UNIVERSITETI: ALEKSANDER MOISIU FAKULTETI: FPJ DEGA: Juridik (I) LENDA: E Drejte Kushtetuese

DETYRE KURSI
Tema: Kontrolli i pajtueshmerise se legjislacionit shqiptar me standartet e KEDNJ

Punoi: Sonila Rrahmani Pranoi: Gerta Xhaferaj

Durres, 2012

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ]

Hyrje
Individi si qenie njerezore , karakterizohet nga nevoja per te patur te drejta dhe detyrime , por ne menyre te vecante konsiderohet nevoja mbi te drejtat dhe lirite themelore te njeriut. Sigurimin me te mire te mundshem te tyre e ka arritur Konventa Europiane e te Drejtave te Neriut. Duke iu referuar vendit tone do te veme re se Shqiperia ka ndeshur here pas here tranzicione sistemesh qeverisese dhe ne kete menyre edhe sistemi i drejtesise ka pershkruar te njejten rruge.Shqiperia u be anetare e Keshillit te Europes me 13 korrik 1995 dhe me 2 tetor ajo beri depozitimin e instrumenteve te ratifikimit te Konventes se Keshillit te Evropes mbi mbrojtjen e te drejtave dhe lirive themelore te njeriut, te vitit 1950. Ratifikimi I Konventes dhe njohja e juridiksionit te Gjykates nenkupton gjithashtu se veprimet, vendimet dhe procedurat e te gjitha organeve shteterore e ne vecanti ato gjyqsore dhe organe te tjera te zbatimit te ligjeve, se bashku me vendimet e organeve legjislative,duhet te mbeshteten ne Konvente, meqenese ne baze te nenit 122 te Kushtetutes se Shqiperise, ajo eshte pjese e sistemit ligjor shqiptar. Pas renjies se sistemit totalitar ne fillim te viteve 90, Shqiperise iu desh pothuajse nje dhjetvjecar perpjekjesh dhe sfidash te veshtira per te arritur perceptimin e sotem rreth kuptimit te rendesise se idese se mbrojtjes se te drejtave te njeriut dhe te domosdoshmerise se vendosjes se saj ne themel te sistemit te ri demokratik. Miratimi I kushtetutes me referendumin e 1998, ndermjet te tjerash, shenoi arritje te medha ne fushen e garantimit te se drejtave themelore te njeriut. Kushtetuta e re, jo vetem i beri te vetat parimet e normat e Konventes Europiane te te Drejtave te Njeriut por ajo, e perfshiu pothuajse teresisht, konventen dhe protokollet shtese te saj. Per me teper Konventa Europiane, si cdo marrveshtje tjeter nderkombetare perben pjese te sistemit te brendshem juridik dhe normat e saj qendrojne me lart se ligjet ne hierarkine e normave juridike. Sipas nenit 122/2 te Kushtetutes, Nje marrveshje nderkombetare e ratifikuar me ligj ka epersi mbi ligjet e vendit qe nuk pajtohen me te. Eshte e vertete qe, sipas kushtetutes, ne hierarkine e akteve normative marrveshjet nderkombetare te ratifikuara qendrojne poshte Kushtetutes. Megjithate, Kushtetuta ka bere nje zgjedhje elegante duke lejuar kufizime te lirive dhe te drejtave themelore te njeriut vetem ne pajtim me kriteret e pranuara ne Konventen Europiane dhe duke ndaluar kategorikisht qe keto kufizime te cenojne thelbin e lirive dhe te drejtave dhe te tejkalojne kufizimet e parashikuara ne Konventen Europiane. Ne kete pune kerkimore eseistike jam perpjekur te ve perballe njera tjetres llegislacionin shqiptar (sidomos Kushtetuten qe perben ligjin me te larte te nje vendi), me Konventen Europiane te te Drejtave te Njeriut per te kuptuar kontrollin qe ushtron kushtetuta te mos lejohen papajtueshmeri midis tyre, me qellim mbarvajtjen dhe sigurimin e pacenueshem te te drejtave themelore te njeriut, zhvillimi i se ciles pa dyshim varet hap pas hapi nga ritmi politik dhe juridik i vendit.

| Punoi: Sonila Rrahmani

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ] Sic pranohet nga gjithe doktrina nderkombetare sot, e drejta nderkombetare nuk eshte nje e drejte qe zbatohet ne nje boshllek, ne nje fushe mardheniesh qe per efekt te te qenit te perbashket nuk jane te askujt. Angazhimet nderkombetare te shtetit jane te tilla, pra qe detyrojne shtetin te marre masa te caktuara. Kete gje e shpreh qarte duke filluar nga 1925 Dhoma e Perhershme e Drejtesise Nderkombetare e cila ne mendimin e saj keshillimor ne lidhje me shkembimin e popullsive greke e turke1 pohonte se nje shtet i cili ka marre persiper ne menyre te vlefshme detyrime nderkombetare eshte i detyruar qe te beje ne legjigjlacionin e tij ndryshime te nevojshme per te siguruar ekzekutimin e angazhimeve te pranuara. Ne fushen e perqasjes se dispozitave te se drejtes se brendshme duhet thene se nje pune e madhe eshte bere per ti pershtatur ato me normat e se drejtes nderkombetare. Ne kete fushe mjafton te permendet se modifikimi i gjithe legjislacionit shqiptar, si nje nga arsyet dhe nevojat kryesore per te bere kete, konsideronte pershtatjen me normat nderkombetare. Natyrisht arritjen me te shenuar ne kete drejtim e arrin miratimi i Kushtetutes se Republikes se Shqiperise e cila ne kreun e II te Pjeses se II ne lidhej me Lirite dhe te drejtat vetjake eshte perpjekur te ndjeke ne nje mase te konsiderueshme standartet e se drejtes nderkombetare te te drejtave te njeriut dhe ne vecanti , te Konventes Europiane te te drejtave te Njeriut bashke me jurisprudencen e gjykates se Strasburgut. Sidoqofte duhet pranuar se norma nderkombetare, nga pikpamja materiale, ka hasur probleme ne lidhje me zbatimin e saj praktik ne realitetet juridike shqiptare. Keto probleme jane te lidhura se pari me nje te kaluar natyrisht konceptuale persa I perket ketij burimi te se drejtes. Se dyti, por qe vjen rrjedhoje e asaj qe thash me siper, eshte mosnjohja nga ana e administrates shtetrore edhe ne sektore te posacem, por ne menyre te vecante e gjygjsorit, e normes nderkombetare dhe e menyres se zbatimit te saj ne sistemin e brendshem normativ. Pozita: Duhet theksuar para se gjithash se eshte legjislacioni shqiptar qe i ngarkon organet shteterore me detyrimin per zbatimin e Konventes Europiane te te Drejtave te Njeriut. Kjo per shkak te faktit themelor se kjo e fundit perben nje burim normativ te sistemit ligjor te RSH. Ky fakt eshte i qarte po te shihen te kombinuara dy momente. Se pari, fakti i perfshirjes ne Kushtetuten e RSH i dispozitave te neneve 5, 116,122 dhe ne vecanti i nenit 17 pika 2. Neni 5 i Kushtetutes se RSH parashikon se: Republika e Shqiperise zbaton te drejten nderkombetare te detyrueshme per te. Sic e permenda edhe me lart, KEDNJ ben pjese ne kategorine e traktateve nderkombetare dhe ne baze te Kushtetutes gjen zbatim ne RSH. RSH I ka plotesuar procedurat e perfundimit te Konventes, ketij traktati me karakter te vecante nderkombetar, me nenshkrimin e saj me 13 korrik 1996, me ratifikimin e saj me ane te ligjit nr. 8137 te 31 korrikut 1996 dhe me depozitimin e instrumentave te ratifikimit prane Sekretarit te Pergjithshem te Keshillit te Europes me 2 tetor 1996. Neni 116 I Kushtetutes se Shqiperise parashikon se traktatet nderkombetare bejne pjese ne burimet normative te RSH kur jane te ratifikuara. Ky nen I kombinuar me nenin 121, 1,b vijues i kushtetutes dhe me praktiken shqiptare te lartpermendur te perfundimit me ane te ratifikimit te KEDNJ ben pjese nder burimet normative te RSH. Kete e perforcon me tej paragrafi 1 I nenit 122 te kushtetutes, duke u shprehur mjaft qarte se: 1. Cdo marrveshje e ratifikuar perben pjese te sistemit te brendshem juridik...

| Punoi: Sonila Rrahmani

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ] Ky nen , ne lidhje me marrveshjet nderkombetare ne pergjithesi , arrin me ane te dispzites se paragrafit te dyte te tij , edhe ne dhenien e nje rangu me te larte se sa ligjet duke u shprehur: 2. Nje marrveshje nderkombetare e ratifikuar me ligj ka epersi mbi ligjet e vendit.. Nga ana tjeter pergjigjien perfundimtare ne lidhje me Konventen Europiane te te Drejtave te Njeriut na e jep neni 17, 2 I Kushtetutes sipas se cilit: 2. Keto kufizime ne asnje rast nuk mund te tejkalojne kufizimet e parashikuara ne Konventen Europiane te te Drejtave te Njeriut . Ky paragraf te con ne konkluzionin qe ne zbatimin e te drejtave dhe lirive themelore te njeriut te te gjitha organet vendase shqiptare duket te kene si baze normative reference dhe si dysheme standartizuese KEDNJ. Pra ata nuk mund ti zbatojne normat e tjera te brendshme ose edhe nderkombetare ne kundershtim me sa parashikon KEDNJ. Se dyti , mjafton ti referohemi fjalise se dyte te paragrafit 2 te nenit 122 te Kushtetutes. Sipas kesaj dispozite marrveshjet nderkombetare zbatohen: ne menyre te drejtperdrejte, pervec rasteve kur nuk eshte e vetzbatueshme dhe zbatimi i saj kerkon nxjerrien e nje ligji. Kjo dispozite perforcon mundesine e pozitesmjaftueshmerisht te sakte normative edhe te Konventes Europiane te te Drejtave te Njeriut, ne vecanti, si traktat nderkombetar. Ne lidhje me te gjitha keto momente, sa u tha me lart, gjyqtaret dhe prokuroret si interpretues dhe zbatues te ligjit ne punen e perditshme kane nje pozite qe i ngarkon me detyrimin ligjor te interpretimit dhe te zbatimit te KEDNJ. Nga ana tjeter, edhe vete KEDNJ me dispozitat e saj parashikon angazhime konkrete per organet e vendeve anetare dhe ne menyre te vecante per gjyqtaret. Ne qofte se do ti referohemi nenit 1 te Konventes dhe sa thame me lart ne lidhje me detyrimet me karakter pozitiv qe parashikon Konventa, del se jane organet shteterore ato qe duhet te marrit masat per te siguruar,cdo personi qe ndodhet nen juridiksionin e tyre te drejtat dhe lirite e percaktuara ne titullin e I te kesaj Konvente. Pervec kesaj neni 13, I KEDNJ parashikon qe: Cdokush , te cilit i jane shkelur te drejtat dhe lirite e njohura ne kete Konvente, ka te drejte te beje ankimin efektiv tek nje organ i vendit te tij, edhe kur shkelja eshte kryer nga persona qe veprojne ne permbushje te funksioneve te tyre zyrtare. nenkupton se, jo vetem qe organet shteterore ne veprimtarine e tyre zyrtare duhet te mbajme parasysh mbrojtjen e te drejtave dhe te lirive te parashikuara ne Konvente, por nga ana tjeter ato duhet te veprojne efektivisht brenda kompetencave te tyre, e sidomos, kur ne baze te ketij neni, dikush tjeter nuk I eshte I permbajtur kesaj mbrojtjeje. Nga kjo pikpamje, organet e gjyqsorit dhe te prokurorise marrin nje pozicion mjaft te rendesishem nga pikpamja e Konventes, pikerisht ne baze te kompetencave te tyre. Pas ratifikimit t Konvents Evropiane t t Drejtave t Njeriut, n Shqipri ndodhn ndryshime pozitive n rendin kushtetues dhe ato, hapn rrugn drejt forcimit t shtetit ligjor. M par dispozitat kryesore kushtetuese dhe m pas Kushtetuta e vitit 1998, sanksionuan t drejtat dhe lirit themelore t individit dhe krijuan mjetet e nevojshme pr t garantuar ushtrimin efektiv t tyre. N kto procese, duke zn nj vend t rndsishm, u prfshi dhe Gjykata Kushtetuese. Kontrolli i pajtueshmris s legjislacionit me standardet e KEDNJ-s prbn detyrn parsore t Gjykats Kushtetuese. Sipas nenit 131 t Kushtetuts, GJK vendos, ndr t tjera, pr pajtueshmrin e ligjit me Kushtetutn ose me marrveshjet ndrkombtare (si parashikohet n nenin122). N larmin e shtjeve t kontrollit kushtetues t legjislacionit, nj vend t

| Punoi: Sonila Rrahmani

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ] posam zn vendimet pr shtje t respektimit t standardeve t t drejtave t njeriut si parashikon KEDNJ. Nprmjet veprimtaris vendimmarrse, GJK ka dhn kontribut t qensishm pr rritjen e prgjegjsis s institucioneve drejt prmbushjes, gjithnj e m shum, t standardeve evropiane pr respektimin e t drejtave dhe lirive t individit. Po sa perputhet Kushtetuta e RSH me KEDNJ? Kushtetuta dhe KEDNJ kan kaq shum pika takimi, sa q t arrish n prfundimin se nj ligj sht i papajtueshm me Kushtetutn, pa hezitim mund t thuash se ai sht i papajtueshm edhe me standardet e KEDNJ-s. Megjith prputhshmrin, njohja dhe reflektimi me standardet e KEDNJ-s dhe me jurisprudencn e Gjykats Europiane t t Drejtave t Njeriut prbn nj domosdoshmri. Veanrisht jurisprudenca e GJEDNJ prbn nj eksperienc t muar pr reflektimin dhe pasqyrimin deri n perfeksion t standardeve t Konvents. shtjet e kontrollit t pajtueshmris s ligjit me KEDNJ dhe me idet udhrrfyese t jurisprudencs s GJEDNJ kan qen dhe jan nj proces sa delikat aq dhe i rndsishme i veprimtaris vendimmarrse t GJK. Duhet t konsiderohet fakti, se Gjykats i sht dashur, prgjat pak vitesh ekzistenc, t krijoj eksperiencn e saj dhe ta pasuroj at gradualisht, gj q nuk sht br pa vshtirsi e pengesa. N shum raste, asaj i sht dashur t el shtigje t reja, t krijoj e t prsos jurisprudencn si garante e respektimit t Kushtetuts, duke reaguar kundr do akti ligjor antikushtetues. Kam perzgjedhur ti referohem jurisprudencs s Gjykats Kushtetuese pr disa shtje t pajtueshmris s ligjit me Kushtetutn dhe me KEDNJ-n. 1. E drejta e jets dhe respektimi i dinjitetit njerzor. Esht i njohur nga t gjith vendimi nr. 65 dat 10.12.1999 i Gjykats, me t cilin ajo deklaroi si t papajtueshm me Kushtetutn dnimin me vdekje n koh paqeje q parashikohej n dispozitat e Kodit Penal. GJK arsyeton n vendim, se dnimi me vdekje, ... i analizuar sipas fryms s Kushtetuts dhe t KEDNJ, sht i papajtueshm me thelbin e ktyre t drejtave dhe lirive. Ai sht mohim i t drejts pr jetn dhe prbn n vetvete nj dnim njerzor e mizor, q shteti e realizon me an t pushtetit gjyqsor t tij. Dnimi kapital nuk ka t bj me kufizimin, por me eliminimin prfundimisht t subjektit nga shoqria. Mbshtetur n nenin 17, pika 2 t Kushtetuts, q nuk lejon pr asnj rast, kufizime t lirive dhe t drejtave t njeriut q mund t tejkalojn kufizimet e parashikuara n KEDNJ, GJK arriti n prfundimin, se dnimi me vdekje prbnte tejkalim t fryms s Kushtetuts dhe KEDNJ. Ka qen ky, vendimi q i hapi rrugn procedurave t ratifikimit t Protokollit shtes nr. 6 t KEDNJ, gj t ciln Shqipria ishte angazhuar ta realizonte brenda nj afati trevjear pas nnshkrimit t saj. Deklarimi antikushtetues i dnimit me vdekje ishte, ndr t tjera, nj konfirmim i vendosmris pr t vn n jet KEDNJ. Pr t arritur n kt prfundim, GJK u mbshtet edhe n jurisprudencn e gjykatave kushtetuese t vendeve t tjera. 2. E drejta e ankimit ndaj vendimeve (neni 6, neni 13 i KEDNJ) N vendimin nr.25 dat 13.02.2002, GJK ka deklaruar antikushtetues pikn 2 t nenit 34 t ligjit nr.8737 dat 12.02.2001 Pr organizimin dhe funksionimin e Prokuroris n RSH, sipas t cilit, dekreti i Presidentit t Republiks pr shkarkimin nga detyra sht i paankimueshm.

| Punoi: Sonila Rrahmani

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ] GJK arsyeton, se ...e drejta e ankimit pranohet si e drejt themelore nga KEDNJ dhe se ushtrimi i ksaj t drejte sht i pakufizuar. Pika 2 e nenit 34 t ligjit, objekt kontrolli kushtetues, kishte vendosur kufizime lidhur me t drejtn e prokurorve pr tu ankuar ndaj vendimit t shkarkimit. GJK shprehet, se kufizimi i parashikuar me ligj kishte tejkaluar kufizimet q parashikon KEDNJ dhe neni 17 I Kushtetuts. Pas ktij vendimi, ligjvnsi ka br ndryshimet e duhura, duke plotsuar dispozitn prkatse n prputhje me prmbajtjen e ktij vendimi. N frymn e zbatimit t jurisprudencs s GJEDNJ, GJK ka trhequr vmendjen, se KEDNJ vendos standardet dhe jep garancit e domosdoshme, t cilave duhet tu prmbahet do shtet kontraktues pr t realizuar procesin e rregullt ligjor, por ajo nuk tregon rrethin e personave q prfitojn prej tyre. Gjykata Kushtetuese ... mon se procesi i rregullt ligjor zbatohet pr t gjitha konfliktet q jan vendimtare pr pozicionin juridik t nj personi, qoft edhe kur ky sht funksionar publik. GJK ka vrejtur, se e drejta e individit pr nj proces t rregullt ligjor nuk kufizohet vetm me procesin gjyqsor, por edhe n at me karakter disiplinor administrativ.1 N kt rast, GJK i referohet vlersimeve q ka dhn n nj vendim t mparshm lidhur me kuptimin e t drejts pr nj proces t rregullt duke arsyetuar se ... njohja paraprake e personit, ndaj t cilit krkohet marrja e mass s shkarkimit, me materialet q e ngarkojn at me prgjegjsi, respektimi i t drejts pr tu dgjuar e mbrojtur ... prbjn disa nga elementet baz q garantojn t drejtn kushtetuese pr nj proces t rregullt.. dhe, se mosrespektimi i tyre prbn shkelje t Kushtetuts dhe t KEDNJ. N kontrollin kushtetues q ajo u ka br disa dispozitave t ligjit nr.7928 dat 27.04.1995 Pr tatimin mbi vlern e shtuar, GJK ka zbrthyer mir dhe n detaje, mbshtetur dhe n praktikn e GJEDNJ, kuptimin dhe fushn e zbatimit t s drejts s ankimit, n t cilin ajo ka saktsuar, se ... e drejta e ankimit presupozon t drejtn e qytetarit pr tiu drejtuar nj organi m t lart shtetror, shqyrtimin e ankimit, ekzistencn e organit pr shqyrtimin e ankimit, afatet optimale t shqyrtimit, shqyrtimin objektiv, kontrollin gjyqsor si kontroll prfundimtar ndaj ankimit dhe garanci pr rehabilitim t mundshm si pasoj e pranimit t ankimit.2 N vendimin nr.15 dat 17.04.2003, duke deklaruar se shtesa e br n nj dispozit t Kodit t Procedurs Penale sht n kundrshtim me nenin 17 t Kushtetuts dhe me kufizimet e parashikuara n KEDNJ, GJK konkludon, se personit t pandehur i cenohet e drejta e ankimit n rast se krkohet q akti I prfaqsimit t lshohej vetm prej tij. Respektimi i t drejts s mbrojtjes prbn kriter t rndsishm pr t muar nse ligji procedural sht ose jo i pajtueshm me Kushtetutn dhe me standardet e KEDNJ. Duke rrzuar krkesn e Komitetit Shqiptar t Helsinkit, sipas s cils duhen deklaruar n kundrshtim me Kushtetutn dispozitat e K.Pr.P. Q prcaktojn detyrimin pr tu mbrojtur me avokat kur shtja shqyrtohet n Gjykatn e Lart, GJK i referohet jurisprudencs s GJEDNJ3 , n t ciln sht konsoliduar pikpamja, se merr rndsi t veant pr interesat e individit, garantimi i karakterit efikas dhe cilsor t mbrojtjes, veanrisht n shtje penale. Sipas ksaj jurisprudence del, se pr t konkluduar nse procesi ka qen i drejt ose jo, si prcaktohet n
1
2

Vendime t Gjykats Kushtetuese t Republiks s Shqipris, 2002, Tiran, faqe 111 Po aty, fq 111

Airey kundr Irlands, n Pr nj rend publik evropian, Tiran 2001, faqe 517 Sutter kundr Zvicrs; Monnelli & Morris kundr Mbretris s Bashkuar; Pakelli kundr Gjermanis, etj. n Pr nj rend publik evropian, Tiran 2001, faqe 816.

| Punoi: Sonila Rrahmani

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ] nenin 6 t KEDNJ, sht e nevojshme q analiza t jet e gjithanshme, t prfshij t gjitha shkallt e gjykimit t shtjes. 3. Liria e veprimtaris ekonomike private, liria e profesionit N vendimin nr.30, dat 11.07.2006. GJK pasi analizon prmbajtjen e nenit 49 t Kushtetuts me frymn e qndrimeve t mbajtuara nga GJEDNJ thekson, se prcaktimi i dhn me Kushtetut i t drejts pr pun prmban ...nj detyrim pozitv q krkon nj angazhim shtetror pr t krijuar kushte t prshtatshme pr realizimin e ksaj t drejte....dhe nj detyrim negativ q krkon mosndrhyrjen e shtetit pr t cenuar kt t drejt4 Duke deklaruar antikushtetutshmrin e vendimeve t KM, objekt kontrolli, GJK ka evidentuar ... jo vetm faktin se ato kan efekt edhe pr marrdhniet e puns t krijuara m par, por edhe pr shkak t mosrespektimit t parimit t proporcionalitetit ..., parim q sht lvruar n gjith gjersin e tij nga praktika e GJEDNJ. Me kt rast, GJK ka analizuar elementet prbrs t ktij parimi q duhen marr n konsiderat nga organet shtetrore. N t njjtin vendim, duke rrzuar pretendimin e krkuesit lidhur me interpretimin e zgjeruar q ai i ka br togfjalshit vetm me ligj pr kufizimet q mund tu bhen t drejtave dhe lirive t parashikuara n Kushtetut (neni 17), GJK ka vrejtur me maturi, se nj interpretim i till i normave kushtetuese mund t lejohet vetm n aspektin pozitiv, kur ky interpretim shkon n favor t mbrojtjes s t drejtave dhe jo e kundrta si ka ndodhur n rastin q shqyrtohet.5 4.Pavarsia e gjykats dhe e gjyqtarit, masat disiplinore ndaj gjyqtarit. KEDNJ nuk parashikon shprehimisht t drejta dhe garanci pr ushtrimin e detyrs s gjyqtarit. Megjithat, n shqyrtimin e disa shtjeve, GJK ka br vlersime pr pozitn e gjyqtarit duke marr shkas nga formulimi i nenit 6.1, t KEDNJ, i cili sanksionon t drejtn e individit q shtja e tij t shqyrtohet ... nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme, e njohur me ligj, .... N veprimtarin vendimmarrse t saj, GJK u sht referuar rekomandimeve t Komitetit t Ministrave t Kshillit t Evrops si dhe deklaratave t Kshillit Konsultativ t Gjyqtarve Evropian, lidhur me pozitn e gjyqtarit dhe parimet themelore t statusit t tij. N vendimin nr.11 dat 27.05.2004, duke rrzuar krkesn pr t deklaruar antikushtetues disa dispozita t ligjit nr.8678 dat 14.05.2001 Pr organizimin e Ministris s Drejtsis dhe t ligjit nr. 8811 dat 17.05.2001 Pr organizimin dhe funksionimin e Kshillit t Lart t Drejtsis, GJK ngulmon n kuptimin e gjithanshm t rregullimit t br n nenin 145 t Kushtetuts ku thuhet, se gjyqtart jan t pavarur dhe i nnshtrohen vetm Kushtetuts dhe ligjeve. Mbshtetur n dokumentet e lartprmendura, GJK vren se ... asnj pushtet tjetr nuk mund t funksionoj si gjykat ose t ushtroj detyrn e gjyqtarit, ... askush nuk mund t ndrhyj n dhnien e drejtsis dhe se ...askujt nuk i lejohet t vr n diskutim njohjen dhe vlern e vendimeve gjyqsoreose t refuzoj ekzekutimin e tyre pasi ato kan marr form t prerere . Gjat ushtrimit t kontrollit kushtetues t nj dispozite t ligjit nr. 8811 dat 17.05.2001 Pr organizimin dhe funksionimin e KLD, GJK ka konstatuar, se n raport me KEDNJ dhe me jurisprudencn e GJEDNJ6, Kushtetuta ofron standarde m t larta t mbrojtjes ndaj mass s
4 5

Vendime te Gjykats Kushtetuese t Shqipris, 2006, Tiran, faqe 181.

Vendime t Gjykats Kushtetuese t Republiks s Shqipris, 2006, Tiran. faqe 183;

shtja Devlin kundr Mbretris s Bashkuar, vendim nr. 29545/95, dt.31.10.2001 i GJEDNJ.

| Punoi: Sonila Rrahmani

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ] shkarkimit nga detyra t gjyqtarit ngaq kjo mas shoqrohet edhe me mjetin e ankimit n Gjykatn e Lart. Ndrsa, n vendimin nr. 18 dat 14.05.2003, Pr komisionet hetimore, GJK trheq vmendjen pr domosdoshmrin e respektimit t pavarsis s gjykatave dhe gjyqtarve. GJK mon q raporti prfundimtar i komisionit hetimor duhet t shmang rrezikun e ndikimit q mund t ushtroj n dhnien e drejtsis nga gjykatat. Kto t fundit, mund t ndikohen nga prfundimet e nxjerra n raportin prfundimtar t hetimit parlamentar. Mbshtetur n jurisprudencn e saj, GJK ka konkluduar, se dispozita e ligjit pr Pr organizimin e pushtetit gjyqsor n RSH q parashikon masn e shkarkimit t gjyqtarit pr shkelje t disiplins sht e papajtueshme me nenin 147, pika 6, e Kushtetuts. Ajo mon, se shkarkimi nga detyra i gjyqtarit, e drejta e ankimit ndaj ktij vendimi si edhe organi q duhet ta marr kt n shqyrtim rregullohen drejtprdrejt nga Kushtetuta... dhe kjo prbn shprehje t nj garancie suplementare q i jepet atij pr t ushtruar misionin e ngarkuar n pavarsi dhe paansi t plot.7 5. E drejta respektimit t jets private dhe familjare dhe e drejta pr informim N disa raste, Gjykats Kushtetuese i sht nevojitur t vr n balanc dy t drejta, t sanksionuara n Kushtetut dhe n KEDNJ dhe t prpunuara nga jurisprudenca e GJEDNJ. N vendimin nr.16 dat 11.11.2004, GJK arsyeton, se zgjidhja e shtjes plekset me at t prcaktimit t raportit midis dy t drejtave, prkatsisht t drejts pr informim dhe t drejts pr respektimin e jets private (privatsia), t cilat interferojn njra me tjetrn. Gjykata thekson, se kufizimi i t drejts s respektimit t jets private n formn e deklarimit t pasuris dhe mosmarrja paraprakisht e plqimit pr publikim t t dhnave vetjake t ktij lloji prbn mas t parashikuar me ligj dhe se ligjvnsi, e ka muar me t drejt si mas t domosdoshme pr t mbrojtur interesa publike me t mdhat tilla si siguria kombtare, mirqenia ekonomike e vendit, mbrojtja e rendit kushtetues, parandalimi dhe ndshkimi i veprave penale, mbrojta e liris s t tjerve etj. Pasi pranon se t dhnat personale me karakter pasuror hyjn n sfern e jets private q mbrohen nga neni 35 i Kushtetuts dhe neni 8 i KEDNJ, Gjykata ka qen n t njjtn linj arsyetimi me GJEDNJ duke vlersuar, se ato nuk jan t dhna ... me karakter sensitiv... dhe pra ... nuk prbjn thelbin e jets private dhe familjare. Gjykata shton se ... marzhi i vlersimit n kt rast sht dhe duhet t jet shum m i gjer dhe tolerues, pasi bhet fjal pr persona t rndsishm publik, t veshur me pushtet t konsiderueshm shtetror. Me kt rast, GJK citon nj argument nga jurisprudenca e GJEDNJ se, publikimi I detajeve mbi t ardhurat ose pasurin personale nuk prbn ndrhyrje n jetn private, veanrisht nse personi ushtron funksione publike ose pothuaj se publike.8 GJK ka argumentuar, se qllimi i synuar ka justifikuar miratimin e ligjit objekt kontrolli, se mjetet e prdorura pr arritjen e ktij qllimi kan qen t ligjshme, se ligjvnsi ka treguar kujdes t respektoj parimin e proporcionalitetit duke balancuar t drejtn themelore pr informim me detyrimin q kan organet shtetrore pr respektim t jets private.

Vendime t Gjykats Kushtetuese t Republiks s Shqipris, 2006, Tiran, faqe 34.

Vendim i Gjykats Franceze t Kasacionit, cituar nga GJEDNJ, n shtjen Frezzes&Roire kundr Francs, Aplikimi 29183/1995

| Punoi: Sonila Rrahmani

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ] 6. E drejta respektimit t prons private (n. 41.1 i Kushtetuts, n.1 Protokolli 1 I KEDNJ) N disa shtje, jan br objekt kontrolli kushtetues krkesa q ngren pretendime pr respektim t standardeve t procesit t rregullt ligjor n fushn e mbrojtjes s prons n legjislacionin shqiptar. Duke iu referuar arritjeve m t mira t jurisprudencs n kt fush, GJK i sht prmbajtur vlersimit t br nga GJEDNJ, sipas s cils, E drejta e prons nuk njejtsohet me t drejtn e kthimit t saj dhe se kjo ... prbn kuptimin e nenit 1 t Protokollit 1 t KEDNJ, I cili mbron vetm zotrimet ekzistuese t individit dhe nuk garanton t drejtn e fitimit t zotrimeve. GJK ka vn n dukje, se jurisprudenca evropiane pr shtje t tilla ... i prmbahet qndrimit se nuk prbn pasuri bindja pr ekzistencn e t drejts s pronsis, e cila pr nj koh t gjat nuk sht shfrytzuar n mnyr t efektshme.9 Ky nen i Konvents, garanton t drejtn e gjithsecilit pr gzimin n mnyr paqsore t pasurive t tij, q rrjedhimisht prdoret vetm pr pasurit ekzistuese t personit.10 N kuptim t ksaj dispozite, mbrojtja q garanton KEDNJ shtrihet pr pasuri q jan kthyer n mnyr prfundimtare si administrativisht ashtu edhe gjyqsisht dhe se pas ksaj, do ndrhyrje q prek padrejtsisht kt pasuri i jep shkas krkess pr zbatim t nenit 1, Protokollit 1 i KEDNJ. 7. E drejta e rehabilitimit dhe e zhdmtimit pr vendimet e padrejta N vendimin nr. 34 dat 20.12.2005, GJK ka vlersuar si antikushtetues nenin 1 t ligjit nr.9260 dat 15.07.2004 Pr statusin e ish t dnuarve dhe t prndjekurve politik. N pjesn arsyetuese t vendimit, GJK sht mbshtetur n jurisprudencn e gjykatave kushtetuese t disa vendeve q prjetuan regjimin komunist t persekutimit t kundrshtarve politik. Kshtu, ajo pranon, se Shteti demokratik i dmshprblen e kompenson kta persona sipas kushteve e mundsive ekonomike e financiare, duke u bazuar kryesisht n parimet e rndsishme t drejtsis dhe t barazis, dhe duke br kt, ajo arrin n t njjtin prfundim si edhe GJK e Hungaris n shqyrtimin q kjo i ka br nj shtje me natyr t ngjashme. Trajtova vetm disa nga shtjet e jurisprudencs s GJK. Pjes e ksaj jurisprudence jan dhe vendimet interpretuese t saj. Studimi i ktyre vendimeve tregon se trajtesat dhe arsyetimet e sjella n to jan mbshtetur n standardet e KEDNJ dhe n jurisprudencn e gjykatave kushtetuese t vendeve evropiane. Njhersh, Gjykata Kushtetuese ndjek hap pas hapi zhvillimet m t fundit t jurisprudencs t GJEDNJ pr procesin e rregullt dhe veanrisht, t shtjeve me krkues nga vendi yn. Mbshtetur n kto zhvillime, GJK ka pranuar, kur ka qen rasti, krkesat e individve pr shkelje t standardeve t procesit t rregullt ligjor dhe ka shfuqizuar vendimet prkatse t gjykatave ose t organeve shtetrore. Pa folur pr ndikimin q kjo ushtron n jurisprudencn e vet, GJK ka shrbyer si filtr pr t riparuar shkeljet nprmjet shfrytzimit efikas t mjeteve t brendshme t kontrollit pr t prmbushur standardet e KEDNJ. Nga ana tjetr, kjo
9

Marek Antoni Novicki:Rreth Konvents Evropiane, faqe 344, referuar ne vendimin Princi Frans-Adam II i Lihtenshtejnit
10

Monica Carss-Frisk:E drejta e pronsManualet e t drejtave t njeriut, nr.4; Nj udhzues pr zbatimin e nenit 1 t Protokollit 1 t KEDNJ, faqe 19;

| Punoi: Sonila Rrahmani

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ] jurisprudenc i ka shrbyer asaj t njoh e t zbatoj m mir, n shtrirje dhe n prmbajtje, standardet e KEDNJ pr procesin e rregullt ligjor n veprimtarin e saj vendimmarrse. Po citoj si shembull shtjen Qufaj kundr Shqipris, n t ciln GJEDNJ theksoi, se mos ekzekutimi i vendimeve civile prbn shkelje t standardeve t procesit t rregullt ligjor n kuptimin e nenit 61 t Konvents, gj t ciln GJK e kishte konsideruar m par kompetenc ekskluzive t gjykatave t zakonshme. Pak koh pas vendimit pr shtjen Qufaj, n vendimin nr. 2 dat 31.03.2006, GJK moi se ankuesit i sht cenuar e drejta kushtetuese pr proces t rregullt ligjor, pr shkak t mosekzekutimit t vendimit gjyqsor t forms s prer dhn n favor t tij. Me kt vendim, GJK jo vetm pasuroi jurisprudencn e vet, por ajo sensibilizoi mjedisin juridik, gjyqtar, avokat etj. pr rndsin q merr ekzekutimi pa asnj ekuivok dhe pa vones i t drejts s fituar me vendim gjyqsor t forms s prer. Mosveprimi pr t ekzekutuar nj t drejt t fituar me ligj prbn gjithashtu shkelje t s drejts pr nj proces t rregullt ligjor. E njjta gj mund t thuhet edhe pr ndikimin q ka ushtruar ndaj veprimtaris vendimmarrse t GJK shtja Balliu kundr Shqipris, ku theksohet se ... autoritetet kompetente jan t detyruara t marrin masa pr t siguruar se ankuesit gzojn efektivisht t drejtn e mbrojtjes. Pas ktij vendimi, GJK sht kujdesur t shqyrtoj me kt frym shtjet q kan ngritur pretendime pr shkelje t s drejts s mbrojtjes dhe, kur ka qen rasti, ka shfuqizuar vendimet prkatse pr shkelje t standardeve q parashikohen nga neni 6 i KEDNJdhe neni 42 i Kushtetuts. S fundmi, pas paraqitjes t ksaj sinteze t jurisprudencs s GJK pr shtje t kontrollit kushtetues t pajtueshmris s legjislacionit me standardet e KEDNJ-s, prfitoj nga rasti t trajtoj nj problem, rndsia e t cilit ka t bj me efektivitetin e veprimtaris vendimmarrse t Gjykats Kushtetuese. N prputhje me Kushtetutn, Gjykata Kushtetuese ka vetm kompetencn e shfuqizimit t akteve q shqyrton, pra, ajo vepron si ligjvns negativ. Kjo do t thot, se u takon organeve shtetrore prkatse t plotsojn boshllkun ligjor q krijohet nga ky shfuqizim. Eksperienca 15 vjeare e GJK ka treguar, se jo gjithnj organet shtetrore veprojn me shpejtsin e duhur pr t br plotsimet e legjislacionit dhe sht m keq, n raste t veanta, ky plotsim nuk ka qen n prputhje t plot me konkluzionet dhe prmbajtjen e vendimeve t GJK. Esht e kuptueshme se legjislacioni q bie ndesh me standardet e KEDNJ-s cenon rnd si t drejtat e njeriut, ashtu edhe interesat e shtetit t s drejts. Sa m shum t zgjas zbatimi i nj ligji antikushtetues aq m shum do t cenohen kto interesa dhe aq m t rnda do t jen pasojat q mund t vijn,t cilat nuk mund t riparohen nga GJK edhe n rastet kur ligji shfuqizohet. Eksperienca e ktyre viteve tregon, se Gjykats Kushtetuese i duhet t jet e vmendshme pr t zbatuar, kur sht rasti, kompetencn e saj ligjore t pezullimit t zbatimit t aktit normativ. Zbatimi i ksaj kompetence, ndryshe nga sa ka ndodhur n ndonj rast, detyron organet shtetrore kompetente, t marrin urgjentisht masa pr ndrprerjen e gjendjes s paligjshmris n funksion t mbrojtjes dhe respektimit t t drejtave themelore t shtetasve dhe t interesave madhore t shtetit shqiptar q aspiron t integrohet sa m par n strukturat euroatlantike.

biblografia:
| Punoi: Sonila Rrahmani
10

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ]

Per nje rend Publik Europian- Vendime te Zgjedhura te GJEDNJ.

Te drejtat dhe lirite e njeriut- Alket Hyseni

Vendime te Gjykates Kushtetuese te Republikes se Shqiperise 2006, Tirane

Kushtetuta e Republikes se Shqiperise

Karta Europiane e te Drejtave dhe Lirive themelore te Njeriut

Te drejtat e Njeriut- Jordan Daci

Rreth Konvents Evropiane - Marek Antoni Novicki

Kushtetuta e UE - Blerim Reka

E drejta e prons Manualet e t drejtave t njeriut - Monica Carss-Frisk

E drejta kushtetuese- Luan Omar; Aurela Anastasi

Gjykata Kushtetuese dhe Kushtetuta e Shqiperise, Tirane 2001 - Fehmi Abdiu Webografi- www.gjk.gov.al, www.qpz.gov.al,

| Punoi: Sonila Rrahmani

11