Professional Documents
Culture Documents
e hiperactividad (TDAH).
Aspectos clínicos
Depresión materna
100%
Nivel muy alto de estrés.............
88,8%
Incapacidad de manejar el
comportamiento..........................
75%
Gastos farmacéuticos y de tratamiento
psicológico..................................
66,7%
Incomodidad pública...................
63,9%
Enfrentamientos en la pareja......
Epidemiología
Prevalencia: 3-7%
Gran variabilidad
según:
• Población
estudiada
• Aspectos
metodológicos
• Criterios
diagnósticos
Epidemiología europea
Gran variabilidad: 1/1000-20%
• 0,78% .............Hong-Kong (1996)
• 17,8% .............Alemania (1995)
• 10,15% ........... Venezuela (2003)
Prevalencia: 2-9,5% (Berkley, 1998)
1,3-5% (Swanson, Sergeant, Taylor
et al. 1998)
En España pocos estudios: 1-6%
En estudio indirecto reciente (2003)
sobre la base de consumo de MPH:
0,63/1000
Epidemiología
6% (2)
5%
5%
4%
(1)
3%
(1)
2%
2%
1%
1%
0%
Retrasomental Diabetes TDAH
VALORACIÓN POR EL
NEUROPEDIATRA
CUESTIONES INICIALES A
RESPONDER
1. ¿Es realmente un niño
hiperactivo?
Las conductas
“normales” son las ¿Cuándo podemos
que tienen un impacto considerar que no es
mínimo en el entorno normal?
del niño y son:
• Es persistente: duración
• Temporales. superior a 6 m.
• Su frecuencia e • Aparece en más de un
intensidad entorno del niño.
disminuyen con una
mínima • Interfiere en la vida
intervención. social, escolar y familiar.
CARACTERÍSTICAS DEL TDAH Y OTROS
TRASTORNOS DEL NEURODESARROLLO
MEDIO FAMILIAR
– Padres inexpertos
– Padres excitables
– Padres excesivamente rígidos
MEDIO ESCOLAR
– Escuelas con estructura rígida
– Maestra sin práctica, que no puede
mantener la disciplina
– Niño superdotado
2. HIPERACTIVIDAD
AMBIENTAL
TRASTORNO FAMILIAR
– Enfermedades familiares
(alcoholismo, depresión materna).
– Problemas económicos.
– Discordias familiares – Divorcio.
TRASTORNO ESCOLAR
– Problemas en la escuela.
– Incapacidad para el aprendizaje.
– Niño superdotado.
3. HIPERACTIVIDAD
INTRÍNSECA
TRASTORNO ORGÁNICO
• NEUROLÓGICO
– Secuelar a infecciones, hipoxia cerebral o TCE
– Genopatías: metabolopatías, S. dismórficos
– Cromosomopatías y embriofetopatías
– Corea – PANDAS
• NO NEUROLÓGICOS
– Hipertiroidismo, SAOS
– Fármacos: barbitúricos, antiasmáticos
TRASTORNO PSICONEUROLÓGICO
3. HIPERACTIVIDAD
INTRÍNSECA
TRASTORNO ORGÁNICO
• NEUROLÓGICO
• NO NEUROLÓGICOS
TRASTORNO PSICONEUROLÓGICO
• PERSPECTIVA PSICOPATOLÓGICA
– Trastorno por déficit de atención con
hiperactividad (TDAH)
• PERSPECTIVA NEUROPEDIÁTRICA
– Disfunción cerebral mínima (DCM) o
– DAMP (Déficit en atención, control motor y
percepción)
TDAH: COMORBILIDAD
• GENOPATÍAS - FENOTIPOS
CONDUCTUALES
• EPILEPSIA
• TRASTORNOS DEL SUEÑO
• CEFALEAS
• Encefalopatías. Retraso Mental
• Bajo peso nacimiento
• Enfermedad celíaca
• Síndrome del colon irritable
• Síndrome de piernas inquietas
• ….
Síndrome de Angelman
Hiperactivos
Sonrisa continua
Ausencia de lenguaje
Aleteo de manos
Problemas de relación social
Atracción por el agua y música
Fácilmente excitables
Microcefalia
Frente amplia
Ataxia
Crisis epilépticas
X frágil
Hiperactivos
Aleteo de manos
Mal contacto visual
Defensa táctil
Lenguaje perseverante
Problemas de relación social
Dismorfismo facial
Cara alargada
Mentón prominente
Orejas grandes y prominentes
Hiperlaxitud articular
Macroorquidismo
Síndrome de Williams
Hiperactividad
Charlatanes (Cocktail party)
Lenguaje pragmático deficiente
Dificultades visuoespaiales
No captan el lenguaje no verbal
Hipersensibilidad a sonidos
Falta de concentración
Dismorfismo facial
Cara de duende
Labios en arco de cupido
Talla baja
Cardiopatía congénita
Síndrome de Smith-Magenis
Hiperactividad
Intereses restringidos
Estereotipias de abrazo
Autoagresiones
Braquicefalia
Labios evertidos
Talla baja
TRASTORNO POR DÉFICIT
DE ATENCIÓN CON
HIPERACTIVIDAD
(TDAH)
TDAH: Breve definición
Desarrollo
inapropiado del
nivel de atención,
hiperactividad-
impulsividad
presente antes de
los 7 años y que
produce
deterioro
clínicamente
significativo en
dos o más áreas
Síntomas esenciales del TDAH
Deben ser más graves que los de
otros niños de la misma edad
Deben ser más graves que los de
otros niños del mismo nivel de
desarrollo
Deben estar presentes en varios
entornos distintos (familia, escuela,
etc)
Deben ser fuente de problemas
graves de la vida cotidiana
Cambiarán con la edad y pueden
durar toda la vida (EINAQ, 2003)
TDAH
Hiperactividad Desatención
Impulsividad
1. No presta atención suficiente a los
detalles.
DESANTECIÓN
2. Dificultades para mantener la
atención en tareas o actividades
lúdicas.
3. Parece no escuchar cuando se le
habla directamente.
4. No sigue instrucciones ni finaliza
tareas escolares.
5. Dificultades para organizar tareas y
actividades.
6. Evita tareas que requieren un
esfuerzo mental prolongado.
7. Extravía objetos necesarios para las
tareas.
8. Es descuidado en las actividades
diarias.
HIPERACTIVIDAD
Tipo combinado
Predominantemente Inatento
Predominantemente
Hiperactivo-Impulsivo
TDAH: EPIDEMIOLOGÍA
Factore Desatención
s Hiperactividad
Impulsividad
Genétic
os
Factores
Ambiental
es
FACTORES GENÉTICOS
Diversos genes
• Gen del transportador de dopamina
DAT 1
• Gen del receptor de dopamina D4
(DRD4)
• Genes reguladores de receptores de
NA
Actividad metabólica cortical
1:
Controles frente a TDAH (PET)
Control TDAH
Base:
• Descenso de
perfusión en el
área Prefrontal
Orbital Inferior
(en verde) y los
Lóbulos
Actividad metabólica cortical
3:
Mejoría con estimulantes
ANTES DESPUÉS
Neurotransmisión y atención
Las regiones ricas en noradrenalina y dopamina
están implicadas en la actividad motora y en la
capacidad de desarrollo de la atención
Sistemas Neurotransmi
Localización
Atencional Anatómica
sor Actividad
es Área Implicado
Análisis de datos
Prefrontal
Preparación para la
Anterior Ganglios Dopamina
respuesta
Basales
Desconexión
ATENCIÓN con el
SOSTENIDA
Estriado
estímulo
L. Coeruleus Cambio de foco a un
Posterior Noradrenalina
Córtex nuevo estímulo
prefrontal Prestar atención al nuevo
estímulo
ATENCIÓN SELECTIVA
Alteraciones estructurales
• Corteza prefrontal y núcleos caudado y
pálido son más pequeños en TDAH que en
controles
• Menor tamaño de vermis cerebeloso y cuerpo
calloso.
Estudios funcionales
• Disminución del metabolismo de glucosa
cortical global
- Disminución del flujo cerebral en corteza
prefrontal y vías que conectan con sistema
NEUROTRANSMISORES
Disfunción cerebral
DAMP
mínima
TRASTORNO DE LA
CONDUCTA
DÉFICIT DE ATENCIÓN
TRASTORNO DE LA
MOTRICIDAD
TRASTORNO DE LA
MOTRICIDAD
TRASTORNO DEL
LENGUAJE
DÉFICIT PERCEPTIVO
TRASTONO DEL
APRENDIZAJE
ÁREA DE LA CONDUCTA.
SÍNDROME HIPERCINÉTICO (TDAH)
EN LA PRODUCCIÓN
– Fallo en la codificación del lenguaje.
– Articulación inmadura.
– Estructuras gramaticales pobres y
restricción del vocabulario.
EN LA ADQUISICIÓN
– Déficit en la comprensión del lenguaje
verbal.
– Severas dificultades en la comunicación.
– Generalmente serios problemas de
ÁREA DE LA LECTURA, ESCRITURA Y
ARITMÉTICA. TRASTORNOS ESPECÍFICOS DEL
APRENDIZAJE.
DISLEXIA-DISGRAFIA LINGÜÍSTICA
– Trastorno del canal auditivo-vocal.
– Trastorno en la estructuración del
lenguaje.
DISLEXIA-DISGRAFIA VISOMOTORA
– Por trastornos perceptivos visoespaciales.
– Por trastorno en la producción o
reproducción de grafismos.
DISCALCULIA
– Dificultad para los cálculos, con dislexia y
disgrafia para los números.
“Sluggish Cognitive Tempo”
(McBurnett et al., 2001; Carlson et al., 2002
Sueña despierto
Lento, aletargado
Confuso o espeso
Ausente
Apático o desmotivado
Mente en blanco
Hipoactivo
Olvidadizo
TRASTORNOS DEL APRENDIZAJE NO
VERBAL (TANV)
•Excesiva actividad
motora
• Dificultad en el
rendimiento escolar
• Trastornos de la conducta
• Tics
• Cefaleas
• Trastornos del sueño,…
EXPLORACIÓN FÍSICA
EXPLORACIÓN PEDIÁTRICA GENERAL
EXPLORACIÓN NEUROLÓGICA
• CLÁSICA
– Buscar signos “duros”
– Dismorfias ligeras, Macrocefalia
ESTUDIOS PSICOLÓGICOS
– Test psicométricos (CI, nivel pedagógico).
– Test psicopedagógicos y linguísticos.
(Desarrollo grafomotor y de lenguaje).
ESTUDIOS NEUROLÓGICOS
– Neuroimagen
– Electroencefalograma
– Estudios genéticos
– Otros: Potenciales evocados, estudios
metabólicos
DIAGNÓSTICO DEL NIÑO
HIPERACTIVO
Debe ser contemplado desde la
interdisciplinariedad
FAMILIA
ESCUELA
PEDIATRA
PSICOPEDAGOG
O
PSICOLOGO
NEUROPEDIATR
A
PAIDOPSIQUIATRA
“Dificultades diagnósticas”
Valoración de “a menudo” “deterioro
clinicamente significativo”
Información no coincidente según
la fuente:
padre, madre, profesor, clínico
La variación de la conducta
depende del
contexto
Criterios pensados para varones
6-12 años,
CI normal
Diagnóstico del
TDA/H
Diagnóstico clínico basado en los criterios del DSM IV
Entrevista semiestructurada.
Cuestionarios (DSM IV, Achenbach, Conners, Narbona/Farre,
Brief). Padres, maestros, niño/niña
Informes escolares
Test psicológicos (CPT, WISC-R, K-ABC, TALEC, Nepsy)
• Evidencia de los déficit cognitivos. Disfunciones
ejecutivas
• Diagnóstico diferencial
• Comorbilidad
• Potencial cognitivo
• Control evolutivo
EVALUACIÓN
Inteligencia general.
Atención.
Memoria.
Lenguaje.
Funciones visuales.
Funciones ejecutivas.
Conducta.
DIAGNÓSTICO DE LA
COMORBILIDAD
Es importante porque:
ESPECIFICIDAD DE TRATAMIENTO.
SÍ NO
Impulsividad
IMPULSIVIDAD Problemas académicos Problemas laborales
Dificultades sociales Autoestima
Autoestima Relaciones sociales
Conductas disociales, drogas Accidentes
Abuso de sustancias
SOCIEDAD
ESCOLARIZACIÓN /
• Riesgo x2 de abuso
EMPLEO EMPLEO
de sustancias 8
• Expulsiones: 46%6 • Absentismo y
• Inicio más
• Abandono de disminución del
temprano 9
estudios:35%6 rendimiento en los
• Menos probable de
• Empleo de baja padres 14
abandonar
calidad7
• de adulto 10
Argumentos pronósticos
Desarrollo académico
Estudios de seguimiento a largo plazo
TDAH CONTROL
No terminan
enseñanza 25-33% 1-9%
secundaria
Educación Obtención del
grado de 15% 50%
licenciado