikchu. Nukanchikpuramantaka shukllapash mana wanushunchu. Barcollami tukurinka. Kayna tutami Diospa angel rikurishpa nukataka nirka: Ama mancharichu. Dioska tukuy gentekunatami kishpichisha nikun. Kanka Roma llaktata mandakpakmanka chayankillatakmi nishpa. Shinami, manchanayta wayray kallarishka punchamantaka, na 14 punchakuna yallirka. Chay chawpi tutami, barcota manejak runakunaka cuenta japirka yakuka ukulla kashkata. Chaymantami, rumikunawan barco ama waktarichun nishpa, barcota shayachik hierrokunata yakuman shitashpa chaypi sakirirkakuna. Shinami, kayantin puncha rikukpika, chakishka allpaka ladolla kashkarka. Chaymantami, barcota manejak runakunaka chay yaku manyakama barcota manejashpa chayankapak munarkakuna. Shinapash, chayanallapika yaku ukupi rumikunawan waktarishpami, barcoka chaypi sakirirka. Chaypillatakmi yaku jatarishpa, barcotaka manchanayta kayman chayman kuyuchishpa pakirka. Chaymantami, presokunata cuidakuk soldadoka nirka: Maykan naday ushakkunaka, nadashpa yaku manyakama richik. Kutin maykan mana naday ushakkunaka, barco pedazokunata japishpa, yaku manyakama wampushpa llukshichik nishpa. Shinami, angel willashka shinaka, tukuylla 276 gentekuna kishpirirka. Chay gentekunaka Malta nishka pushtumanmi chayarkakuna. Paykunata rikushpaka, Maltamanta gentekunaka allimi tratarkakuna. Shinami, wayra punchakuna yallikpika, shuktak barcopi churashpa Pablotaka Roma llaktaman aparkakuna.
Hechos 27:1-44; 28:1-14.

IKUY apostol Pablota. Paytaka makikunatapash cadenawan watashpami, Roma llaktapi preso charinakun. Rikuy chay soldadotapash. Chay soldadoka Pablo ama llukshichunmi cuidashpa shayakun. Pabloka Roma llaktata mandak, juiciota rurankakamami preso kawsakurka. Preso churashpapash, gentekuna Pablota rikunkapak richunka sakinllami karka. Kimsa punchakunata Roma llaktapi preso kashpaka, Pabloka sacerdote judiokunatami kayachun kacharka. Paykuna chayakpika, Jesusmantapash Diospa Reinomantapashmi Pabloka parlarka. Chaymantami, wakin sacerdotekunaka Jesuspa katikkuna tukurka. Kutin shuktakkunaka mana munarkakunachu. Ishkay watakunata Pablo preso kashpaka, soldadokunaman, Cesarpa familiaman, Cesarta sirvikkunamanpashmi Diospa Reinomantaka willarka. Shinami, wakin gentekunapash Jesuspa katikkuna tukurka. Kutin kay dibujota rikuy. Mesapi escribishpa tiyakuk runaka Timoteomi kan. Timoteopash Diospa Shimita willashkamantami preso karka. Shina pash, payka nami carcelmanta llukshirka. Chaymantami Pablota rikunkapak Timoteoka rirka. Timoteo chayakpika, pikunamantak Pabloka escribipay nirka. Yuyari: Historia 110-pika yachakurkanchikmi Filipos, Efeso llaktakunapi mushuk congregacionkunata Pablo kallarichishkata. Shinaka, chay llaktamanta wawkikunamanmi Pabloka cartakunata escribichikun. Chay cartakunatami Bibliapika Efesios, Filipenses nishpa churarka. Shinaka, Filipos llaktamanta wawkikunamanka, imatatak Pabloka escribipay nirka. Rikunki. Pablo preso kakpika, Filipos llaktamanta wawkikunaka achka regalokunatami Pablomanka kacharka. Chay regalokunatami Epafrodito nishka runa apashpa rirka. Epafrodito Pablopakman chayashpaka anchayarkami. Shinapash, Epafrodito na alli tukushpaka, Filipos llaktamanmi tikrakrikurka. Chaymantami Pabloka, Filipos llaktamanta wawkikunata agradicishpa shuk cartata Timoteomanka escribichikun. Chay cartataka, Epafrodito apashpa richun nishpami escribichikurka. Epafroditowan cartata kachashka kipaka, Pabloka shuktak ishkay cartakunatapashmi escribirka. Shuk cartataka Colosas nishka llaktapi wawkikunamanmi escribirka. Chay cartatami Bibliapika Colosenses nish pa churashka. Kutin chayshuk cartataka, paypa amigo Filemon nishka

PABLOTAKA ROMA LLAKTAMANMI APARKAKUNA

113

runamanmi Pabloka escribirka. Chay cartapika, Filemonta sirvik Onesimo nishka runamantami parlakurka. Shinapash, Pabloka imatatak Onesimomantaka nikurka. Rikunki. Onesimoka Filemonpa wasipimi trabajan karka. Shinapash, Onesimoka Filemonpa wasimantaka pakallami Roma llaktaman rirka. Chaypimi, Onesimoka Pablo preso kakta yachak chayashpa, Pablota rikunkapak rirka. Onesimoman Diospa Shimita Pablo willakpika, Onesimoka achkata kushikushpami Jesuspa katik tukurka. Chaymantami Onesimoka nikurka: Filemonpa wasimanta pakalla rishpaka, mana allitamari rurashkani nishpa. Shinaka, pantata rurashpa Onesimo llakirikukpika, Pabloka ima shimikunatatak Filemonmanka escribirka. Rikunki. Onesimota kishpichipay nishpami, Pabloka kashna nishpa Filemonmanka escribirka: Onesimotaka kanpakman tikrachinimi. Payka na mana kanpa sirvikllachu kan. Payka kanpa wawkimi kan nishpa. Shinami, Colosas llaktaman Onesimo tikrashpaka, colosenseskunamanpash Filemonmanpash cartakunata apashpa rirka. Shinaka yuyay: Paypa sirvik Onesimo Jesuspa katik tukushkata yachashpaka, Filemonka achkatami kushikushkanka. Filemonman escribishpaka Pabloka nirkami: Kanpa wasiman shamu krikunimi, kanpa wasita manachiwanki nishpa. Kutin, Filipos llaktamanta wawkikunaman escribishpaka, Pabloka nikurkami: Timoteotaka nami kankunapakman kachakuni. Nukapash nallami kankunata rikunkapak shamusha nishpa. Shina nishkamantami, Pablo na mana preso kashpaka, chay wawkikunatapash shuktak llaktamanta wawkikunatapash rikunkapak rirka. Shinapash, Pablotaka kutinmi Roma llaktapi preso churarkakuna. Chay punchakuna pika, Pabloka nami yacharka payta wanuchikrinakukta. Chaymantami, Pabloka kashna nishpa Timoteomanka escribirka: Timoteo utka shamuy. Nukaka Diospa tukuy mandashkakunatami kasushpa kawsashkani. Diosmi nukataka bendiciawanka nishpa. Chay kipami, romanokunaka Pablota wanuchirkakuna. Kipa watakunamanka, kutinmi Jerusalen llaktataka tukuchirkakuna. Kay viajeka, romanokunami Jerusalentaka tukuchirka. Jehova Dioska, apostol Juanmanpash tawka librokunatami escribichirka. Shuk libroka, Apocalipsis nishka libromi kan. Chay libropika, shamuk punchakunapi imakuna tiyanatami willakun. Shinaka, shamuk punchakunapika imashi tiyanka. Chaytaka shamuk historiakunapimi yachakushun.
Hechos 28:16-31; Filipenses 1:13; 2:19-30; 4:18-23; Hebreos 13:23; Filemon 1-25; Colosenses 4:7-9; 2 Timoteo 4:7-9.

PARTE 8

Bibliapi profeciakunaka paktarinmi


Bibliaka nawpa punchakunapi ima tiyashkata, shamuk punchakunapi ima tiyanatapashmi willan. Shamuk punchakunapi ima tiyanataka, pipash mana yachanchu. Shinapash, Bibliaka Diospa Shimi kashkamantami shamuk punchakunapi ima profeciakuna paktarinata willan. Shinaka, shamuk punchakunapika ima profeciakunallatak paktarinka. Bibliapi nishka shinaka, shamuk punchakunapika, shuk jatun makanakuymi tiyanka. Chaypika, Diosmi kay Allpamanta tukuy mana alli ruraykunata, mana alli gentekunatapash tukuchinka. Shinapash, payta sirvik gentekunataka Dioska kishpichinkami. Diospa Reinopi mandachunka, Jesustami Dioska akllarka. Jesusmi Diosta sirvik gentekunamanka shuk kushilla, alli kaw sayta kunka. Chay punchakunapika, pipash na mana unkunkachu, na mana wanunkachu. Shinaka, shamuk punchakunapi shuk paraso Allpata Dios ruranata yachashpaka, achkatami kushikunchik. Shinapash, chay paraso Allpapi kawsankapakka, imatatak rurana kanchik. Chayta yachankapakka, tukuri historiatami yachakuna kanchik. Shinaka, Bibliapi profeciakunata yachankapakka, PARTE 8-tami liyina kanki.

M ANA ALLI GENTEKUNAK A NALLA MI TUKURINKA 114


IKUY kay dibujota. Kaypika achkakunami yurak caballokunapi tiyarishpa jawa pachamanta shamunakun. Shinapash, jawa pachapika caballokuna tiyanchu. Mana, mana tiyanchu. Caballokunaka mana puyu jawata purita ushanchu. Shinaka, imamantatak Bibliapika nin: Jawa pachamantaka caballokunami shamun nishpa. Rikunki. Nawpa punchakunapika, makanakunkapak rishpami gentekunaka caballokunapi rin karka. Shinaka, shuk makanakuy tiyana kakpimi Bibliapika nin: Jawa pachapi kawsak soldadokunami, caballokunapi tiyarishpa shamunka nishpa. Kay makanakuypika, Diosmi tukuy mana alli gentekunata tukuchinka. Kay makanakuytami, Bibliapika Armagedon nishpa shutichin. Imashinami kay dibujopi rikunki, kay makanakuypika Jesusmi nawpashpa rikun. Yuyari: Jehova Dioska Jesustami rey kachun akllarka. Jesusmi kay Allpataka jawa pachamanta mandanka. Shinaka, rey kashpami Jesuska shuk coronata churakushka kan. Jesuska shuk espadatapash charikunmi. Kay espadaka, Diospa tukuy contrakunata wanuchinatami rikuchikun. Shinaka, mana alli gentekunata tukuchinata uyashpaka, mancharinachu kanchik. Chayta yachankapakka, Historia 10-ta maskay. Chaypika, manchanayta tamiyachishpami Jehova Dioska tukuy mana alli gentekunata tukuchirka. Kunanka, Historia 15-tapash maskay. Chaypika, imatatak Jehova Dioska rurarka. Jehova Dioska, jawa pachamanta ninata kachamushpami Sodoma, Gomorra shuti mana alli llaktakunataka tukuchirka. Historia 33-tapash maskay. Egipciokunapa caballokunapash, carretakunapash imatak tukunakun. Pitak paykunataka shina llakichirka. Yuyari: Egipciokunaka Jehovapa llaktata llakichinkapakmi munarkakuna. Shina pash, Jehova Dioska paypa llaktata ama llakichichunmi egipciokunatarak tukuchishpa sakirka. Kunanka, Historia 76-ta maskay. Chaypika, Jehova Dios pa llaktatallatakmi llakichinakun. Shinapash, Jehova Dioska imamantatak sakirka paypa llaktata llakichichun. Yuyari, Jehovapa llaktaka mana alli cosaskunatami rurarka. Chaymantami paykunapash llakichi tukurka. Shinaka, imashinami Jehova Dioska nawpa punchakunapi mana alli gentekunata tukuchirka, shinallatakmi shamuk punchakunapipash mana alli gentekunataka tukuchinka. Chaypakka, Jehova Dioska paypa angelkunatami kachamunka. Shinaka, chayta yachashpaka mana mancharinachu kanchik. Shinapash, mana alli gentekuna tukurishka kipaka, imashina kawsayshi tiyanka. Chayta yachankapakka, shamuk historiata yachakushpa katishun.

Apocalipsis 16:16; 19:11-16.

KAY ALLPAPIKA SHUK KUYAYLLA, ALHAJA PARAISOMI TIYANKA

115

IKUY kay kuyaylla, alhaja allpata. Kaypika, yurakunapash sumaktami winashka. Urkukunapash yuraklla, sisakunapash kuyaylla, alhajakunami kan. Rikuy kay venadotapash. Kay venadoka shuk wawapa makimantami mikukun. Leonkunapash caballokunataka mana imatapash rurakunchu. Shinaka, kashna kuyaylla, alhaja allpapi kawsankapakka manachu munankiman. Jehova Dioska kan llakilla kawsachunka mana munanchu. Chaymantami Dioska kashna kuyaylla, alhaja paraso Allpata kanmanka kusha nin. Kay Allpapika, kanka mana wanushpami kawsanki. Chaymantami Bibliapika kashna nin: Tayta Dioska gentekunawanmi kanka. Tayta Diosmi gentekunapa nawimantaka, tukuylla wikita pichanka. Wanuypash, llakipash, nanaypash na mana ashtawan tiyankachu. Punta tukuy llakikunaka chinkarinkami nishpa. Shinaka, nukanchikman alli kawsayta kunkapakka, Jehova Dioska imatashi ruranka. Rikunki, nukanchikkunaman alli kawsayta kunkapakka, Jesustami Jehova Dioska akllarka. Shinapash, ima punchakunapitak nukanchikkunaka alli kawsayta charishun. Mana alli gentekunata Jesus tukuchishka kipami,

nukanchikkunaka alli kawsaytaka charishun. Shinapash, imashinatak yachanchik Jesus nukanchikman alli kawsayta kunataka. Yuyari: Jesus kay Allpapi kashpaka, achka unkushka gentekunatami jampirka. Wanushkakunatapash Jesuska kawsachirkami. Shinaka, Diospa Reinopi Jesus mandashpaka, manachu alli kawsayta nukanchikkunamanka kunka. Kay paraso Allpataka, Jesusmi paypa akllashka runakunantin mandanka. Paykuna mandashpaka, kay Allpapi kawsakuk gentekunataka cuidashpami rikuriyanka. Shinaka, shuk kuyaylla, alhaja paraso Allpapi kawsashpaka kushillami kanchikman. Shinapash, chaypi kawsankapakka imatatak rurana kanchik. Chayta yachankapakka shamuk historiata yachakushun.
Apocalipsis 21:3, 4; 5:9, 10; 14:1-3.

H IST O R IAK UNATA

B I BL I A PI

riksishunchik

Diospa Shimi

D Sh ios im pa i

MANA WANUSHPA KAWSANKAPAKKA IMATATAK RURANA KANCHIK

116

IKUY kay uchilla wawata. Paypashmi paypa amigokunantin, kan liyikunki librotallatak liyinakun. Paykunapashmi imashina mana wanushpa kawsanata liyikunkuna. Mana wanushpa kawsankapakka, imatatak rurana kanki. Chayta yachankapakka Bibliapi rikushun. Bibliapika kashnami nin: Shuklla Tayta Diosta, shinallatak paypa churi Jesucristota riksishpallami kawsayta kawsashun nishpa. Shinaka, mana wanushpa kawsayta charinkapakka, Jehova Diosmanta paypa Churi Jesusmantapashmi yachakuna kanki. Shinapash, paykunamanta yachakunkapakka, imatatak rurana kanchik. Rikunki. Kanpa makipika, Bibliapi historiakunata riksishunchik nishka librotami charikunki. Kay libroka, Jehova Diospash Jesuspash imata rurashkata, imatalla ruranatapashmi yachachin. Shinaka, kay librota kallarimanta tukurikama liyishpaka, manachu achkata yachakushkanki. Shinapash, kay librotalla liyishpaka mana sakirinachu kanki. Shuktak librotapashmi liyina kanki. Kay libroka maykantak kan. Kutin kay dibujota rikuy. Wawakunapa nawpakpika, shuk yanalla libromi tiyakun. Kay libroka, Diospa Shimi (Biblia) nishkami kan. Yuyari: Historiakuna tukurishpaka, Bibliamanta versokunami escribishka tiyakun. Shinaka, liyinata manarak yachashpaka, kanpa taytamamakunata, kanpa amigokunatami chay versokunata Bibliapi liyipay nina kanki. Biblia ta liyishpami Jehova Diosta imashina sirvinata, mana tukuri kawsayta imashina charinatapash yachakuyta ushanchik. Shinaka, Bibliata liyinataka mana kunkarinachu kanchik. Shinapash, mana tukuri kawsayta charinkapakka, Jehova Diosmanta, Jesucristomanta yachakushpallaka mana sakirinachu kanchik. Shinaka, imatapashtak rurana kanchik. Rikunki. Yachakushka kipapash, imatami yachakurkanchik chaytallatak mi nukanchik kawsaypipash paktachina kanchik. Shinapash, imamantatak shina rurana kan. Yuyari: Judas Iscarioteka Jesuspa apostolmi karka. Ju daska achkatami Jehova Diosmantapash Jesusmantapash yachakurka. Shinapash, kullkita charinkapak munaymantami, 30 plata monedaku namanta Jesustaka wanuchichirka. Chashna mana allita ruraymantaka, Judaska mana paraisopi kankachu. Kunanka Historia 69-ta yuyari. Chaypika, Guejazi nishka runamantami yachakurkanchik. Payka ropatalla, kullkitalla munaymantami llullarka.

Chaymantami, Jehova Dioska achkata pinarishpa Guejazitaka llakichirka. Shinaka, Diospa leykunata nukanchikkuna mana kasukpika, Dioska nukanchikkunatapashmi llakichinka. Nawpa punchakunapika alli gentekunapash kawsarkami. Paykunaka Diosta tukuypi kasushpami sirvirkakuna. Yuyari: Historia 55-pika, Samuelmantami yachakurkanchik. Payka chusku watakunata shinallami charirka. Shinapash, Jehovapa jatun wasipi, Jehovata sirvishpa kawsankapakmi rirka. Shinaka, uchilla wawa kashpapash, kanka mana yuyanachu kanki: Diosta sirvinkapakka, nukaka uchillarakmi kani nishpa. Kanka wawa kashpapash, Jehova Diosta sirvishpa kawsayta ushankimi. Tukuykunami Jesustaka sirvishpa kawsankapak munanchik. Yuyarishun: Historia 87-pika, Jesusmantami yachakurkanchik. Jesuska wawa kashpapash Jehovapa jatun wasiman rishpami, Jehova Diosmantaka shuktak gentekunaman parlarka. Chaymantami nukanchikkunapash, nukanchik kuyashka Tayta Diosmanta, paypa Churi Jesucristomantapash tukuy gentekunaman parlana kanchik. Shinaka, Diospa mushuk paraso Allpapi mana wanushpa kawsankapakka, kay historiapi tukuy Juan 17:3; Salmo 145:1-21. yachakushkatami paktachina kanchik.

Bibliapi historiakunata riksishunchik nishka libropa tapuykuna


Historia 1 Historia 3

Diosmi jawa pachatapash kay Allpatapash rurarka


1. Pitak tukuy cosaskunataka rurarka. Imakunatallatak rurarka. 2. Dioska imatatak primeroka rurarka. 3. Dioska, imamantatak primer angeltaka achkata kuyarka. 4. Dibujopi rikushka shinaka, kallaripika Allpaka imashinatak karka. 5. Gentekuna, animalkuna kay Allpapi kawsachunka, Dioska imatatak ruray kallarirka.

Diosmi gentekunataka rurarka


1. Historia 2 dibujopika, imatak illarka. Historia 3 dibujopika, imatak tiyan. 2. Punta karitaka pitak rurarka. Punta karika ima shutitak karka. 3. Dioska imatatak Adantaka mandarka. 4. Dioska imamantatak Adantaka wanukta punuchirka. 5. Adanpash Evapash, mashna watakunatatak kawsana karka. Jehovaka, imatatak paykunataka rurankichik nirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Jeremas 10:12 versota liyinki. Diospa rurashkakunata rikushpaka, imashina Dios kashkatatak yachakunchik. (Isa. 40:26; Rom. 11:33, QC.) 2. Colosenses 1:15-17 versokunata liyinki. Tayta Dios tukuyta rurakukpika, Jesuska imatatak rurakurka. Shinaka, imatatak Jesusmantaka yuyana kanchik. 3. Genesis 1:1-10 versokunata liyinki. a) Allpataka pitak rurarka. (Gen. 1:1.) b) Primeroka, imatatak Dioska rurarka. (Gen. 1:3-5.) c) Segundoka, imatatak Dioska rurarka. (Gen. 1:7, 8.)

Historia 2

Shuktak tapuykuna: 1. Salmo 83:18, NM versota liyinki. Dioska ima shutitak kan. Gentekunaka imatatak Diosmantaka yachana kan. (Jer. 16:21, NM; Dan. 4:17.) 2. Genesis 1:26-31 versokunata liyinki. a) Sextoka, Dioska imatatak rurarka. Chay gentekuna ka, animalkuna shinachu karka. (Gen. 1:26.) b) Gentekunapash animalkunapash mikuchunka, Dioska imatatak rurarka. (Gen. 1:30.) 3. Genesis 2:7-25 versokunata liyinki. a) Tukuylla animalkunaman shutita churankapakka, Adanka imatatak rurana karka. (Gen. 2:19.) b) Genesis 2:24-pi nishka shinaka, Jehova Dioska imatatak yuyan kasaranamanta, separarinamanta, divorciarinamantapash. (Mat. 19:4-6, 9.)

Shuk alhaja, kuyaylla paraisomi tiyarka


1. Gentekuna kay Allpapi kawsachunka, Dioska imatatak rurarka. 2. Dibujopi rikushka shinaka, Dioska ima animalkunatallatak rurarka. 3. Eden nishka jardinka, imamantatak alhaja, kuyaylla karka. 4. Tukuylla muyuntin Allpaka, imashina kachuntak Dioska munarka.

Historia 4

Adanta Evataka paraisomanta llukchishpa kachanmi


1. Dibujopi rikushka shinaka, Adanpash Evapash imatak tukukun. 2. Jehovaka, imamantatak paykunataka llukchishpa kachakun. 3. Shuk culebraka imatatak Evamanka nirka. 4. Culebrataka pitak parlachirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 1:11-25 versokunata liyinki. a) Terceroka, imatatak Dioska rurarka. (Gen. 1:12.) b) Cuartoka, imatatak Dioska rurarka. (Gen. 1:16.) c) Quinto, sextopika, Dioska ima laya animalkunata tak rurarka. (Gen. 1:20, 21, 25.) 2. Genesis 2:8, 9 versokunata liyinki. Dioska, ima ishkay jatun yurakunatatak Eden nishka jardinpika churarka. Chay ishkay jatun yurakunaka, imatatak rikuchin.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 2:16, 17; 3:1-13, 24 versokunata liyinki. a) Evawan parlashpaka, culebraka imashinatak Jeho vataka juchachirka. (Gen. 3:1-5; 1 Juan 5:3.) b) Nukanchikkunaka, imamantatak mana Eva shina kana kanchik. (Fili. 4:8; Sant. 1:14, 15; 1 Juan 2:16.) c) Diospa nawpakpi alli rikurinkapakka, Adanka imatatak nik tukurka. Kutin, Evapash imatatak nik tu kurka. (Gen. 3:12, 13.)

d) Jehova Dioska, imamantatak querubn angelkuna taka, Eden nishka jardinpi inti llukshikuk ladoman churarka. (Gen. 3:24.) 2. Apocalipsis 12:9 versota liyinki. Satanaska tukuy gentekunatachu Diospa contra churayta ushashka. (1 Juan 5:19.)

Historia 5

Kay Allpapika achka llakikunami tiyay kallarirka


1. Adanpash Evapash, Eden nishka jardinmanta llukshishka kipaka, imashinatak kawsarka. 2. Dios nishka shinaka, Adanpash Evapash imatak tukurka. Imamantatak shina tukurkakuna. 3. Imamantatak Adanpa Evapa wawakunapash ruku yashpa, payayashpa wanuna karka. 4. Adanpash Evapash Jehovata kasushpaka, imashinatak paykunapash, paykunapa wawakunapash kawsanman karka. 5. Diosta mana kasushkamantaka, Evaka ima llakikunatatak charirka. 6. Adanpa Evapa punta wawakunaka, ima shutikunatak karka. 7. Dibujopi wawakunaka pikunatak kan.

b) Imashinatak yachanchik, Cainka mana alli shunku ta charishkata. (Gen. 4:9.) c) Jehovaka, imatatak yuyan gentekunata wanuchina mantaka. (Gen. 4:10; Isa. 26:21.) 2. 1 Juan 3:11, 12 versokunata liyinki. a) Cainka imamantatak achkata pinarirka. Shinaka, nukanchikpash pinarikushpaka, imatatak yuyarina kanchik. (Gen. 4:4, 5; Pro. 14:30; 28:22.) b) Nukanchik familia Jehovata mana adorakpipash, imashinatak Bibliaka rikuchin Jehovata adorashpa katinalla kashkata. (Sal. 27:10; Mat. 10:21, 22.) 3. Juan 11:25 versota liyinki. Jehovata adorak gentekuna wanukpika, imatatak Jehovaka rurasha nin. (Juan 5:24.)

Historia 7

Shuk mana manchak, alli runami tiyarka


1. Achka mana alli gentekuna tiyakpipash, Enocka imashinatak karka. 2. Enocpa punchakunapi gentekunaka, imamantatak mana allikunata ruran karka. 3. Dibujopi rikushka shinaka, chay gentekunaka ima mana alli cosaskunatatak ruran karka. 4. Diospa mandashkata kasunaka, Enocpakka jawallachu karka. 5. Enocpa punchakunapi gentekunaka, mashna watakunatatak kawsan karka. Shinapash, Enocka mashna watakunatallatak kawsarka. 6. Enoc wanushka kipaka, ima laya gentekunatak tiyarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 3:16-23; 4:1, 2 versokunata liyinki. a) Allpapash mana alli kakpika, Adanka imashinatak trabajana karka. (Gen. 3:17-19; Rom. 8:20, 22.) b) Hebreo shimipika, Eva shutika nisha ninmi kawsak nishpa. Shinaka, imamantatak Evaka chay shu tita chaskirka. (Gen. 3:20.) c) Adan, Eva juchata rurakpipash, imashinatak Jeho va Dioska rikuchirka paykunata llakishkata. (Gen. 3: 7, 21.) 2. Apocalipsis 21:3, 4 versokunata liyinki. Kay jawapi versokuna nishka shinaka, imakunatak na mana tiyachun munanchik.

Historia 6

Abelka allimi karka, kutin Cainka mana allichu karka


1. Cainka ima trabajotatak charirka. Kutin, Abelka ima trabajotatak charirka 2. Cainka ima regalotatak Jehovamanka kurka. Abelpash, ima regalotatak Jehovamanka kurka. 3. Jehova Dioska, imamantatak Abelpa regalota rikushpaka achkata kushikurka. Kutin, Cainpa regalota rikushpaka, imamantatak Jehovaka mana kushikurka. 4. Cainka imashinatak karka. Cainta ayudankapakka, Jehovaka imatatak Cainmanka nirka. 5. Cainka imapaktak Abeltaka chulunlla pushtuman pushashpa rirka. 6. Can paypa wawki Abelta wanuchishkamantaka, imatatak Jehova Dioska rurarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 5:21-24, 27 versokunata liyinki. a) Enocka imashinatak karka. (Gen. 5:24.) b) Bibliapi nishka shinaka, pitak tukuy runakunamanta ashtawan watakunata kawsashka. Chay runaka, mashna watakunatatak kawsarka. (Gen. 5:27.) 2. Genesis 6:5 versota liyinki Enoc wanushka kipaka, kay Allpapika imashina kawsaytak tiyarka. Enocpa punchakunapi shina, kunan punchakunapika imashina kawsaytak kay Allpapika tiyan. (2 Tim. 3:13.) 3. Hebreos 11:5 versota liyinki. Jehova Dioska, imamantatak Enoctaka kushikushpa rikun karka. Chaymanta, imatatak Jehovaka Enocta ka rurarka. (Gen. 5:22.) 4. Judas 14, 15 versokunata liyinki. Enoc shina kankapakka, imashinatak gentekunamanka willana kanchik, Armagedonka shamukrinmi nishpa. (2 Tim. 4:2; Heb. 13:6.)

Historia 8

Jatun jatun runakunami tiyarka


1. Satanas nishkata uyashpaka, wakin angelkunaka imatatak rurarka. 2. Wakin angelkunaka, imamantatak na mana jawa pachapi kawsankapak munashpa, kay Allpaman shamurkakuna.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 4:2-26 versokunata liyinki. a) Can pinarikpika, Jehovaka imashinatak rikuchirka juchamanta karuyana kashkata. (Gen. 4:7.)

3. Imamantatak chay mana alli angelkunaka, gentekuna shina tukushpa mana kay Allpamanka shamuna karka. 4. Angelkunapa wawakunaka, gente wawakuna shinachu karka. 5. Dibujopi rikushka shinaka, angelkunapa wawakuna winashpaka, imakunatatak rurarka. 6. Enoc wanushka kipaka, maykan alli runatak kawsarka. Imamantatak Dioska chay runataka achkata kuyarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 6:1-8 versokunata liyinki. Genesis 6:6-pi nishka shinaka, nukanchikkuna mana alli cosaskunata rurakpika, Jehova Dioska imashinatak sintirin. (Sal. 78:40, 41; Pro. 27:11.) 2. Judas 6 versota liyinki. Mana alli angelkuna Diosta mana kasushpa, kay Allpaman shamushpaka, imatak tukurka. Shinaka, ima mantatak nukanchikkunaka paykuna ima tukushkata yuyarina kanchik. (1 Cor. 3:5-9; 2 Ped. 2:4, 9, 10, NM.)

4. Manchanayta tamiyakpika, jatun jatun runakunaka imatak tukurka. Kutin, jatun jatun runakunapa taytakunaka, imatak tukurka. 5. Pichka killakuna kipaka, arcaka imatak tukurka. 6. Noeka, imamantatak cuervo nishka yana pajarotaka arca kanchaman kacharka. 7. Tamiya yakukuna chakirikushkata yachankapakka, Noeka imatatak rurarka. 8. Noepash paypa familiapash wata yallita arca ukupi kawsashka kipaka, imatatak Jehova Dioska Noemanka nirka.

Historia 9

Noeka shuk jatun arcatami rurarka


1. Noepa familiaka mashnapurakunatak karka. Noepa kimsa churikunaka, ima shutikunatak karka. 2. Jehova Dioska, imatatak Noetaka ruranki nishpa mandarka. Imamantatak Noetaka shina mandarka. 3. Arcata Noe rurakukpika, shuktak gentekunaka imatatak nirkakuna. 4. Dios nishka shinaka, animalkunataka mashna mashnatak Noeka arcamanka yaykuchina karka. 5. Arca punkuta Jehova wichkashka kipaka, imatatak Noepash paypa familiapash rurarkakuna.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 7:10-24 versokunata liyinki. a) Jatun tamiya shamushpaka, imakunatallatak tuku chirka. (Gen. 7:23.) b) Mashna punchakuna kipatak tamiya yakuka chaki rirka. (Gen. 7:24.) 2. Genesis 8:1-17 versokunata liyinki. Jehova Dioska, imapaktak kay Allpataka rurarka. Genesis 8:17-pi nishka shinaka, Jehova Dioska paypa munayta kunkashkachu. (Gen. 1:22.) 3. 1 Pedro 3:19, 20 versokunata liyinki. a) Mana alli angelkuna jawa pachaman tikrakpika, Jehova Dioska imatatak rurarka. (Jud. 6.) b) Jehova Dioska Noetapash, paypa familiatapash kish pichirkami. Shinaka, imatatak nukanchikpash shuyayta ushanchik. (2 Ped. 2:9.)

Historia 11

Imamantatak kuychika tiyay kallarirka


1. Dibujopi rikushka shinaka, arcamanta llukshishkantinka imatatak Noeka rurarka. 2. Arcamanta llukshishka kipaka, Noemanpash paypa familiamanpash, ima bendiciontatak Jehovaka kurka. 3. Jehova Dioska, imatatak Noemanka kutinka na mana rurashachu nirka. 4. Kuychita rikushpaka, imatatak yuyarina kanchik.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 6:9-22 versokunata liyinki. a) Imamantatak Jehova Dioska Noetaka kuyan karka. (Gen. 6:9, 22.) b) Jehova Dioska munanchu gentekuna makanakush pa, pinanakushpa kawsachun. Shinaka, makanakuy kunata, pinanakuykunata televisionpi rikunaka alli chu kan. (Gen. 6:11, 12; Sal. 11:5.) c) Jehova Diospa organizacion imatapash mandakpika, imashinatak Noe shina kashkataka rikuchishun. (Gen. 6:22; 1 Juan 5:3.) 2. Genesis 7:1-9 versokunata liyinki. Noe juchayuk wacharikpipash, Noepa alli shunkuta rikushpami Dioska chaskirka. Chayta yachashpa ka, imashinatak nukanchikkunaka sintirina kanchik. (Gen. 7:1; Pro. 10:16; Isa. 26:7.)

Historia 10

Kay Allpapika shuk jatun manchanay tamiyami tiyarka


1. Manchanayta tamiyay kallarikpika, imamantatak pipash na mana arcamanka yaykuy usharka. 2. Jehova Dioska mashna punchakunata, mashna tutakunatatak tamiyachirka. Tamiya yakukunaka, maykamatak taparka. 3. Tukuy muyuntin Allpata yaku tapay kallarikpika, arcaka imatak tukurka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 8:18-22 versokunata liyinki. a) Nukanchik ruraykuna, Jehova Diospa nawpakpi mishkilla ashnakuk kushni shina rikurichunka, ima tatak rurana kanchik. (Gen. 8:21; Heb. 13:15, 16.) b) Noepa punchakunapi gentekunaka, ima laya shun kutatak charin karka. Shinaka, imamantatak nukan chik shunkuta rikuriyanaka ministirishka kan. (Gen. 8:21; Mat. 15:18, 19.) 2. Genesis 9:9-17 versokunata liyinki. a) Jehova Dioska, tukuy kay Allpapi kawsakkunaman ka imatatak nirka. (Gen. 9:10, 11.) b) Jehova Dioska, imata yuyarinkapaktak kuychitaka churarka. Mashna watakunakamatak chaytaka yuya risha nirka. (Gen. 9:16.)

Historia 12

Gentekunaka shuk jatun torre wasitami rurarka


1. Nemrodka pitak karka. Dioska, imatatak Nemrodmantaka yuyan karka.

2. Dibujopi gentekunaka, imamantatak ladrillokunata ruranakun. 3. Jehovaka, imamantatak chay jatun torre wasitaka mana rurachun munarka. 4. Gentekuna chay jatun torre wasita ama rurachunka, Dioska imatatak rurarka. 5. Nemrod kawsakushka llaktataka, ima shutitatak churarka. Imamantatak chay llaktataka shina nishpa shutichirka. 6. Gentekuna chikan chikan shimikunata parlay kallarishpaka, imatatak rurarkakuna.

Historia 14

Abrahanka achka feta charishkatami rikuchirka


1. Jehova Dioska, imatatak Abrahanmanka kusha nirka. Dioska, imashinatak kay nishkataka paktachirka. 2. Dibujota rikuy. Abrahan mashna feta charishkata yachankapakka, Jehovaka imatatak Abrahantaka ruranki nirka. 3. Dios nishkata mana intindishpapash, Abrahanka imatatak rurarka. 4. Abrahan cuchillota japishpa, paypa churita na wa nuchikrikukpika, Jehovaka imatatak nirka. 5. Abrahanka mashna fetatak Diospi charirka. 6. Isaacta Abrahan ama wanuchichunka, Jehova Dioska imatatak rurarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 10:1, 8-10, NM versokunata liyinki. Nemrodka imashinatak karka. Nemrod shina ama kachunka, Bibliapika ima consejotatak kun. (Pro. 3:31.) 2. Genesis 11:1-9 versokunata liyinki. Chay punchakunapi gentekunaka, imamantatak shuk jatun torre wasita rurashun nirka. Imamantatak chay jatun torre wasitaka mana tukuchita ushana karka. (Gen. 11:4; Pro. 16:18; Juan 5:44.)

Historia 13

Abrahanka Diospa amigomi karka


1. Ur llaktapika, ima laya gentekunatak kawsarka. 2. Dibujopi runaka pitak kan. Payka ima punchakunapitak wacharirka. Maypitak kawsarka. 3. Dioska, imatatak Abrahantaka mandarka. 4. Abrahantaka, imamantatak Dioska nukapa amigomi kanki nirka. 5. Ur llaktamanta rishpaka, Abrahanka pikunawantak rirka. 6. Canaan llaktaman Abrahan chayakpika, Dioska imatatak nirka. 7. Abrahan 99 watakunata charikpika, imatatak Dioska nirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 21:1-7 versokunata liyinki. Abrahanka, imamantatak paypa churitaka wacharish ka punchamanta, 7 punchakuna kipa circuncision nish kata rurarka. (Gen. 17:10-12; 21:4.) 2. Genesis 22:1-18 versokunata liyinki. Isaacka, imashinatak rikuchirka paypa tayta Abrahanta tukuypi kasushkata. Kipa punchakunapika, pitak Isaac shina, Taytataka tukuypi kasurka. (Gen. 22:7-9; 1 Cor. 5:7; Fili. 2:8, 9.)

Historia 15

Lotpa warmika washaman tikrarishpami rikurka


1. Abrahanpash Lotpash, imamantatak shuk shuk ladokunapi kawsankapak rirka. 2. Lotka imamantatak Sodoma llaktapi kawsankapak munarka. 3. Sodoma llaktamanta gentekunaka, ima laya gentekunatak karka. 4. Ishkay angelkunaka, imatatak Lotmanka willarka. 5. Lotpa warmika, imamantatak kachi rumi tukurka. 6. Nukanchikkunaka, imamantatak mana Lotpa warmi shina kana kanchik.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 11:27-32 versokunata liyinki. a) Abrahanpakka, Lotka imatak karka. (Gen. 11:27.) b) Taremi paypa familiataka Canaan llaktaman pu shashka nikpipash, imashinatak yachanchik Abrahan
paypa familiata pushashkata. Abrahanka, imamantatak paypa familiataka Canaanman pushashpa rirka. (Gen. 11:31; Hech. 7:2-4.) 2. Genesis 12:1-7 versokunata liyinki. Canaan llaktaman Abrahan chayakpika, imatatak Jehovaka ashtawan nirka. (Gen. 12:7.) 3. Genesis 17:1-8, 15-17 versokunata liyinki. a) Abran 99 watakunata charikpika, ima shutitatak Dioska Abranmanka kurka. Imamantatak Abrantaka chay shutimi kakrinki nirka. (Gen. 17:5.) b) Jehovaka, ima bendicionkunatatak Saramanka ku sha nirka. (Gen. 17:15, 16.) 4. Genesis 18:9-19 versokunata liyinki. a) Genesis 18:19 versopi nishka shinaka, imatatak Jehova Dioska taytamamakunamanka mandarka. (Deu. 6:6, 7; Pro. 13:24.) b) Jehova Dioska, imashinatak Saramanka rikuchirka tukuy tukuyta yachashkata. Shinaka, imatatak nukan chikkunaka mana rurana kashkanchik. (Gen. 18:12, 15; Sal. 44:21.)

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 13:5-13 versokunata liyinki. Pinanakuykuna tiyakpika, imatatak rurana kanchik Abrahan shina kankapakka. (Gen. 13:8, 9; Rom. 12:10; Fili. 2:3, 4.) 2. Genesis 18:20-33 versokunata liyinki. Abrahanka imatatak Jehovamanka nirka. Chaymanta, imashinatak yachanchik Jehovapash, Jesuspash alli juezkuna kana kashkata. (Gen. 18:25, 26; Mat. 25:3133.) 3. Genesis 19:1-29 versokunata liyinki. a) Jawa versokunapi nishka shinaka, Jehova Dioska munanchu karikunaka warmikuna shina tukushpa kawsachun. (Gen. 19:5, 13; Lev. 20:13.) b) Dios mandakpika, Abrahanka imatatak rurarka. Kutin, Lotka imatatak rurarka. Chaymanta, nukan chikkunaka maykan shinatak kana kanchik. (Gen.
19:15, 16, 19, 20; 22:3.) 4. Lucas 17:28-32 versokunata liyinki. Imamantatak Lotpa warmika washaman tikrarishpa

rikurka. Shinaka, nukanchikpa charishkakunataka imashinatak rikuna kanchik. (Luc. 12:15; 17:31, 32; Mat. 6:19-21, 25.) 5. 2 Pedro 2:6-8 versokunata liyinki. Nukanchikpash Lot shina kankapakka, imashinatak mana alli cosaskunataka rikuna kanchik. (Eze. 9:4; 1 Juan 2:15-17.)

3. Hebreos 12:16, 17 versokunata liyinki. Esau shina, Diospa bendicionkunata mana munakkunaka, imatak tukunka.

Historia 18

Jacobka Haran llaktamanmi rirka


1. Dibujopi warmika pitak kan. Payta rikushkantinka, imatatak Jacobka rurarka. 2. Raquelwan kasarankapakka, imatatak Jacobka rurashallami nirka. 3. Raquelwan kasarana puncha chayakpika, Labanka imatatak rurarka. 4. Raquelwan kasarankapakka, imatatak Jacobka kutin rurashallami nirka.

Historia 16

Isaacka shuk alli warmiwanmi kasararka


1. Dibujopi runaka pitak kan. Warmipash pitak kan. 2. Abrahanka, imatatak rurarka paypa churi kasarachunka. Imamantatak Abrahanka chashna rurarka. 3. Abrahanta sirvik runa Jehovata manakpika, Jehovaka imatatak rurarka. 4. Isaacwan kasarankapak munankichu nikpika, Rebecaka imatatak nirka. 5. Isaacka, imamantatak kutin kushilla kawsay kallarirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 24:1-67 versokunata liyinki. a) Abrahanta sirvik runawan pozopi tuparishpaka, Rebecaka imashinatak rikuchirka shuk alli warmi kash kata. (Gen. 24:17-20; Pro. 31:17, 31.) b) Mana alli warmiwan Isaac kasarachunka, Abrahanka mana munarkachu. Shinaka, kunan punchakunapi taytamamakunaka, imatatak Abrahanmantaka yacha kuyta ushan. (Gen. 24:37, 38; 1 Cor. 7:39; 2 Cor. 6:14.) c) Nukanchikkunaka imamantatak Isaac shina, tiempota llukchina kanchik Diospi yuyankapak. (Gen. 24:63; Sal. 77:12; Fili. 4:8.)

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 29:1-30 versokunata liyinki. a) Laban umakpipash, Jacobka imashinatak rikuchirka Labanta respetashkata. Imatatak Jacobmantaka yachakuna kanchik. (Gen. 29:26-28; Mat. 5:37.) b) Jacobka imashinatak rikuchirka kuyayka mana yan ka munaylla kashkata. (Gen. 29:18, 20, 30; Cant. 8:6.) c) Jacobka, ima shuti chusku warmikunawantak wa wakunataka charirka. (Gen. 29:23, 24, 28, 29.)

Historia 19

Jacobka shuk jatun familiatami charirka


1. Jacobka, ima shuti 6 churikunatatak Leawanka charirka. 2. Leata sirvik Zilpa (Zilpa) warmiwanka, ima shuti ishkay churikunatatak Jacobka charirka. 3. Raquelta sirvik Bilha (Bilha) warmiwanka, ima shuti ishkay churikunatatak Jacobka charirka. 4. Raquelpa ishkay churikunaka, ima shutikunatak karka. Kipa churita wachakushpaka, Raquelka imatak tukurka. 5. Dibujopi rikushka shinaka, Jacobka mashna churikunatatak charirka. Paykuna mirashpaka, ima llaktatak tukurka.

Historia 17

Igual wacharishpapash chikan chikankunami karka


1. Esaupash Jacobpash, pikunatak karka. Paykunaka, imapitak chikan chikan yuyaykunata charin karka. 2. Esaupash Jacobpash, mashna watakunata charikpi tak paykunapa abuelo Abrahanka wanurka. 3. Esau imata rurakpitak, paypa taytamamakunaka achkata llakirirka. 4. Esauka, imamantatak paypa wawki Jacobwanka achkata pinarirka. 5. Isaacka, ima consejotatak paypa churi Jacobmanka kurka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 25:5-11, 20-34 versokunata liyinki. a) Rebecapa ishkay churikunaka, Jehova Dios nishka shinaka, imatak tukuna karka. (Gen. 25:23.) b) Punta churi chaskina bendicionmantaka, Esauka imatatak yuyarka. Kutin, Jacobka imatatak yuyarka. (Gen. 25:31-34.) 2. Genesis 26:34, 35; 27:1-46; 28:1-5 versokunata liyinki. a) Esauka, imashinatak rikuchirka Diospa bendicion kunata mana valichishkata. (Gen. 26:34, 35; 27:46.) b) Diospa bendicionta Jacob chaskichunka, Isaacka imatatak Jacobtaka ruranki nirka. (Gen. 28:1-4.)

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 29:32-35; 30:1-26; 35:16-19 versokunata liyinki. Nawpa punchakunapi hebreokunaka, imashinatak paypa wawakunataka shutichin karka. 2. Genesis 37:35 versota liyinki. Bibliapika, Jacobpa shuk ushushipa shutitallami willan. Shinapash, imashinatak yachanchik Jacobka ash tawan ushushikunata charishkata. (Gen. 37:34, 35.)

Historia 20

Dinaka achka llakikunapimi urmarka


1. Imamantatak Abrahanpash Isaacpash, mana mu narka paykunapa churikuna Canaan llaktamanta warmikunawan kasarachun. 2. Canaan llaktamanta warmikunawan amiga tukushpa Dina purichunka, Jacobka munarkachu. 3. Dibujopi rikushka shinaka, Dinata rikukuk karika pitak kan. Chay karika, ima jatun juchatatak rurarka.

4. Dinata llakichishkata yachashpaka, Simeonpash, Levipash imatatak rurarkakuna. 5. Simeonpash Levipash gentekunata wanuchishkata yachashpaka, Jacobka imashinatak sintirirka. 6. Jacobpa familiaka, imamantatak llakikunata chari kallarirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 34:1-31 versokunata liyinki. a) Imashinatak yachanchik, Dinaka mana shuk viaje talla Canaan llaktamanta warmikunawan parlanka pak rishkata. (Gen. 34:1, QC.) b) Siquem Dinata violashpaka, jatun juchatami rurarka. Shinapash, Dinaka imamantatak kashna llakipi urmarka. (Gal. 6:7.) c) Dina shina ama llakikunapi urmankapakka, imatatak kunan punchakunapi kuytsakuna, wamprakunapash rurana kan. (Pro. 13:20; 1 Cor. 15:33, QC; 1 Juan 5:19.)

mana pununachu kan nishka leyka mana tiyarkachu. Shinaka, imamantatak Joseka Potifarpa warmiwanka mana pununkapak munarka. (Gen. 2:24; 20:3; 39:9.) 2. Genesis 40:1-23 versokunata liyinki. a) Vinota yallichik runaka, imatatak muskurka. Jeho va Dios ayudakpika, chay muskuyka ima kan nirkatak Joseka. (Gen. 40:9-13.) b) Tantata rurak runaka, imatatak muskurka. Chay muskuyka, ima kan nirkatak Joseka. (Gen. 40:16-19.) c) Kunan punchakunapi alli kasuk, alli yuyak sirvik wawkikunaka, imatatak ruran Jose shina kankapak ka. (Gen. 40:8; Sal. 36:9; Juan 17:17; Hech. 17:2, 3.) d) Genesis 40:20, 22 nishka shinaka, imamantatak Jesusta katikkunaka mana cumpleanokunata rurana kan. (Ecl. 7:1; Mar. 6:21-28.)

Historia 23

Historia 21

Faraonka ishkay muskuykunatami charirka


1. Shuk tutaka, Faraonka imatak tukurka. 2. Vinota yallichik runaka, imamantatak Josetaka yuyarirka. 3. Dibujopi rikushka shinaka, Faraonka ima ishkay muskuykunatatak charirka. 4. Faraonpa ishkay muskuykunaka, Joseka ima kan nirkatak. 5. Joseka, imashinatak Faraonpa kati mandak tukurka. 6. Josepa wawkikunaka, imamantatak Egipto llaktaman rirka. Imamantatak Josetaka mana riksirkakuna. 7. Joseka ima muskushkatatak yuyarirka. Chaymanta, imatatak Joseka cuenta japirka.

Josetaka paypa wawkikunaka mana rikunayachirkachu


1. Josepa wawkikunaka, imamantatak Josetaka mana rikunayachin karka. Chaymanta, imatatak Josepa wawkikunaka rurarka. 2. Josepa wawkikunaka, imatatak Josetaka rurashun ninakurka. Shinapash, Rubenka imatatak rurashunchik nirka. 3. Ismaelita negociantekuna shamukpika, Josepa wawkikunaka imatatak rurarka. 4. Jose wanushkami nishkata Jacob krichunka, imatatak Josepa wawkikunaka rurarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 37:1-35 versokunata liyinki. a) Congregacionpi maykanpash wawki mana allita ru rakpika, imatatak rurana kanchik Jose shina kanka pakka. (Gen. 37:2; Lev. 5:1; 1 Cor. 1:11.) b) Josepa wawkikunaka, imamantatak Josetaka llaki chinkapak munarkakuna. (Gen. 37:11, 18; Pro. 27:4; Sant. 3:14-16.) c) Wanuy tiyakpika, imatatak Jacob shina rurayta ushanchik. (Gen. 37:35.)

Historia 22

Josetaka carcelpimi churarka


1. Egipto llaktaman apakpika, Joseka mashna watakunatatak charirka. Chaypika, maypitak Joseka trabajay kallarirka. 2. Imamantatak Josetaka carcelpi churarka. 3. Jose carcelpi kakpika, carcelta cuidak runaka imatatak Josetaka rurachun churarka. 4. Vinota yallichik runataka, ima tukunka nirkatak Joseka. Kutin, tantata rurak runataka ima tukunka nirkatak. 5. Vinota yallichik runa carcelmanta llukshishpaka, imatatak mana rurarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 41:1-57 versokunata liyinki. a) Gentekuna Jehova Diosta alabachunka, Joseka imatatak nin karka. Shinaka, kunan punchakunapi Je susta katikkunapash, imashinatak Jose shina kayta ushanchik. (Gen. 41:16, 25, 28; Mat. 5:16; 1 Ped. 2:12.) b) Kunan punchakunapi Jesusta alli katikkunaka, imashinatak Josepa punchakunapi, 7 alli watakunapi shina kawsanakun. Shinapash, kunan punchakunapi Jesusta katinchik nik tukuk gentekunaka, imashinatak Josepa yarikay punchakunapi shina kawsanakun. (Gen. 41:29, 30; Amos 8:11, 12.) 2. Genesis 42:1-8; 50:20 versokunata liyinki. Kanpa llaktapi gentekuna, jatun mandakkunata respetaymanta kumurina costumbreta charikpika, Jehovata adorakkunapash kumurinaka allichu kanman. (Gen. 42:6.)

Historia 24

Joseka paypa wawkikuna imashina kashkata yachankapakmi munarka


1. Joseka, imamantatak paypa wawkikunataka nirka: Kankunaka Egipto llaktata pakalla rikunkapakmi shamushkankichik nishpa. 2. Jacobka, imamantatak paypa churi Benjamintaka Egipto llaktaman richun sakirka. 3. Josepa copataka, imamantatak Benjaminpa costalpi tarirkakuna.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 39:1-23 versokunata liyinki. Josepa punchakunapika, kasarashkakuna shukwan

4. Benjaminta kishpichinkapakka, Judaka imatatak rurashallami nirka. 5. Josepa wawkikunaka mana allikuna kashpa katirkarakchu.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 42:9-38 versokunata liyinki. Kunan punchakunapi Jehovapa organizacionta naw pakman pushakkunaka, imamantatak G enesis 42:18-pi Jose nishkata yuyarina kan. (Neh. 5:15; 2 Cor. 7:1, 2.) 2. Genesis 43:1-34 versokunata liyinki. a) Ruben punta churi kakpipash, imashinatak yachan chik Juda tukuy wawkikunapa shutipi parlan kashka ta. (Gen. 43:3, 8, 9; 44:14, 18; 1 Cro. 5:2.) b) Josepa wawkikuna mikunkapak tiyarikpika, Joseka imatatak rurarka. Imamantatak Joseka shina rurar ka. (Gen. 43:33, 34.) 3. Genesis 44:1-34 versokunata liyinki. a) Wawkikuna ama riksichunka, Joseka imatatak nik tukurka. (Gen. 44:5, 15; Lev. 19:26.) b) Imashinatak yachanchik Josepa wawkikunaka na mana pinanakushpa kawsakta. (Gen. 44:13, 33, 34.)

5. Chayshuk dibujopi rikushka shinaka, Jehova Dioska ima bendicionkunatatak Jobmanka kurka. Imamantatak chay bendicionkunataka kurka. 6. Job shina tukuy shunkuwan Diosta kuyashpaka, ima bendicionkunatatak charishun.

Shuktak tapuykuna: 1. Job 1:1-22 versokunata liyinki. Kunan punchakunapi Jesusta katikkuna Job shina kankapakka, imatatak rurana kan. (Job 1:1; Fili. 2:15; 2 Ped. 3:14.) 2. Job 2:1-13 versokunata liyinki. Satanas llakichikpika, Jobka imatatak rurarka. Kutin, Jobpa warmika imatatak rurarka. (Job 2:9, 10; Pro. 19:3; Miq. 7:7; Mal. 3:14.) 3. Job 42:10-17 versokunata liyinki. a) Jobpash Jesuspash, Diosta tukuy shunkuwan kuyaymantami bendicionkunata chaskirka. Shinaka, Job chaskishka bendicionka, imapitak Jesus chaskishka bendicion shina karka. (Job 42:12; Fili. 2:9-11.) b) Jobpa kawsayka, imashinatak nukanchiktaka ayudan Jehovata sirvishpa katichun. (Job 42:10, 12; Heb. 6:10; Sant. 1:2-4, 12; 5:11.)

Historia 27 Historia 25

1. Nukami Jose kani nikpika, paypa wawkikunaka imatak tukurka. 2. Joseka imatatak paypa wawkikunamanka kuyaywan, alli shimikunawan nirka. 3. Josepa wawkikuna Egipto llaktapi kashkata yachashpaka, Faraonka imatatak Josemanka nirka. 4. Egipto llaktaman shamushpaka, Jacobpa familiaka mashnapurakunatak karka. 5. Jacobpa familiataka, ima shuti nishpatak riksin karka. Imamantatak chashna nin karka.

Josepa familiaka Egipto llaktamanmi rirka

Egipto llaktapika shuk mana alli Faraonmi manday kallarirka


1. Dibujopi rikushka shinaka, acialwan makakuk runaka pitak kan. Pitatak acialwan makakun. 2. Jose wanushka kipaka, israelitakunaka imatak tukurka. 3. Egipciokunaka, imamantatak israelitakunataka manchay kallarirka. 4. Faraonka, imatatak parterakunataka mandarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Genesis 45:1-28 versokunata liyinki. Josepa kawsaypi rikushka shinaka, Jehova Dioska imashinatak llakikunatapash bendicionkunaman ti krachinlla. (Gen. 37:18-20; 45:5-8; Isa. 8:10; Fili. 1:1214.) 2. Genesis 46:1-27 versokunata liyinki. Egiptoman rikukpika, Jacobta sinchiyachishpa ayu dankapakka, Jehova Dioska imatatak Jacobmanka nir ka. (Gen. 46:1-4.)

Shuktak tapuykuna: 1. Exodo 1:6-22 versokunata liyinki. a) Jehova Dioska Abrahanmanka nirkami: Kanpa miraytaka shuk jatun llaktatami rurasha nishpa. Shinaka, chay shimikunaka imashinatak kipa punchakuna pika paktay kallarirka. (Exo. 1:7; Gen. 12:2; Hech. 7:17.) b) Wawakunapa kawsayta respetaymantaka, partera kunaka imatatak rurarka. (Exo. 1:17; Gen. 9:6.) c) Wawakunata mana wanuchishkamantaka, Jehova Dioska ima bendiciontatak parterakunamanka kurka. (Exo. 1:20, 21; Pro. 19:17.) d) Abrahanpa Miray ama wacharichunka, imatatak Satanaska rurankapak munarka. (Exo. 1:22; Mat. 2: 16.)

Historia 26

Historia 28

Jobka tukuy shunkuwanmi Diostaka kasun karka


1. Jobka pitak karka. 2. Satanaska, imatatak tukuy gentekunataka rurashallami nirka. Satanaspa nishkaka paktarirkachu. 3. Satanaska, imashinatak Jobtaka llakichirka. Ima mantatak Jehova Dioska Jobtaka shina llakichichun sakirka. 4. Jobpa warmika, imamantatak Jobtaka nirka: Dios ta maldicishpa wanuy nishpa.

Wawa Moiseska kishpirirkami


1. Dibujopi llullu wawaka pitak kan. Pipa dedotatak chay llullu wawaka japikun. 2. Moisesta ama wanuchichunka, Moisespa mamaka imatatak rurarka. 3. Dibujopi shayakuk jatunlla warmi wawaka pitak kan. Payka imatatak rurarka. 4. Faraonpa ushushi Moisesta tarikpika, Miriamka imatatak nirka. 5. Faraonpa ushushika, imatatak Moisespa mamataka nirka.

Shuktak tapuy: 1. Exodo 2:1-10 versokunata liyinki. Moisesta winachikushpaka, Moisespa mamaka imatatak ruray usharka. Shinaka, kunan punchakuna pi taytamamakunapash, wawakunata winachikushpa ka imatatak rurana kan. (Exo. 2:9, 10; Deu. 6:6-9; Pro. 13:24; 22:6; 2 Tim. 3:15.)

Historia 29

kawsakushpaka, imashinatak tukurka. Shinaka, congregacionta nawpakman pushankapak munakku naka, imatatak Moises shina yachakuna kan. (Exo. 2: 11, 12; 4:10, 13; Miq. 6:8; 1 Tim. 3:1, 6, 10.) b) Moiseswan pinarishpapash, Jehova Dioska Moisesta kunkarkachu. Shinaka, pantarishpapash ima con fianzatatak charina kanchik. (Exo. 4:12-14; Sal. 103:14; Heb. 12:4-11.)

Imamantatak Moiseska kallpashpa rikun


1. Moiseska maypitak winarka. Moises winashpaka, yacharkachu pikunatak paypa taytamamakuna kashkata. 2. Moises 40 watakunata charishpaka, imatatak rurarka. 3. Shuk israelita chayshuk israelitata makakukpika, Moiseska imatatak nirka. Moises shina nikpika, chay israelitaka imatatak nirka. 4. Moiseska, imamantatak Egipto llaktamantaka kallpashpa rirka. 5. Egipto llaktamanta rishpaka, Moiseska maykan llaktamantak rirka. Chay llaktapika, pitatak riksirka. 6. Moiseska, imatatak 40 watakunataka rurarka.

Historia 31

Moisespash Aaronpash Faraonpakmanmi rirka


1. Moisespash Aaronpash milagrokunata rurakpika, israelitakunaka imatatak krirka. 2. Moisespash Aaronpash, imatatak Faraonmanka nirkakuna. Faraonpash, imatatak paykunamanka nirka. 3. Dibujopi rikushka shinaka, Aaron paypa vara kaspita shitakpika, imatak tukurka. 4. Mana intindik Faraon kakpika, Jehovaka imatatak rurarka. Faraonpash, imatatak nin karka. 5. Egiptopi 10 plagakuna tiyashka kipaka, Faraonka imatatak nirka. Shuktak tapuykuna: 1. Exodo 4:27-31 5:1-23 versokunata liyinki. Faraonka ima nisha nishpatak, Mandak Dios Jehova taka mana riksinichu nirka. (Exo. 5:2; 1 Sam. 2:12; Rom. 1:21.) 2. Exodo 6:1-13, 26-30 versokunata liyinki. a) Bibliapika imamantatak Jehova Dioska nin: Abrahanman, Isaacman Jacobmanpash mana nukapa shutitaka riksichirkanichu nishpa. (Exo. 3:13, 14; 6:3, NM; Gen. 12:8.) b) Israelitakunata mana llukchita ushashachu nikpi pash, Jehova Dioska Moisesta akllarkami. Chayta ya chashpaka, imashinatak nukanchikkunaka sintirina kanchik. (Exo. 6:12, 30; Luc. 21:13-15.) 3. Exodo 7:1-13 versokunata liyinki. a) Moisespash Aaronpash, Diospa mandashkakunata Faraonman willashpaka mana mancharkachu. Shinaka, kunan punchakunapi Diosta adorakkunaka, imata tak paykunamantaka yachakuyta ushanchik. (Exo. 7: 2, 3, 6; Hech. 4:29-31.) b) Egiptopi achka yanka dioskuna tiyakpipash, imashinatak Jehovaka rikuchirka paylla Tukuy Ushayta cha rik Dios kashkata. (Exo. 7:12; 1 Cro. 29:12.)

Shuktak tapuykuna: 1. Exodo 2:11-25 versokunata liyinki. Egipciokunawan winashpapash, Moiseska imashina tak Jehova Diostapash, paypa llaktatapash mana kun karishkata rikuchirka. (Exo. 2:11, 12; Heb. 11:24.) 2. Hechos 7:22-29 versokunata liyinki. Egipto llaktapi Moises kawsashpaka, paypa munayllawan israelitakunata kishpichita usharkachu. Shinaka, imatatak Moiseska yachakuna karka. Imatatak nukanchikpash yachakuna kanchik. (Hech. 7:23-25; 1 Ped. 5: 6, 10.)

Historia 30

Shuk yura rupakuktami Moiseska rikurka


1. Dibujopi urkuka, ima shutitak kan. 2. Ovejakunata urkupi michikushpaka, Moiseska imatatak rikurka. 3. Rupakuk yuramanta shuk shimi uyarishpaka, imatatak nirka. Pitak chay yuramantaka parlakurka. 4. Nuka Israel llaktata Egipto llaktamanta llukchi nikpika, Moiseska imatatak nirka. 5. Kantaka pitak kacharka nishpa Moisesta tapukpi ka, Jehova Dioska imatatak Moisestaka tikrachinki nirka. 6. Jehova Dios kachashkata krichunka, Moiseska imatatak rurana karka.

Historia 32

Egipto llaktapika 10 plagakunami tiyarka


1. Dibujokunapi rikushka shinaka, Jehova Dioska ima kimsa plagakunawantak Egipto llaktataka llakichi kallarirka. 2. Kallari kimsa plagakunaka, pikunatatak llakichirka. Kutin, chayshuk 7 plagakunaka pikunatatak llakichirka. 3. Cuarta, quinta, sexta plagakunaka, imashinatak karka. 4. Septima, octava, novena plagakunaka, imashinatak karka.

Shuktak tapuykuna: 1. Exodo 3:1-22 versokunata liyinki. Nukaka mana ushanichu nikpipash, imashinatak Jehova Dioska Moisestaka ayudarka. Shinaka, nukan chikkunapash Moises shina sintirikpika, imashinatak Jehova Dioska nukanchiktapash ayudanka. (Exo. 3:11, 13; 2 Cor. 3:5, 6.) 2. Exodo 4:1-20 versokunata liyinki. a) Mois es, 40 watakunata Madi an llaktapi

5. Tukuri plagapi israelitakuna ama wanuchunka, imatatak Jehova Dioska israelitakunataka rurankichik nirka. 6. Tukuri plagaka imashinatak karka. Kay plaga tiyashka kipaka, Faraonka imatatak mandarka. Shuktak tapuykuna: 1. Exodo 7:198:23 versokunata liyinki. a) Kallari ishkay plagakunataka, Egiptomanta brujo kunapash ruray usharkakunami. Shinapash, Jehova Dios tercer plagata kachakpika, magiata rurak brujo kunaka imatatak nirkakuna. (Exo. 8:18, 19; Mat. 12:2428.) b) Cuarta plagata kachashpaka, Jehova Dioska imashinatak rikuchirka paypa llaktata kishpichita ushashkata. Shinaka, shamuk punchakunapi jatun manchanay llaki tiyanata yachashpaka, imamantatak nukanchik kunaka mana manchana kanchik. (Exo. 8:22, 23; Apo. 7:13, 14; 2 Cro. 16:9.) 2. Exodo 8:24; 9:3, 6, 10, 11, 14, 16, 23-25; 10:13-15, 2123 versokunata liyinki. a) Chunka plagakuna Egiptopi tiyakpika, Faraonpa sacerdote brujokunaka ima grupo gentekunatatak rikuchikushka. Shinallatak, Faraonka ima grupo gentekunatatak rikuchikushka. Shinaka, chay ishkay gru pokunamantaka imatatak yuyana kanchik. (Exo. 8:10, 18, 19; 9:14.) b) Exodo 9:16-pi nishka shinaka, Jehova Dioska imamantatak Satanastaka tiyashpa katichun sakishka. (Rom. 9:21, 22.) 3. Exodo 12:21-32 versokunata liyinki. Pascua tiyashkamantaka, imashinatak achka gentekunaka kishpirirka. Kipa punchakunapika, ima tuku natatak chay Pascuaka rikuchikurka. (Exo. 12:21-23; Juan 1:29; Rom. 5:18, 19, 21; 1 Cor. 5:7.)

3. Exodo 15:1-8, 20, 21 versokunata liyinki. a) Jehova Diosta adorakkunaka, imamantatak Jehova taka cantashpa alabana kan. (Exo. 15:1, 2; Sal. 105: 2, 3; Apo. 15:3, 4.) b) Miriampash shuktak warmikunapash, imashinatak Jehova Diostaka alabarkakuna. Shinaka, kunan punchakunapi Jesusta katik warmikunapash imatatak ru rana kan. (Exo. 15:20, 21; Sal. 68:11.)

Historia 34

Dioska shuk mushuk, alli mikunatami kurka


1. Dibujopi rikushka shinaka, gentekunaka imatatak pallanakun. Chayka imatak kan. 2. Moises willashka shinaka, mana shuti mikunataka mashnatatak pallana karka. 3. Jehova mandashka shinaka, viernes puncha chayakpika, israelitakunaka imatatak rurana karka. Ima mantatak Jehova Dioska shina mandarka. 4. Mana shuti mikunata, sabado punchapantin pallak pika, Jehova Dioska ima milagrotatak ruran karka. 5. Jehova Dioska, mashna watakunakamatak israeli takunamanka mana shuti mikunataka kurka. Shuktak tapuykuna: 1. Exodo 16:1-36; Numeros 11:7-9 versokunata liyinki. a) Exodo 16:8-pi nishka shinaka, imamantatak congre gacionta nawpakman pushakkunataka respetana kanchik. (Heb. 13:17.) b) Israelitakuna chakishka allpakunapi kawsakushpaka, imashinatak yachakurka tukuy punchakuna Jeho vapa ayudata ministishkata. (Exo. 16:14-16, 35; Deu. 8: 2, 3.) c) Jesus nishka shinaka, chay mana shuti mikunaka imatatak rikuchirka. Jawa pachamanta kachamushka tanta shamushkamantaka, ima bendicionkunatatak charinchik. (Juan 6:31-35, 40.) 2. Josue 5:10-12 versokunata liyinki. Israelitakuna 40 watakunakama mana shuti mikunatalla charishpaka, imatatak yachakuna karka. Imata tak nukanchikpash yachakuna kanchik. (Exo. 16:35; Num. 11:4-6; 1 Cor. 10:10, 11.)

Historia 33

Israelitakunaka mar Rojotami yallirkakuna


1. Mashna kari israelitakunatak warmikunantin, wawakunantin Egipto llaktamanta rirka. Pikunapashtak israelitakunawanka rirka. 2. Israelitakuna rishka kipaka, Faraonka imatatak nikurka. Chaymanta, Faraonka imatatak rurarka. 3. Egipciokuna, israelitakunata ama llakichichunka, Jehova Dioska imatatak rurarka. 4. Moises charikushka vara kaspita mar Rojoman rikuchikpika, imatak tukurka. Chay kipaka, israelitakunaka imatatak rurarkakuna. 5. Egipciokuna israelitakunata katishpa mar Rojoman yaykushpaka, imatak tukurka. 6. Jehova Dios kishpichishkamantaka, israelitakunaka imashinatak agradicirka. Shuktak tapuykuna: 1. Exodo 12:33-36 versokunata liyinki. Israelitakuna achka watakunata Egiptopi esclavokuna shina kawsashkamantaka, imashinatak Jehova Dios ka israelitakunataka ayudarka. (Exo. 3:21, 22; 12:35, 36.) 2. Exodo 14:1-31 versokunata liyinki. Armagedon na chayamukukta yachashkamantaka, imamantatak Jehovata adorakkunaka Exodo 14:13, 14 versokunata yuyarina kanchik. (2 Cro. 20:17; Sal. 91:8.)

Historia 35

Dioska leykunata israelitakunaman kurkami


1. Egiptomanta rishka ishkay killa kipaka, israelitakunaka maypitak sakirirkakuna. 2. Jehova Dioska, imatatak israelitakunataka nirka. Israelitakunapash, imatatak Jehova Diostaka nirka. 3. Jehova Dioska, imamantatak ishkay tabla rumikunata Moisesmanka kurka. 4. Diez Mandamientos nishka leykunata kushka kipaka, ima shuktak leykunatatak Jehovaka kurka. 5. Jesucristoka, ima ishkay leykunatak ashtawan jatun ministirishkakuna kan nirka. Shuktak tapuykuna: 1. Exodo 19:1-25; 20:1-21; 24:12-18; 31:18 versokunata liyinki. Exodo 19:8 versopi nishka shinaka, Diosman minkarishpaka, imatatak rurana kanchik. (1 Ped. 2:21; 4:1-3.)

2. Deuteronomio 6:4-6; Levtico 19:18; Mateo 22:36-40 versokunata liyinki. Jesusta katikkunaka, imashinatak rikuchin Diostapash, projimotapash kuyashkata. (Mar 6:34; Hech. 4: 20; Rom. 15:2.)

b) Jesusta katik hebreokunaman apostol Pablo escri bishpaka, imashinatak rikuchirka tabernaculo wasi pash, Moisesman kushka leykunapash na washaman sakirishkata. (Heb. 9:1, 9; 10:1.)

Historia 38

Historia 36

Gentekunaka shuk uchilla oro wakratami rurarka


1. Dibujopi gentekunaka imatatak ruranakun. Imamantatak shina ruranakun. 2. Jehova Dioska, imamantatak achkata pinarirka. Moisespash gentekunata rikunkapak rishpaka, imatatak rurarka. 3. Wakin karikunataka, imatatak Moiseska mandarka. 4. Kay historiapi yachakushka shinaka, imatatak mana rurana kashkanchik. Shuktak tapuykuna: 1. Exodo 32:1-35 versokunata liyinki. a) Imashinatak yachanchik, Jehova Dioska alli religionwan mana alli religionwan mana tantanakuchun munashkata. (Exo. 32:4-6, 10; 1 Cor. 10:7, 11.) b) Jesusta katikkunaka, imamantatak mana maykan pash tunukunata uyashpa bailanalla kan. (Exo. 32:18, 19; Efe. 5:15, 16; 1 Juan 2:15-17.) c) Levitakunaka, imashinatak nukanchikkunaman pash rikuchishpa sakirka, Jehova Diostaka alli adora na kashkata. (Exo. 32:25-28; Sal. 31:23.)

Canaantaka 12 runakunami pakalla rikunkapak rirka


1. Dibujopi uvakunaka imashinatak kan. Maymantatak apamurkakuna. 2. Moiseska, imamantatak 12 runakunata Canaan allpakunaman kacharka. 3. Moisespakman tikrashpaka, 10 runakunaka imatatak nirka. 4. Ishkay runakunaka, imashinatak rikuchirka Jehovapi feta charishkata. Chay ishkay runakunaka, ima shutikunatak karka. 5. Jehova Dioska, imamantatak pinarirka. Chayman ta, imatatak Jehova Dioska Moisesmanka nirka. Shuktak tapuykuna: 1. Numeros 13:1-33 versokunata liyinki. a) Canaan allpakunata rikukrichunka, Moiseska pikunatatak akllarka. Chay runakunaka, ima bendicionku natatak charinman karka. (Num. 13:2, 3, 18-20.) b) Josuepash Calebpash, ima yuyaykunatatak charin karka. Kutin, chayshuk 10 runakunaka ima yuyaykunatatak charin karka. Shinaka, imatatak paykuna mantaka yachakuyta ushanchik. (Num. 13:28-30; Mat. 17:20; 2 Cor. 5:7.) 2. Numeros 14:1-38 versokunata liyinki. a) Congregacionkunata nawpakman pushak karikuna taka, Jehova Diosmi churashka. Shinaka, paykunata ama washalla rimachunka, Jehova Dioska ima conse jotatak nukanchikmanka kun. (Num. 14:2, 3, 27; Mat. 25:40, 45; 1 Cor. 10:10.) b) Numeros 14:24-pi nishka shinaka, imashinatak ya chanchik Jehova Dioska tukuy nukanchikkunata alli alli riksishkata. (1 Rey. 19:18; Pro. 15:3.)

Historia 37

Diosta adorankapakmi shuk carpa wasi tiyarka


1. Dibujopi rikushka shinaka, chay carpa wasitaka ima nishpatak riksin karka. Kay carpa wasika, imapaktak karka. 2. Imamantatak Jehova Dioska Moisestaka nirka: Chay carpa wasitaka paskashpa apanallata ruranki nishpa. 3. Lluki ladoman tiyakuk ukupi cajaka, imatak kan. Chay caja ukupika, imatak tiyakun. 4. Jehova Dioska, pitatak sumo sacerdote kachun akllarka. Sumo sacerdoteka, imatatak ruran karka. 5. Jatun ukupika, ima kimsa cosaskunatak tiyan karka. 6. Tabernaculo patiopika, ima ishkay cosaskunatak tiyan karka. Chay ishkay cosaskunaka, imapaktak karka. Shuktak tapuykuna: 1. Exodo 25:8-40; 26:1-37; 27:1-8; 28:1 versokunata liyinki. Arca del pacto jawapi ishkay querubn angelkunaka, imatatak rikuchin karka. (Exo. 25:20, 22; Num. 7:89; 2 Rey. 19:15.) 2. Exodo 30:1-10, 17-21; 34:1, 2; Hebreos 9:1-5 versokunata liyinki. a) Jehova Dioska, imamantatak Aarontapash Aaronpa churikunatapash nirka: Tabernaculo wasipi sirvinkapakka, limpiokunami kana kankichik nishpa. Shina ka, imashinatak nukanchikkunapash kana kanchik. (Exo. 30:18-21; 40:30, 31; Heb. 10:22.)

Historia 39

Aaronpa vara kaspika sisarkami


1. Pikunatak ninakurka: Moisespash Aaronpash mana mandanachu kan nishpa. Chaymanta, paykunaka imatatak Moisestaka nirka. 2. Coreta katik 250 mandakkunatapash, Coretapash imatatak Moiseska rurankichik nirka. 3. Moiseska, imatatak israelitakunataka nirka. Moises chashna nishpa tukuchishkantinka, imatak tukurka. 4. Corepash, payta katik 250 mandakkunapash, imatak tukurka. 5. Coreta katik 250 mandakkuna wanukpika, Aaronpa churi Eleazarka, imatatak paykunapa incensariokunawanka rurarka. Imamantatak shina rurarka. 6. Dibujopi rikushka shinaka, Jehova Dioska imamantatak Aaronpa vara kaspipika sisakunata, almendra kunata winachirka. Shuktak tapuykuna: 1. Numeros 16:1-49 versokunata liyinki. a) Corepash, payta katik 250 mandakkunapash, imatatak rurarkakuna. Chashna rurashpaka, imashinatak

Jehova Diosta mana kasushkata rikuchirkakuna. (Num. 16:9, 10, 18; Lev. 10:1, 2; Pro. 11:2.) b) Corepash, chayshuk 250 mandakkunapash, ima panta yuyaykunatatak charin karka. (Num. 16:1-3; Pro. 15:33; Isa. 49:7.) 2. Numeros 17:1-11; 26:10 versokunata liyinki. a) Imamantatak Aaronpa vara kaspika sisarka. Jeho va Dioska imamantatak mandarka, vara kaspita arca ukupi churankichik nishpa. (Num. 17:5, 8, 10; Heb. 9:4.) b) Aaronpa vara kaspi sisashkamantaka, imatatak ya chakuna kanchik. (Num. 17:10; Hech. 20:28; Fili. 2:14; Heb. 13:17.)

israelitakunaka quejarikurkakunallami. Shinaka, imatatak yachakunchik. (Num. 21:5, 6; Rom. 2:4.) b) Kipa punchakunapika, bronce culebrata rikushpaka, israelitakunaka imatatak ruran karka. Shinapash, rey Ezequiaska imatatak rurarka. (Num. 21:9; 2 Rey. 18: 1-4.) 2. Juan 3:14, 15 versokunata liyinki. Moisespa punchakunapika, shuk bronce culebratami kaspipi warkurkakuna. Shinaka, kipa punchakuna manka kayka imashinatak Jesuspi paktarirka. (Gal. 3: 13, NM; 1 Ped. 2:24, NM.)

Historia 42

Historia 40

Imamantatak shuk burroka parlarka


1. Balacka pitak karka. Balacka, imamantatak Balaamta maskachun kacharka. 2. Imamantatak Balaampa burroka nanpi siririshpa sakirirka. 3. Burroka imatatak Balaamtaka nirka. 4. Shuk angelka, imatatak Balaamtaka nirka. 5. Jarkakpipash mana uyashpa, Israel llaktata Balaam maldicinkapak munakpika, Jehova Dioska imatak rurarka. Shuktak tapuykuna: 1. Numeros 21:21-35 versokunata liyinki. Israelitakunaka, imamantatak Sehon shuti reytapash, Og shuti reytapash misharkakuna. (Num. 21:21, 23, 33, 34.) 2. Numeros 22:1-40 versokunata liyinki. Balaamka imamantatak israelitakunata maldicinka pak munarka. Shinaka, nukanchikkunaka imatatak yachakuyta ushanchik. (Num. 22:16, 17; Pro. 6:16, 18; 2 Ped. 2:15; Jud. 11.) 3. Numeros 23:1-30 versokunata liyinki. Balaamka Jehova Diosta adorak shinami parlan karka. Shinapash, imata rurashpatak Balaamka rikuchir ka mana Jehova Diosta adorak kashkata. (Num. 23:3, 11-14; 1 Sam. 15:22.) 4. Numeros 24:1-25 versokunata liyinki. Jawapi versokunaka, imashinatak nukanchiktaka ayu dan, Jehova Dioska paypa munayta paktachinmi nish pa, Diospi feta churachun. (Num. 24:10; Isa. 54:17.)

Moiseska shuk jatun rumitami paypa vara kaspiwan waktarka


1. Israelitakuna chakishka allpakunapi kakpika, ima shinatak Jehova Dioska paykunataka cuidarka. 2. Cades nishka pushtupi kashpaka, israelitakunaka imamantatak quejarinakurkalla. 3. Gentekunapash, animalkunapash yakuta charichun ka, Jehova Dioska imatatak rurarka. 4. Dibujopi rikushka shinaka, pitak payllatak dedowan rikuchirishka shayakun. Imamantatak payka shina rurarka. 5. Jehova Dioska, imamantatak Moiseswanpash Aa ronwanpash pinarirka. Chaymanta, Jehova Dioska imatatak paykunamanka nirka. 6. Hor nishka urkupika, Aaronka imatak tukurka. Pitak Israel llaktapa mushuk sumo sacerdote tukurka. Shuktak tapuykuna: 1. Numeros 20:1-13, 22-29; Deuteronomio 29:5 versokunata liyinki. a) Israelitakuna chakishka allpakunapi kawsakukpi ka, Jehova Dioska paykunata cuidarkami. Chayman ta, imatatak nukanchikpash yachakuna kanchik. (Deu. 29:5; Mat. 6:31; Heb. 13:5; Sant. 1:17.) b) Aaronpash Moisespash, nukanchikmi kay rumi manta yakuta llukchikrinchik nikpika, Jehova Dioska imatatak yuyarka. (Num. 20:12; 1 Cor. 10:12; Apo. 4:11.) c) Jehova sinchita rimakpika, imatatak Moiseska ru rarka. Shinaka, nukanchikkunaka imatatak Moises mantaka yachakuna kanchik. (Num. 12:3; 20:12, 27, 28; Deu. 32:4; Heb. 12:7-11.)

Historia 43

Historia 41

Israelitakunataka Josuemi pushay kallarirka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Moiseswan shayakuk ishkay runakunaka pikunatak kan. 2. Jehova Dioska imatatak Josuemanka nirka. 3. Moiseska, imamantatak Nebo urku jawaman rir ka. Chaypika, Jehova Dioska imatatak Moisesmanka nirka. 4. Mashna watakunata charishpatak Moiseska wa nurka. 5. Israelitakunaka imamantatak llakillakuna karka. Shinapash, imamantatak kushikurkakuna. Shuktak tapuykuna: 1. Numeros 27:12-23 versokunata liyinki. Jehova Dioska, imatatak Josuetaka ruranki nirka. Ku nan punchakunapika, Jehova Dioska imashinatak Pay pa llaktata rikuriyakun. (Num. 27:15-19; Hech. 20:28; Heb. 13:7.)

Moiseska shuk bronce culebratami rurarka


1. Dibujopi rikushka shinaka, imatak shuk jatun kaspipika pilluriyakun. Jehova Dioska, imamantatak Moisestaka shina ruranki nirka. 2. Jehova cuidakukpipash, israelitakunaka imashinatak rikuchirka Diosta mana agradicishkata. 3. Millay culebrakunata Jehova kachakpika, gentekunaka imatatak Moisestaka nirkakuna. 4. Jehova Dioska imamantatak Moisestaka nirka: Shuk bronce culebrata ruray nishpa. 5. Kay historiapika, imatatak yachakushkanchik. Shuktak tapuykuna: 1. Numeros 21:4-9 versokunata liyinki. a) Achka cosaskunata kushpa Jehova cuidakukpipash,

2. Deuteronomio 3:23-29 versokunata liyinki. Jehova Dioska, imamantatak Moisestapash Aaronta pash, Canaan llaktamanka mana yaykukrinkichikchu nirka. Shinaka, imatatak nukanchikkunapash yacha kuna kanchik. (Deu. 3:25-27; Num. 20:12, 13.) 3. Deuteronomio 31:1-8, 14-23 versokunata liyinki. Israelitakunaman tukuri shimikunata nikushpaka, Moiseska imashinatak rikuchirka, Jehova Diospa consejokunata chaskishpa kawsakushkata. (Deu. 31:6-8, 23.) 4. Deuteronomio 32:45-52 versokunata liyinki. Diospa Shimita yachakushpaka, imashinatak kawsana kanchik. (Deu. 32:47; Lev. 18:5; Heb. 4:12.) 5. Deuteronomio 34:1-12 versokunata liyinki. Deuteronomio 34:10-pika imamantatak nin: Moiseska nawi nawimi Jehova Dioswanka parlarka nishpa. (Exo. 33:11, 20; Num. 12:8.)

paypa shutita jatunyachirka (Jos. 3:15; 4:18, 23, 24; Sal. 66:5-7.) 2. Josue 4:1-18 versokunata liyinki. Imamantatak Jordan yakukuna yallikushka pushtumanta 12 rumikunata japishpa, Guilgal nishka pushtupi churana karka. (Jos. 4:4-7, 19-24.)

Historia 46

Jerico llaktamanta jatun, raku pirkakunaka urmarkami


1. Jehova Dioska, imatatak soldadokunatapash sacerdotekunatapash, 6 punchakunakama ruraychik nirka. 2. Kanchis puncha tukukpika, gentekunaka imatatak rurana karka. 3. Dibujopi rikushka shinaka, Jerico llaktamanta pirkakunaka imatak tukurka. 4. Shuk puka waskaka, imamantatak ventanapi warkuriyakun. 5. Josuepa soldadokunaka, imatatak rurana karka Je rico llaktamanta gentekunata, cosaskunatapash. Kutin oro, plata, cobre, hierro cosaskunataka, imatatak rurana karka. 6. Jerico llaktata rikunkapak rishka ishkay israelitakunataka, Josueka imatatak mandarka.

Historia 44

Rahabka ishkay israelitakunatami paypa wasipi pakakuchirka


1. Rahabka maypitak kawsarka. 2. Dibujopi ishkay runakunaka, pikunatak kan. Chay ishkay runakunaka, imamantatak Jerico llaktapi kan. 3. Jerico llaktamanta reyka, imatatak paypa soldadokunataka Rahabman nichun kacharka. Shinapash, Rahabka imatatak nirka. 4. Ishkay israelitakunataka, imashinatak Rahabka ayudarka. Chaymanta, Rahabka imatatak paykunata ka manarka. 5. Chay ishkay israelitakunaka, Rahabtaka imashinatak ayudashun nirka. Shuktak tapuykuna: 1. Josue 2:1-24 versokunata liyinki. Israelitakuna Jerico llaktata tukuchinkapak rikpika, imashinatak Deuteronomio 2:25 versoka paktarirka. (Jos. 2:9-11.) 2. Hebreos 11:31 versota liyinki. Rahabka, imashinatak rikuchirka feta charinaka ministirishka kashkata. (Rom. 1:17; Heb. 10:39; Sant. 2: 25.)

Shuktak tapuykuna: 1. Josue 6:1-25 versokunata liyinki. a) Kanchis puncha chayakpika, israelitakunaka Jerico llaktata muyurkakunami. Kunan tukuri punchakunapipash, Jehovamanta willakkunaka Diospa Shimita willakunkunami. Shinaka, tukuri punchakunaka, ima shinatak nawpa punchakunapi kanchis puncha shina kan. (Jos. 6:15, 16; Isa. 60:22; Mat. 24:14; 1 Cor. 9:16.) b) Josue 6:26 versopi profeciaka, imashinatak 500 wa takuna kipa paktarirka. Kay profeca paktarishkata yachashpaka, imatatak Jehova Diosmantaka yachakunchik. (1 Rey. 16:34; Isa. 55:11.)

Historia 47

Israel llaktapika shuk shuwami tiyarka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Jerico llaktamanta shuwashka cosaskunata pampakuk runaka, pitak kan. Kutin, payta ayudakun gentekunaka pikunatak kan. 2. Acanpash paypa familiapash imamantatak ropata, kullkitaka mana japina karka. 3. Imamantatak kashna llakikuna tiyachun sakinki nishpa Josue tapukpika, Jehovaka imatatak nirka. 4. Acanpa familiatapash, Acantapash Josuepakman pushakpika, tukuylla israelitakunaka imatatak rurarkakuna. 5. Acan runamantaka, imatatak yachakushkanchik.

Jordan yakukunaka chakirirkami

Historia 45

1. Israelitakuna Jordan yakukunata yallichunka, Jeho va Dioska imatatak rurarka. 2. Israelitakuna Jordan yakukunata chimpakushpaka, imashinatak rikuchirka feta charishkata. 3. Jehova Dioska imamantatak Josuetaka nirka: Yaku yallikushka pushtumantaka 12 rumikunata japinki nishpa. 4. Jordan yakukuna yallikushka pushtumanta sacerdotekuna llukshishka kipaka, imatak tukurka. Shuktak tapuykuna: 1. Josue 3:1-17 versokunata liyinki. a) Kay historiapi yachakushka shinaka, Jehovapa ayudatapash bendiciontapash chaskinkapakka, imatatak rurana kanchik. (Jos. 3:13, 15; Pro. 3:5; Sant. 2:22, 26.) b) Jordan yakukunata chimpakrikukpika, Jordan yakukuna yallikuk pushtuka imashinatak karka. Chay milagrota rurashpaka, Jehova Dioska imashinatak

Shuktak tapuykuna: 1. Josue 7:1-26 versokunata liyinki. a) Josuepa manaypika, imashinatak yachanchik Josue ka Jehova Dioswan achka confianzata charishkata. (Jos. 7:7-9; Sal. 119:145; 1 Juan 5:14.) b) Acan ima tukushkataka, imamantatak yuyarishpa kawsana kanchik. (Jos. 7:11, 14, 15; Pro. 15:3; 1 Tim. 5: 24; Heb. 4:13.)

2. Josue 8:1-29 versokunata liyinki. Congregacionpi mana alli cosaskunata rikushpaka, imatatak rurana kanchik. (Jos. 7:13; Lev. 5:1; Pro. 28:13.)

Historia 48

Gabaonitakunaka allitami yuyarkakuna


1. Canaan llaktamanta gentekunaka, imatatak yuyan karka. Kutin, Gabaon llaktamanta gentekunaka, imatatak yuyan karka. 2. Dibujopi rikushka shinaka, gabaonitakunaka imatatak rurarka. Imamantatak shina rurarka. 3. Josuepash, israelitakunata shuktak mandakkunapash, imatatak gabaonitakunataka nirka. Shinapash, kimsa punchakuna kipaka, imatatak Josueka yachak chayarka. 4. Gabaonitakuna israelitakunawan tantanakushkata yachashpaka, shuktak reykunaka imatatak rurarkakuna. Shuktak tapuykuna: 1. Josue 9:1-27 versokunata liyinki. a) Jehova Dioska tukuylla llaktakunata tukuchichun mandashpapash, gabaonitakunataka kishpichirkami. Shinaka, imatatak Jehova Diosmantaka yachakunchik. (Jos. 9:22, 24; Mat. 9:13; Hech. 10:34, 35; Rom. 2:4.) b) Gabaonitakunata mana llakichishachu nishpaka, Josueka paypa shimita paktachirkami. Shinaka, Josue shina kankapakka, Jesusta katikkunaka imatatak rurana kan. (Jos. 9:18, 19; Mat. 5:37; Efe. 4:25.) 2. Josue 10:1-5 versokunata liyinki. Kunan punchakunapi shuktak ovejakunaka, imatatak gabaonitakuna shina ruranakun. Chaymanta, ima llakikunatatak paykunaka charishka. (Jos. 10:4; Zac. 8:23; Mat. 25:35-40; Apo. 12:17.)

3. Josue 14:1-5 versokunata liyinki. Israelpi jatun familiakuna Canaan allpakunata ja pichunka, Josueka imatatak rurarka. Shinaka, nukanchikkunaman shuk allpata Paraisopi kunkapakka, Jehovaka imatatak ruranka. (Jos. 14:2; Isa. 65:21; Eze. 47:21-23; 1 Cor. 14:33, NM.) 4. Jueces 2:8-13 versokunata liyinki. Israelitakuna mana kasushpa, Jehovamanta mana allikunata rimashpa karuyachunka, Josueka mana sakinchu karka. Shinaka, kunan punchakunapika, piku natak Josue shina ruranakuna. (Jue. 2:8, 10, 11; Mat. 24:45-47; 2 Tes. 2:3-6; Tito 1:7-9; Apo. 1:1; 2:1, 2.)

Historia 50

Ishkay warmikunaka imatapash mana manchanchu karka


1. Bibliapika, pikunatatak juezkuna nin. Wakin juezkunaka, ima shutikunatak karka. 2. Debora warmika imatak karka. Chaymanta, imatatak payka ruran karka. 3. Rey Jabinpash, Sisarapash Israel llaktata llakichik rikukpika, Jehova Dioska imatatak Deborataka Barac manka ninki nirka. Shinapash, Debora nishka shina ka, pitak Sisarata wanuchirka. 4. Jael warmika imata rurashpatak rikuchirka, imatapash mana manchak warmi kashkata. 5. Rey Jabn wanushka kipaka, israelitakunaka imatak tukurka.

Historia 49

Imamantatak Intika mana yaykurka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Josueka imatatak nikun. Imamantatak shina nikun. 2. Jehova Dioska, imashinatak Josuetapash paypa soldadokunatapash ayudarka. 3. Josueka, mashna watakunatatak shuktak llaktamanta reykunawanka makanakurka. Chay watakunapika, mashna reykunatatak Josueka misharka. 4. Josueka imapaktak Canaan allpakunataka partirka. 5. Josueka mashna watakunata charishpatak wanur ka. Josue wanushka kipaka, israelitakunaka imatatak rurarka. Shuktak tapuykuna: 1. Josue 10:6-15 versokunata liyinki. Jehova Dioska, Israel llaktata kishpichinkapakka Intitapash, Lunatapash shayachirkami. Shinaka, ima con fianzatatak nukanchikkunaka charina kanchik. (Jos. 10:8, 10, 12, 13; Sal. 18:3; Pro. 18:10.) 2. Josue 12:7-24 versokunata liyinki. Pi ayudakpitak Josueka Canaan allpakunamanta 31 reykunataka misharka. Shinaka, imamantatak chayta yuyarishpa kawsana kanchik. (Jos. 12:7; 24:11-13; Deu. 31:8; Luc. 21:9, 25-28.)

Shuktak tapuykuna: 1. Jueces 2:14-22 versokunata liyinki. Jehova Dioska, imamantatak israelitakunawanka ach kata pinarirka. Shinaka, Jehova ama pinarichunka, nukanchikkunaka imatatak mana rurana kanchik. (Jue. 2:20; Pro. 3:1, 2; Eze. 18:21-23.) 2. Jueces 4:1-24 versokunata liyinki. Jesusta katik warmikunaka, imashinatak Debora shina, Jael shina sinchi feta rikuchita ushan. Shinallatak, imashinatak rikuchita ushan imatapash mana manchakkuna kashkata. (Jue. 4:4, 8, 9, 14, 21, 22; Pro. 31:30; 1 Cor. 16:13.) 3. Jueces 5:1-31 versokunata liyinki. Jehova Diosmi contrakunata mishachun ayudarka nishpaka, imashinatak Baracpash Deborapash cantar ka. Shinaka, Armagedon nalla shamuna kashkaman taka, imashinatak nukanchikpash Diostaka manana kanchik. (Jue. 5:3, 31; 1 Cro. 16:8-10; Apo. 7:9, 10; 16:16; 19:19-21.)

Historia 51

Rutka Noemintinmi Israel llaktaman rirka


1. Noemika, imamantatak Moab llaktapi kawsankapak rirka. 2. Rutka pitak karka. Kutin, Orpaka pitak karka. 3. Kankunapa llaktaman tikraychik Noem nikpika, Rutpash Orpapash imatatak nirkakuna. 4. Boozka pitak karka. Boozka, imashinatak Ruttapash, Noemitapash ayudarka.

5. Boozpa, Rutpa churika ima shutitak karka. Paykunapa churipa shutitaka, imamantatak yuyarina kanchik.

Shuktak tapuykuna: 1. Rut 1:1-17 versokunata liyinki. a) Noemita kuyashpa llakimantaka, Rutka ima kuyaylla shimikunatatak nirka. (Rut 1:16, 17.) b) Rut shina kankapakka, kunan punchakunapi shuktak ovejakunaka, imashinatak ashalla ovejakunataka tukuy shunkuwan katinkuna. (Juan 10:16; Zac. 8: 23.) 2. Rut 2:1-23 versokunata liyinki. Kunan punchakunapi kuytsakuna, Rut shina kankapakka, imatatak rurana kan. (Rut 2:17, 18; Pro. 23:22; 31:15.) 3. Rut 3:5-13 versokunata liyinki. a) Rutka jovenlla warmi kashpapash, jovenlla kariwanka mana kasarashpami Boozwan (Boaz) kasararka. Chaymanta, imatashi Boozka yuyarka b) Rutpa kawsaypi rikushka shinaka, kuyashpa llakinaka imatak kan. (Rut 3:10; 1 Cor. 13:4, 5.) 4. Rut 4:7-17 versokunata liyinki. Booz (Boaz) shina kankapakka, Jesusta katik karikunaka imatatak rurana kan. (Rut 4:9, 10; 1 Tim. 3:1, 12, 13; 5:8.)

3. Jueces 8:1-3 versokunata liyinki. Efraimitakuna Gedeonwan pinarikpika, Gedeonka imatatak rurarka. Shinaka, congregacionpi shuk waw ki nukanchikwan pinarikpika, nukanchikka imatatak rurana kanchik. (Pro. 15:1; Mat. 5:23, 24; Luc. 9:48.)

Historia 53

Jefteka paypa nishkata paktachirkami


1. Jefteka pitak karka. Jeftepa punchakunapi israelitakunaka, imashinatak karka. 2. Jefteka imatatak Jehova Diosmanka kusha nirka. 3. Amonitakunata mishashpa wasiman tikrakushpaka, imamantatak Jefteka achkata llakirirka. 4. Jehova Diosmanka kashnami nirkani nikpika, Jeftepa ushushika imatatak paypa taytataka nirka. 5. Israelitakunaka, imamantatak Jeftepa ushushitaka achkata kuyan karka.

Historia 52

Gedeonka 300 soldadokunatallami akllarka


1. Israelitakunaka ima llakipitak urmarka. Imamantatak chay llakipi urmarka. 2. Jehova Dioska, imamantatak Gedeontaka nirka: Kanka achka soldadokunatami charinki nishpa. 3. Madian llaktamanta soldadokunata manchakkunaka wasiman richiklla nikpika, mashna israelita soldadokunatak sakirirka. 4. Dibujopi rikushka shinaka, 300 soldadokunalla sa kirichunka, imatatak Jehova Dioska Gedeontaka ruranki nirka. 5. Gedeon, 300 soldadokunawan sakirishpaka, ima tatak rurarka. Israelitakunaka, imashinatak Madan llaktamanta soldadokunataka misharka.

Shuktak tapuykuna: 1. Jueces 10:6-18 versokunata liyinki. Israelitakunaka kutin kutinmi Jehova Diosmantaka karuyarkakuna. Paykuna ima tukushkataka, imamantatak yuyarishpa kawsana kanchik. (Jue. 10:6, 15, 16; Rom. 15:4; Apo. 2:10.) 2. Jueces 11:1-11, 29-40 versokunata liyinki. a) Jefteka nirkami, primero llukshimuktami Diosman rupachishpa kusha nishpa. Shinapash, imashinatak yachanchik Jefteka mana paypa ushushita rupachishkata. (Jue. 11:31; Lev. 16:24; Deu. 18:10, 12.) b) Jefteka, imashinatak paypa ushushitaka Jehova
Diosman kurka. c) Jehova Diosman kusha nishpaka, Jefteka imatatak rurarka. Shinaka, imatatak Jeftemantaka yachakunchik. (Jue. 11:35, 39; Ecl. 5:4, 5; Mat. 16:24.) d) Kunan punchakunapi kuytsakuna, wamprakuna Diosta sirvishpa kawsankapakka, imatatak Jeftepa ushushi shina rurana kan. (Jue. 11:36; Mat. 6:33; Fili. 3:8.)

Historia 54

Shuk sinchi sinchi runami tiyarka


1. Sinchi sinchi runaka, ima shutitak karka. Chay runa sinchi sinchi kachunka, pitak ayudarka. 2. Dibujopi rikushka shinaka, Sansonka imatatak shuk leontaka rurarka. 3. Dibujopi rikushka shinaka, Sansonka imatatak Dalilamanka willakun. Filisteokunaka, imamantatak Sansontaka preso apay usharka. 4. Sansonka, imashinatak 3.000 mana alli filisteoku nata wanuchishpa paypash wanurka.

Shuktak tapuykuna: 1. Jueces 6:36-40 versokunata liyinki. a) Jehova Diospa munayta rurakushkata yachankapakka, Gedeonka imatatak rurarka. b) Jehovapa munayta riksinkapakka, kunan punchakunapika imatatak rurana kanchik. (Pro. 2:3-6; Mat. 7:7-11; 2 Tim. 3:16, 17.) 2. Jueces 7:1-25 versokunata liyinki. a) Imashinatak 300 soldadokunaka yakuta upiyarkakuna. Kutin, chayshuk soldadokunaka, imashinatak yakutaka upiyarkakuna. Shinaka, 300 soldadokunamantaka imatatak yachakuyta ushanchik (Jue. 7:3, 6; Rom. 13:11, 12; Efe. 5:15-17.) b) Gedeonpa soldadokunaka, Gedeonta rikushpami ya chakurka imata rurana kashkata. Shinaka Gedeon Mayor, Jesucristota katinkapakka, imatatak rurana kanchik. (Jue. 7:17; Mat. 11:29, 30; 28:19, 20; 1 Ped. 2: 21.) c) Jueces 7:21-ka, imashinatak nukanchiktaka ayudan maypi kashpapash sirvichun. (1 Cor. 4:2; 12:14-18; Sant. 4:10.)

Shuktak tapuykuna: 1. Jueces 13:1-14 versokunata liyinki. Taytamamakuna wawakunata winachikushpaka, imamantatak Sansonpa taytamamakunata yuyarina kan. (Jue. 13:8; Sal. 127:3; Pro. 13:24.) 2. Jueces 14:5-9; 15:9-16 versokunata liyinki. a) Jehovapa espritu santo ayudakpimi, Sansonka 1.000 filisteokunata wanuchirka, shuk leontapash wa nuchirka, payta watashka mushuk waskakunatapash pitirka. Shinaka, imatatak Jehovapa espritu santomantaka yachakunchik.

b) Kunan punchakunapika, imashinatak espritu san toka nukanchikta ayudan. (Jue. 14:6; 15:14; Zac. 4:6; Hech. 4:31.) 3. Jueces 16:18-31 versokunata liyinki. Mana alli gentekunawan tantanakushpaka, Sansonka imatak tukurka. Shinaka, imatatak nukanchikkunaka yachakuna kanchik. (Jue. 16:18, 19; 1 Cor. 15:33, QC.)

3. Saulpa churika ima shutitak karka. Saulpa churika imatatak ruran karka. 4. Saulka, imamantatak Samuel manarak chayamukpillatak animalkunataka rupachirka. 5. Saulmantaka, imakunatatak yachakushkanchik.

Historia 55

Shuk wampraka uchilla kashpallatakmi Diosta sirvirka


1. Dibujopi uchilla wampraka, ima shutitak kan. Kutin, chay uchilla wamprapa ladopi kimsa gentekunaka, pikunatak kan. 2. Tabernaculo wasiman rishpaka, Anaka imatatak Diostaka manarka. Anata Jehova uyashpaka, imatatak rurarka. 3. Jehovapa tabernaculo wasiman pushakpika, Samuelka mashna watakunatatak charirka. Samuelpa mamaka, imatatak tukuy watakuna Samuelmanka apan karka. 4. Elipa churikunaka ima shutikunatak karka. Paykunaka ima laya gentekunatak karka. 5. Samuelwan parlankapakka, Jehova Dioska imata tak rurarka. Jehova Dioska, imatatak Samuelmanka nirka. 6. Samuel winashpaka, imatak tukurka. Samuel rukuyakpika, israelitakunaka imatatak Samueltaka nirka.

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Samuel 9:15-21; 10:17-27 versokunata liyinki. Shuktak runakuna mana valichishpa rimakpipash, Jehovapa makipi cosaskunata sakimantaka, Saulka imatatak rurarka. (1 Sam. 9:21; 10:21, 22, 27; Pro. 17:27.) 2. 1 Samuel 13:5-14 versokunata liyinki. Guilgalpi kashpaka, Saulka ima jatun juchatatak rurarka. (1 Sam. 10:8; 13:8, 9, 13.) 3. 1 Samuel 15:1-35 versokunata liyinki. a) Amaleq llaktamanta rey Agagtaka, Saulka imatatak rurana karka. Shinaka, imata mana rurashpatak Saulka shuk jatun juchapi urmarka. (1 Sam. 15:2, 3, 8, 9, 22.) b) Mana allita rurashpaka, Saulka imatatak nik tukurka. Shinallatak, Saulka imashinatak shuktakkunata juchachirka. (1 Sam. 15:24.) c) Shuk consejota kukpika, imashinatak chay consejotaka chaskina kanchik. (1 Sam. 15:19-21; Sal. 141:5; Pro. 9:8, 9; 11:2.)

Historia 57

Dioska Davidtami akllarka


1. Dibujopi rikushka shinaka, chay wampraka ima shutitak kan. Imashinatak yachanchik, chay wampraka imatapash mana manchak kashkata. 2. Davidka maypitak kawsarka. Davidpa taytaka, ima shutitak karka. Kutin, Davidpa abueloka ima shutitak karka. 3. Jehova Dioska imamantatak Samueltaka nirka: Be len llaktapi Jesepa wasiman ri nishpa. 4. Jese paypa 7 churikunata Samuelman rikuchikpika, Samuelka imatatak nirka. 5. Davidta Samuelpakman pushakpika, imatatak Jeho va Dioska Samuelmanka nirka.

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Samuel 1:1-28 versokunata liyinki. a) Elcanaka (Elqana), imashinatak paypa familiataka ayudarka Jehova Diosta alli adorachun. Shinaka, familiakuna Jehovata alli adorachunka, taytakunaka imatatak rurana kan. (1 Sam. 1:3, 21; Mat. 6:33; Fili. 1:10.) b) Shuk jatun llakipi kashpaka, Anaka imatatak ru rarka. Shinaka, nukanchikkunapash llakipi kashpaka, imatatak rurana kanchik. (1 Sam. 1:10, 11; Sal. 55:22; Rom. 12:12.) 2. 1 Samuel 2:11-36 versokunata liyinki. Elika imashinatak rikuchirka Jehova Diosta kuyanapak rantika, paypa churikunatarak ashtawan kuyash kata. Shinaka, imamantatak nukanchikkunaka mana El shina kana kanchik. (1 Sam. 2:22-24, 27, 29; Deu. 21:18-21; Mat. 10:36, 37.) 3. 1 Samuel 4:16-18 versokunata liyinki. Elika, ima chusku mana alli noticiakunatatak chaskirka. Chay noticiakunata chaskishpaka, Elika imatak tukurka. 4. 1 Samuel 8:4-9 versokunata liyinki. Israelitakunaka, imashinatak rikuchirka Jehova Diosta mana respetashkata. Kunan punchakunapika, imashinatak rikuchinchik Diospa Reinota respetashkata. (1 Sam. 8:5, 7; Juan 17:16; Sant. 4:4.)

Historia 56

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Samuel 17:34, 35 versokunata liyinki. Jawa versokunapi nishka shinaka, imashinatak yachanchik Davidka imatapash mana manchak kashkata. Shinallatak, imashinatak yachanchik Davidka Jehovapi feta charishkata. (1 Sam. 17:37.) 2. 1 Samuel 16:1-14 versokunata liyinki. a) 1 Samuel 16:7 versoka, imashinatak nukanchiktaka ayudan gentekunapa nawita rikushpalla ama rimachun. (Hech. 10:34, 35; 1 Tim. 2:4.) b) Saulpa kawsaypi rikushka shinaka, imashinatak yachanchik Jehova Dios paypa espritu santota kichukpika, mana alli munaykuna shunkuman yaykuk ta. (1 Sam. 16:14, NM; Mat. 12:43-45; Gal. 5:16.)

Israel llaktapika Saulmi primer rey karka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Samuelka imatatak rurakun. Samuelka, imamantatak shina rurakun. 2. Jehova Dioska, imamantatak Saultaka rey kachun akllarka. Saulka imashina runatak karka.

Historia 58

Davidka Goliatta wanuchirkami


1. Goliatka, imatatak israelitakunataka nikurka. 2. Goliatka imashinatak karka. Goliatta wanuchik runamanka, Saulka imatatak kusha nirka.

3. Saulka Davidtaka nirkami: Kanka chayrak wamprami kanki, mana Goliattaka mishayta ushankichu nish pa. Saul shina nikpika, Davidka imatatak nirka. 4. Goliat rimakpika, Davidka ima nishpatak rikuchirka Jehovapi feta charishkata. 5. Dibujopi rikushka shinaka, Davidka imawantak Go liattaka wanuchirka. Goliat wanukpika, filisteo soldadokunaka imatak tukurka.

Historia 60

Davidka imashinatak Abigailtaka riksirka


1. Dibujopi warmika pitak kan. Payka, imashinatak karka. 2. Nabalka pitak karka. 3. Davidka imamantatak paypa gentekunataka nirka: Nabalta mikunata manakrichik nishpa. 4. Davidpa gentekuna Nabalpakman rikpika, Nabalka imatatak nirka. Chayta yachashpaka, Davidka imatatak Nabaltaka rurankapak munarka. 5. Imashinatak yachanchik Abigailka imata rurashpapash, alli yuyashpa rurak kashkata.

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Samuel 17:1-54 versokunata liyinki. a) Davidka, imamantatak imatapash mana manchan karka. Shinaka, nukanchikkunapash imatapash mana manchakkuna kashkata rikuchinkapakka, imatatak rurana kanchik. (1 Sam. 17:37, 45; 2 Cor. 4:7.) b) Pukllanakushpapash, shuktak cosaskunata ruranakushpapash, imamantatak Jesusta katikkunaka mana Goliat shina kana kanchik (1 Sam. 17:8; Gal. 5:26; 1 Tim. 4:8.) c) Imashinatak yachanchik, Davidka Jehovapi feta cha rishkata. (1 Sam. 17:45-47; 2 Cro. 20:15.) d) Imashinatak yachanchik filisteokunawan israelita kunawan makanakuyka, Jehova Dioswan yanka dioskunawan makanakuy kashkata. (1 Sam. 17:43, 46, 47.) e) Ashalla ovejakunaka, imashinatak rikuchin David shina sinchi feta Jehovapi charishkata. (1 Sam. 17:37; Jer. 1:17-19; Apo. 12:17.)

Historia 59

Davidka imamantatak pakakushpa rirka


1. Saulka, imamantatak Davidtaka mana rikunayachin karka. Shinapash, Jonatanka imashinatak Davidwanka karka. 2. Arpata tocashpa David tiyakukpika, Saulka imatatak rurarka. 3. Micalwan kasarachinkapakka, Saulka imatatak Davidtaka ruranki nirka. Saulka imamantatak shina nirka. 4. Dibujopi rikushka shinaka, arpata tocashpa David tiyakukpika, Saulka imatatak kutin rurarka. 5. Davidta ama wanuchichunka, Micalka imatatak Davidmanka nirka. Davidka, imatatak 7 watakunataka rurarka.

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Samuel 22:1-4 versokunata liyinki. Davidpa familiakunaka, imashinatak paykunapura ayudarin karka. Shinaka, congregacionpika imashi natak nukanchikpura ayudarina kanchik. (Pro. 17:17; 1 Tes. 5:14.) 2. 1 Samuel 25:1-43 versokunata liyinki. a) Bibliapika, imamantatak Nabaltaka mana alli, millay runa nin. (1 Sam. 25:2-5, 10, 14, 21, 25.) b) Abigal (Abigail) shina alli warmi kankapakka, Jesusta katik warmikunaka imatatak rurana kan. (1 Sam. 25:32, 33; Pro. 31:26; Efe. 5:24.) c) Abigal (Abigail) jarkakpika, ima ishkay mana alli cosaskunatatak Davidka mana rurarka. (1 Sam. 25:31, 33; Rom. 12:19; Efe. 4:26.) d) Jehovapa yuyayta charimantaka, Davidka imashinatak Abigailtaka tratarka. Shinaka, karikunaka imashinatak warmikunataka tratana kan. (Hech. 21:8, 9; Rom. 2:11; 1 Ped. 3:7.)

Historia 61

Davidka rey tukurkami


1. Saulpash paypa soldadokunapash punukukpika, imatatak Davidpash Abisaipash rurarka. 2. Davidka, imatatak rey Saultaka tapurka. 3. Saulwan parlashka kipaka, Davidka maymantak rirka. 4. Davidka imamantatak llakilla versokunata escribirka. 5. Hebron llaktata manday kallarishpaka, Davidka mashna watakunatatak charirka. Davidpa wakin churikunaka, ima shutikunatak karka. 6. Kipamanka, Davidka maymantatak manday kallarirka.

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Samuel 18:1-30 versokunata liyinki. a) Jonatanpash Davidpash achkatami kuyarin karka. Shinaka, kunan punchakunapi shuktak ovejakunapash, ashalla ovejakunapash, imashinatak rikuchin Jonatan shina, David shina kuyarishkata. (1 Sam. 18:1; Juan 10:16; Luc. 12:32; Zac. 8:23.) b) Jonatanka Saulpa churi kaymantami, Saulpa kati rey kana karka. Shinapash, 1 Samuel 18:4-pi nishka shinaka, Jonatanka imashinatak rikuchirka David rey kachun chaskishkata. c) Davidta mana rikunayachimantaka, Saulka ima ja tun juchakunapitak urmarka. Shinaka, imatatak nukanchikkunaka mana rurana kanchik. (1 Sam. 18:7-9, 25; Sant. 3:14-16.) 2. 1 Samuel 19:1-17 versokunata liyinki. Saulwan parlashpaka, Jonatanka imashinatak paypa kawsayta llakipi churarka. (1 Sam. 19:1, 4-6.)

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Samuel 26:1-25 versokunata liyinki. a) 1 Samuel 26:11-pi nishka shinaka, Davidka imashinatak rikuchirka Diosta respetashkata. (Sal. 37:7; Rom. 13:2.) b) Alli cosaskunata rurakpipash, mana agradicinchu nishpami wakinpika llakirinchik. Shinaka, ama llakirishpa alli cosaskunata rurashpa katichunka, 1 Sa muel 26:23 versoka imashinatak nukanchiktaka ayudan. (1 Rey. 8:32; Sal. 18:20.) 2. 2 Samuel 1:26 versota liyinki. Kunan punchakunapi Jesusta katikkunaka, imatatak rurana kan Davidwan Jonatanwan shina, kayshukwan

chayshukwan kuyarishpa kawsankapakka. (1 Ped. 4:8; Col. 3:14; 1 Juan 4:12.) 3. 2 Samuel 5:1-10 versokunata liyinki. a) Davidka mashna watakunatatak rey karka. Davidka mashna llaktakunamantatak mandarka. Chay llaktakunapika, mashna watakunatatak mandarka. (2 Sam. 5:4, 5.) b) Davidka pi ayudakpitak alli rey karka. Shinaka, imatatak nukanchikkunaka yuyarishpa kawsana kanchik. (2 Sam. 5:10; 1 Sam. 16:13; 1 Cor. 1:31; Fili. 4:13.)

Diosmanka nirka. Shinaka, Jehovapa organizacionta nawpakman pushak karikunaka, imatatak Salomonmantaka yachakuna kan. (Sal. 119:105; Pro. 3:5, 6.) b) Salomonka imatatak Jehova Diostaka manarka. Shinaka, Jehova Diosta manakushpaka, imakunatatak manana kashkanchik. (1 Rey. 3:9, 11; Pro. 30:8, 9; 1 Juan 5:14.) c) Ishkay warmikuna pinanakukpika, Salomonka ima shinatak paykunataka ayudarka. Shinaka, Salomon Mayor, Jesucristo kay Allpata mandashpaka, imashinatak mandanka. (1 Rey. 3:28; Isa. 9:6, 7, QC; 11:2-4.) 2. 1 Reyes 4:29-34 versokunata liyinki. a) Alli yuyayta charik shunkuta kuway nishpa Salomon manakpika, Jehova Dioska imatatak rurarka. (1 Rey. 4:29.) b) Salomon alli yuyayta charikpimi, gentekunaka achkata uyankapak munan karka. Shinaka, Diospa Shimita yachakunkapakka, ima munaytatak charina kanchik. (1 Rey. 4:29, 34; Juan 17:3; 2 Tim. 3:16.)

Historia 62

Davidpa familiapika achka llakikunami tiyarka


1. Jehova Diospa ayudawanka, Canaan allpakunaka pipatak tukurka. 2. Shuk tutaka, imatatak Davidka paypa wasi jawa patiomantaka rikurka. 3. Jehova Dioska, imamantatak Davidwanka achkata pinarirka. 4. Dibujopi rikushka shinaka, Davidta rimakuk runaka pitak kan. Chay runaka, ima tukunatatak Davidmanka willakun. 5. Davidka ima llakikunatallatak charirka. 6. David wanushka kipaka, pitak Israel llaktapika rey tukurka.

Historia 64

Salomonmi Jehovapa jatun wasitaka rurarka


1. Jehova Diospa wasitaka, mashna watakunapitak Salomonka tukuchirka. Chay jatun wasika, imamantatak valishka valishka karka. 2. Jehovapa jatun wasipika, mashna ukukunatak tiyarka. Uchilla ukupika, imatatak churarka. 3. Jatun wasita tukuchishka kipaka, Salomonka ima tatak Jehova Diostaka manarka. 4. Salomonpa manashkata uyashpaka, Jehova Dioska imashinatak rikuchirka kushikushka kashkata. 5. Mana alli warmikunawan kasarashpaka, Salomonka imatatak ruray kallarirka. Kipamankarin, Salomonka imatak tukurka. 6. Jehova Dioska, imamantatak Salomonwanka ach kata pinarirka. Chaymanta, Jehova Dioska imatatak Salomontaka nirka.

Shuktak tapuykuna: 1. 2 Samuel 11:1-27 versokunata liyinki. a) Jehova Diosta tukuy tiempopi sirvishpa kawsanaka, imamantatak alli kan. b) Davidka imamantatak shuk jatun juchapi urmarka. Shinaka, Jehovata sirvikkuna juchapi ama urmankapakka, imatatak Davidmantaka yachakuyta ushanchik. (2 Sam. 11:2; Mat. 5:27-29; 1 Cor. 10:12; Sant. 1: 14, 15.) 2. 2 Samuel 12:1-18 versokunata liyinki. a) Natanka, imashinatak Davidtaka aconsejarka. Shinaka, ancianokunapash taytakunapash, imashina consejokunatatak kuna kan. (2 Sam. 12:1-4; Pro. 12:18; Mat. 13:34.) b) Jehova Dioska, imamantatak Davidtaka mana wa nuchirka. (2 Sam. 12:13; Sal. 32:5; 2 Cor. 7:9, 10.)

Historia 63

Salomonka alli yuyayta charik reymi karka


1. Jehova Dioska, imatatak Salomontaka tapurka. Kutin, Salomonka imatatak Jehova Diostaka nirka. 2. Salomon shuk alli manayta rurashkamantaka, Jehovaka imatatak kusha nirka. 3. Ishkay warmikunaka ima nishpatak Salomonpakmanka chayarkakuna. 4. Dibujopi rikushka shinaka, ishkay warmikuna pinanakukpika, Salomonka imatatak rurarka. 5. Salomon mandakushka punchakunapika, israelitakunaka imashinatak kawsarka. Imamantatak shina kawsarka.

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Reyes 3:3-28 versokunata liyinki. a) 1 Reyes 3:7-pika, Salomonka imatatak Jehova

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Cronicas 28:9, 10 versokunata liyinki. 1 Cronicas 28:9, 10-pi David nishka shinaka, imatatak tukuy punchakuna ashtawan ashtawan rurashpa katina kanchik. (Sal. 19:14; Fili. 4:8, 9.) 2. 2 Cronicas 6:12-21, 32-42 versokunata liyinki. a) Salomonka, imashinatak rikuchirka gentekuna ru rashka wasikunaka Jehova Diospak mana paktashka ta. (2 Cro. 6:18; Hech. 17:24, 25.) b) 2 Cronicas 6:32, 33 versokunapika, imatatak Jeho vamantaka yachakunchik. (Hech. 10:34, 35; Gal. 2:6.) 3. 2 Cronicas 7:1-5 versokunata liyinki. Jehova Dios paypa wasita brillachikpika, israelitakunaka achkata kushikushpami Jehovataka alabar kakuna. Shinaka, Jehova paypa organizacionta bendiciakushkata rikushpaka, imatatak rurana kanchik. (2 Cro. 7:3; Sal. 22:22; 34:1; 96:2.) 4. 1 Reyes 11:9-13 versokunata liyinki. Salomonka Jehova Diosta alli adoray kallarishpapash, kipamanka mana allimi tukurka. Shinaka, imatatak nukanchikkunaka yachakuna kanchik. (1 Rey. 11:4, 9; Mat. 10:22; Apo. 2:10.)

Historia 65

Israel llaktapika ishkay reykunami manday kallarirka


1. Dibujopi runakunaka ima shutikunatak kan. Pikunatak kan. 2. Ahiaska imatatak paypa ropataka rurarka. Imamantatak shina rurarka. 3. Salomonka, imatatak Jeroboantaka rurankapak munarka. 4. Israel llaktamanta 10 jatun familiakunaka, imamantatak Jeroboantaka rey kachun akllarka. 5. Jeroboanka, imamantatak ishkay uchilla oro wakrakunata rurarka. Chayta rurakpika, gentekunaka imatak tukurka. 6. Israel llaktamanta ishkay jatun familiakunaka, ima tak tukurka. Jerusalen llaktapi Jehovapa jatun wasipash, imatak tukurka.

3. 2 Reyes 9:30-37 versokunata liyinki. Jehova Diospa mandashkakunataka, Jehuka imashinatak paktachirka. Shinaka, imatatak Jehumantaka yachakuyta ushanchik. (2 Rey. 9:4-10; 2 Cor. 9:1, 2; 2 Tim. 4:2.)

Historia 67

Josafatka Jehovapimi feta churarka


1. Josafatka pitak karka. Josafatpa punchakunapika, pikunapashtak kawsan karka. 2. Israelitakunaka imamantatak achkata mancharirkakuna. Chaymanta, imatatak achka israelitakunaka rurarka. 3. Josafat manakpika, Jehova Dioska imashinatak ri kuchirka Josafatpa manayta uyashkata. 4. Makanakuna pushtuman israelitakuna chayakpika, Jehova Dioska imatatak na rurashkarka. 5. Imatatak Josafatmantaka yachakunchik.

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Reyes 11:26-43 versokunata liyinki. Jeroboanka imashina runatak karka. Jehovapa leyku nata Jeroboan kasukpika, Jehovaka imatatak Jeroboanmanka kusha nirka. (1 Rey. 11:28, 38.) 2. 1 Reyes 12:1-33 versokunata liyinki. a) Roboam (Rehoboam) rey kashkamantaka, paypa munaytami ruran karka. Shinaka, taytakunapash ancianokunapash, imatatak mana rurana kan. (1 Rey. 12:13; Ecl. 7:7; 1 Ped. 5:2, 3.) b) Imata rurakrikushpapash, wamprakunaka pikuna tatak consejokunataka manana kan. (1 Rey. 12:6, 7; Pro. 1:8, 9; 2 Tim. 3:16, 17; Heb. 13:7.) c) Jeroboanka imamantatak ishkay llaktakunapi, ishkay uchilla oro wakrakunata churarka. Kayka, imashi natak rikuchirka Jeroboanka Jehova Diospi feta mana charishkata. (1 Rey. 11:37; 12:26-28.) d) Israelmanta 10 jatun familiakunapika, pitak nirka: Jehova Diosta adorankapakka, yanka dioskunatapash adoranallami kanchik nishpa. (1 Rey. 12:32, 33.)

Historia 66

Shuktak tapuykuna: 1. 2 Cronicas 20:1-30 versokunata liyinki. a) Shuktak gentekuna llakichinkapak shamukukpika, Josafatka (Jehosafat) imatatak rurarka. Shinaka, pi pash nukanchikta llachinkapak munakpika, imatatak rurana kanchik. (2 Cro. 20:12; Sal. 25:15; 62:1.) b) Jehova Dioska, nawpa punchakunamantallatakmi ima tukukrikushkataka willan kashka. Shinaka, Diospa nishkakunata kunan punchakunapi intindichichun ka, pikunatatak Jehovaka akllashka. (2 Cro. 20:14, 15; Mat. 24:45-47; Juan 15:15.) c) Josafat (Jehosafat) makanakunkapak rikukpika, Jehova Dioska imatatak rurarka. Shinaka, Tukuy Ushayta charik Diospa achkata llakichina puncha chayamushpaka, imashinatak Josafatpa punchakunapi shina kanka. (2 Cro. 20:15, 17; 32:8; Apo. 16:14, 16.) d) Kunan punchakunapi precursorkuna, misionerokunaka, imashinatak levitakuna shina ayudanakun tukuy muyuntin Allpapi Diospa Shimita willashpa. (2 Cro. 20:19; Rom. 10:13-15; 2 Tim. 4:2.)

Jezabelka mana alli reinami karka


1. Jezabelka pitak karka. 2. Rey Acabka, imamantatak shuk punchaka llakilla karka. 3. Nabotpa uva pampakunata paypa kusa Acabman kunkapakka, Jezabelka imatatak rurarka. 4. Jezabelta wanuchichunka, Jehovaka pitatak kacharka. 5. Dibujopi rikushka shinaka, Jezabelpa wasiman chayashpaka, Jehuka imatatak nirka.

Historia 68

Ishkay wamprakunami kawsarirka


1. Dibujopi kimsa gentekunaka pikunatak kan. Chay wampraka imatak tukurka. 2. Chay wampra wanukpika, Eliaska imatatak Jehova taka manarka. Kipamanka, chay wampraka imatak tukurka. 3. Eliasta sirvik runaka, ima shutitak karka. 4. Sunem llaktamanta warmika, imamantatak Eliseotaka paypa wasiman kayarka. 5. Sunem llaktamanta warmipa wasiman chayashpa ka, Eliseoka imatatak rurarka. Wanushka wampraka imatak tukurka. 6. Kay historiapi rikushka shinaka, Jehova Dioska imatatak ruray ushanlla kashka.

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Reyes 16:29-33; 18:3, 4 versokunata liyinki. Rey Acab mandakuk punchakunapika, gentekunaka imashinatak kawsan karka. (1 Rey. 16:33.) 2. 1 Reyes 21:1-16 versokunata liyinki. a) Nabotka, imashinatak sinchi shayarishpa rikuchir ka Jehova Diosta respetashkata. (1 Rey. 21:1-3; Lev. 25: 23-28.) b) Acab llakilla kashpaka, imatatak rurarka. Shinaka, nukanchikkunapash llakipi kashpaka, imatatak mana rurana kanchik. (1 Rey. 21:4; Rom. 5:3-5.)

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Reyes 17:8-24 versokunata liyinki. a) Eliaska imashinatak rikuchirka Jehova Diosta kasushkata, Jehovapi feta charishkatapash. (1 Rey. 17:9; 19:1-4, 10.)

b) Sarepta llaktamanta warmika, imashinatak rikuchirka achka feta charishkata. (1 Rey. 17:12-16; Luc. 4: 25, 26.) c) Sarepta llaktamanta viuda warmipa kawsaypi rikushka shinaka, imashinatak yachanchik Mateo 10:41, 42-pi shimikunaka mana llulla kashkata. (1 Rey. 17:1012, 17, 23, 24.) 2. 2 Reyes 4:8-37 versokunata liyinki. a) Sunem llaktamanta warmika, imashinatak nukanchikmanka rikuchishpa sakirka, shuktak gentekunata alli chaskina kashkata. (2 Rey. 4:8; Luc. 6:38; Rom. 12:13; 1 Juan 3:17.) b) Kunan punchakunapika, Jehovata sirvikkunataka imashinatak ayudayta ushanchik. (Hech. 20:35; 28:1, 2; Gal. 6:9, 10; Heb. 6:10.)

6. Chay jatun pescadopa wiksa ukumanta llukshishka kipaka, Jonaska maymantak rirka. Shinaka, imatatak Jonasmantaka yachakuna kanchik.

Historia 69

Shuk kuytsami shuk runataka ayudarka


1. Dibujopi rikushka shinaka, chay kuytsaka imatatak chay warmitaka nikun. 2. Dibujopi warmika pitak kan. Chay kuytsaka, imamantatak chay warmipa wasipi sirvikun. 3. Eliseoka, imata ninki nishpatak payta sirvik runataka Naamanpakman kacharka. Naamanka imaman tatak achkata pinarirka. 4. Paypa sirvik runakunata uyashpaka, Naamanka imatatak rurarka. 5. Eliseoka imamantatak Naamanpa regalokunataka mana chaskirka. Shinapash, Guejazika imatatak rurarka. 6. Guejazika imatak tukurka. Shinaka, nukanchikkunaka imatatak mana rurana kanchik.

Shuktak tapuykuna: 1. Jonas 1:1-17 versokunata liyinki. Nnive llaktamanta gentekunaman willakri nikpika, Jonaska imatatak yuyarka. (Jon. 1:2, 3; Pro. 3:7; Ecl. 8:12.) 2. Jonas 2:1, 2, 10 versokunata liyinki. Jonaspa kawsaypi rikushka shinaka, Jehova Diosta manakushpaka, ima confianzatatak charina kanchik. (Sal. 22:24; 34:6; 1 Juan 5:14.) 3. Jonas 3:1-10 versokunata liyinki. a) Jonas pantarikpipash, Jehova Dioska kishpichishpami Jonastaka kutin willachun kacharka. Shinaka, imatatak Jehova Diosmantaka yachakuyta ushanchik. (Sal. 103:14; 1 Ped. 5:10.) b) Nnive llaktamanta gentekunaman Diospa Shimita Jonas willakpika, paykunaka imatatak rurarka. Shinaka, alli gentekuna kakta rikushpallachu willana kanchik. (Jon. 3:6-9; Ecl. 11:6; Hech. 13:48.)

Historia 71

Dioska shuk kuyaylla, alhaja paraso Allpatami rurasha nin


1. Isaiaska imatak karka. Isaiaska ima punchakunapi tak kawsarka. Jehova Dioska imatatak Isaiasmanka rikuchirka. 2. Paraisoka imatak kan. Paraso shimita uyashpaka, imatatak yuyarinchik. 3. Mushuk paraisoka, imashina kanka nishpatak Jeho va Dioska Isaiasmanka escribichirka. 4. Adanpash, Evapash imamantatak kuyaylla, alhaja paraisotaka chinkachirkakuna. 5. Payta kasukkunamanka, imatatak Jehova Dioska kusha nin.

Shuktak tapuykuna: 1. 2 Reyes 5:1-27 versokunata liyinki. a) Kunan punchakunapi tukuy wamprakunaka, imatatak israelita kuytsamantaka yachakuyta ushan. (2 Rey. 5:3; Sal. 8:2; 148:12, 13.) b) Bibliawan shuk consejota kukpika, imamantatak Naamanta yuyarina kanchik. (2 Rey. 5:15; Heb. 12:5, 6; Sant. 4:6.) c) Eliseoka imashinatak karka. Kutin, Guejazika (Guehaz) imashinatak karka. Shinaka, imatatak nukanchikkunaka paykunamantaka yachakuna kanchik. (2 Rey. 5:9, 10, 14-16, 20; Mat. 10:8, QC; Hech. 5:1-5.)

Historia 70

Jonaska shuk jatun jatun pescadorukumantami kishpirirka


1. Jonaska imatak karka. Jehova Dioska imatatak Jonastaka mandarka. 2. Jehova Diospa mandashkata ama kasunkapakka, Jonaska imatatak rurarka. 3. Ama sinchita tamiyashpa katichunka, barcota manejak runakunataka imatatak Jonaska nirka. 4. Dibujopi rikushka shinaka, Jonasta yakuman shitakpika, Jonaska imatak tukurka. 5. Jonaska, mashna punchakunatatak chay jatun pescadopa wiksa ukupi karka. Chay jatun pescadopa wiksa ukupi kashpaka, Jonaska imatatak rurarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Isaas 11:6-9 versokunata liyinki. a) Bibliapi nishka shinaka, mushuk paraisopika gentekunapash animalkunapash, imashinatak kawsanka. (Sal. 148:10, 13; Isa. 65:25; Eze. 34:25.) b) Jehovamanta willakkunaka, imashinatak kunan punchakunapillatak Isaiaspa profeciataka paktachinakun. (Rom. 12:2; Efe. 4:23, 24.) c) Kunan punchakunapipash, shamuk punchakunapi pash gentekuna alli nanman tikrashkamantaka, pita tak agradicina kanchik. (Isa. 48:17, 18; Gal. 5:22, 23; Fili. 4:7.) 2. Apocalipsis 21:3, 4 versokunata liyinki. a) Bibliapika ninmi: Dioska gentekunawanmi kawsanka nishpa. Shinapash, imashinatak yachanchik gentekunawan kawsankapakka, Dioska mana kay All paman shamuna kashkata. (Lev. 26:11, 12; 2 Cro. 6:18; Isa. 66:1; Apo. 21:2, 3, 22-24.) b) Shamuk punchakunapika, imakunamantatak na mana wakashun. Ima laya nanaykunatak na mana tiyanka. (Luc. 8:49-52; Rom. 8:21, 22; Apo. 21:4.)

Historia 72

Dioska Ezequiasta ayudarkami


1. Dibujopi rikushka shinaka, chay runaka pitak kan. Chay runaka ima jatun llakitatak charin. 2. Ezequiaska ima cartakunatatak Jehovapa altar nawpakpi churashka charikun. Ezequiaska, imatatak Jehova Diostaka manarka. 3. Ezequiaska ima laya reytak karka. Profeta Isaias taka, imatatak Jehova Dioska Ezequiasmanka ninki nirka. 4. Chayshuk dibujopi rikushka shinaka, Asiria llaktamanta soldadokunataka, imatatak Jehovapa angelka rurarka. 5. Israel llaktamanta ishkay jatun familiakuna alli kawsanakushpapash, rey Ezequas wanukpika imatak tukurka.

c) Jehova Diospa wasita allichinkapakka, rey Josias pash sumo sacerdote Hilciaspash (Hilquas), imatatak rurarkakuna. Shinaka, Jehovata adorana wasikuna taka, imashinatak cuidana kanchik. (2 Cro. 34:9-13; Pro. 11:14; 1 Cor. 10:31.)

Historia 74

Shuk runaka gentekunataka mana manchanchu karka


1. Dibujopi rikushka shinaka, chay wampralla runaka pitak kan. 2. Jehova Dioska Jeremiastaka nirkami: Kanka nukapa profeta kachunmi munani nishpa. Shina nikpika, Jeremiaska imatatak nirka. Shinapash, imatatak Jehova Dioska Jeremiasmanka nirka. 3. Jeremiaska, imatatak israelitakunamanka kutin kutin nirka. 4. Jeremas willakukpika, sacerdotekunaka imatatak rurankapak munarka. Shinapash, Jeremiaska imashinatak rikuchirka paykunata mana manchashkata. 5. Mana alli cosaskunata mana sakishkamantaka, israelitakunaka imatak tukurka.

Shuktak tapuykuna: 1. 2 Reyes 18:1-36 versokunata liyinki. a) Israelitakunapa feta chiriyachinkapakka, Asiria llaktamanta Rabsaque runaka, imatatak israelitaku namanka nirka. (2 Rey. 18:19, 21; Exo. 5:2; Sal. 64:3.) b) Contrakuna llakichinkapak munakpika, imatatak Jehovamanta willakkunaka Ezequas shina ruran. (2 Rey. 18:36; Sal. 39:1; Pro. 26:4; 2 Tim. 2:24.) 2. 2 Reyes 19:1-37 versokunata liyinki. a) Llakikuna japikpika, imatatak Jehovamanta willak kunaka, Ezequas shina ruran. (2 Rey. 19:1, 2; Pro. 3: 5, 6; Heb. 10:24, 25; Sant. 5:14, 15.) b) Rey Senaqueribka, ima kimsa jatun llakikunatatak charirka. Shamuk punchakunapika, pitak rey Senaquerib shina llakikunataka charinka. (2 Rey. 19:32, 35, 37; Apo. 20:2, 3.) 3. 2 Reyes 21:1-6, 16 versokunata liyinki. Imashinatak yachachin rey Manaseska, Jerusalen llaktamanta tukuy reykunamantapash ashtawan mana alli rey kashkata. (2 Cro. 33:4-6, 9.)

Pitak Israel llaktapika ultimo alli rey karka

Historia 73

1. Josiaska, mashna watakunata charishpatak rey tukurka. Kanchis watakunata mandakukpika, Josiaspa shunkumanka ima munaykunatak yaykurka. 2. Dibujopi rikushka shinaka, Josiaspash shuktak gentekunapash, imatatak ruranakun. 3. Jehovapa wasita allichikukpika, sumo sacerdoteka imatatak tarirka. 4. Josiaska imamantatak paypa ropataka llikikun. 5. Jehova nishka shinaka, Huldaka imatatak Josiasmanka nirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Jeremas 1:1-8 versokunata liyinki. a) Diosta sirvishpa kawsankapakka, Jeremiastaka imatak ayudarka. Shinaka, nukanchikkunapash Dios ta sirvishpa kawsachunka, imatak nukanchiktaka ayudanka. (2 Cor. 3:5, 6.) b) Kunan punchakunapi Jesusta katik wamprakunaka, imatatak Jeremiasmantaka yachakuna kan. (Ecl. 12:1; 1 Tim. 4:12.) 2. Jeremas 10:1-5 versokunata liyinki. Yanka dioskunataka imawan chimpapurashpatak Jeremiaska rikuchirka, yanka dioskunapi feta churanaka mana alli kashkata. (Jer. 10:5; Isa. 46:7; Hab. 2:19.) 3. Jeremas 26:1-16 versokunata liyinki. a) Jeremiaska shuk shimitallapash mana pakashpami, Diospa Shimitaka willan karka. Shinaka, jawa pachaman rina shuyayta charikkunaka, imashinatak ku nan punchakunapi, Jeremas shina willakunkuna. (Jer. 26:2; Deu. 4:2; Hech. 20:27.) b) Jeremiaska, tukuy llaktamanta gentekunamanmi Diospa Shimitaka willan karka. Shinaka, kunan punchakunapi Jehovamanta willakkunaka, imatatak Jeremiasmantaka yachakuna kanchik. (Jer. 26:8, 12, 14, 15; 2 Tim. 4:1-5.) 4. 2 Reyes 24:1-17 versokunata liyinki. Jehova Diosta mana alli adorashkamantaka, Juda llaktamanta gentekunaka ima llakikunatatak charirka. (2 Rey. 24:2-4, 14.)

Shuktak tapuykuna: 1. 2 Cronicas 34:1-28 versokunata liyinki. a) Uchilla kashpallatak achka llakikunata charishpa pash, Josiaska imatatak rurarka. Shinaka, nukanchik kunapash llakilla winashka kashpaka, imatatak Jo siasmantaka yachakuyta ushanchik. (2 Cro. 33:21-25; 34:1, 2; Sal. 27:10.) b) Gentekuna Jehova Diosta alli adorachunka, Josiaska imatatak rurarka: 8 watakunata, 12 watakunata, 18 watakunata mandakushpa. (2 Cro. 34:3, 8.)

Historia 75

Chusku wamprakunatami Babiloniaman aparkakuna


1. Dibujopi rikushka shinaka, chay chusku wamprakunaka pikunatak kan. Paykunaka, imamantatak Babilonia llaktapi kan. 2. Chay chusku wamprakunaka, ima tukuchuntak Nabucodonosorka munarka. Chaymanta, payta sirvik runakunataka, imatatak Nabucodonosorka mandarka.

3. Reypa mikunata karakukpika, imatatak Danielpash paypa kimsa amigokunapash manarka. 4. Chunka punchakuna kipa, tukuylla wamprakunata tantachishpa rikukpika, chay chusku wamprakunaka imashinatak karka. 5. Imamantatak Danieltapash paypa kimsa amigokunatapash, Nabucodonosorpa wasiman pusharka. Chay chusku wamprakunaka, imapitak sacerdotekunamanta, alli consejokunata kuk runakunamantapash ashtawan alli karka.

Shuktak tapuykuna: 1. Daniel 1:1-21 versokunata liyinki. a) Juchayukkuna kashpapash mana alli yuyaykunapi ama urmankapakka, imatatak rurana kanchik. (Dan. 1:8; Gen. 39:7, 10; Gal. 6:9.) b) Kunan punchakunapika, ima mapa ruraykunatak alli mikunakuna shina rikurin. Wakin wamprakunaka, imashinatak chay mapa ruraykunapi chakrurishka. (Dan. 1:8; Pro. 20:1; 2 Cor. 6:177:1.) c) Chay chusku wamprakunapa kawsaypi rikushka shinaka, universidadkunaman rishpa ashtawan yachakunaka allichu kanman. (Dan. 1:20; Isa. 54:13; 1 Cor. 3: 18-20.)

3. Chay kimsa wamprakunata, Nabucodonosorllatak chay oro columnapa nawpakpi uraykumurichik nikpika, chay kimsa wamprakunaka imashinatak rikuchirka Jehovapi feta charishkata. 4. Payta sirvik gentekunataka, rey Nabucodonosorka imatatak chay kimsa wamprakunataka ruraychik nirka. 5. Nabucodonosorka mashnapurakunatatak horno ukupika rikurka. 6. Sadracpa, Mesacpa, Abednegopa Diostaka, imamantatak rey Nabucodonosorka alabarka. Chay kimsa wamprakunamantaka, imatatak yachakuyta ushanchik.

Shuktak tapuykuna: 1. Daniel 3:1-30 versokunata liyinki. a) Llakikunapi kashpapash, Diospa mandashkakunata paktachinkapakka, Diosta sirvikkunaka imatatak chay kimsa wamprakunamantaka yachakuna kanchik. (Dan. 3:17, 18; Mat. 10:28; 1 Ped. 4:2.) b) Jehova Dioska, imatatak rey Nabucodonosormanka yachachirka. (Dan. 3:28, 29; 4:34, 35.)

Historia 78

Jerusalen llaktaka llakichi tukurkami

Historia 76

Shuk maki rikurishpami pirkapi escribirka


1. Jehovapa wasimanta copakunata rey Belsasar japishpa chaypi upiyakukpika, imatak tukurka. 2. Rey Belsasarka, imatatak brujo runakunataka ruraychik nirka. Shinapash, chay brujo runakunaka rey nishkata ruray usharkachu. 3. Belsasarpa mamaka, imatatak Belsasartaka ruray nirka. 4. Daniel nishka shinaka, Jehova Dioska imamantatak shuk makita pirkapi escribichirka. 5. Pirkapi escribishka shimikunaka, ima nin nirkatak Danielka. 6. Daniel parlakukpillatakka, imatak tukurka.

1. Dibujopi rikushka shinaka, Jerusalen llaktapash, israelitakunapash imatak tukunakun. 2. Ezequielka pitak karka. Jehova Dioska, ima mana alli cosaskunatatak Ezequielmanka rikuchirka. 3. Israelitakuna Jehovata mana respetashkamantaka, Jehovaka imatatak rurasha nirka. 4. Israelitakuna na mana kasunkapak munakpika, rey Nabucodonosorka imatatak rurarka. 5. Jehova Dioska, imamantatak sakirka babiloniokuna israelitakunata llakichichun. 6. Israel llaktaka imamantatak shitashka sakirirka. Mashna watakunatatak Israel llaktaka shitashka karka.

Shuktak tapuykuna: 1. 2 Reyes 25:1-26 versokunata liyinki. a) Sedequiaska pitak karka. Sedequiaska imatak tukurka. Ima profeciatak Sedequiaspika paktarirka. (2 Rey. 25:5-7; Eze. 12:13-15.) b) Israelitakuna, Jehova Diosmanta karuyashkaman taka, pikunatatak Jehova Dioska juchachirka. (2 Rey. 25:9, 11, 12, 18, 19; 2 Cro. 36:14, 17.) 2. Ezequiel 8:1-18 versokunata liyinki. Diosta mana alli adorak israelitakunaka, Intitami diosta shina adoran karka. Shinaka, kunan punchakunapi Jesusta mana alli katikkunaka, imashinatak nawpa punchakunapi israelitakuna shina kashka. (Eze. 8:16; Isa. 5:20, 21; Juan 3:19-21; 2 Tim. 4:3.)

Shuktak tapuykuna: 1. Daniel 5:1-31 versokunata liyinki. a) Pirkapi escribishka shimikunata rikushpaka, manchaymantaka Belsasarka imatatak tukurka. Shina pash, Jehova Diostaka imashinatak manchana kanchik. (Dan. 5:6, 7; Sal. 19:9; Rom. 8:35-39.) b) Rey Belsasarwan, shuktak jatun mandakkunawanpash parlakushpaka, Danielka imashinatak rikuchirka paykunata mana manchashkata. (Dan. 5:17, 18, 22, 26-28; Hech. 4:29.) c) Daniel captulo 5-pika, imashinatak rikuchin Jeho va Dioslla tukuyta mandana kashkataka. (Dan. 4:17, 25; 5:21.)

Historia 79

Historia 77

Kimsa wamprakunaka mana uraykumurirkakunachu


1. Babilonia llaktamanta rey Nabucodonosorka, imatatak gentekunataka mandarka. 2. Danielpa kimsa amigokunaka, imamantatak oro co lumnapa nawpakpika mana uraykumurirkakuna.

Danieltaka leonkuna kawsakuk utkumanmi shitarka


1. Darioka pitak karka. Darioka imatatak Danielmantaka yuyan karka. 2. Danielta mana rikunayachishpaka, mana alli runakunaka imatatak rey Dariotaka nirkakuna. 3. Mushuk ley llukshikpika, Danielka imatatak rurarka.

4. Rey Darioka, imamantatak achkata llakirishpa, pu nuytapash mana punushpa pakarirka. Rey Darioka, imatatak rurarka manarak alli pakarikpillatak. 5. Danielka imatatak rey Dariomanka nirka. 6. Mana alli runakunataka, imatatak Rey Darioka rurarka. Chay kipaka, imatatak pay mandakushka llaktakunamanka escribirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Daniel 6:1-28 versokunata liyinki. a) Danielta llakichinkapakka, contrakunaka imatatak rurarkakuna. Kunan punchakunapipash, Diospa Shimita Jehovamanta willakkuna ama willachunka, contrakunaka imatatak rurankuna. (Dan. 6:7; Sal. 94:20; Isa. 10:1; Rom. 8:31.) b) Jatun mandakkunapa nawpakpi kashpaka, Jehovata sirvikkunaka imatatak Daniel shina rurana kanchik. (Dan. 6:5, 10; Rom. 13:1; Hech. 5:29.) c) Nukanchikkunaka, imashinatak Daniel shina punchantin punchantin Diostaka sirvishpa kawsana kanchik. (Dan. 6:16, 20; Fili. 3:16; Apo. 7:15.)

4. Tattenayka, imamantatak shuk cartata reyman kacharka. Kutin, reyka imata escribishpatak Tattenaymanka tikrachirka. 5. Jehovapa jatun wasi na mana kuyaylla kakta yachashpaka, Esdraska imatatak rurarka. 6. Dibujopi rikushka shinaka, Esdraska imatatak Jehova Diostaka manarka. Esdras manakpika, Jehova Dioska uyarkachu. Shinaka, imatatak yachakuna kanchik.

Historia 80

Israelitakunaka Babilonia llaktamanta rirkakunami


1. Dibujopi rikushka shinaka, israelitakunaka imatatak ruranakun. 2. Isaiasman, Jehova escribichishka profeciataka, imashinatak Ciroka paktachirka. 3. Jerusalen llaktaman mana tikrakkunataka, Ciroka imatatak nirka. 4. Jerusalen llaktaman israelitakuna tikrakukpika, Ciroka imatatak israelitakunamanka tikrachirka. 5. Jerusalenman chayankapakka, israelitakunaka mashna killakunatatak purirka. 6. Jerusalen llaktaka, mashna watakunatatak shitashka karka.

Shuktak tapuykuna: 1. Esdras 3:1-13 versokunata liyinki. Nukanchik kawsakuk pushtupi shuk congregacion mana tiyakpika, imatatak rurashpa katina kanchik. (Esd. 3:3, 6; Hech. 17:16, 17; Heb. 13:15.) 2. Esdras 4:1-7 versokunata liyinki. Zorobabelka, imashinatak Jehova Diosta sirvikkunamanka rikuchirka, shuktak religionkunawan mana tantanakuna kashkata. (Exo. 34:12; 1 Cor. 15:33, QC; 2 Cor. 6:14-17.) 3. Esdras 5:1-5, 17; 6:1-22 versokunata liyinki. a) Jehovapa jatun wasita israelitakuna rurakukpika, contrakunaka imamantatak mana jarkay usharkakuna. (Esd. 5:5; Isa. 54:17.) b) Kunan punchakunapi ancianokuna llakipi kashpa ka, imamantatak nawpa punchakunapi anciano judiokuna shina, Jehovapa ayudata maskana kan. (Esd. 6: 14; Sal. 32:8; Rom. 8:31; Sant. 1:5.) 4. Esdras 8:21-23, 28-36 versokunata liyinki. Imata rurakrikushpapash, Esdraska imatatak ruran karka. Shinaka, imatatak Esdras shina rurana kanchik. (Esd. 8:23; Sal. 127:1; Pro. 10:22; Sant. 4:13-15.)

Historia 82

Mardoqueopash Esterpash pikunatak karka


1. Mardoqueopash Esterpash pikunatak kan. 2. Rey Asueroka, imamantatak shuktak warmita maskarka. Shuktak warmita maskashpaka, pitatak akllarka. 3. Haman shuti runaka pitak karka. Hamanka ima mantatak achkata pinarirka. 4. Rey Asueroka ima mushuk leytatak llukchirka. Esterman shuk noticiata Mardoqueo kachakpika, Esterka imatatak rurarka. 5. Hamanka imatak tukurka. Kutin, Mardoqueoka imatak tukurka. 6. Israelitakunaka, imashinatak wanunamanta kishpirirkakuna.

Shuktak tapuykuna: 1. Isaas 44:28; 45:1-4 versokunata liyinki. a) Isaiasman nishka profeca paktarinata krichunka, Jehovaka imatatak nirka. (Isa. 55:10, 11; Rom. 4:17.) b) Isaiaspa profeciapi rikushka shinaka, Jehovaka imamantatak shamuk punchakunapi ima tukunata willayta ushan. (Isa. 42:9; 45:21; 46:10, 11; 2 Ped. 1:20.) 2. Esdras 1:1-11 versokunata liyinki. Jerusalen llaktaman tikrayta mana ushak israelitakuna shina kankapakka, imashinatak precusorkunata, betelitakunata, misionerokunata ayudayta ushanchikman. (Esd. 1:4, 6; Rom. 12:13; Col. 4:12.)

Historia 81

Israelitakunaka Jehovapimi feta churarkakuna


1. Babiloniamantaka, mashna israelitakunatak Jeru salen llaktamanka tikrarka. Jerusalenman chayakpi ka, Jerusalen llaktaka imashinatak karka. 2. Israelitakuna Jerusalen llaktapi kashpaka, imatatak ruray kallarirkakuna. Shinapash, israelitakunapa contrakunaka yachashpaka, imatatak rurarkakuna. 3. Ageopash Zacariaspash imatak karka. Paykunaka imatatak israelitakunamanka nirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Ester 2:12-18 versokunata liyinki. Esterka imashinatak rikuchishpa sakirka, shunku ukumanta mana napash pinarishpa, alli yuyashpa, mishki shimikunawan parlanaka ministirishka kashkata. (Est. 2:15; 1 Ped. 3:1-5.) 2. Ester 4:1-17 versokunata liyinki. Judiokunata llakichinkapak munakukpika, Esterka Diospi feta charishpami Diospa lado tukushpa shaya rirka. Shinaka, Jehova Diospi Ester shina feta churashpa, Diospa lado tukunkapakka, imatatak rurana kanchik. (Est. 4:13, 14; Mat. 5:14-16; 24:14.)

3. Ester 7:1-6 versokunata liyinki. Kunan punchakunapi Diosta sirvikkunaka, imashinatak Ester shina, paykunapa kawsayta llakipi churanakun. (Est. 7:4; Mat. 10:16-22; 1 Ped. 2:12.)

Historia 83

Jerusalen llaktapa pirkakunataka kutinmi rurarkakuna


1. Jerusalen llaktapa muyuntin pirkakuna mana tiyakpika, israelitakunaka imashinashi sintirirka. 2. Nehemiaska pitak karka. 3. Reypa wasipika, ima trabajotatak Nehemiaska charirka. Chay trabajoka, imamantatak mana jawalla karka. 4. Nehemiaska imamantatak llakilla karka. Chaymanta, imatatak reytaka nirka. 5. Nehemas llakilla kakpika, rey Artajerjeska imatatak rurarka. 6. Jerusalenpa pirkakunata ama rurachun nishpa, contrakuna jarkankapak munakpika, Nehemiaska imatatak israelitakunataka nirka.

shinaka, Jesus jucha illak wacharichunka, Jehova Dioska imatatak Mariataka rurarka. (Ageo 2:11-13; Heb. 7:26; 10:5; 1 Ped 1:19.) b) Jesus manarak wacharikpillatak, Elisabetka imashinatak Jesustaka alabarka. (Luc. 1:41-43.) c) Dios nishkata angel Gabriel willakpika, Mariaka imatatak nirka. Shinaka, congregacionpi imatapash rurachun nikpika, Jesusta katikkunaka imatatak rurana kanchik. (Luc. 1:38, 46-49; 17:10; Pro. 11:2.) 2. Mateo 1:18-25 versokunata liyinki. Emmanuel shutika, imatatak nisha nin. Shinaka, Je sus mana Emmanuel shuti kashpapash, imashinatak paypa kawsaypika rikuchirka, Emmanuel shuti nishka shina kawsashkata. (Mat. 1:22, 23; Juan 14:8-10; Heb. 1:1-3.)

Animalkuna pununa ukupimi Jesuska wacharirka

Historia 85

Shuktak tapuykuna: 1. Nehemas 1:4-6; 2:1-20 versokunata liyinki. Jehova ayudachunka, Nehemiaska imatatak rurarka. (Neh. 2:4, 5; Rom. 12:12; 1 Ped. 4:7.) 2. Nehemas 3:3-5 versokunata liyinki. Teqoitakunaka imashinatak karka. Kutin, teqoitakunata mandakkunaka imashinatak karka. Shinaka, ancianokunapash siervo ministerialkunapash, imatatak paykunamantaka yachakuna kan. (Neh. 3:5, 27; 2 Tes. 3:7-10; 1 Ped. 5:5.) 3. Nehemas 4:1-23 versokunata liyinki. a) Contrakuna kutin kutin llakichinkapak munakpipash, israelitakunaka imamantatak sinchi tukushpa Jerusalenpa muyuntin pirkakunataka rurashpa katirkakuna. (Neh. 4:6, 8, 9; Sal. 50:15; Isa. 65:13, 14.) b) Israelitakunamantaka, imatatak yachakuyta ushanchik. 4. Nehemas 6:15 versota liyinki. Sinchi feta charimantami, israelitakunaka Jerusalen
llaktapa tukuylla pirkakunataka ishkay killakunapilla tukuchirka. Shinaka, sinchi feta charinaka, imamantatak alli kan. (Sal. 56:3, 4; Mat. 17:20; 19:26.)

1. Dibujopi rikushka shinaka, chay llullu wawaka pitak kan. Mariaka, maypitak chay llullu wawataka sirichikun. 2. Mariaka, imamantatak animalkuna pununa ukupi Jesustaka wacharka. 3. Animalkuna pununa ukuman yaykukuk runakunaka, pikunatak kan. Shuk angelka, imatatak chay runakunamanka nirka. 4. Jesus wacharikpika, imamantatak achka kushikuy tiyarka. 5. Jesustaka, imamantatak Diospa Churi nishpa riksin karka.

Shuktak tapuykuna: 1. Lucas 2:1-20 versokunata liyinki. a) Jesus wacharina profeciata mana riksishpapash, Ce sar Augustoka imashinatak chay profeca paktarichun ayudarka. (Luc. 2:1-4; Miq. 5:2.) b) Diospa nawpakpi alli rikurinkapakka, imatatak rurana kanchik. (Juan 17:3; Hech. 3:19; Heb. 11:6; 1 Juan 2:6.) c) Shuk Kishpichik wacharishkata yachashpaka, Judea llaktamanta animalkunata cuidak runakunaka kushikurkakunami. Shinaka, paykunapash kushikushka kakpika, imamantatak kunan punchakunapi Diosta sirvikkunakarin ashtawan kushikuna kanchik. (Luc. 2: 10, 11; Efe. 3:8, 9; Apo. 11:15; 14:6.)

Historia 84

Shuk angelka Mariawan parlarkami


1. Dibujopi rikushka shinaka, chay warmika pitak kan. 2. Angel Gabrielka imatatak Mariamanka nirka. 3. Angel Gabriel nishka shinaka, Mariaka imata chaskishpatak manarak kasarashka kashpapash, shuk wawata charinalla karka. 4. Mara, paypa prima Elisabetta rikunkapak rikpika, imatak tukurka. 5. Mara shuk wawata charikrikukta yachashpaka, Joseka imatatak rurankapak munarka. Shinapash, kipamanka Joseka imatatak yuyarka.

Historia 86

Runakunaka estrellata katishpami rirkakuna


1. Dibujopi rikushka shinaka, chay runakunaka pikunatak kan. Shuk runaka, imamantatak chay brillakuk estrellataka dedowan rikuchikun. 2. Rey Herodeska imata uyashpatak achkata mancharirka. Chaymanta, Herodeska imatatak nirka. 3. Brillakuk estrellaka maykamatak nawpashpa rirka. Shinapash, estrellata katik runakunaka, imamantatak shuktak nanta japishpa paykunapak llaktamanka tikrarka. 4. Estrellata katik runakuna rishkata yachashpaka, rey Herodeska imatatak mandarka. Imamantatak shina mandarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Lucas 1:26-56 versokunata liyinki. a) Mara juchayuk kakpipash, Lucas 1:35-pi nishka

5. Jehova Dioska, imatatak Josemanka nirka. 6. Pitak chay mushuk estrellataka brillachirka. Imamantatak brillachirka.

Shuktak tapuy: 1. Mateo 2:1-23 versokunata liyinki. Estrellata katik runakuna Jesuspakman chayakpika, Jesuska maypitak kawsakurka. Mashna watakunatatak charirka. (Mat. 2:1, 11, 16.)

Historia 87

Jesuska wampra kashpallatakmi Jehovapa wasiman rin karka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Jesuska mashna watakunatatak charin. Jesuska maypitak kan. 2. Tukuy watakunaka, maymantak Joseka paypa familiataka pushan karka. 3. Nazaret llaktaman tikrakushpaka, imamantatak Je suspa taytamamakunaka kutin Jerusalen llaktaman rirkakuna. 4. Jesuspa taytamamakunaka, maypitak Jesustaka tarirkakuna. Gentekunaka, imamantatak Jesustaka mancharishpa uyanakurka. 5. Jesuska imatatak paypa mamataka nirka. 6. Diosmanta yachakunkapakka, Jesuska imatatak ru ran karka. Shinaka, nukanchikkunapash Jesus shina kankapakka, imatatak rurana kanchik.

Jesuska imashinatak bautizarirka. Shinaka, Jesusta katikkunaka imashinatak bautizarina kan. (Sal. 40: 7, 8; Mat. 28:19, 20; Luc. 3:21, 22.) 2. Mateo 4:1-11 versokunata liyinki. Jesuska alli allimi Bibliataka riksirka. Shinaka, ima mantatak nukanchikkunapash Bibliataka alli alli riksina kanchik. (Mat. 4:5-7; 2 Ped. 3:17, 18; 1 Juan 4:1.) 3. Juan 1:29-51 versokunata liyinki. Gentekunataka, pipa katikkuna tukuchuntak Juanka munarka. Shinaka, nukanchikkunaka imatatak Juanmantaka yachakunchik. (Juan 1:29, 35, 36; 3:30; Mat. 23:10, QC.) 4. Juan 2:1-12 versokunata liyinki. Imashinatak yachanchik, Jehova Dioska alli cosaskunata paypa sirvikkunaman kunkapak munashkata. (Juan 2:9, 10; Sal. 84:11; Sant. 1:17.)

Historia 89

Diospa wasipi katukkunataka Jesuska llukchishpami kacharka


1. Jehovapa wasipika, imamantatak animalkunataka katun karka. 2. Jesuska imamantatak achkata pinarirka. 3. Dibujopi rikushka shinaka, Jesuska imatatak rurakun. Palomakunata katuk runakunatapash, Jesuska imatatak nirka. 4. Jesus achkata pinarikpika, paypa katikkunaka imatatak yuyarirkakuna. 5. Galilea jatun llaktaman rikushpaka, Jesuska maykan jatun llaktapitak sakirirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Lucas 2:41-52 versokunata liyinki. a) Diospa Leypi mandashka shinaka, Joseka kari kashkamantami jatun tantanakuykunamanka rin karka. Shinapash, Joseka paypa tukuy familiantin rishpaka, imatatak taytamamakunamanka yachachishpa sakishka. (Luc. 2:41; Deu. 16:16; 31:12; Pro. 22:6.) b) Jesuska, imashinatak rikuchirka taytamamakunata respetashkata. Shinaka, Jesuska imatatak kunan punchakunapi wamprakunamanka yachachishpa sakishka. (Luc. 2:51; Deu. 5:16; Pro. 23:22; Col. 3:20.) 2. Mateo 13:53-56 versokunata liyinki. Bibliapi nishka shinaka, Jesuspa chusku wawkikunaka ima shutikunatak karka. Kipamanka, Jesuspa ishkay wawkikunaka, imashinatak chay punchakunapi congregacionta ayudarka. (Mat. 13:55; Hech. 12:17; 15: 6, 13; 21:18; Gal. 1:19; Sant. 1:1; Jud. 1.)

Shuktak tapuy: 1. Juan 2:13-25 versokunata liyinki. Jehovapa jatun wasipi gentekuna katukukpika, Jesus ka achkatami pinarirka. Shinaka, Tantanakuy Wasikunapi katunaka allichu kanman. (Juan 2:15, 16; 1 Cor. 10:24, 31-33.)

Historia 90

Jesuska shuk warmiwanmi pozo ladopi parlarka


1. Jesuska, imamantatak Samaria llaktapika shuk pozo ladopi tiyarirka. Chay pozoman shuk warmi shamukpika, Jesuska imatatak nirka. 2. Chay warmika imamantatak achkata mancharirka. Chay kipaka, Jesuska imatatak chay warmimanka kusha nirka. Jesuska imamantatak shina nirka. 3. Jesuska, ima yakumanta parlakushkatatak chay warmika intindirka. Shinapash, Jesuska ima yakumantatak parlakurka. 4. Samaritana warmika, imamantatak kutin mancharirka. Jesuska, imamantatak chay warmipa kawsaymantaka tukuyta yacharka. 5. Kay historiapika, imatatak Jesuska nukanchikkunamanka yachachishpa sakirka. Shuktak tapuykuna: 1. Juan 4:5-43 versokunata liyinki. a) Jesus shina kankapakka, charikkunatapash wakchakunatapash, tukuy laya gentekunatapash imashinatak tratana kanchik. (Juan 4:9; 1 Cor. 9:22; 1 Tim. 2:3, 4; Tito 2:11.)

Historia 88

Juanka Jesusta bautizarkami


1. Dibujopi rikushka shinaka, chay ishkay runakunaka pikunatak kan. 2. Gentekunataka imashinatak bautizana kan. 3. Juanka pikunatatak bautizan karka. 4. Jesuska imamantatak bautizarirka. 5. Jesus bautizarikpika, Jehova Dioska imashinatak rikuchirka achkata kushikushkata. 6. Shuk shitashka, chulunlla pushtuman 40 punchaku nata Jesus rikpika, imatak tukurka. 7. Jesuspa kallari katikkunaka, ima shutikunatak karka. Jesuska ima primer milagrotatak rurarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 3:13-17 versokunata liyinki.

b) Jesuspa katikkuna tukushpaka, ima bendicionkunatatak charishun. (Juan 4:14; Isa. 58:11; 2 Cor. 4:16.) c) Jesus yachachikpika, samaritana warmika achkata kushikushpami shuktak gentekunaman willankapak rirka. Shinaka, nukanchikkunapash chay samaritana warmi shina kankapakka, imatatak rurana kanchik. (Juan 4:7, 28; Mat. 6:33; Luc. 10:40-42.)

Historia 91

Jesuska shuk urkupimi yachachirka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Jesuska maypitak yachachikun. Paypa ladopi tiyakuk gentekunaka, pikunatak kan. 2. Jesuspa 12 apostolkunaka, ima shutikunatak kan. 3. Diospa Reinoka imatak kan. 4. Padrenuestro oracionpika, imakunamanta manachuntak Jesuska yachachirka. 5. Jesuska, imashinatak gentekunataka tratana kan nirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Lucas 8:40-56 versokunata liyinki. Unkushka warmi Jesuspa ropamanta japirikpika, Je suska imashinatak rikuchirka llakishpa mana napash pinariklla kashkata. Shinaka, congregacionpi ancianokunaka imatatak Jesusmantaka yachakuna kan. (Luc. 8:43, 44, 47, 48; Lev. 15:25-27; Mat. 9:12, 13; Col. 3:1214.) 2. Lucas 7:11-17 versokunata liyinki. Nan llaktamanta viuda warmipa churi wanukpika, Jesuska imashinatak sintirirka. Shinaka, nukanchik pa familia wanukpipash, Jesus imashina sintirishkata yachanaka, imashinatak nukanchiktaka sinchiyachin. (Luc. 7:13; 2 Cor. 1:3, 4; Heb. 4:15.) 3. Juan 11:17-44 versokunata liyinki. Jesuska paypa amigo Lazaro wanukpika wakarkami. Shinaka, nukanchikpa familia wanukpi wakanaka juchachu kan. (Juan 11:33-36, 38; 2 Sam. 18:33; 19:1-4.)

Historia 93

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 5:1-12 versokunata liyinki. Diosta sirvinkapak munakushkataka, imashinatak rikuchita ushanchik. (Mat. 5:3; Rom. 10:13-15; 1 Tim. 4: 13, 15, 16.) 2. Mateo 5:21-26 versokunata liyinki. Mateo 5:23, 24-pi nishka shinaka, imamantatak nu kanchik wawkikunawanka mana pinarishpa purina kanchik. (Mat. 6:14, 15; Sal. 133:1; Mar. 11:25 1 Juan 4:20.) 3. Mateo 6:1-8 versokunata liyinki. Fariseokuna shina ama kankapakka, Jesusta katikkunaka imakunatatak mana rurana kanchik (Luc. 18:11, 12; 1 Cor. 4:6, 7; 2 Cor. 9:7.) 4. Mateo 6:25-34 versokunata liyinki. Jesuska, imashinatak yachachirka Jehova Diospi feta churakpika, Jehova Dioska tukuy nukanchikpa minis tirishkakunata kuklla kashkata. (Exo. 16:4; Sal. 37:25; Fili. 4:6.) 5. Mateo 7:1-11 versokunata liyinki. Mateo 7:5-pi nishka shinaka, Jesuska imatatak nukanchikmanka yachachin. (Pro. 26:12; Rom. 2:1; 14:10; Sant. 4:11, 12.)

Jesuska achka gentekunamanmi mikunata kararka


1. Bautizak Juantaka imatatak rurarkakuna. Chayta yachashpaka, Jesuska imashinatak sintirirka. 2. Achka gentekunaman mikunata karankapakka, Jesuska ima milagrotatak rurarka. Mashna mikunatak puchurka. 3. Jesuspa katikkunaka, imamantatak chay tutaka achkata mancharishkakuna karka. Apostol Pedroka imatak tukurka. 4. Kipa punchakunamanpash, Jesuska imashinatak kutin achka waranka gentekunaman mikunata kararka. 5. Kay Allpata Jesus mandakpika, imamantatak kushilla, alli kawsashun.

Historia 92

Jesuska wanushkakunata kawsachirkami


1. Dibujopi rikushka shinaka, kay kuytsapa taytaka pitak kan. Kay kuytsapa taytamamakunaka, imamantatak achkata llakirishkakuna karka. 2. Jesuspakman Jairo chayashpaka, imatatak nirka. 3. Jairopa wasiman Jesus rikukpika, imatak shuk warmiwanka tukurka. Chay kipaka, Jairopa wasimantaka ima noticiatatak Jairomanka kurka. 4. Jairopa wasipi kak gentekunaka, imamantatak Jesusmantaka burlarirkakuna. 5. Kimsa apostolkunantin, wanushka wawapa taytamamakunantin rishpaka, Jesuska imatatak rurarka. 6. Jesuska pikunatallatak kawsachirka. Shinaka, shamuk punchakunapika Jesuska imatatak ruranka.

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 14:1-32 versokunata liyinki. a) Mateo 14:23-32 versokunapi nishka shinaka, Pedroka imashinatak karka. b) Kallaripika, Pedroka napash pinarishpa, mana alli yuyashpami parlan karka. Shinapash, Bibliapi nishka shinaka, kipamanka Pedroka imashinatak tukurka. (Mat. 14:27-30; Juan 18:10; 21:7; Hech. 2:14, 37-40; 1 Ped. 5:6, 10.) 2. Mateo 15:29-38 versokunata liyinki. Jesuska, imashinatak rikuchirka Jehova Diospa kushkakunata agradicina kashkata. (Mat. 15:37; Juan 6:12; Col. 3:15.) 3. Juan 6:1-21 versokunata liyinki. Jesus kay Allpapi kakpika, achka gentekunaka munarkami chay punchakunapillatak kay Allpapi llaktakunata mandachun. Shinapash, Jesuska imatatak rurarka. Shinaka, nukanchikkunaka imatatak Jesusmantaka yachakunchik. (Juan 6:15; Mat. 22:21; Rom. 12:2; 13: 1-4.)

Historia 94

Jesuska wawakunata kuyanmi


1. Tikranakushpaka, Jesuspa apostolkunaka imaman tatak pinanakurkakuna.

2. Jesuska, imamantatak shuk wawata japishpa paypa apostolkunapa nawpakpi churarka. 3. Jesuska imamantatak paypa apostolkunataka nirka: Wawakuna shinami kana kankichik nishpa. 4. Wakin killakuna kipapash, Jesuska imashinatak rikuchirka wawakunata kuyashkata.

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 18:1-4 versokunata liyinki. Gentekunaman yachachinkapakka, Jesuska imamantatak chimpapuraykunata churan karka. (Mat. 13:34, 36; Mar. 4:33, 34.) 2. Mateo 19:13-15 versokunata liyinki. Shamuk punchakunapi Diospa bendicionkunata chaskinkapakka, imakunatatak wawakunamantaka yachakuna kashkanchik. (Sal. 25:9; 138:6; 1 Cor. 14:20.) 3. Marcos 9:33-37 versokunata liyinki. Mandak tukunkapak munakkunamanka, Jesuska ima consejotatak kurka. (Mar. 9:35; Mat. 20:25, 26; Gal. 6:3; Fili. 2:5-8.) 4. Marcos 10:13-16 versokunata liyinki. Jesuska, imashinatak rikuchirka tukuykunapa tiempota charishkata. Shinaka, congregacionpi ancianokunaka imatatak Jesusmantaka yachakuna kan. (Mar. 6: 30-34; Fili. 2:1-4; 1 Tim. 4:12.)

2. Kimsa watakunata bautizarishka kipaka, Jesuska imatatak paypa apostolkunamanka nirka. 3. Dibujo rikushka shinaka, chay gentekunaka pikunatak kan. Jesuska imashinatak chay kurkulla warmitaka ayudarka. 4. Jesus parlashpa tukuchikpika, imamantatak sacerdote judiokunaka pinkay tukushpa sakirirkakuna. 5. Jerico llaktata yallikushpaka, Jesuska imashinatak ishkay nawsa runakunataka ayudarka. 6. Jesuska imamantatak milagrokunata rurarka.

Historia 95

Jesuska allimi yachachin karka


1. Shuk runaka, imatatak Jesustaka tapurka. Chay runaka ima yuyaykunata charishpatak Jesustaka shina nishpa tapurka. 2. Gentekunaman alli yachachinkapakka, Jesuska imatatak ruran karka. Judiokunaka imashinatak samaritanokunawanka karka. 3. Jesuspa chimpapuraypika, Jerico llaktaman rikush paka, shuk judo runaka imatak tukurka. 4. Shuk judiopash, shuk levitapash chay nantallatak yallikushpaka, imatatak rurarkakuna. 5. Dibujopi rikushka shinaka, llakinayta sirikuk runataka pitak ayudakun. 6. Chay chimpapurayta parlashpa tukuchishpaka, tapukuk runataka Jesuska imatatak tapurka. Kutin, Jesusta tapukuk runaka ima nishpatak Jesusmanka tikrachirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 15:30, 31 versokunata liyinki. Jehova Dioska, imashinatak Jesuspi rikuchirka achka ushayta charishkata. Shinaka, Bibliapi profeciakunata liyishpaka, ima confianzatatak charina kanchik. (Sal. 37:29; Isa. 33:24.) 2. Lucas 13:10-17 versokunata liyinki. Sabado punchapi jatun milagrokunata rurashpaka, Jesuska imashinatak rikuchirka, waranka watakunata mandakushpa jatun milagrokunata ruranata. (Luc. 13:10-13; Sal. 46:9; Mat. 12:8; Col. 2:16, 17; Apo. 21:1-4.) 3. Mateo 20:29-34 versokunata liyinki. Kay jawa versokunapi nishka shinaka, Jesuska imashinatak rikuchirka achka cosaskunata rurana kashpapash, gentekunata ayudankapak tiempota charishkata. Shinaka, nukanchikkunapash imatatak Jesusmantaka yachakuna kanchik. (Deu. 15:7; Sant. 2:15, 16; 1 Juan 3:17.)

Historia 97

Jesuska rey shinami Jerusalen llaktamanka yaykurka


1. Shuk uchilla llaktapi sakirishpaka, Jesuska imatatak paypa apostolkunataka ruraychik nirka. 2. Dibujopi rikushka shinaka, Jerusalen llaktaman Je sus yaykukukpika, gentekunaka imatatak rurarka. 3. Nawsakunata, suchukunata Jesus jampikpika, wawakunaka imatatak nirkakuna. 4. Sacerdotekuna achkata pinarikpika, Jesuska imatatak nirka. 5. Jesusta alabakuk wawakuna shina kankapakka, imatatak rurana kanchik. 6. Jesuspa katikkunaka, imatatak yachankapak munarkakuna.

Shuktak tapuykuna: 1. Lucas 10:25-37 versokunata liyinki. a) Leyta alli riksik runata napash kashna ruray ninapak rantika, Jesuska imashinatak ayudarka alli yuyashpa intindichun. (Luc. 10:26; Mat. 16:13-16.) b) Jesusta uyakkuna, shuktak gentekunamanta mana alli yuyaykunata ama charichunka, Jesuska imashinatak chimpapuraykunata churashpa intindichin karka. (Luc. 10:36, 37; 18:9-14; Tito 1:9.)

Historia 96

Jesuska unkushkakunata jampirkami


1. Shuk shuk llaktakunaman Jesus rishpaka, imakunatatak rurarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 21:1-17 versokunata liyinki. a) Roma llaktamanta generalkuna shuktak gentekunata mishashpaka, imashinatak paykunapa llaktamanka tikran karka. Shinapash, Jesuska imashinatak Jeru salen llaktamanka yaykurka. Kayka imatatak Jesusmantaka rikuchin. (Mat. 21:4, 5; Zac. 9:9; Fili. 2:5-8; Col. 2:15.) b) Jehovapa jatun wasiman Jesus yaykukukpika, israelita wawakunaka Salmo 118-pi shimikunata nishpami, Jesustaka chaskirkakuna. Shinaka, kunan punchakunapi wamprakunaka, imatatak chay israelita wawakunamantaka yachakuyta ushan. (Mat. 21:9, 15; Sal. 118:25, 26; 2 Tim. 3:15; 2 Ped. 3:18.) 2. Juan 12:12-16 versokunata liyinki. Jer usal en llaktaman Jes us yaykukukpika,

gentekunaka imamantatak palmera ramakunawan Jesustaka chaskirkakuna. (Juan 12:13; Fili. 2:10; Apo. 7: 9, 10.)

Historia 98

Olivos shuti lomamanmi Jesuska rirka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Jesuska maykantak kan. Jesuswan tiyakuk gentekunaka, pikunatak kan. 2. Jehovapa jatun wasipi Jesus kakpika, sacerdote judiokunaka imatatak rurankapak munarka. Jesuska imatatak paykunataka nirka. 3. Apostolkunaka imatatak Jesustaka tapurka. 4. Jesuska imamantatak nirka, kay Allpapi mana alli cosaskunata rikushpaka, nuka mandakushkataka gentekunaka cuenta japinkallami nishpa. 5. Kay Allpapi mana alli cosaskuna manarak tukurishpaka, imakunatak kay Allpapika tiyana karka.

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 23:1-39 versokunata liyinki. a) Bibliapi nishka shinaka, shuktak gentekunata respetashkata rikuchinkapakka Doctor, Licenciado, Abogado ninallami kan. Shinapash, Mateo 23:8-11 versokunapi nishka shinaka, congregacionpi wawkikunataka shinallatakchu tratana kanchik. (Hech. 26:25; Rom. 13:7; 1 Ped. 2:13, 14.) b) Gentekuna Jesusta ama katichunka, fariseokunaka imatatak rurarkakuna. Shinallatak, kunan punchakunapi curakunapash, pastorkunapash gentekuna Jesusta ama katichunka, imatatak ruranakun. (Mat. 23:13; Luc. 11:52; Juan 9:22; 12:42; 1 Tes. 2:16.) 2. Mateo 24:1-14 versokunata liyinki. a) Mateo 24:13-pi nishka shinaka, llakikuna japikpipash sinchi tukushpa katinaka, imamantatak ministirishka kan. b) Mateo 24:13-pi tukurimuykama shimika, imatak nisha nin. (Mat. 16:27; Rom. 14:10-12; 2 Cor. 5:10.) 3. Marcos 13:3-10 versokunata liyinki. Diospa Reinomanta utka willachunka, Marcos 13:10-pika imatatak nin. Shinaka, kay versopi nishka shinaka, imatatak nukanchikkunaka rurana kanchik. (Rom. 13:11, 12; 1 Cor. 7:29-31; 2 Tim. 4:2.)

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 26:14-30 versokunata liyinki. a) Mateo 26:15-pi nishka shinaka, imashinatak yachanchik Judaska Jesusta preso japichinkapak munakushkata. b) Jesuspa yawarka, ima ishkay cosaskunapaktak karka. (Mat. 26:27, 28; Jer. 31:31-33; Efe. 1:7; Heb. 9:19, 20.) 2. Lucas 22:1-39 versokunata liyinki. Bibliapika imamantatak nin: Satanaska Judaspi yaykurkami nishpa. (Luc. 22:3; Juan 13:2; Hech. 1:24, 25.) 3. Juan 13:1-20 versokunata liyinki. a) Juan 13:2-pi nishka shinaka, imamantatak Judaska Jesustaka preso japichirka. Judaspashchu juchataka rurarka. Shinaka, Diosta sirvikkunaka imatatak mana sakina kashkanchik. (Gen. 4:7; 2 Cor. 2:11; Gal. 6:1; Sant. 1:13, 14.) b) Jesuska imatatak paypa apostolkunamanka alli yachachishpa sakirka. (Juan 13:15; Mat. 23:11; 1 Ped. 2:21.) 4. Juan 17:1-26 versokunata liyinki. Jesuska imata nisha nishpatak paypa apostolkunataka nirka: Kankunaka shukllami kana kankichik nishpa. (Juan 17:11, 21-23; Rom. 13:8; 14:19; Col. 3:14.)

Historia 100

Getseman nishka jardinmanmi Jesuska rirka


1. Apostolkunawan mikushka kipaka, Jesuska maymantak paypa apostolkunantin rirka. Jesuska imatatak paypa apostolkunataka rurankichik nirka. 2. Jesus tikramukpika, apostolkunaka imatatak ruranakushkarka. Jesuska, mashna viajetatak paypa apostolkunataka rikunkapak rirka. 3. Dibujopi rikushka shinaka, pikunatak jardinmanka rirkakuna. Judas Iscarioteka imatatak rurarka. 4. Judas Iscarioteka imamantatak Jesustaka nawipi mucharka. Pedroka imatatak rurarka. 5. Jesuska imatatak Pedrotaka nirka. Jesuska, imamantatak paypa Taytataka mana nirka: Angelkunata ayudachun kachamuway nishpa.

Historia 99

Shuk wasipimi Jesuska paypa apostolkunantin tantanakurka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Jesuska imamantatak paypa 12 apostolkunantin chay wasipi kan. 2. Chay wasimanta llukshikuk runaka, pitak kan. Chay runaka imata rurankapaktak rikun. 3. Pascua mikunata tukuchishka kipaka, Jesuska ima mikuytatak kallarichirka. 4. Imata yuyarinkapaktak, israelitakunaka pascua mikuytaka ruran karka. Shinapash, imata yuyarichuntak Jesuska shuk mushuk mikuyta kallarichishpa sakirka. 5. Tantata vinota yallichishka kipaka, Jesuska imatatak paypa apostolkunamanka nirka. Kutin, apostolkunaka imatatak rurarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 26:36-56 versokunata liyinki. a) Paypa apostolkunataka, Jesuska imashinatak aconsejarka. Shinaka, kunan punchakunapi congregacion ta nawpakman pushak ancianokunaka, imashinatak aconsejana kan. (Mat. 20:25-28; 26:40, 41; Gal. 5:17; Efe. 4:29, 31, 32.) b) Contrakunata armakunawan llakichinamantaka, Jesuska imatatak yuyan karka. (Mat. 26:52; Luc. 6:27, 28; Juan 18:36.) 2. Lucas 22:39-53 versokunata liyinki. Getseman nishka jardinpi Jesus kakpika, shuk angelmi Jesustaka sinchiyachirka. Shinaka, Jesuspa fe chiriyakun nishpachu, chay angelka Jesusta sinchiyachinkapak shamurka. (Luc. 22:41-43; Isa. 49:8; Mat. 4:10, 11; Heb. 5:7.) 3. Juan 18:1-12 versokunata liyinki. Contrakuna llakichinkapak shamukpika, Jesuska imashinatak rikuchirka paypa apostolkunata kuyashkata. Shinaka, imatatak Jesusmantaka yachakunchik. (Juan 10:11, 12; 18:1, 6-9; Heb. 13:6; Sant. 2:25.)

Historia 101

Jesustaka wanuchirkakunami
1. Pitak Jesustaka wanuchichirka. 2. Sacerdote judiokuna Jesusta preso apakpika, apostolkunaka imatatak rurarkakuna. 3. Sumo sacerdote Caifaspa wasipika, imatak tukurka. 4. Pedroka imamantatak wakankapak rirka. 5. Pilatopakman Jesusta kutin pushakpika, sacerdotekunata mandakkunaka ima nishpatak kaparirkakuna. 6. Viernes chishitaka, Jesustaka imatatak rurarkakuna. Jesuspa ladopi warkushka runataka, Jesuska imatatak nirka. 7. Paraisoka maypitak kanka.

5. Pedropash Juanpash, imamantatak Jesusta pampashka cuevamanka kallpashpa rirkakuna. Cuevaman chayashpaka imatatak rikurkakuna. 6. Jesuspa cuerpoka imatak tukurka. Jesuspa katikku na, Jesus kawsarishkata krichunka, Jesuska imatatak rurarka.

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 26:57-75 versokunata liyinki. Sacerdotekunapash, fariseokunapash imashinatak rikuchirka mana alli, millay shunkuta charishkata. (Mat. 26:59, 67, 68.) 2. Mateo 27:1-50 versokunata liyinki. Jesusta preso japikpika, Judaska llakirirkami. Shinapash, imashinatak yachanchik Judaska mana tukuy shunkuwan llakirishkata. (Mat. 27:3, 4; Mar. 3:29; 14:21; 2 Cor. 7:10, 11.) 3. Lucas 22:54-71 versokunata liyinki. Jesusta preso japikpika, Pedroka kimsa viajekamami Jesustaka mana riksinichu nirka. Shinaka, imatatak Pedromantaka yachakunchik. (Luc. 22:60-62; Mat. 26:31-35; 1 Cor. 10:12.) 4. Lucas 23:1-49 versokunata liyinki. Gentekuna mana alli tratakpipash, Jesuska imatatak rurarka. Shinaka, imatatak Jesusmantaka yachakuna kanchik. (Luc. 23:33, 34; Rom. 12:17-19; 1 Ped. 2:23.) 5. Juan 18:12-40 versokunata liyinki. Pedroka gentekunata manchaymanta mana allita rurashpapash, kipa punchakunamanka alli apostolmi tukurka. Shinaka, imatatak Pedromantaka yachakunchik. (Juan 18:25-27; 1 Cor. 4:2; 1 Ped. 3:14, 15; 5:8, 9.) 6. Juan 19:1-30 versokunata liyinki. a) Jesuska, imatatak kullkimantapash shuktak cosaskunamantapash yuyan karka. (Juan 2:1, 2, 9, 10; 19: 23, 24; Mat. 6:31, 32; 8:20.) b) Apostolkunawan ultimota parlakushpaka, Jesuska imashinatak rikuchirka Jatun Mandak Jehova Diostalla kasushkata. (Juan 16:33; 19:30; 2 Ped. 3:14; 1 Juan 5:4.)

Shuktak tapuykuna: 1. Mateo 27:62-66; 28:1-15 versokunata liyinki. Jesus kawsarikpika, imashinatak sacerdotekunapash, fariseokunapash, ancianokunapash Diospa espritu santopa contra shuk jatun juchata rurarkakuna. (Mat. 12:24, 31, 32; 28:11-15.) 2. Lucas 24:1-12 versokunata liyinki. Kay jawa versokunapika, Jehova Dioska imashinatak rikuchirka warmikuna nishkataka uyanalla kashkata. (Luc. 24:4, 9, 10; Mat. 28:1-7.) 3. Juan 20:1-12 versokunata liyinki. Wakinpika tukuykunami shuk profeca imashina paktarikukta mana alli intindinchik. Shinapash, Juan 20:8, 9 versokunaka, imashinatak nukanchikkunataka ayudan. (Pro. 4:18; Mat. 17:22, 23; Luc. 24:5-8; Juan 16:12.)

Historia 103

Punkukuna wichkashka kakpipash Jesuska yaykurkallami


1. Jardinta cuidak runami yuyashpaka, Mariaka imatatak chay runataka nirka. Shinapash, Mariaka ima shinatak cuenta japirka chay runaka Jesus kashkata. 2. Jesuspa ishkay katikkuna, Emaus nishka uchilla llaktaman rinakukpika, imatak tukurka. 3. Jesuspa ishkay katikkunaka, Jesusta rikurkanchikmi nishpa willakukpika, imatak tukurka. 4. Jesuska mashna viajetatak paypa katikkunamanka rikurirka. 5. Shuktak apostolkuna Jesusta rikurkanchikmi nishpa Tomasman willakpika, Tomaska imatatak nirka. Shinapash, 8 punchakuna kipaka, imatak tukurka.

Historia 102

Jesuska kawsarirkami
1. Dibujopi rikushka shinaka, chay warmika pitak kan. Kutin, chaypi shayakuk ishkay runakunaka, pikunatak kan. Paykunaka maypitak kan. 2. Pilatoka imamantatak sacerdotekunataka nirka: Jesusta pampashka cuevata cuidachunka, soldadokunata pushaychiklla nishpa. 3. Jesus wanushkamanta kimsa punchakuna tukukpika, shuk angelka imatatak rurarka. Shinapash, sacerdotekunaka imatatak rurarkakuna. 4. Jesusta pampashka cuevaman rishpaka, imamantatak Jesuspa amigakunaka achkata mancharirkakuna.

Shuktak tapuykuna: 1. Juan 20:11-29 versokunata liyinki. Juan 20:23-pi nishka shinaka, gentekunaka shuktak gentekunapa juchakunata anchuchita ushanchu. (Sal. 49:2, 7; Isa. 55:7; 1 Tim. 2:5, 6; 1 Juan 2:1, 2.) 2. Lucas 24:13-43 versokunata liyinki. Bibliata yachakukrikukpi alli yuyaykuna nukanchikpa shunkuman yaykuchunka, imakunatallatak rurana kanchik. (Luc. 24:32, 33; Esd. 7:10; Mat. 5:3; Hech. 16:14; Heb. 5:11-14.)

Historia 104

Jesuska jawa pachaman tikrarkami


1. Shuk punchaka, mashna gentekunamantak Jesuska rikurirka. Jesuska imatatak paykunamanka parlarka. 2. Diospa Reinoka imatak kan. Waranka watakunata Jesus mandakpika, kay Allpapika ima laya kawsaytak tiyanka. 3. Jesuska mashna punchakunatatak paypa katikkunamanka rikurirka. Shinapash, Jesuska maymantak na rina karka.

4. Jawa pachaman na rikrikushpaka, Jesuska imatatak paypa katikkunataka mandashpa sakirka. 5. Dibujopi rikushka shinaka, imatak tukukun. Je suska, imashinatak paypa katikkunapa nawimantaka chinkarirka.

Shuktak tapuykuna: 1. 1 Corintios 15:3-8 versokunata liyinki. Apostol Pabloka imamantatak tukuy shunkuwan krishpa nirka: Jesuska kawsarirkami nishpa. Shinaka, kunan punchakunapi Jesusta katikkunapash, imakunatatak tukuy shunkuwan krishpa shuktak gentekunaman parlana kan. (1 Cor. 15:4, 7, 8; Isa. 2:2, 3; Mat. 24:14; 2 Tim. 3:1-5.) 2. Hechos 1:1-11 versokunata liyinki. Hechos 1:8-pi willashka shinaka, Jesuspa katikkunaka maykamatak Diospa Reinotaka willarkakuna. (Hech. 6:7; 9:31; 11:19-21; Col. 1:23.)

5. Sacerdote judiokunaka, imamantatak apostolkuna wanka achkata pinarishpa, na mana rikunayachirkakuna. Shinapash, apostolkunata kutin carcelman kachakpika, imatak tukurka. 6. Sanedrn ukuman apakpika, apostolkunaka imatatak nirkakuna.

Historia 105

Jerusalen llaktapimi Jesuspa katikkunaka sakirirka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Jerusalen llaktapi Jesuspa katikkuna sakirikpika, imatak tukurka. 2. Jerusalen llaktaman rishka gentekunaka, imamantatak achkata mancharirkakuna. 3. Pedroka imatatak gentekunamanka yachachirka. 4. Pedro yachachishka kipaka, gentekunaka imashinatak sintirirkakuna. Paykunaka imatatak rurana karka. 5. Wata 33-pika, mashna gentekunatak Pentecostes nishka punchakunapika bautizarirka.

Shuktak tapuykuna: 1. Hechos 3:1-10 versokunata liyinki. Kunan punchakunapi milagrokunata ruraytaka mana ushanchikchu. Shinapash, Hechos 3:6 versoka imashinatak rikuchin Diospa Reinomanta willanaka jatun ministirishka kashkata. (Juan 17:3; 2 Cor. 5:18-20; Fili. 3:8.) 2. Hechos 4:1-31 versokunata liyinki. Diospa Reinomanta ama willachun munakpipash, nawpa punchakunapi Jesusta katikkunaka, imatatak rurarkakuna. Shinaka, paykunamantaka imatatak yachakunchik. (Hech. 4:29, 31; Efe. 6:18-20; 1 Tes. 2:2.) 3. Hechos 5:17-42 versokunata liyinki. Nawpa punchakunapipash, kunan punchakunapipash wakin gentekunaka mana Jehovata adoranchu. Shinapash, imashinatak paykunaka Diospa Reinomanta willachun ayudashka. (Hech. 5:34-39.)

Historia 107

Estebantaka rumikunawan shitashpami wanuchirka


1. Estebanka pitak karka. Jehova Dioska, imata rurachuntak Estebantaka ayudarka. 2. Imata nikpitak sacerdotekunapash, fariseokunapash Estebanwanka achkata pinarirkakuna. 3. Estebanta tankashpa llaktamanta llukchishka kipaka, imatatak rurarkakuna. 4. Dibujopi rikushka shinaka, chay runakunapa ropata cuidashpa shayakuk wampralla runaka, pitak kan. 5. Manarak wanushpaka, Estebanka imatatak Jehova Diostaka manarka. 6. Nukanchikta llakichikpika, imashinatak Esteban shina kayta ushanchik.

Shuktak tapuykuna: 1. Hechos 2:1-47 versokunata liyinki. a) Hechos 2:23, 36-pi nishka shinaka, Pedroka imashi natak rikuchirka Jesuspa wanuyka judiokunapa jawapi kashkata. (1 Tes. 2:14, 15.) b) Gentekuna alli yuyashpa alli intindichunka, Pedroka imashinatak Dios escribichishka shimikunataka yachachin karka. (Hech. 2:16, 17, 29, 31, 36, 39; Col. 4:6.) c) Diospa Reinomanta gentekunaman willachunka, Jesuska kimsa cosaskunatami Pedromanka mandarka. Shinaka, Pedroka imashinatak primer mandashkataka paktachirka. (Hech. 2:14, 22-24, 37, 38; Mat. 16:19.)

Historia 106

Apostolkunaka carcelmanta llukshirkakunami


1. Pedropash Juanpash, Jehovapa jatun wasiman yaykukukpika, imatak tukurka. 2. Pedroka imatatak suchu runataka nirka. Pedroka imashinatak suchu runataka ayudarka. 3. Sacerdote judiokunaka, imamantatak achkata apos tolkunawanka pinarirkakuna. Chaymanta, imatatak Juantapash Pedrotapash rurarkakuna. 4. Pedroka imatatak sacerdote judiokunataka nirka. Shinapash, sacerdote judiokunaka imatatak achkata pinarishpa nirkakuna.

Shuktak tapuykuna: 1. Hechos 6:8-15 versokunata liyinki. Jehovamanta willakkuna Diospa Shimita ama willachunka, imatatak curakunapash pastorkunapash rurashka. (Hech. 6:9, 11, 13.) 2. Hechos 7:1-60 versokunata liyinki. a) Sacerdotekunapa, fariseokunapa nawpakpi kashpaka, Estebanka imamantatak Diospa Reinomantaka alli parlayta usharka. Shinaka, imatatak Estebanmantaka yachakuyta ushanchik. (Hech. 7:51-53; Rom. 15:4; 2 Tim. 3:14-17; 1 Ped. 3:15.) b) Diospa Shimita ama willachun jarkankapak munakpika, jarkak runakunamantaka ima yuyaytatak charina kanchik. (Hech. 7:58-60; Mat. 5:44; Luc. 23:33, 34.)

Historia 108

Damasco llaktamanmi Sauloka rikurka


1. Esteban wanushka kipaka, Sauloka imatatak rurarka.

2. Damasco llaktaman rina nanpika, Sauloka imatak tukurka. 3. Jesuska imatatak Saulotaka mandarka. 4. Jesuska imatatak Ananiastaka mandarka. Sauloka imamantatak kutin rikuy usharka. 5. Rikushka kipaka, Sauloka imatatak ruray kallarirka. Saulotaka, ima shutipitak riksin karka.

Shuktak tapuykuna: 1. Hechos 8:1-4 versokunata liyinki. Llakikunaka, imashinatak apostolkunapa punchakunapika congregacionkunata mirachirka. Kunan punchakunapipash, imashinatak llakikunaka chayraklla congregancionkunataka ayudashka. (Hech. 8:4; Isa. 54:17.) 2. Hechos 9:1-20 versokunata liyinki. Jesuska, ima kimsa cosaskunata rurachuntak Saulotaka mandarka. (Hech. 9:15; 13:5; 26:1; 27:24; Rom. 11:13.) 3. Hechos 22:6-16 versokunata liyinki. Ananas shina kankapakka, imatatak rurana kanchik. Ananas shina kanaka, imamantatak ministirishka kan. (Hech. 22:12; 1 Tim. 3:7; 1 Ped. 1:14-16; 2:12.) 4. Hechos 26:8-20 versokunata liyinki. Sauloka mana alli, millay kashpapash, kipamanka Jesusta alli katikmi tukurka. Shinaka, kusakuna, warmikuna Jesusta mana katikkuna kakpipash, ima fetatak charina kanchik. (Hech. 26:11; 1 Tim. 1:14-16; 2 Tim. 4:2; 1 Ped. 3:1-3.)

2. Diospa Shimita jaku willankapak Pablo nikpika, Timoteoka imatatak nirka. 3. Diospa Shimita chaskik gentekunataka maykan llaktapitak Jesusta katikkuna nishpa riksi kallarirkakuna. 4. Listra llaktamanta rishpaka, maykan llaktakunamanllatak Pablopash, Silaspash, Timoteopash rirkakuna. 5. Timoteoka imashinatak Pablotaka ayudarka. Shinaka, kunan punchakunapi wamprakunaka, imatatak rurana kan.

Historia 109

Pedroka Corneliopa wasimanmi rirka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Pedropa nawpakpi kunkurikuk runaka pitak kan. 2. Shuk angelka imatatak Corneliomanka nirka. 3. Simonpa wasi jawa patiopi kakpika, Jehova Dioska imatatak shuk muskuypi shina Pedromanka rikuchirka. 4. Pedroka imamantatak Corneliotaka nirka: Nukapa nawpakpika mana kunkurinachu kanki nishpa. 5. Pedropa judo amigokunaka, imamantatak achkata mancharirkakuna. 6. Kay historiamantaka, imatatak yachakuna kanchik.

Shuktak tapuykuna: 1. Hechos 9:19-30 versokunata liyinki. Diospa Shimita ama willachun jarkankapak munakpika, Pabloka imashinatak alli yuyashpa chay llakikunataka chimpapurarka. (Hech. 9:22-25, 29, 30; Mat. 10:16.) 2. Hechos 11:19-26, NM versokunata liyinki. Kay jawa versokunapi nishka shinaka, alli willaykuna mirachunka, Jehova Dioska imashinatak paypa espirituwan ayudakun. 3. Hechos 13:13-16, 42-52 versokunata liyinki. Hechos 13:51, 52 versokunapi nishka shinaka, contrakuna jarkakpipash, Jesuspa katikkunaka imashina tak nawpakman katirkakuna. (Mat. 10:14; Hech. 18:6; 1 Ped. 4:14.) 4. Hechos 14:1-6, 19-28 versokunata liyinki. Bibliapika ninmi: Dios cuidachun nishpami, gentekunataka Diosman minkarkakuna nishpa. Shinaka, mushukkunata ayudakushpaka, imamantatak kay shimikunataka yuyarina kanchik. (Hech. 14:21-23, QC; 20:32; Juan 6:44.) 5. Hechos 16:1-5 versokunata liyinki. Alli willaykunata gentekunaman willankapakka, Timoteoka gentekunapa costumbre mana jucha kakpika katinllami karka. Shinaka, imatatak Timoteomantaka yachakunchik. (Hech. 16:3; 1 Cor. 9:22, 23; 1 Tes. 2:8.) 6. Hechos 18:1-11, 18-22 versokunata liyinki. Hechos 18:9, 10 versokunapi nishka shinaka, imashina tak yachanchik alli willaykuna nawpaman katichunka Jesusllatak ayudakushkata. Chayta yachashpaka, ima shinatak nukanchikkunaka sintirina kanchik. (Mat. 28:20.)

Shuktak tapuykuna: 1. Hechos 10:1-48 versokunata liyinki. Hechos 10:42-pi nishka shinaka, imashinatak Diospa Reinotaka willana kanchik. (Mat. 28:19; Mar. 13:10; Hech. 1:8.) 2. Hechos 11:1-18 versokunata liyinki. Shuktak gentekunatapash Dios chaskikpika, Pedroka imatatak yuyarka. Shinaka, Pedro shina kankapakka, imatatak rurana kanchik. (Hech. 11:17, 18; 2 Cor. 10:5; Rom. 12:2.)

Historia 111

Shuk wampraka punurirkami


1. Dibujopi rikushka shinaka, chaypi sirikuk wampraka pitak kan. Chay wampraka imatak tukurka. 2. Chay wampra wanushkata rikushpaka, Pabloka imatatak rurarka. 3. Pablopash, Timoteopash, shuktak wawkikunapash, Troas llaktamantaka maykan llaktamantak rinakurka. Shinapash, Mileto llaktapika imatak tukurka. 4. Agabo nishka profetaka, imatatak Pablomanka nirka. Agabo nishka profetapa nishkakunaka, imashinatak paktarirka.

Historia 110

Timoteoka Pablota ayudanmi karka


1. Dibujopi rikushka shinaka, Pablowan shayakuk wampraka pitak kan. Payka maykan llaktapitak kawsan. Paypa mamaka ima shutitak kan. Kutin, paypa abuelaka ima shutitak kan.

Shuktak tapuykuna: 1. Hechos 20:7-38 versokunata liyinki. a) Gentekunapa yawar ama nukanchik jawapi

urmachunka, Hechos 20:26, 27 versokunapi nishka shinaka, imatatak rurana kanchik. (Eze. 33:8; Hech. 18: 6, 7.) b) Shuktak wawkikunaman ancianokuna yachachikushpaka, imamantatak Diospa Shimimantalla yachachina kan. (Hech. 20:17, 29, 30; Tito 1:7-9; 2 Tim. 1:13.) 2. Hechos 26:24-32 versokunata liyinki. Diospa Shimita gentekunaman willakushpaka, Pabloka imamantatak Roma llaktamantami kani nin karka. (Hech. 9:15; 16:37, 38; 25:11, 12; 26:32; Luc. 21:12, 13.)

Historia 112

Achka gentekunaka yakupi wanunamantami kishpirirkakuna


1. Creta nishka pushtuta yallikukpika, Pablo rikuk barcoka imatak tukurka. 2. Barcopi rinakuk gentekunataka, Pabloka imatatak nirka. 3. Barcoka imamantatak pakirirka. 4. Presokunata cuidakuk soldadoka, imatatak nirka. Mashna gentekunatak kishpirirka. 5. Kishpirishka gentekunaka, maykan pushtumantak chayarkakuna. Wayra punchakuna yallikpika, imatatak Pablotaka rurarkakuna.

ruran karka. Pablopa sinchi feta rikushpaka, shuktak wawkikunaka imatatak rurarkakuna. (Hech. 28:23, 30; Fili. 1:14.) 2. Filipenses 2:19-30 versokunata liyinki. Cartakunata escribishpaka, Pabloka imashinatak rikuchirka Timoteotapash, Epafroditotapash kuyashka ta. Shinaka, apostol Pablo shina kankapakka, imatatak rurana kanchik. (Fili. 2:20, 22, 25, 29, 30; 1 Cor. 16:18; 1 Tes. 5:12, 13.) 3. Filemon 1-25 versokunata liyinki. a) Onesimowan Filemon ama pinarichunka, Pabloka imatatak Filemonmanka escribishpa kacharka. Shinaka, kunan punchakunapi ancianokunaka, imatatak Pa blomantaka yachakuna kan. (File. 9; 2 Cor. 8:8; Gal. 5: 13.) b.) Filemon 13, 14 versokunapi nishka shinaka, Pabloka imashinatak rikuchirka shuktak wawkikunapa yuyaykunata respetashkata. (1 Cor. 8:7, 13; 10:31-33.) 4. 2 Timoteo 4:7-9 versokunata liyinki. Pabloka yuyarkami: Diospa munayta wanunkakama rurakpika, Dioska nukata bendiciankami nishpa. Shi naka, nukanchikkunapash Diospa munayta rurashpaka imatatak shuyana kanchik. (Mat. 24:13; Heb. 6:10.)

Historia 114

Shuktak tapuykuna: 1. Hechos 27:1-44 versokunata liyinki. Roma llaktaman Pablo rishkata liyinaka, imashinatak nukanchiktaka ayudayta ushan Bibliaka Diospa Shimi kashkata krichun. (Hech. 27:16-19, 27-32; Luc. 1:3; 2 Tim. 3:16, 17.) 2. Hechos 28:1-14 versokunata liyinki. Malta pushtumanta gentekunaka Diosta mana adorakkuna kashpapash, Pablotapash shuktak gentekunatapash llakishpa, allimi chaskirkakuna. Shinaka, Jesuspa katikkuna kashpaka, shuktak gentekunataka imashinatak chaskina kanchik. (Hech. 28:1, 2; Heb. 13: 1, 2; 1 Ped. 4:9.)

Mana alli gentekunaka nallami tukurinka


1. Bibliaka imamantatak nin: Jawa pachamantaka caballokunami shamun nishpa. 2. Diospa makanakuytaka, ima shuti nishpatak Bibliapika churan. Kay makanakuyka imapaktak kan. 3. Dibujopi rikushka shinaka, makanakunkapakka pi tak nawpashpa rikun. Imamantatak shuk coronawan kan. Imamantatak shuk espadatapash charikun. 4. Historia 10, 15, 33-pi rikushka shinaka, mana alli gentekunata Dios tukuchinataka krinachu kanchik. 5. Historia 36, 76-kunaka, imashinatak rikuchin Diosta mana alli adorak gentekunataka, Dios tukuchinlla kashkata.

Historia 113

Pablotaka Roma llaktamanmi aparkakuna


1. Roma llaktapi preso kashpaka, Pabloka pikunamantak Diospa Shimitaka willarka. 2. Dibujopi rikushka shinaka, mesapi tiyakuk runaka pitak kan. Chay runataka, imatatak Pabloka ruray nirka. 3. Epafroditoka pitak karka. Filipos llaktaman Epafrodito tikrashpaka, imatatak apashpa rirka. 4. Pabloka, imamantatak paypa amigo Filemonmanka shuk cartata escribirka. 5. Na mana preso kashpaka, Pabloka imatatak rurarka. Kipamanka, Pabloka imatak tukurka. 6. Bibliapi ultimo librokunataka, pitatak Jehova Dioska escribichirka. Apocalipsis libroka imakunamantatak parlan.

Shuktak tapuykuna: 1. Apocalipsis 19:11-16 versokunata liyinki. a) Bibliapika, imashinatak rikuchin yurak caballopi tiyakukka Jesucristo kashkata. (Apo. 1:5; 3:14; 19:11; Isa. 11:4.) b) Jesuspa yawarlla ropaka, imashinatak rikuchin tukuyta Jesusllatak mishana kashkata. (Apo. 14:18-20; 19:13.) c) Makanakunkapakka, pikunallashi Jesuswanka shamunka. (Apo. 12:7; 19:14; Mat. 25:31, 32.)

Historia 115

Kay Allpapika shuk kuyaylla, alhaja paraisomi tiyanka


1. Bibliapi nishka shinaka, paraso Allpaka imashinatak kanka. 2. Bibliapi nishka shinaka, paraso Allpapi kawsakuk gentekunaka ima laya kawsaytatak charinka. 3. Jesuska ima punchakunapitak nukanchikmanka shuk alli kawsayta kunka.

Shuktak tapuykuna: 1. Hechos 28:16-31; Filipenses 1:13 versokunata liyinki. Roma llaktapi preso kashpaka, Pabloka imatatak

4. Jesus kay Allpapi kashpaka, imashinatak rikuchirka Diospa Reinopi mandashpaka alli rey kanata. 5. Jesuspash, paypa akllashkakunapash jawa pachamanta mandashpaka, imashinatak kay Allpapi kawsak gentekunataka cuidashpa rikuriyanka.

Shuktak tapuykuna: 1. Apocalipsis 5:9, 10 versokunata liyinki. Reykunapash sacerdotekunapashmi waranka watakunata kay Allpataka mandanka. Shinaka, imashinatak yachanchik paykunaka kay Allpapi gentekunata intindishpa, llakishpa mandanata. (Efe. 4:20-24; 1 Ped. 1:7; 3:8; 5:6-10.) 2. Apocalipsis 14:1-3 versokunata liyinki. Chay 144.000 gentekunaka, imamantatak Tayta Diospa shutita frentepi escribishka charinakun. Shinallatak, imamantatak Jesuspa shutitapash escribishka charinakun. (1 Cor. 3:23; 2 Tim. 2:19, NM; Apo. 3:12.)

3. Dibujopi rikushka shinaka, wawakunapa ladopika ima librotak tiyakun. Kay librotaka, imamantatak mana kunkashpa liyina kanchik. 4. Jehova Diosmanta, Jesucristomanta yachakushka kipapash mana wanushpa kawsankapakka, imatatak rurana kanchik. 5. Historia 69-pika, imatatak yachakurkanchik. 6. Historia 55-pika, imatatak Samuelmantaka yachakurkanchik. 7. Jesus shina kankapakka, imatatak rurana kan chik. Jesus rurashkata nukanchikkunapash rurashpaka, shamuk punchakunapika ima bendiciontatak charishun.

Historia 116

Mana wanushpa kawsankapakka imatatak rurana kanchik


1. Mana wanushpa kawsankapakka, imatatak yachakuna kanchik. 2. Dibujopi wawakuna shina, Jehova Diosmantapash Jesusmantapash yachakunkapakka, imatatak rurana kanchik.

Shuktak tapuykuna: 1. Juan 17:3 versota liyinki. Bibliapi nishka shinaka, Jehovamantapash Jesusmantapash yachakushpaka, imamantatak chay yachaykunataka mana umapilla charina kan. (Mat. 7:21; Sant. 2:18-20; 1 Juan 2:17.) 2. Salmo 145:1-21 versokunata liyinki. a) Jehova Diostaka, imamantatak alabana kanchik. (Sal. 145:8-11; Apo. 4:11.) b) Jehova Dioska, imashinatak rikuchirka tukuykuna wan alli kashkata. Jehova Dios alli kashkamantaka, imata yuyashpatak paypa amigokuna kankapak munana kanchik. (Sal. 145:9; Mat. 5:43-45.) c) Jehova Diosta kuyashpaka, imatatak tukuy shunkuwan rurankapak munana kanchik. (Sal. 119:171, 172, 175; 145:11, 12, 21.)

Ashtawan yachakunkapak munankimanchu?


Jehovamanta willakkunapa www.watchtower.org direccionpi maskanki.

You might also like