ALMNYUM RAPORU

HAZIRLAYAN SNEM ALAN MAYIS 2008

ALMNYUM RAPORU
NDEKLER
Sayfa

Ynetici zeti 1. Giri1 1.1. Sektrn Tanm ve Snrlarnn izilmesi........................................1 1.2. Alminyumun Kullanm Alanlar.4 1.3.Alminyum Kullanmnn Endstrilere Gre Gruplandrlmas6 2. Trkiyede Durum.10 2.1.Kurulu Says, Mevcut Kapasite ve retim10 2.2.Alminyum Tketimi.14 2.3.Alminyum D Ticareti...14 3. Boksit.16 3.1.Trkiye Boksit Yataklar ve Rezervleri....16 3.2.Trkiye retim ve Tketim Miktarlar..17 3.3.Dnyada Boksit.18 4.Dnyada Alminyum...19 4.1.Dnya retim, Tketim ve Fiyatlar..19 4.2.Alminyum Piyasasnda in Faktr.....24 5. Sektr Sorunlar.25 6. Sonu.26 K A Y N A K L A R..................................................................................27

Hazrlayan Sinem ALAN AR-GE ubesi Raportr

MAYIS 2008

YNETC ZET
Alminyum sektr, cevherden birincil alminyum ve hurdadan ikincil alminyum reten, bunlar kullanm amalarna gre alamlandrarak retilen ve ithal edilen kle dkm ve ileme ingotlarn, dkme, haddeleme, ekme ve dvme ilemlerine tabi tutarak piyasaya u rnlere kadar mal reten kurulular kapsamaktadr. Alminyumun tercih edilebilirliinin en byk nedenleri arasnda hafiflii, mrnn uzunluu, d etkenlere ve deiik iklim artlarna kar dayankll, kolay ekillendirilebilmesi, dk bakm maliyetleri, renklendirilebilmesi ve teknolojik adan rn eitlilii gibi alternatif zelliklere sahip olmasdr. lkemizde, alminyum ekstrzyon, yass-rnler, dkm rnleri ve iletkenlerin geni apta retimi, zel sektr tarafndan gerekletirilmektedir. Trkiyede alminyum sektrnde faaliyet gsteren firmalarn toplam retim kapasiteleri 400-450 bin ton civarnda seyretmektedir. Sektrde genel olarak byk kapasiteli tesislerde teknoloji youn, kk firmalarda ise emekyoun retim sistemi uygulanmaktadr. Toplam istihdam ise 18.000 civarndadr. Getiimiz yllarda sektr ortalama %10-15 civarnda byme gstermitir. Alminyumun en fazla kullanld sektrler olan otomotiv ile beyaz ve kahverengi eya retimindeki art, bymedeki temel etkenlerdir. Bymedeki dier nemli etkenler rnlerimizin kalitede Avrupa standardn yakalam olmas, d pazarlarda aranlr hale gelmesi ve bunun da dorudan ihracat potansiyelimizi artrc ynde olumlu etkisidir. Ayrca i piyasada son yllarda inaat sektrnn canlanp hz kazanmas da sektrn bymesinde nemli bir etken olmutur. Alminyum ihracat ve ithalatmz yllar itibariyle art gstermitir. 2006 ylnda 1.233 milyon $ olan alminyum ihracatmz 2007 yl itibariyle %31 artarak 1.616 milyon $ olmutur. thalat ise 2007 yl itibariyle 2.353 bin $ olarak gereklemi ve bir nceki yla gre yaklak %31 artmtr. Almanya, talya ve Bulgaristan 2007 yl itibariye en ok ihracat yaplan pazarlar iken, Rusya Federasyonu, Almanya ve Tacikistan ithalatta en st srada yer alan lkelerdir. World Economic Outlook GDP tahminlerine gre, alminyumda yllk ortalama fiyatlar 2006 ylna gre 2010 ylnda %35 civarnda decektir. Dier bir deyile den fiyatlarla gl bir talep oluacaktr. Son toplu fiyat artlarnn talep drc etki yaratmas, fiyat dnde etkili olan biri faktrdr. Avrupa alminyum endstrisi 2007 ylnda sray kaydetmi, dnyann en byk alminyum reticisi konumuna gelmitir. Bat Avrupa 2006 yl itibariyle balca birincil alminyum retim blgesi iken; 2007de bu eilim deimi, Merkezi ve Dou Avrupa balca birincil alminyum reticisi olarak ortaya kmlardr. Bat Avrupa balca tketici konumuna geerken, bu blgenin gelecein birincil alminyum retim ve ihracatnda etkin bir rol almas beklenmektedir.

ALMNYUM RAPORU

ALMNYUM RAPORU
1820 ylnda kefedilen, yeryznde %8 orannda bulunan alminyum, silisyumdan sonra en bol olan metaldir. Alminyum kolay souyup sy emen bir metal olmas nedeniyle soutma sanayinde geni bir yer bulmakta; bakrdan daha ucuz olmas, daha ok bulunmas, ilenmesinin kolay ve yumuak olmas nedeniyle bir ok sektrde kullanlmaktadr. Alminyumun tercih edilebilirliinin en byk nedenleri arasnda hafiflii, mrnn uzunluu, d etkenlere ve deiik iklim artlarna kar dayankll, kolay ekillendirilebilmesi, dk bakm maliyetleri, renklendirilebilmesi ve teknolojik adan rn eitlilii gibi alternatif zelliklere sahip olmasdr. Alminyum genel manada soutucu yapmnda, spot klarda, mutfak gereleri yapmnda, hafiflik esas olan aralarn yapmnda (uak, bisiklet vs.) kullanlr. Bunun yannda sanayide nemli bir madde olan alminyum gnlk hayatta her zaman karmza kan bir metaldir. 1.GR 1.1. Sektrn Tanm ve Snrlarnn izilmesi Alminyum sektr birincil alminyum reten, retilen ve ithal edilen kle dkm ve ileme ingotunu, dkme, biimlendirme, haddeleme, ekme ve dvme ilemlerine tabi tutarak mal reten ve hurda alminyum ve/veya kleleri eitli yntemler ile alamlandrarak, u rnlere kadar ileyen kurulular kapsamaktadr. Gnmzde, alminyum yar-rn ve rnlerin farkl snflandrlmalarna rastlanlmaktadr. Alminyumla ilgili kurulularn teknolojileri, kullanm alanlar ile bulunduklar lkelerin gmrk, uluslararas ticaret ve endstriyel sistemlerine gre deien, farkl yaklamlardan kaynaklanan snflandrmalar yaplmasna ramen, lkemizde daha ok alminyum retim ve teknolojisine dayanlarak dzenlenmi snflandrmalar da bulunmaktadr. Alminyum rnleri, Birlemi Milletler Sektrel Tasnifi ISIC REV.3e (International Standart Industrial Classification) gre aada ifade edildii ekilde snflandrlmtr. Kategori Snflamas Blm Grup Snf : D -malat : 27 -Temel Metallerin malat : 272 -Temel Demir D ve Dier Deerli Metallerin malat : 2720-Temel Demir D ve Dier Deerli Metallerin malat

Alminyum dkm rnleri de yine ayn blmde yer alan 273 kodlu metal dkmleri grubunda snflandrlmtr. naat kapsamnda olan baz alminyum mimari uygulama rnleri ise imalat kategorisi altnda 45 kodlu naat blmne girmektedir. Alminyum sektr, GTIPe (Gmrk Tarife statistik ve Pozisyon Numaras) bakld zaman aadaki gibi tasnif edilmektedir.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

ALMNYUM RAPORU

76 Alminyum ve Alminyumdan Eya -7601 lenmemi Alminyum 7601.10.00.00.00 Alamsz Alminyum 7601.20 Alminyum Alamlar -7602 Alminyum Dknt ve Hurdalar -7603 Alminyum tozlar ve ince pullar -7604 Alminyumdan ubuklar ve profiller -7605 Alminyum teller -7606 Alminyumdan saclar, levhalar, eritler (kalnl 0,2 mmyi geenler) -7607 Alminyumdan yapraklar ve eritler (baskl veya basksz, kat, karton, plastik maddeler veya benzerlerinden bir mesnet zerine tespit edilmi olsun olmasn) (mesnedi hari kalnl 0,2 mm yi gemeyenler) -7608 Alminyumdan ince ve kaln borular -7609 Alminyum boru balant paralar (rakorlar, dirsekler, manonlar ve benzerleri) -7610 Alminyum inaat ve inaat aksam (kprler, kpr aksam, kuleler, pilonlar, ayaklar,stunlar, inaat iskeleleri, atlar, kaplar, pencereler ve bunlarn ereveleri, pervazlar ve kap eikleri, korkuluklar, parmaklklar gibi) (9406 pozisyonundaki prefabrik inaatlar hari); inaatta kullanlmak zere hazrlanm alminyum saclar, ubuklar, profiller, borular vb.) -7611 Her trl madde iin (sktrlm veya svlatrlm gaz hari) hacmi 300 litreyi geen ve mekanik veya termik tertibat bulunmayan alminyum depolar, sarnlar, kvler ve benzeri kaplar (sy izole edici veya i yzeyleri kaplanm olsun olmasn) -7612 Her tr madde iin (sktrlm veya svlatrlm gaz hari) hacmi 300 litreyi gemeyen ve mekanik veya termik tertibat bulunmayan alminyum depolar, flar, variller, bidonlar ve benzeri kaplar (tp eklinde sert veya esnek kaplar dahil) (sy izole edici veya i yzeyleri kaplanm olsun olmasn) - 7613 Sktrlm veya svlatrlm gaz iin alminyum -7614 Alminyum tellerden ince ve kaln halatlar, kablolar, rme halatlar ve benzerleri(elektrik iin izole edilmemi olanlar) -7615 Alminyumdan sofra, mutfak ve dier ev ilerinde kullanlan eya ile sal koruyucu eya ve bunlarn aksam; alminyumdan sngerler, temizlik veya parlatma ilerinde kullanlan eya, eldivenler ve benzerleri -7616 Alminyumdan dier eya Trk alminyum sektrnde kabul grm baz snflandrmalar da aadaki gibidir: A) Dkm rnleri(Hammadde=Birincil ve kincil alminyum): a) Dkm ngotu : Alaml Kle, Alamsz Kle, Elektrik iletken (ECG) b) leme ngotu: -Yuvarlak ve Keli ngot: Ekstrzyon rnlerinin retiminde kullanlr. -Yass ngot : Hadde mamulleri retiminde kullanlr. c) Srekli Dkm Levha (Filmain) ve ubuk.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

ALMNYUM RAPORU

d) Granle Alminyum. d) Toz Alminyum. B) Yar Mamul rnleri 1. Ekstrzyon rnleri: a) eitli Profiller. b) Alminyum Teller. 2. Hadde rnleri: a) Scak Hadde (Levha Rulo): 6 mm. ve daha st kalnlkta. b) Souk Hadde (Levha, Rulo, erit, Disk): 0,2 mm-6 mm. c) Folyo: 7-200 mikron. 3. letkenler Kablolar, teller, havai hatlar C) Para Dkm rnleri: a) Kum Dkm rnleri. b) Kokil Dkm rnleri. c) Basnl Dkm rnleri. D) Son (u) rn a) Mimari uygulama (Kap pencere doramalar, Cephe kaplama v.s.) b) Ambalaj Sektrde kullanlan terimlerin anlamlar BOKST ALMNA (Al2 03) : Alminann elde edildii cevherdir. : Alminyum oksit; alminyumun elde edildii hammadde.

BRNCL ALMNYUM : Alminann elektroliz yntemiyle indirgenmesi ile elde edilen alminyum, ilenmemi alminyum KNCL ALMNYUM : Yeni ve/veya eski hurdadan elde edilen alminyum. DKM RN : Sv metalin kalp iine eitli yntemlerle dklmesi ve katlaarak kalbn eklini almas ile elde edilen rn.

EKSTRZYON RN : Alminyumun bir kalp ierisinden, preslerde geirilmesiyle elde edilen, boyu kesitine gre olduka uzun rn (boru, ubuk, profil). LETKEN : Elektrik enerjisinin iletimi iin srekli dkm ve ekstrzyon yntemleri ile elde edilen filmainin souk ekilmesiyle retilen rgl tel halat. : Hadde tezgahlarnda elde edilen rn (levha, folyo, erit, disk). : Alminyum hammaddesinin ilenmesi sonucunda elde edilen,

YASSI RN YARI RN

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

ALMNYUM RAPORU

fakat kendisi de baka bir ilemde girdi olabilen rn (profil,levha, folyo, erit, disk). YEN HURDA : retim ve metal ileme kademelerinde kan alminyum artklar. :eitli kullanm alanlarnda mrn doldurmu alminyum paralar.

ESK HURDA

1.2. Alminyumun Kullanm Alanlar Alminyum aada aklanan birok zellii ve rn eidi okluu nedeniyle yaygn bir kullanm alanna sahiptir. Bu adan genel ekonomi iinde nemli bir yeri vardr. A) naat Sektrnde: - Konut yapmnda - Konut d yaplarda - Karayollarnda - Dier yapsal kullanmlarda. B) Kimya ve Gda Sanayiinde: - Organik bileikler retiminde - Plastik ve sentetik fiber sanayiinde - Kat sanayiinde - Gbre sanayiinde - Patlayc maddeler retiminde - Mineral asit retiminde - Karbonat ve kkrt retiminde - Saf su ve buhar retiminde - Elektro kimyasal sanayiinde - Petrol rafinerilerinde - Gda, ila ve merubat sanayiinde - Atom enerjisi sanayiinde - Boya maddesi ve boya retiminde - Ambalaj sanayiinde. C) Ulatrma Sektrnde: - Karayolu tatlarnda - Demiryolu tatlarnda - Denizyolu tatlarnda - Havayolu tatlarnda D) Elektrik ve Elektronik Sektrnde: - Tel ve kablo retiminde - Enerji datm cihazlarnda - G retim ve dzeltme aralarnda - Haberleme ve elektronik cihazlarda - datm ve aydnlatma gerelerinde

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

ALMNYUM RAPORU

E) Makine ve Ekipman malat Sektrnde: - Makine yataklar imalinde - Pompa, kompresr, far vs. imalinde - Endstri makineleri imalinde - Tarm alet ve makineleri imalinde - makineleri imalinde - eitli enstrmanlarn imalinde - Istma, havalandrma ve soutma sistemlerinde - Malzeme tama ekipmanlar imalinde - Maden ve petrol rnleri aralar imalinde - Tekstil ve matbaa makineleri imalinde - Elektrik sistemlerinde - Askeri ara-gere ve silahlarn yapmnda F) Metal Sanayiinde: - Alam metali - elik deoksidasyonu - Alminyum kaplamal elik - Alminyumlama - Alminotermik reaksiyonlar G) Dier Yerlerde Kullanm Alanlar: - Dayankl tketim mallarnda - Muhtelif ev eyalarnda - Mutfak eyas yapmnda - Mobilya yapmnda - Dekorasyon rnlerinde - Takm ve el aletleri yapmnda - Dier uygulamalarda Grafik 1. Ekstrzyon rnleri Kullanm Alanlarna Gre Dalm
19% naat Ulam 54% 14% 13% Mhendislik Uygulamalar Dier

Grafik 2. Yass rnler Kullanm Alanlarna Gre Dalm

15% 11% Ambalaj naat Ulam 7% 15% 52% Mhendislik Uygulamalar Dier

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

ALMNYUM RAPORU

Grafik 3. Dkm rnleri Kullanm Alanlarna Gre Dalm

7% 14% Mhendislik Uygulamalar naat 75% Dier 4% Ulam

1.3. Alminyum Kullanmnn Endstrilere Gre Gruplandrlmas Alminyum ve naat naat sektr, ylda ortalama Avrupa'da 1,2 milyon ton, ABD'de 1,05 milyon ton, Japonya'da 915 bin ton alminyum kullanmaktadr. Alminyum, binalarn at ve cephe kaplamalarnda, kap ve pencerelerde, merdivenlerde, at iskeletinde, inaat iskelelerinde ve sera yapmnda byk miktarda kullanlr. Alminyumun salaml yannda sahip olduu dekoratif grnm, eloksal (anodik oksidasyon) kaplama ile bir bakma lmszleir. Gerek doal veya renkli eloksal kaplama, gerekse lake kaplama (elektrostatik toz veya sv boyama) ile alminyum; mimar ve mhendislere inaat sektrnde zengin seenekler sunar. naat sektrnde; alminyum ekstrzyon, yass rnler ve dkm rnleri kap/pencere doramalar, at-cephe kaplamalar ve aksesuarlarn yapmnda kullanlr. Alminyum ve Ambalaj Alminyum, en kullanl ambalaj malzemelerinden birisidir. Alminyum, konteyner imalatndan ila kutularna kadar ok eitli ambalaj uygulamalarna mkemmel cevap verir. Banyoda di macunundan, marketlerdeki saysz rnleri (ikolata vb.), mutfakta folyoya sarl frn yemekleri ve buzdolabndaki souk merubatlara kadar, alminyum pek ok rn sarar ve korur. Alminyumun homojen yaps, ince folyo (alminyum kat) eklinde retilebilmesi, hava geirmezlii ve kolay ekillenebilmesi onu ideal bir ambalaj malzemesi yapar. Alminyum folyo, hava ve mor-tesi nlar geirmediinden, gdalar doal renk ve tadlar ile birlikte korur. Alminyum, folyo olarak vakumlu ambalajlarda, metalize film (alminyum kapl plastik) olarak da s ile kapanan ambalajlarda (yourt, ilalar vb) en ok tercih edilen malzemedir. Alminyumun en yaygn kullanld alanlardan birisi de, merubat ve bira kutulardr. Dnyada kullanlan tm iecek kutularnn %80'i alminyum kutulardr. Bunun nedeni hafif, almas kolay, darbeye dayankl, salam, abuk soutma zellii ve geri kazanlabilir olmalardr.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

ALMNYUM RAPORU

1970li yllarda 0,450 kg arlndaki alminyum levhadan 22 kola veya soda kutusu retilirken, bugn 30un zerinde kola veya soda kutusu retilebilmektedir Kullanlm alminyum iecek kutularnn yksek hurda deeri, geri kazanm iin kutular toplanmasn kolaylatrr. Kullanlm alminyum kutularn tketiciden satn alnmas ile balayan geri kazanm ilemi sonucunda yeni kutular retilmektedir. Kullanlm alminyumdan alminyum retildiinde %95 daha az enerji tketilir, iilik ve yatrm maliyeti en aza der. Bir ton kullanlm alminyumdan alminyum retilirse; -1300 kg boksit bakiyesi -15000 litre soutma suyu -860 litre proses suyu -2000 kg CO2 ve 11 kg SO2 emisyonu daha az oluur. Tablo 1. Avrupada Alminyum Kutu Kullanm ve Geri Dnm ecek Kutusu Kullanm
LKE Toplam Kutu (milyon adet) Alminyum Kutu (Tahmini) (milyon adet) Alminyumun Pay % Geri Dn Oran (%)

ngiltere spanya talya Yunanistan Almanya sve Trkiye Fransa Avusturya BENELKS Portekiz rlanda Norve/zlanda svire Finlandiya Top. B. Avrupa Polonya Dier B / M Avrupa GENEL TOPLAM

7.120 5.880 1.500 1.050 7.300 916 1.030 2.500 800 2.060 480 340 225 185 110 22.296 1.650 3.454 37.400

5.300 2.350 1.850 1.050 950 916 835 820 750 490 340 265 224 185 110 16.435 1.600 3.405 21.440

74 40 97 100 13 100 81 28 94 24 71 78 100 100 100 61 97 99 57

42 20 46 36 80 (tahmini) 88 50 29 (tahmini) 50 (tahmini) 80* 21 26 89 91 84 45 39 -

Kaynak: Alminyum Raporu, TMMOB Metalrji Mh. Odas, Alminyum Komisyonu

*Belika ve Hollandada Metallerle birlikte

Alminyum hurda arznn nemli bir ksm iecek kutularndan kaynaklanmakta olup, dnya ikincil alminyum retiminde iecek kutularnn pay %27-55 arasnda deimektedir. Bu pay lkelerin yaam standartlarna ve nfuslarna paralel bir art eilimi gstermektedir. ecek

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

ALMNYUM RAPORU

kutular ABDnde ikincil alminyum retiminin ana kaynadr ve yeni alminyum malzemelerin %55i kullanlm alminyumdan retilmektedir. kincil alminyuma olan talep art alminyum hurda arzndan fazla olduu iin tm dnyada hurda skntsndan sz edilebilir. Alminyum ve Tat Aralar Alminyum, ulam sektrnde tat aralarnn retiminde kullanlan en nemli malzemelerden birisidir. Alminyum kullanmnn yaklak % 25'i tat aralarnn retimine aittir. Tat aralar ne kadar haff olursa, hareket etmeleri iin daha az enerjiye gerek duyulur. Gnmzde bir otomobilde 50 kg alminyum kullanlmaktadr. Bu sayede, yaklak 100 kg demir, elik ve bakr malzeme tasarrufu yaplmaktadr. Yaplan hesaplar ve deneyimler sonucunda, alminyum kullanlan bir otomobilin, yeterince alminyum kullanlmam bir otomobile kyasla, ekonomik mr boyunca 1.500 litre daha az yakt harcad anlalmtr. Bu durumun gerek srclerin akaryakt masraflarna salayaca ekonomi ve evre sal asndan atmosfere yaylan atk egzoz gaznn drlmesi ynnden ok byk faydas bulunmaktadr. Otobs ve tren gibi sk sk hareket eden ve duran aralarda, aracn hafif olmas daha da fazla nem kazanmaktadr. Gnmzde otobs, tren, kamyon gibi byk kara aralarnda alminyum kullanm ile nemli yakt tasarrufu salanmaktadr. Ayrca karayollar trafik iaretleme sistemlerinde, otoyol parafet ve kprlerinde alminyum kullanm artmaktadr. Deniz aralarnda, zellikle teknelerde alminyum sper-yap sistemleri ile arlk merkezi daha aaya ekilmekte ve bylece teknenin dengesi artrlmakta ve daha ok kullanm hacmi salanmaktadr. Kk teknelerin ve yatlarn yelken direkleri alminyumdan yaplmaktadr. Bir uan arlka %70'i alminyumdan olumaktadr. Alminyum alamlarnn hafiflii yan sra salaml, uaklarn ve dolays ile havaclk sektrnn gelimesine en byk katky yapmtr. Duralminyum (alminyumbakr) alamlarndan sonra gelecekte en nemli uak malzemesi alminyum-lityum alamlar olacaktr. Alminyum-lityum alamlar ile, uaklarn %15 hafiflemesi mmkndr. Grafik 4. Otomobilde Alminyum Kullanm

Kaynak: Alminyum Raporu, TMMOB Metalrji Mh. Odas, Alminyum Komisyonu

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

ALMNYUM RAPORU

Alminyum ve letkenler Alminyum son derece iletken bir metaldir. Bu nedenle, tm alminyum kullanmnn Avrupa'da %10'u, ABD'de %9'u, Japonya'da %7'si elektrik ve elektronik sektrnde kullanlmaktadr. Alminyumun bu alanda en ok kullanld yer elektrik nakil hatlardr. elik zl alminyum iletkenler, yksek voltajl elektrik nakil hatlarnda tercih edilen tek malzeme olmutur. Alminyum, yeralt kablolarnda, elektrik borularnda ve motor bobin sarmnda yaygn ekilde kullanlmaktadr. Elektronikte, alminyum kullanm yerleri arasnda aseler, yongalar, transistor soutucular, veri kayt diskleri ve elektronik cihazlarn kasalar bulunmaktadr. Alminyum ve Dier Mhendislik Uygulamalar Makine elemanlar uygulamalarnda, yksek dayanm/arlk oran, korozyona dayanm ve ileme kolayl, alminyumun stn zellikleridir. Hafiflii nedeniyle, byk ve tek paralarn maniplasyonu mmkn olur. Hassas toleranslarda ileme kolayl sayesinde, standart birimlerden byk paralarn yaplmas mmkn olur. Karmak kesitli paralarn retiminde, alminyum ekstrzyonu byk avantajlar salar. Vites kutular, motor bloklar ve silindir kafalar kolaylkla alminyum dkm ile yaplr. Son uygulamalarda krank mili yataklarnda alminyum kullanlmas, bu paralarn uzun mrl olmasn salamtr. Son yllarda otomotiv piyasasnda yanllkla "elik jant" denilen gsterili, parlak, boya ve bakm gerektirmeyen "hafif alaml" jantlar "alminyum"dur.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

ALMNYUM RAPORU

2. TRKYEDE DURUM 2.1. KURULU SAYISI, MEVCUT KAPASTE ve RETM lkemizde, alminyum ekstrzyon, yass rnler, dkm rnleri ve iletkenlerin geni apta retimi, zel sektr tarafndan gerekletirilmektedir. Trkiyede alminyum sektrnde faaliyet gsteren firmalarn bugn toplam retim kapasiteleri 400-450 bin ton civarndadr. Yllk retim kapasitesi yaklak olarak; ekstrzyon rnlerinde 200-220 bin ton (kayt d retim nedeniyle kesin retim rakamna ulalamamaktadr), yass rnlerde yaklak 150 bin ton (113 bin ton kapasite ile balca firma ASSAN Alminyumdur), dkm rnlerinde 180 bin ton (arlkl olarak otomotiv sanayine ynelik jant ve para retimi yapan yan sanayi iletmeleridir), iletkenlerde ise 60 bin ton olarak tahmin edilmektedir. Sektrde yaklak 140 bin ton atl kapasite olduu tahmin edilmekte ve bu atl kapasite ihracatla almaya allmaktadr. Kurulu kapasitenin tamamnn devreye alnabilmesi iin alminyum sektrne gereken nemin verilmesi beklenmektedir. Sorunun zmnn, yatrmlarn yaplmas ve mevcut sorunlara zm bulunmasyla salanaca ngrlmektedir. lkemizde hurda ve cruftan alminyum retebilen, zel sektre ait orta lekli az sayda ikincil retim tesisi bulunmaktadr. Tablo 2. Alminyum Sektrnde nemli Kurulular
Kurulu Ad-zel Sektr
(Sektrde kamu kuruluu yoktur) i Says (2005)

Yeri

retim Konusu

Varsa Yabanc Sermaye Pay (%)

Kapasite (ton/yl) (2005)

Assan Demir ve Sac San. A..

stanbul

Yass retim -

568

113.800

2 Eti Alminyum A.. Konya Birincil 3 CMS Jant ve Makine Sanayi A.. zmir Dkm 4 Asa Alminyum San. ve Tic. A.. stanbul Ekstrzyon 5 Crown Bevcan Ambalaj San. ve Tic. A.. Kocaeli ecek Kutusu 6 Has elik ve Halat San. A.. Kayseri letken 7 Kale Oto Radyatr San. ve Tic. A.. stanbul Dkm 8 Saray Dkm ve Madeni Aksam San. A.. stanbul Ekstrzyon 9 ahinler Metal San. ve Tic. A.. Ankara Biyet ve kle dkm 10 Cevher Dkm San. A.. zmir Dkm 11 Teknik Alminyum San. A.. stanbul Yass retim 12 Feni Alminyum San. ve Tic. A. Kocaeli Ekstrzyon 13 Erdoanlar Alminyum San. ve Tic. A.. stanbul Ekstrzyon 14 spak zmit Sv Paketleme San. A.. stanbul Ambalaj 15 Altn Kablo San. A.. stanbul letken 16 P.M.S Metal Profil Alminyum San.ve Tic. A.. Bursa Ekstrzyon 17 uhadarolu Metal San ve Paz. A.. stanbul Ekstrzyon 18 Aksan Metal San. ve Tic. A.. stanbul Ekstrzyon Kaynak: Dokuzuncu Kalknma Plan, Ana Metal Sanayi zel htisas Komisyonu Raporu

100 18 -

925 606 112 301 650 310 150 650 63 424 390 140 26 149 250 180

25.000 24.000 14.700 21.600 1.551 18.000 36.000 34.000 12.000 15.000 19.850 9.000 2.500 13.248 10.000 10.000

Alminyum dkm sektrnde faaliyet gsteren yaklak 200 firma bulunmaktadr. Bunlarn arasnda Tablo 2de yer alan firmalar kapasiteleri ve retim teknolojileri ile ne kmlardr. 80 kadar firma orta boyutta iletmeler olup 30100 kii arasnda ii altrmaktadrlar. Bununla beraber 110 civarnda da kk atlyeler eklinde aile iletmeleri mevcuttur. Alminyum sektrnde kapasite kullanm oran %80 civarndadr. Ancak kapasite kullanm oranlar rn cinsine gre byk deiiklikler gstermektedir.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

10

ALMNYUM RAPORU

Tablo 3.Alminyum Sektrnde Kurulu Kapasite Durumu

Ana Mallar Kapasite KKO Kapasite KKO 2 kincil Alminyum Alaml Kle Deoksidant kle 3 4 Ekstrzyon Yass Alminyum letken Dkm Mimari Uygulama Alminyum Dorama Alminyum Cephe Birimi 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 60.000 100

Birincil Alminyum

ton %

60.000 103

60.000 103

60.000 103

60.000 104

60.000 105

60.000 107

Kapasite KKO Kapasite KKO Kapasite KKO Kapasite KKO Kapasite KKO Kapasite KKO

ton % ton % ton % ton % ton % ton %

45.000 80 15.000 80 100.000 65 72.000 77 45.000 60 51.000 78

45.000 70 15.000 80 120.000 71 94.000 81 45.000 63 59.000 78

70.000 30 15.000 60 160.000 59 96.000 75 50.000 56 72.000 76

70.000 30 15.000 60 170.000 59 110.000 76 50.000 60 105.000 70

100.000 60 15.000 80 200.000 70 124.000 82 55.000 62 136.000 66

100.000 75 20.000 85 210.000 81 136.500 84 60.000 65 154.000 73

100.000 80 16.000 90 220.000 86 140.000 94 60.000 68 180.000 71

5 6 7

Kapasite KKO Kapasite

ton % ton

50.000 50 25.000

50.000 60 25.000

35.000 25 15.000

35.000 20 15.000

35.000 25 23.000 20

45.000 50 25.000 50

50.000 60 35.000 65

KKO % 50 60 20 15 Kaynak: Dokuzuncu Kalknma Plan, Ana Metal Sanayi zel htisas Komisyonu Raporu

Kapasite olarak bakldnda yass alminyum sektrndeki en byk kurulu Assan Demir ve Sac San. A..dir. Standart Alminyum A..nin bnyesine katlmasyla dier lkelerde kurulu bulunan ayn sektrdeki Alcoa, Hydro, Alcan ve Novelis gibi byk lekli kurulularn ardndan orta lekli bir pozisyona yerleecektir. Sektrdeki dier yurt ii kurulularn kapasite itibariyle yurt d kurulularla karlatrldklarnda kk lekli olduklar grlmektedir. Sektrdeki yatrmlar iki tr retim teknolojisinden biri olan srekli dkm teknolojisi zerine younlamtr. Bu tr teknolojide dier teknoloji olan direkt dkm teknolojisine oranla yaplan yatrm meblann dk olmas bu teknoloji zerinde younlamann nedenidir. Ayrca srekli dkm teknolojisi direkt dkm teknolojisine gre daha dk miktarlarda kapasite artrmna olanak salamaktadr. Sektrde genel olarak byk kapasiteli tesislerde teknoloji youn, kk firmalarda ise emek youn retim sistemi uygulanmaktadr. Toplam istihdam ise 18 bin civarndadr.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

11

ALMNYUM RAPORU

Tablo 4.Alminyum retim Miktar (Bin Ton)

Ana Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tah. 1. Birincil Alminyum Almina 159 155 146 153 161 170 Sv Alminyum 62 62 62 63 63 64 Kle 40 42 44 42 43 43 2. kincil 43 40 52 55 60 63 Alminyum 3. Ekstrzyon 65 85 95 100 140 170 4. Yass 54 73 69 83 97 114 Alminyum 5. letken 9 16 17 21 30 33 6. Dkm 40 46 55 73 90 112 7. Mimari Uygulama Dorama 25 30 9 7 9 23 Cephe 13 15 3 3 5 13 Kaynak: Dokuzuncu Kalknma Plan, Ana Metal Sanayi zel htisas Komisyonu Raporu % Deiim

155 60 34 65 190 128 30 128

-8,8 -6,3 -20,9 3,2 11,8 12,3 -9,1 14,3

30 23

30,4 76,9

Ekstrzyon retimi her yl art gstermekte olup, son drt yl iinde retim miktar yaklak iki katna kmtr. Bunun balca sebebi yeni yaplan yatrmlar olmakla beraber artn temelinde alminyum ekstrzyon rnlerinde artan talep yatmaktadr. Alminyum olduka gen bir metal olmas nedeniyle birok sektrde uygulama sahas bulmaktadr. Avrupa da kii bana den alminyum miktar yaklak 25 kg/kii iken bu rakam Trkiyede yaklak 5 kg/kii civarndadr. Avrupa lkeleri ile karlatrldnda Trkiyedeki alminyum tketiminin be kat daha az olmas bu sektrde talebin dolaysyla retimin artacann potansiyel bir gstergesidir. 2001 ylndaki kriz alminyum ekstrzyon reticilerini olduka etkilemi olup, reticiler yurtii talep dnden doan retim eksikliini ihracata ynelerek kapatmaya almlardr. Yass alminyum retiminde 2001 yl hari btn yllarda bir nceki yla gre art mevcuttur. Bunun sebepleri arasnda; yurt ii talepteki artn yan sra yaplan kapasite artrmlar sonucu ihracata da arlk verilmesi ve yurt d satlarda art salanmasdr. 2001 ylndaki ekonomik kriz doal olarak yurt ii tketime bal arz-talep dengesinin deimesine ve sonu olarak yurt ii satlarn ve dolasyla retimin dmesine neden olmutur. 2001 yl sonrasnda ekonominin dzelmesiyle ihracatta yaanan art ve yurt ii satlarn artmas retim artna destek olmutur. letken retimi asndan bakldnda Trkiyenin elektrifikasyon altyapsnn byk lde tamamlanm olmas talep azl yaratm, ayn zamanda son yllardaki ekonomik tasarruf tedbirleri sonucu yatrmlarn azalmas ile de kapasite kullanm orannda herhangi bir art olmamtr. Bununla birlikte son yllarda mevcut havai hatlarn yeraltna alnmas ile ilgili yaplan almalar da iletken retimini olumsuz ynde etkilemektedir. Bundan dolay firmalar ihracat almalarna arlk vererek faaliyetlerini devam ettirmeye gayret gstermektedirler.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

12

ALMNYUM RAPORU

Yurt ii ve yurt d talebin nemli ekilde gelimesi nedeni ile alminyum dkm retimi zellikle son 3 ylda nemli art gstermitir. Dkm retiminin emek youn bir retim teknolojisi olmas nedeniyle sektrn ihracat zellikle AB ve dier bat lkelerinde olmak zere nemli miktarda bymektedir. Hammadde fiyatlarndaki dalgalanmalar, enerji fiyatlarnn ykseklii ve in/Hindistan ve Dou Avrupa lkelerinden gelecek rekabet sektrdeki bymeyi etkileyebilecek faktrlerdir. Tablo 5 ve Grafik 5. lkelerde Alminyum Maliyetleri
lke Enerji Fiyat
(Cent/ Kwh)

retim maliyeti ($/ton)

Enerjinin Pay

(%)
Cent/Kwh

5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0

Hollanda BDT ABD Gney Afrika Venezella Brezilya Avustralya Kanada Fransa Trkiye

1.60 1300 16 Hollanda 0.63 1050-1550 10-15 BDT 2.10 1100-1380 24-30 ABD 2.00 1050-1150 25-27 Gney Afrika 0.71 1100-1250 10-12 Venezella 2.17 1150 31 Brezilya 1.45 950-1050 18-20 Avustralya 0.70 860 11 Kanada 1.92 900 28 Fransa Trkiye 4.40 1521 47 Kaynak: Alminyum Raporu, TMMOB Metalrji Mh. Odas

retim maliyetleri iinde enerjinin pay enerji fiyat ve enerji verimini belirleyen kullanlan retim teknolojilerine gre farkllk gstermektedir. Modern teknolojiye sahip lkelerde bile farkl enerji fiyat uygulamalar neticesinde enerjinin retim maliyeti ierisindeki pay farkl olabilmektedir. Alminyum retiminde kullanlan enerji maliyetinin en yksek olduu lke Trkiye, en dk olduu lke ise BDT lkeleridir. Dnyada ve lkemizde birincil alminyum tesisi gndeme geldiinde, arlkl olarak tkettii enerji tartlmakta, zellikle lkemizde alminyum retiminin uzun vadede ekonomiye yapt katklarn boyutu gz ard edilmektedir. te yandan, zellikle kullanm mr dolan u rnlerin defalarca ekonomiye yeniden kazandrlabilmeleri dikkate alndnda sadece evre ynyle deil enerji dengesi ynyle de alminyumun retim ve kullanm avantajlar aka ortaya kmaktadr.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

13

ALMNYUM RAPORU

2.2. ALMNYUM TKETM lkemizde alminyum kullanm kii bana ylda (2005 yl verilerine gre) 5,7 kg olup, bu miktar gelimi lkelerin ortalamasna gre 5-6 kat daha dktr ve ileri lkelerdeki 30 kg/yl seviyesindeki tketimin ok altndadr. Ancak kii bana 30 kg/yl gibi seviyelere kabilen kullanm, sektrn nnde byk bir gelime alan olduunu gstermektedir. Ayrca yurt dndaki pazarlarda alminyum rnlerine talebin olduka fazla olduu da grlmektedir. Mevcut retim tesislerimiz, dnya llerine gre orta ve kk lekli olmakla beraber, ekonomimizin gelimesine paralel olarak sektrde de gelime grlmektedir. Mevcut sorunlarn almas halinde, hzl byme salayacak sektrlerimizden biri, alminyum sektrdr. Dnyada son yllarda alminyum kullanmnda en fazla byme potansiyeli in ve dier gelimekte olan lkelerde gzlenmektedir. Tablo 6.Trkiyede Kii Bana Den Alminyum Tketimi (Kg)
1997 2,8 Kaynak: 1998 3,1 TALSAD 1999 3,5 2000 3,8 2001 2,8 2002 3,8 2003 4,5 2004 5,0 2005 5,7

Trkiyedeki toplam alminyum tketim hacmi 2000 ylnda 259,6 bin ton, 2001 ylnda 192,6 bin ton, 2002 ylnda 266,9 bin ton, 2003 ylnda 326,4 bin ton, 2004 ylnda ise 365,1 bin ton olmutur. 2.3. ALMNYUM DI TCARET Tablo 7. Trkiyenin Alminyum hracat (Bin $)
GTP 7601 7602 7603 7604 7605 7606 7607 7608 7609 7610 7611 7612 7613 7614 7615 7616 TOPLAM 2001 9.484 11.696 29 98.040 3.611 72.855 40.239 1.040 465 29.519 297 15.860 1 13.506 12.116 12.284 321.041 2002 5.145 10.451 65 103.622 859 83.063 33.640 1.667 649 42.425 165 23.627 25 10.096 13.073 18.147 346.720 2003 6.812 8.685 62 154.094 957 102.345 45.576 2.774 932 72.717 121 30.317 50 24.112 22.345 25.437 497.338 2004 12.552 12.438 122 215.689 2.123 128.721 59.077 5.524 2.420 75.565 422 38.484 17 27.936 29.219 39.179 649.488 2005 2006 2007 49.968 116.594 154.045 17.242 25.490 28.069 95 75 128 311.891 461.507 585.057 1.647 3.082 4.290 169.362 223.987 307.297 69.115 87.825 102.063 6.969 14.725 20.121 2.880 3.872 5.082 91.082 114.173 150.236 669 319 855 46.324 41.426 59.751 80 415 6.947 23.782 23.185 33.055 32.009 41.817 58.881 52.493 75.311 100.832 875.609 1.233.803 1.616.708

Kaynak: TK Verileri

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

14

ALMNYUM RAPORU

Tablo 8. Trkiyenin Alminyum thalat (Bin $)

GTP 7601 7602 7603 7604 7605 7606 7607 7608 7609 7610 7611 7612 7613 7614 7615 7616 TOPLAM 2001 212.092 9.482 2.004 9.570 6.492 74.628 54.039 5.864 643 10.622 473 2.359 671 14.384 5.173 9.414 417.912 2002 292.066 7.954 2.643 11.144 7.553 96.969 59.567 9.718 718 9.636 273 4.465 671 3.128 6.402 12.974 525.880 2003 433.354 15.281 3.776 13.261 9.574 108.540 67.290 13.393 744 18.181 333 5.125 1.083 590 9.171 15.480 715.174 2004 2005 2006 2007 599.142 785.431 1.239.573 1.619.895 14.368 24.916 22.207 43.087 5.369 6.222 7.939 9.879 21.281 25.612 38.655 54.746 15.513 20.571 17.118 21.842 143.404 186.049 257.131 334.573 85.265 97.396 111.591 126.818 12.262 9.691 8.070 17.448 1.983 2.384 2.657 7.874 16.316 19.219 24.063 35.113 996 875 1.071 929 7.743 8.824 11.586 13.844 1.459 1.495 1.036 2.186 347 387 330 1.873 12.485 13.934 13.813 13.468 22.651 29.029 40.293 49.452 960.582 1.232.036 1.797.133 2.353.027

Kaynak: TK Verileri

Grafik 6. Yllar tibariyle Alminyum D Ticareti

2.500.000 hracat thalat

2.000.000

Bin $

1.500.000

1.000.000

500.000

0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Trkiyenin alminyum d ticareti yllar itibariyle art gstermitir. 2006 ylnda 1.233 milyon $ olan alminyum ihracat 2007 yl itibariyle %31 orannda artarak 1.616 milyon $ olarak gereklemitir. thalat ise 2007 yl itibariyle 2.353 bin $ olarak gereklemi ve bir nceki yla gre yaklak %31 orannda artmtr. Trkiye alminyum sektrnde net d alc durumundadr. Bunun sebebi lkenin girdi temininde da baml olmas ve ithal girdi ile retilen ekstrzyon rnleri ve yass rnler d satmnn toplam dalm karlayacak dzeyde olmamasdr. 2007 ylndaki alminyum d ticaret a %30 artarak 736 milyon $ seviyesine ykselmitir.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

15

ALMNYUM RAPORU

Tablo 9. Alminyum Ticareti Yaptmz lkeler

hracat Yaplan lkeler (Bin Dolar) 2006 2007 ALMANYA 202.184 275.827 TALYA 146.238 120.976 BULGARSTAN 54.961 89.447 IRAK 56.881 77.385 YUNANSTAN 6.658 68.569 NGLTERE 53.186 67.356 FRANSA 47.443 64.600 SPANYA 43.683 60.900 RUSYA FEDERASYONU 40.109 59.250 ROMANYA 39.990 54.555 AVUSTURYA 29.609 40.956 HOLLANDA 26.144 40.172 ST.TRAKYA SB 26.451 39.790 KAZAKSTAN 24.081 33.886 A.B.D. 32.839 30.133 POLONYA 18.922 24.614 AZERBAYCAN 14.723 23.920 SVRE 17.204 23.409 KAYSER SB 15.075 22.944 GRCSTAN 17.696 20.935 DER 319.728 377.083 TOPLAM 1.233.803 1.616.708 thalat Yaplan lkeler (Bin Dolar) 2006 2007 RUSYA FEDERASYONU 743.543 1.071.005 ALMANYA 153.708 161.153 TACKSTAN 108.737 133.108 BAE 99.142 116.210 BAHREYN 36.447 107.086 HC 48.654 89.982 FRANSA 62.667 85.416 TALYA 67.879 85.195 AVUSTRALYA 18.543 65.850 UKRAYNA 71.910 56.802 YUNANSTAN 28.234 34.033 A.B.D. 35.154 30.892 NORVE 37.768 29.413 HOLLANDA 21.251 28.728 GRCSTAN 41.709 26.794 JAPONYA 16.207 17.857 NGLTERE 12.264 15.218 ST.TRAKYA SB 5.469 14.615 SPANYA 12.124 13.478 MISIR 9.829 12.537 DER 165.895 157.655 TOPLAM 1.797.133 2.353.027

Kaynak: TK Verileri

Almanya, talya ve Bulgaristan 2007 yl itibariye en ok ihracat yaptmz pazarlar iken, Rusya Federasyonu, Almanya ve Tacikistan ithalatta en st sradaki pazarlar olarak yer almtr. 3. BOKST Boksit (Alminyum)-Alminyum yapmnda kullanlr. Uak sanayinde, otomobil, ev aletleri, elektrik aletleri, imento yapmnda kullanlr. Konya-Seydiehir, Antalya-Akseki ve Gaziantepde kartlmakta, Seydiehir Alminyum Fabrikas'nda ilenmektedir. 3.1. TRKYE BOKST YATAKLARI ve REZERVLER Trkiyede yaklak 200 civarnda boksit yata bulunmutur. Bunlar 10 ayr blgede toplanmaktadr: -Seydiehir-Akseki, Silifke-Taucu ve Zonguldak blgelerinde bhmitik, -Mula-Milas, Alanya, Bolkarda ve Tufanbeyli-Saimbeyli blgeleri diasporitik, -slahiye-Payas ve Yalva-arkikaraaa blgelerinde demirli boksit trndedir. Toplam bhmitik boksit rezervi 53 milyon ton, diasporitik boksit rezervi 104 milyon ton, demirli boksit rezervi 100 milyon tondur. Alminyum elde edilmesine uygun boksit rezervlerimiz 87 milyon tondur.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

16

ALMNYUM RAPORU

Alminyum hammaddesi olarak en nemli kaynaklarmz Seydiehir, Akseki blgesindeki yataklardr. Bunlar balca; Morta, Doankuzu, Deirmenlik, Morukur, atmankaya, Yarpuz, Kzlalan ve Gmene olmak zere 8 sahada bulunur. Toplam rezervleri 36 milyon ton civarndadr. Seydiehirdeki tesislerden alminyum metali retilmektedir. Mula-Milas evresindeki %50 Al2O3'ten fazla diasporitler, ferrokrom fabrikalarnda cruf zc olarak kullanlmakta bir blmde ihra edilmektedir. Ayrca, bu yataklarn dnda Bitlis Blgesinde ve Zonguldak-Kokaksu ve Erikli yrelerinde bhmitik boksit yataklar bulunmaktadr. Bu blgelerden zaman zaman retim yaplmtr. slahiye-Payas ve Yalva blgelerinde bulunan demirli boksitlerin rezervleri yksek olmakla birlikte, teknolojik sorunlar nedeniyle, bu yataklardan ne demir ne de alminyum retilebilmektedir. 3.2. TRKYE RETM ve TKETM MKTARLARI Arlkl olarak Seydiehir/Akseki blgesinde bulunan Trkiyenin iletilebilir boksit rezervleri 87 milyon ton seviyesindedir ve zengin boksit rezervlerine sahip lkelerle kyaslanabilecek miktarda deildir. lkemizin tek birincil alminyum reticisi olan Etibank Seydiehir Alminyum Tesisleri 1974 ylnda retime balamtr. Dnyada artk terk edilen Sderberg tekniini kullanan iletme 461 bin ton civarnda boksit ileme, 200 bin ton almina ve 60 bin ton sv alminyum retme kapasitesine sahiptir. Alminann 120 bin tonundan 65 bin ton sv alminyum retilmekte, kalannn byk ksm ihra edilmekte, ok az bir ksm da refrakter sanayinde kullanlmaktadr. Tesis Trkiyenin birincil alminyum gereksiniminin ancak %16sn karlayabilecek kapasitededir. Oymapnar Baraj zelletirme kararnn ardndan 08.09.2003 tarihinde ilgili firmaya devredilmitir. 29.07.2005 tarihinde Eti Alminyumun Cengiz Grubuna blok sat devir ilemi tamamlanmtr. Genelde, yaklak 4 ton kuru boksit cevherinden 2 ton dolaynda almina (Al2O3) veya 1 ton alminyum metali elde edilmektedir. 1999-2003 yllar arasndaki boksit cevherinin fiyat 2025 $ arasnda deimektedir. Tablo 10.Trkiye Boksit Cevheri retim Miktarlar (Ton/Yl)
1998 458.028 1999 207.743 2000 458.537 2001 242.040 2002 287.403 2003 364.306

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

17

ALMNYUM RAPORU

3.3. DNYADA BOKST Dnya Balca Boksit Kaynaklar

Kaynak:www.uneptie.org Tablo 11. Dnya Boksit retim ve Rezervleri (Bin ton)

Cevher retimi Rezervler* 2005 2006* ABD 20.000 Avustralya 60.000 61.400 5.800.000 Brezilya 19.800 21.000 1.900.000 in 18.000 20.000 700.000 Yunanistan 2.450 2.000 600.000 Gine 15.000 15.200 7.400.000 Guyana 1.500 1.500 700.000 Hindistan 12.000 13.000 770.000 Jamaika 14.100 14.900 2.000.000 Kazakistan 4.800 4.900 350.000 Rusya 6.400 7.200 200.000 Surinam 4.580 4.800 580.000 Venezella 5.900 6.000 320.000 Dier lkeler 4.620 4.820 3.400.000 Dnya Toplam 169.000 177.000 25.000.000 Kaynak: Metals, Industrial Aluminium, ubat 2007 *www.alcoa.com

Zengin boksit rezervleri yerkrenin scak ve bol ya alan blgelerinde younlam olsa da boksitin litosferde yaygnlk dzeyinin yksek oluu madencilii ok sayda lkede yaplabilir klmaktadr. Dnyann en byk madenleri Alcoaya ait olan Avustralyadaki Huntly, CVRDAlcoa ortakl olan MRNe ait Brezilyadaki Trombetas, Gine devleti-Alcoa-Alcan ortakl olan Ginedeki Sangaredi ve Comalcoya (Rio Tinto) ait olan Avustralyadaki Weipa

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

18

ALMNYUM RAPORU

madenleridir. Dnya boksit madencilii toplam retiminin yaklak %40 bu madenlerde gerekletirilmektedir. Alminyum retimindeki en nemli hammadde boksittir. Tablo 11den de grld zere; ABD i retime ynelik olarak boksit cevheri karmamakta, bu ihtiyacn ithalat yoluyla karlamaktadr. ABD ithalatnn %23n Jamaikadan, %19unu Gineden, %19unu Avustralyadan, %12sini Brezilyadan ve %27sini de dier lkelerden karlamaktadr. Kuzey Amerikadaki balca alminyum irketlerinin eitli lkelerde kendilerine ait byk rezervleri bulunmaktadr. Alminyum retiminde ton bana 5 ton boksit ihtiyac gz nne alndnda, yakn gelecekte istikrarl bir boksit arznn olumas muhtemeldir. 4. DNYADA ALMNYUM 4.1. DNYA RETM, TKETM ve FYATLARI Avrupa alminyum endstrisi 2007 ylnda nemli bir sray kaydetmi, dnyann en byk alminyum reticisi konumuna gelmitir. Bat Avrupa 2006 yl itibariyle balca birincil alminyum retim blgesi iken; 2007de bu eilim deimi, Merkezi ve Dou Avrupa balca birincil alminyum reticisi olarak ortaya kmlardr. Bat Avrupa balca tketici konumuna geerken, bu blgenin gelecein birincil alminyum retim ve ihracatnda etkin bir rol almas beklenmektedir. Alminyumun dnyada retim ve tketimdeki art devam ederken, tketimdeki liderlik ABD ve innin elinde bulunuyor. Ancak, son yllarda iyi bir geliim yakalayan inin yakn bir gelecekte en byk tketici konumuna gelecei tahmin edilmektedir. Bu iki lkenin ardndan ise Japonya ve Almanya gelmektedir. Alminyum dkm paralarna olan talep, dnya genelinde art gstermektedir. nmzdeki 5 yl ierisinde, her yl ortalama %9,5 orannda art beklenmektedir. Otomotiv sektrnn Trkiyede kapasite artrmas, ayrca yurt d siparilerin srekli artmas nedeniyle nmzdeki 5 yl iinde Trkiyede ylda ortalama %15 seviyesinde talep art beklenmektedir. retilen dkm paralarnn yaklak %85i ihra edilecektir. 2005 ylnda dnya birincil alminyum retiminin %55ini gerekletiren ilk on irketin retim verileri yledir:

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

19

ALMNYUM RAPORU

Tablo 12. Balca Birincil Alminyum reticileri (2005)

Kaynak: TSKB, Kasm 2006

Tablo 13. Dnya Rafine Alminyum Tketim ve retimi (Bin Ton) Dnya Rafine Alminyum Tketimi (Bin Ton)

Dnya Rafine Alminyum retimi (Bin Ton)

Kaynak: Metals, Industrial Aluminium,, ubat 2007

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

20

ALMNYUM RAPORU

2005 ylnda ortalama pein LMB alminyum fiyatlar 1.898,5 $dr. Dnya Metal statistikleri Brosunun (WBMS) son raporunda geen yl birincil alminyum piyasasnn olduka dengeli olduu ifade edilmitir. Toplam retim 2004 ylnda 29,9 milyon tondan 2005 ylnda 31,8 milyon tona ulamtr. inin tketimi 2005 ylnda 7,1 milyon tona, retimi de 7,8 milyon tona ykselmitir. International Aluminium Institute Raporuna gre inin retimi 2006 yl itibariyle 9,3 milyon ton, 2007 yl itibariyle de %34,8 artla 12,6 milyon ton olarak gereklemitir. Alminyum endstrisindeki ortalama elektrik fiyatlar 2001 ylndaki 18 $/MWhden 2006 itibariyle 27 $/MWhe ykselmiken, AB elektrik fiyatlar endstride 2001 ylndan beri iki katna, hatta kimi lkelerde katna kmtr. LMB alminyum fiyatlar dmeye baladnda enerji ve hammadde fiyatlar yksek dzeylerde kalacaktr. Bu da, iinde bulunduumuz periyod iin nispeten dk alminyum fiyatlar dneminin bitip, fiyatlarn uzun sre tarihsel ortalamalarnn zerinde seyredeceini gstermektedir. Grafik 7. Dnya Alminyum Kullanm (1950-2000), (Milyon Ton)

- Birincil Alminyum
Kaynak:www.uneptie.org

- Hurda

- Toplam Kullanm

Tablo 14. Alminyum Kullanm mrleri ve Geri Kazanm Oranlar

Kaynak: Kaynak: Alminyum Raporu, TMMOB Metalrji Mh. Odas, Alminyum Komisyonu

Alminyumun yeniden deerlendirilmesi, hurda toplanmas, tasnifi ve hazrlanmas, ergitme, rafinasyon, alamlama gibi sreleri iermektedir. Kirlenmi hurdalarn yeniden kullanlabilmesini salamak ve ou alminyum hurdalarnn yksek dzey alan/hacim oran nedeniyle artan ergitme kaybn en aza indirmek zel nem tamaktadr.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

21

ALMNYUM RAPORU

Alminyum yass haddelenmi rnlerin ana hammaddesi alminyum kledir. Alminyum dnya metal borsalarnda ilem gren bir mal olmas nedeniyle hammadde fiyat da arz-talep dengesine bal olarak srekli olarak deimekte ve bu deiim dorudan alminyum yass haddelenmi rn fiyatlarna yansmaktadr. Grafik 8de New York Metal Borsasndaki alminyum fiyatlarnn seyri grlmektedir. Bu seyir eiliminin art ynnde olduu, 2005 yl sonrasnda bir d eiliminin ardndan dalgalanmalar yaand grafikte de grlmektedir. Grafik 8. Aylk Ortalama New York Metal Borsas Fiyatlar (2001-2005)

Kaynak: www.metalprices.com

Tablo 15. LMB 14 Nisan 2008 Tarihi tibariyle Resmi Fiyatlar ($/ton)
Cash Buyer Cash Seller&Settlement 3- Months Buyer 3-Months Seller 15- Months Buyer 15-Months Seller 27- Months Buyer 27-Months Seller Kaynak: www.lme.co.uk 3.000,00 3.000,50 3.050,00 3.050,50 3.118,00 3.123,00 3.120,00 3.125,00

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

22

ALMNYUM RAPORU

Grafik 9. Ortalama LMB Alminyum Cash Fiyatlar $/ton (2002-2008)

Kaynak: www.lme.co.uk

2005 ylndan itibaren art eilimine giren fiyatlar, 2007 sonlarnda dm, ancak 2008 ilk aylarnda tekrar art eilimi gstermitir. Hammadde fiyatndan bamsz olan firmalarn rn fiyatn hammadde fiyatnn zerine ekleyerek oluturmakta kullandklar evrim cretlerinde mevsimsel dalgalanmalar ve alminyum yass haddelenmi rn arz-talep dengesine dayal deimeler yaanmakla birlikte bu deiimler hammadde fiyat dalgalanmalar yannda dk kalmaktadr. Grafik 10.Vadeli Piyasalarda Alminyum Fiyatlar (2002=100, aylk deerler)

Kaynak:IMF

World Economic Outlook GDP tahminlerine gre, alminyumda yllk ortalama fiyatlar 2010 ylnda 2006 dnemine gre %35 civarnda decektir. Dier bir deyile, den fiyatlarla gl bir talep oluacaktr. Son toplu fiyat artlarnn talep drc etki yaratmas, fiyat dnde etkili olan bir faktrdr.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

23

ALMNYUM RAPORU

2008 ylnda demir-elik fiyatlarnda byk artlarn olmas beklenmektedir. Demir cevherinin fiyat her yl byk madenciler ile demir-elikiler arasnda pazarlkla tespit edilmektedir. Belirlenen fiyat bir yl boyunca her iki taraf iin de sabit ve balaycdr. 2008 ylnn benchmark, yani rehber fiyat dnyann en byk demir cevheri reticisi olan Brezilyal Vale ile Thysses-Krupp ve Nippon Steel gibi devler arasnda tespit edilmitir. Art genelde %65, kaliteli cevherde %71'dir. Byk firmalarn fiyatlar hangi dzeyde etkileyebileceine ilikin bir rnek vermek gerekirse, tahminlere gre zam Nippon Steel'in maliyetlerini %23 orannda artrmtr. Son artla birlikte be ylda cevher fiyatlar drt misli ykselmitir. Piyasa beklentisinden ok daha fazla olan zam, dnya ekonomisindeki yavalama sinyallerine ramen, in gibi kalknmakta olan lkelerdeki demir-elik talebinin gl olmaya devam ettiini gstermektedir. Yksek fiyatlar en ok demir cevheri rezervlerinin byk bir blmn ileten Vale, Rio Tinto ve BHP Billiton (son ikisi ngiliz-Avustralya irketidir) gibi irketlerin iine yaramakta bu durum da irketlerin pazarlk gcnn ne kadar artm olduunu gstermektedir. BHP Billiton, Rio Tinto'yu satn alma giriimde bulunmu, bu da, bata in demir-elik reticilerini endielendirmitir. Yeni fiyat endielerin doruluunu kantlamtr. Birlemeye kar muhalefetin younlamas beklenebilir. Artn bir blmnn demir-elik rnlerine ve tketicilere yansmas beklenmektedir. 4.2. ALMNYUM PYASASINDA N FAKTR Dnya rafine alminyum retimi genelde tketimden daha fazladr. Rusya balca alminyum reticilerinden biridir. Sovyetler Birliinin dalmasndan nce Rusya tarafndan retilen alminyumun byk ksm isel olarak tketilirdi. Sovyetlerin dalmasndan sonra Rusya Federasyonunun ekonomisi zayflam, lke parasnn deerini artrmaya ihtiya duymutur. Bu da Rusyada alminyum tketimindeki byk dle sonulanm ve lke, retiminin ounu ihra etmeye balamtr. Bu piyasada fazlalk yaratm ve fiyatlarn dmesine neden olmutur. Rusya 1996da toplam retimin %84,5 ini ihra etmitir. Bu rakam 2005 ylnda %72ye dmtr. (S&P Raporu 1/18/07) 2000 ylna kadar inin alminyum retimi lke iine ynelikti. 2000 ylnda alminyum tketiminde ani bir dalgalanma yaanmtr. inin retimi 2000 yl itibariyle 2,8 milyon ton iken tketim 3,5 milyon ton olarak gereklemitir. in bu dnemde ithalata balamtr. in, artan talebi karlamak iin 2001 ylnda retimini artrm, ABD ve Rusyann nne gemi, rafine alminyumda dnyann nde gelen reticisi olmutur. 2001den sonra inin retimi tketim hzndan daha fazla art kaydetmi ve fazla retimini ihra eder duruma gelmitir. inin net ithalatlktan ihracat konumuna gemesi alminyum fiyatlarna bask yapmtr. 2000 ylnda inin retimi dnya toplam alminyum retiminin %11,4n oluturmaktayd. 2005 ylndaki oran %24,5 olarak gereklemitir. Dier taraftan, 2000 ylnda inin tketimi dnya toplam alminyum tketiminin %13,96sn oluturmaktayd. 2005 ylndaki oran ise %22,5 olarak gereklemitir. Sonuta in alminyum fazlasndan dolay tketimini retimine uyduramamtr. 2006 yl S&P Endstri Raporuna gre, inin 2006 yl Eyll dnemindeki ihracat 2005 yl e dnemindeki 590 bin tondan, 550 bin tona dmtr. Sz konusu dnemde %16,8lik arta gre bu d %18,8lik tketim artndan kaynaklanmtr. inin alminyum endstrisi, Mart 2007deki %37,6lk retim artna paralel olmayan bir grnt gstermitir. Gl i talep, arz arttrm ve nispeten dk fiyatl almina, bu artta ana katky salayan bir kalem olmutur.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

24

ALMNYUM RAPORU

International Aluminium Institute rakamlarna gre inin almina retimi 2006 ylnda 13,7 milyon ton iken, 2007 ylnda %42 orannda artarak 19,5 milyon tona ulamtr. Alminyum retimi 2007 yl Mart ay itibariyle %37,6lk artla 963 bin tona ulamtr. 2007 ylnn ilk 2 aynda alminyum rnleri ihracat %100den daha fazla artmtr. Ancak yine de bu, toplam retimin kk bir parasn temsil etmekte, artan yerli tketimi gstermektedir. in u anda dnyann 2. byk alminyum kullancsdr. inin hzl ekonomik bymesi, inaat, ev gereleri ve otomotive ynelik metal talebini krklemektedir. China Non-Ferrous Industry Analysis Raporuna gre alminyum endstrisi inde ciddi bir bolluk ierisinde olup, bu endstrideki ekonomik lekten yoksun ve dk etkinlikle alan pek ok firmadan olumaktadr. inin retimi dnyaya ayak uydurarak art eilimine girmektedir. inin alminyum retimindeki yllk art oran, dnya toplam alminyum retimindeki %4,83lk orana kyasla, 1996 ylndan 2005 ylna kadar %17,9dur. Dnya alminyum tketimi %4,8e kyasla inin alminyum tketimi 1996-2005 dneminde %14,3 olarak art kaydetmitir. Gelecekteki alminyum fiyatlar, inin rettii alminyumu tketip tketmemesine baldr. in hkmetinin ihracat azaltmak iin ihracattaki %15lik vergi iadesini kaldrm ve alminyum ihracatna %5 vergi koymu olmas denizar satlar, 2006 ylnda i pazara yneltmeye yneliktir. Ancak indeki artan retim ve den kullanm miktarnn daha dk alminyum fiyatlarna yol amas muhtemeldir. 5. SEKTR SORUNLARI Enerji maliyetleri Sektrde zellikle ihracata ynelik alan firmalar, yksek enerji maliyetleri nedeniyle rekabette zorlanmaktadr. hracatlarn artrmak isteyen firmalar, enerji maliyetlerinin drlmesi iin aba harcamaktadrlar. Hammadde asndan %75 yurt dna baml olan sektrn, ihracatta yakalad baarl k srdrebilmesi ve i pazarda daha etkin hale gelebilmesi iin sorunlarna zm bulunmas gerekmektedir. Enerji maliyetlerinin drlmesi sektr iin nem tamaktadr. Sektrde, enerjinin daha dk fiyatlarla temin edilmesi gerekmektedir. Hammadde En az enerji maliyetleri kadar nem tayan bir dier sorun ise hammaddede yaanmaktadr. Yurt iinde birincil hammadde kayna olan Seydiehir Alminyum Tesisleri'ne yaklak 18 yl nce karar alnan kapasite artrm ve modernizasyon yatrmnn yaplmamas nedeniyle sektr hammadde temininde byk lde da baml bir yap sergilemektedir. Hammadde ihtiyacnn %70-75'lik blmn ithal eden sektr, Seydiehir Alminyum Tesisleri iin yatrm beklemektedir. Finansman Sknts ilik Maliyetleri Alminyum sektrnn yaad bir dier sorun ise, finansman sknts ve iilik maliyetleridir. Sektrde dier maliyetler gibi iilik maliyetlerinin de aaya ekilmesi, en azndan asgari cretten vergi alnmamas zm olarak gsterilmektedir.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

25

ALMNYUM RAPORU

Kayt D retim Sektrdeki ekstrzyon firmalarnn bazlarnn teknolojisi eski olup bu firmalar, kalitesi dk ekipman ve kalifiye olmayan personel ile kayt d yollara ynelerek retim yapmaktadr. Bu durum, zaten yurt iinde yeterli olmayan tketim miktarnn, oluturulan olumsuz imaj nedeniyle art eilimine girememesi anlamna gelirken, bir yandan da ucuz rn talebinin artmas ve dolaysyla kalite ve standartlardan taviz vermeyen firmalar aleyhine haksz rekabet olarak alglanmaktadr. Haksz Rekabet Sektrde ar-ge ve yeni teknolojilere yatrm yapp yksek kalitede zgn tasarmlar ile kendi markalarn oluturmu firmalarn rnlerinin kopyalanp rn standardndan ve kalitesinden dn vererek daha dk fiyatla rn satlabilmesi sektrde haksz rekabete yol amaktadr.

6. SONU
Alminyum bata ulatrma, inaat ve ambalaj sektrlerinde olmak zere yeni teknolojilerin de etkisiyle kullanm giderek artan bir rn olarak 21. yzyl metali olarak grlmektedir. Trkiye'de de ulam vastalarnn yapm, alminyum kap, pencere, mutfak eyas, elektrik enerjisi nakli olmak zere pek ok alanda gemie sahip olan sektrn, kullanm alanlarnn ve dolaysyla kullanclarnn artmas kanlmazdr. Mevcut retim tesislerimiz, dnya llerine gre orta ve kk lekli olmakla beraber, ekonomimizin gelimesine paralel olarak sektrde de gelime grlmektedir. Mevcut sorunlarn almas halinde, hzl byme salayacak sektrlerimizden biri, alminyum sektrdr. Dnyada ve lkemizde birincil alminyum tesisi gndeme geldiinde, arlkl olarak tkettii enerji tartlmakta, zellikle lkemizde alminyum retiminin uzun vadede ekonomiye yapt katklarn boyutu gz ard edilmektedir. te yandan, zellikle kullanm mr dolan u rnlerin defalarca ekonomiye yeniden kazandrlabilmeleri dikkate alndnda sadece evre ynyle deil enerji dengesi ynyle de alminyumun retim ve kullanm avantajlar aka ortaya kmaktadr Enerji maliyetlerinin drlmesi, finansman sknts ve iilik maliyetlerinin aaya ekilmesi sektr iin nem tamaktadr. Gnmzde Trk alminyum sektr, byyen ve gelien bir sektr olup ykselen bir eilimle alminyum yar rnlerini (ara mal) ve eitli dier rnleri Avrupa, Asya ve Afrika lkelerine ihra ederek nemini ve gelimesini gn getike artrmaktadr. Kii bana alminyum kullanm gelimi lkelerde 25-30 kg civarndayken lkemizde 5 kg civarnda olmas ynnden bakldnda, 21. yzyl metali olarak grlen alminyumun yurt ii tketiminin nmzdeki yllarda art eiliminde olmas olumlu olacaktr.

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

26

ALMNYUM RAPORU

KAYNAKLAR
Aluminium price in 2006 & 2007, www.alunet.net Alminyum Sektr Hakknda Bir Deerlendirme, Trkiye Kalknma Bankas A.., Eyll 2006 Ambalaj ve Geri Dnm, Dr. Sema ZGR Basnda kan haberler Industry as a partner for sustainable development, International Aluminium Institute (IAI) International Aluminium Institute (IAI) rakamlar Metals : Industrial, Aluminium, ubat 2007, Henry Fund Research, The University of IOWA Metal Dnyas Dergisi, Trkiye Alminyum Sektr Metal Dnyas Dergisi, Trkiye Alminyum Sektr, alminyum kasim 2007.htm Metal Sektrnde Gelimeler ve Beklentiler: Alminyum, Kasm 2006, TSKB Metalrji Dergisi 137. Say, Alminyum Raporu, TMMOB Metalrji Mh. Odas, Alminyum Komisyonu TALSAD Raporlar TK Verileri http://www.aluminyumsanayi.com/aluwebsayfam1.html http://www.newswiretoday.com/news/17892/ http://www.yapi.com.tr/turkce/Arastirmalar_SektorelArastirmalar_ http://www.yerbilimleri.com http://www.talsad.org.tr/basinda (17.06.2006|HrriyetGazetesi,AlminyumEki)

ORTA ANADOLU HRACATI BRLKLER GENEL SEKRETERL

27