VLERA N KOH E PARAS

DHE KOSTOJA OPORTUNE

2
far e prcakton vlern e firms
Rrjdha e lir e paras
T ardhurat nga shitja
Kostoja operative dhe tatimet (taksat)
Invstimet e krkuara n operim
Kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit
Vendimet pr financim
Normat e interesit
Rreziku i firms (risku)
Rreziku i tregut

3
Rritja e tregjeve t kapitalit




Tepric e
resurseve
Sistemi
financiar




Munges e
resurseve
4
Tregu efient
Relacioni ndrmjet vlers s krijuar dhe mimit
krkon t plotsohet kushti i efiiencs s tregut

Nj treg efient sht ai n t cilin mimi i
letrave me vler reflektojn n do koh t gjitha
informatat e mundshme relevante

N j treg efient (ose treg t ekuilibruar)mimet
reflektojn konskuencat e ngjarjeve n t
kaluarn dhe pritjet pr ngjarjet e ardhshme.
5
Komponentet e tregut efient
1. mimi i fundit i arritur
2. kthimi i pritur nga letrat me vler
3. komponenta e rastsis, e cila lidhet me
informatat q do t merren pr periudhn e
ardhshme.


Sa m e ult t jet kostoja e transaksionit, aq m efient sht
tregu
Sa m likuid t jet tregu, aq m efient sht ai;
Sa m racional t jen investitort, aq m efient do t jet tregu.
6
Tregu financiar
Tregu i aseteve fizike (t prekshme)
Tregu i astit dhe i ardhshm (spot&future
market)
Tregu i paras
Treg i hipotekave (mortgage markets)
Tregu primar
Tregu i oferts fillestare publike (Initial public
offering market IPO)
Tregu sekundar
Tregjet private
Tregjet publike
Tregu botror, kombtare, regjional dhe lokal

7
Kostoja e paras
Mundsit e prodhimit
Preferencat kohore t konsumit
Rreziku (risku)
Inflacioni

8
Vlera n koh e paras
Inflacioni. N qoft se vjen deri te inflacioni, ather fuqia blerse e
paras (vlera e saj) bie pr gjat nj kohe;

Risku. Risku sht m i madh nse lidhet me rrjedhn e ardhshme
t paras, sesa me momentin e tanishm, pr arsye t pasojave
nga ngjarjet t cilat nuk mund t parashikohen n t ardhshmen.

Preferencat e konsumit individual. N prgjithsi njerzit m
shum dshirojn t konsumojn tani sesa ta shtyjn at pr t
ardhshmen.

Kostoja oportune. Nj shum prej 100 tani sht m e mir sesa
100 pas nj viti, sepse krijohet mundsina ta investojm kt
shum me nj norm t caktuar t interesit dhe n fund t vitit t
kemi kt shum t shtuar pr interesin.
9
Interesi i thjesht
I=PV
o
x i x n

Shembull:
Shuma 60,000
Interesi 10%
Interesi mujor (Shuma mujore):
I=60,000 x 0.10 x 1/12
I=500
10
Interesi i prbr
Ip = PV x [(1 + I )
n
-1]

Shembull:
25000 jan investuar pr 3
vite me norm interesi 9%


Ip = PV x [(1 + i)
n
-1]
Ip = 25000 x [(1 + 0.09) -1]
Ip = 25000 x [(1.09)
n
-1]
Ip = 25000 x [1.29-1]
Ip = 25000 x 0.29
Ip = 7250

0
5000
10000
15000
20000
1
Viti
10
Vite
20
Vite
30
Vite
10% interesi i
thjesht
7% interesi i
prbr
10% interesi i
prbr
11
VIJA KOHORE

Shuma -100 ka parashenj negative, meqense ajo prfaqson
nj dalje apo nj investim. Koha e shnuar me 0 (zero) i prket dits
s sotme. Koha e shnuar me 1 ( ose 2,3,4,5,n) i referohet nj
periudhe t caktuar pas dits s sotme.
Koha 0 1 2 3 4 5
Rrjedha e paras
- 100
5%
Norma e interesit
105
Vija Vija kohore kohore
FVn=?
12
Vlera e ardhshme e nj euro
Nse depozitoni 1,000 me norm interesi
7% pr 2 vite, sa do t fitoni pas dy vitesh?

0 1 2
1,000
FV
2
7%
13
Vlera e ardhshme e nj euro
(shuma e vetme)

Interesi prej 70 nga 1,000 t depozituara
sht shuma e njjt, sikurse t ishte vepruar me
interesin e thjesht.
070 . 1 ) 07 . 1 ( 000 , 1 ) 07 . 0 1 ( ) 1 (
1
1
= = + = + = PV i PV FV
n
14
Vlera e ardhshme e nj euro
FV
1
= PV (1+i)
1
= 1,000 (1.07)
= 1,070
FV
2
= FV
1
(1+i)
1

= PV (1+i)(1+i) = 1,000(1.07)(1.07)
= PV (1+i)
2
= 1,000(1.07)
2

= 1,144.90
N vitin e dyt jan fituar veanrisht 4.90
nga interesi i perbr krahas atij t thjesht.

FV
n
= PV(1+i)
n
FV
2
= PV(1+i)
2
FV
3
= PV(1+i)
3

Formula gjenerale e vlers s ardhme
FV
n
= P
0
(1+i)
n

ose
FV
n
= P
0
(FVIF
i,n
) Shih tabeln 3
Formula e Vlers s Ardhshme
16
Llogaritja e vlers s ardhshme
Shuma
fillestare
n vit PV
1 1,000.00 1+0.06 1,060.00 60
2 1,060.00 1+0.06 1,124.00 64
3 1,123.60 1+0.06 1,191.00 67
4 1,191.00 1+0.06 1,262.00 71
5 1,262.00 1+0.06 1,338.00 76
338
Interesi i
akumuluar
PV(i) Viti (1+i)
Shuma n
fund t vitit
FVn
17
Shembull: Vlera e ardhshme e nj euro
Periudha
5% 10% 15%
1
1.05 1.1 1.15
2
1.103 1.21 1.323
3
1.158 1.331 1.521
4
1.216 1.464 1.749
5
1.276 1.611 2.011
6
1.34 1.772 2.323
7
1.407 1.949 2.66
8
1.478 2.144 3.059
9
1.551 2.358 3.518
10
1.629 2.594 4.046
Norma e interesit
18
Relacioni ndrmjet vlers s ardhshme,
norms s interesit dhe kohs
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
4.5
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koha (vitet)
V
l
e
r
a

e

a
r
d
h
s
h
m
e

(
f
a
k
t
o
r
i

i
n
t
e
r
e
s
)
15%
10%
5%
FVIF
i,n
sht gjetur n tabeln 3
Periudha
Shuma
fillestare PV
(1+i)
Interesi i
akumuluar
1 1.000 1+0.06 60
2 1.060 1+0.06 64
3 1.124 1+0.06 67
4 1.191 1+0.06 71
5 1.262 1+0.06 76
338
338

Llogaritja duke prdorur tabeln
FV
2
= 1,000 (FVIF
7%,2
)
= 1,000 (1.145)
= 1,145
Periudha 6% 7% 8%
1 1.060 1.070 1.080
2 1.124 1.145 1.166
3 1.191 1.225 1.260
4 1.262 1.311 1.360
5 1.338 1.403 1.469

Prdorimi i tabelave t vlers s
ardhshme (tabela 3)
Supozojm se iu nevojiten 1,000 pas 2 viteve. Sa
para duhet t investojm sot me nj norm interesi
7% qe ti kemi kto para pas dy viteve?
0 1 2
1,000
7%
PV
1
PV
0
Vlera aktuale e shums s vetme
n
i
FVn
PV
) 1 ( +
=
) (
1
1
,n i n
n
n
PVIF FV
i
FV PV =
|
.
|

\
|
+
=
Formula e vlers aktuale
euro
i
FV PV
n
n
873
7 . 0 1
1
000 , 1
1
1
2
=
|
.
|

\
|
+
=
|
.
|

\
|
+
=
23
Shembull: Vlera aktuale e nj euro
5% 10% 15%
1 0.952 0.909 0.87
2 0.907 0.826 0.756
3 0.864 0.751 0.658
4 0.823 0.683 0.572
5 0.784 0.621 0.497
6 0.746 0.565 0.432
7 0.711 0.513 0.376
8 0.677 0.467 0.327
9 0.645 0.424 0.284
10 0.614 0.386 0.247
Norma e interesit
Periudha
24
Relacioni ndrmjet vlers aktuale,
norms s interesit dhe kohs
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koha (vitet)
V
l
e
r
a

a
k
t
u
a
l
e

(
f
a
k
t
o
r
i

i
n
t
e
r
e
s
)
5%
10%
15%
PVIF
i,n
sht gjetur n tabel
Period 6% 7% 8%
1 .943 .935 .926
2 .890 .873 .857
3 .840 .816 .794
4 .792 .763 .735
5 .747 .713 .681

Vlersimi duke prdorur tabeln
PV
2
= 1,000 (PVIF
7%,2
)
= 1,000 (.873)
= 873
Period 6% 7% 8%
1 .943 .935 .926
2 .890 .873 .857
3 .840 .816 .794
4 .792 .763 .735
5 .747 .713 .681
Prdorimi i tabelave t vlers
aktuale
a. E prvitshmmja e zakonshme
Pagesa/pranimi bhet n fund t periudhs (vitit).
b. E pervitshmja n fllim t vitit
Pagesa (pranimi) ndodh n fillim t periudhs.
E prvitshmja sht nj seri e pranimeve apo
pagesave t barabarta n intervale t njjta
kohore.
Nj e prvitshme (aunuitet)
0 1 2 3
100 100 100

Fundi
i Periudhs 1

Fundi i
Periudhs 2
SOT
Rrjedha e pagesave t barabarta
Secila periudh ve e ve

Fundi i
Periudhs 3
Vlera e ardhshme e nj t
prvitshme t zakonshme
0 1 2 3
100 100 100
Fillimi i
Periudhs 1
Fillimi i
Periudhs 2
Sot
Rrjedha e pagesave t barabarta
Fillimi i
Periudhs 3
Vlera e ardhshme e nj t
prvitshme n fillim t vitit
FVA
n
= PMT(1+i)
n-1
+ PMT(1+i)
n-2
+
... + PMT(1+i)
1
+ PMT(1+i)
0
PMT PMT PMT
0 1 2 n n+1
FVA
n
PMT = Periudhat e
rrjedhs s paras
Rrjedha e paras ndodh n fund t periudhs
i%
. . .
Prshkrimi i nj t prvitshme t
zakonshme FVA
FVA
3
= 1,000(1.07)
2
+
1,000(1.07)
1
+ 1,000(1.07)
0
= 1,145 + 1,070 + 1,000
= 3,215
1,000 1,000 1,000
0 1 2 3 4
3,215 = FVA
3
7%
1,070
1,145
Rrjedha e paras ndodh ne fund te periudhes
Shembull: Nj e prvitshme e
zakonshme FVA
FVA
n
= R (FVIFA
i%,n
)
FVA
3
= 1,000 (FVIFA
7%,3
)
= 1,000 (3.215) = 3,215
Period 6% 7% 8%
1 1.000 1.000 1.000
2 2.060 2.070 2.080
3 3.184 3.215 3.246
4 4.375 4.440 4.506
5 5.637 5.751 5.867
Vlera e prdorimit t tabels
FVAD
n
= PMT(1+i)
n
+ PMT(1+i)
n-1
+
... + PMT(1+i)
2
+ PMT(1+i)
1

= FVA
n
(1+i)
PMT PMT PMT PMT PMT
0 1 2 3 n-1 n
FVAD
n
i%
. . .
Rrjedha e paras ndodh n fillim t periudhs:
Prshkrimi i nj t prvitshme n
fillim t periudhs FVAD
FVAD
3
= 1,000(1.07)
3
+
1,000(1.07)
2
+ 1,000(1.07)
1

= 1,225 + 1,145 + 1,070
= 3,440
1,000 1,000 1,000 1,070
0 1 2 3 4
3,440 = FVAD
3

7%
1,225
1,145
Rrjedha e paras ndodh n fillim t periuds:
Vlera e ardhshme e nj t prvitshme n
fillim t periudhs FVAD
FVAD
n
= R (FVIFA
i%,n
)(1+i)
FVAD
3
= 1,000 (FVIFA
7%,3
)(1.07)
= 1,000 (3.215)(1.07) = 3,440
Period 6% 7% 8%
1 1.000 1.000 1.000
2 2.060 2.070 2.080
3 3.184 3.215 3.246
4 4.375 4.440 4.506
5 5.637 5.751 5.867
Prdorimi i tabels
PVA
n
= PMT/(1+i)
1
+
MT/(1+i)
2
+ ... + PMT/(1+i)
n
PMT PMT PMT
0 1 2 n n+1
PVA
n
PMT = Periudhat e
Rrjedhs s paras
i%
. . .
Rrjedha e paras ndodh ne fund te periudhes:
Vlera aktuale e nj t prvitshmet
zakonshme PVA
PVA
3
= 1,000/(1.07)
1
+
1,000/(1.07)
2
+
1,000/(1.07)
3

= 934.58 + 873.44 + 816.30
= 2,624.32
1,000 1,000 1,000
0 1 2 3 4
2,624.32 = PVA
3
7%
934.58
873.44
816.30
Rrjedha e paras ndodh ne fund t periudhs:
Shembull: Vlera aktuale e nj t
prvitshme t zakonshme PVA
PVA
n
= R (PVIFA
i%,n
)
PVA
3
= 1,000 (PVIFA
7%,3
)
= 1,000 (2.624) = 2,624
Period 6% 7% 8%
1 0.943 0.935 0.926
2 1.833 1.808 1.783
3 2.673 2.624 2.577
4 3.465 3.387 3.312
5 4.212 4.100 3.993
Prdorimi i tabels 2
PVAD
n
= PMT/(1+i)
0
+ PMT/(1+i)
1
+ ... +
PMT/(1+i)
n-1
= PVA
n
(1+i)
PMT PMT PMT PMT
0 1 2 n-1 n
PVAD
n
PMTPeriudhat e
Rrjedha e paras
i%
. . .
Rrjedha e paras ndodh n fillim t periudhs:
Vlera aktuale e nj t prvitshme
pranimi n fillim t periudhs PVAD
PVAD
n
= 1,000/(1.07)
0
+ 1,000/(1.07)
1
+
1,000/(1.07)
2
= 2,808.02
1,000.00 1,000 1,000
0 1 2 3 4
2,808.02 = PVAD
n
7%
934.58
873.44
Rrjedha e paras ndodh n fillim t periudhs:
Shembull: Vlera aktuale e nj t prvitshme-
pranimi n fillim t periudhs PVAD
PVAD
n
= R (PVIFA
i%,n
)(1+i)
PVAD
3
= 1,000 (PVIFA
7%,3
)(1.07)
= 1,000 (2.624)(1.07) = 2,808
Period 6% 7% 8%
1 0.943 0.935 0.926
2 1.833 1.808 1.783
3 2.673 2.624 2.577
4 3.465 3.387 3.312
5 4.212 4.100 3.993
Prdorimi i tabels 2
1. Leximi i problemit n trsi
2. Konkludimi nse sht problem i FV apo PV
3. Krijimi i vijs kohore
4. Vrja e rrjedhs s paras dhe shigjetave n vijn kohore
5. Prcaktimi nse zgjidhja k t bj me shumn e vetme
CF, t prvitshmen apo rrjedhn e przier t paras.
6. Zgjidhja e problemit

Hapat e zgjidhjes s problemeve t vlers
n koh t paras
Besniku do t ket nj rrjedh t paras si
m posht. Cila esht Vlera e tanishme
me norm skontuese 10%?
0 1 2 3 4 5
600 600 400 400 100
PV
0
10%
Shembull: Rrjedha e przier e paras
0 1 2 3 4 5
600 600 400 400 100
10%
545.45
495.87
300.53
273.21
62.09
1677.15 = PV
0
Rrjedh e przier
Pjest n nj koh t caktuar
0 1 2 3 4 5
600 600 400 400 100
10%
1,041.60
573.57
62.10
1,677.27 = PV
0
e Rrjedhes se perzier [Perdorimi I tabelave]
600(PVIFA
10%,2
) = 600(1.736) = 1,041.60
400(PVIFA
10%,2
)(PVIF
10%,2
) = 400(1.736)(0.826) = 573.57
100 (PVIF
10%,5
) = 100 (0.621) = 62.10
Grupi n nj koh t caktuar
0 1 2 3 4
400 400 400 400
PV
0
barabart
1677.30.
0 1 2
200 200
0 1 2 3 4 5
100
1,268.00
347.20
62.10
Plus
Plus
Grupi n nj koh t caktuar
0 . 1 1 ) |
.
|

\
|
+ =
m
Nom
m
i
EAR vjetore efektive Norma
% 062 . 5 0 . 1
2
05 . 0
1 ) (
2
=
|
.
|

\
|
+ = EAR
mxn
m
i
PV FV
Nom
n
|
.
|

\
|
+ = 1
Norma efektive vjetore, n qoft se norma
e interesit sht 5%, kurse interesi
llogaritet dy her n vit, llogaritet si vijon:
Kur interesi llogaritet m shum se nj her n
vit, prdoret formula vijuese:
Frekuenca e llogaritjes s
interesit
Albina ka 1,000 CD n bank. Norma e
interesit sht 6% i llogaritur n tre mujor
pr nj vit. Cila sht norma efektive
vjetore e interesit (EAR)?


EAR = ( 1 + 6% / 4 )
4
- 1
= 1.0614 - 1 = .0614 ose 6.14%
EAR=(1+i
nom
/m)-1
Norma efektive vjetore e interesit
49
Amortizimi i huas

=
+
=
4
1
) 06 . 0 1 (
t
t
R
AN
) (
) 06 . 1 (
4
1
in
t
t
pVIFA R
R
AN = =

=
) (
) 06 . 1 (
000 , 6
4
1
in
t
t
PVIFA R
R
= =

=
Shuma: 6,000
Koha: 4 vite
Interesi:6%
6 . 731 , 1
465 . 3
000 , 6
) (
000 , 6
,
= = =
n i
PVIFA
R
50
Amortizim i huas
Vitet Pagesa
fillestare
Kistet Interesi Kthimi i
principalit
Bilanci (shuma e
mbetur)
1 6,000.00 1,731.60 360.00 1,371.60 4,628.40
2 4,628.40 1,731.60 277.70 1,453.90 3.174.50
3 3,174.50 1,731.60 190.47 1541.13 1.633.37
4 1,633.37 1,731.60 98.23
6,926.40 926.40

Visari huazon 10,000 me norm vjetore te interesit 12%.
Amortizo huan nse pagesat vjetore jan br pr pes vjet(5).
Hapi 1: Pagesat
An ose PV
0
=
PV
0
= R (PVIFA
i%,n
)
10,000 = R (PVIFA
12%,5
)
10,000 = R (3.605)
R = 10,000 / 3.605 = 2,774

=
+
5
1
) 12 . 0 1 (
t
t
R
Shembull 2: Amoritizimi i huas
Fundi i
vitit
Ksti Interesi Principali Bilanci
(shuma e
mbetur
0 --- --- --- 10,000
1 2,774 1,200 1,574 8,426
2 2,774 1,011 1,763 6,663
3 2,774 800 1,974 4,689
4 2,774 563 2,211 2,478
5 2,775 297 2,478 0
13,871 3,871 10,000


Vazhdim: Amoritizimi i huas
53
Zgjidhja pr i (interesin)
Supozojm se do t blejm letra me vler prej 78.35,
dhe ato do tu paguajn juve 100 pas 5 vitesh. Ktu e
dim PV, FV dhe n dhe duhet ta gjejm normn e
interesit (i)
FVn=PV(1+i)
n
100=78.35(1+i)
n
Rasti tabelar:
FVn=PV(1+i)
n
= PV(FVIF
i,n
)
100=78.35(FVIF
i,5
)
(FVIF
i,5
)=100/78.35=1.2763
54
Master: Aplikimi i vlers n koh
t paras
Prcaktimi i vlers s ardhme t paras
Rasti kur pagesa bht n fillim t vitit (Annuity due)
Rasti kur pagesa bhet n fund t vitit (ordinary due)
Gjetja e norms s interesit, kur dihen treguesit e tjer
Gjetja e kohs, kur dihen treguesit e tjer.

Prcaktimi i vlers s tanishme t paras
Prcaktimi i norms s panjohur t interesit
Prcaktimi i periudhave kohore


Vlera n koh e serive t prziera
Vlera aktuela e nj investimi (NPV)
Kthimi nga investimi (IRR)
Aplikimi i vlers n koh t paras n prllogaritjen e
amortizimit t huas.

55
Literatura
Frank J. Fabozzi & Pamela P. Peterson:
Financial Management and Analysis, John
Willey & Sons, Inc.2003
Isa Mustafa: Menaxhmenti Financiar,
Riinvest 2007;
Eugen F Brigham, Michael C. Erhardt:
Financial Management, 11
th
Edition 2005
56
Seminare: Aplikimi i vlers n koh t paras
1. Teknikat e aplikimit t Excel n prcaktimin e vlers
aktuale t paras dhe llogaritjen e amortizimit t
huave;
2. Amortizimi i huas (shembull konkret)
3. Norma e interesit. Elementet e norms s
interesit;mnyra e llogaritjes;
4. Aspekte krahasuese t llogaritjes s vlers n koh t
paras kur pagesa bhet n fillim dhe n fund t vitit;
5. Vlera aktuale e investimit (NPV)
6. Kthimi nga investimi Norma e brendshme e fitimit
(IRR)
57
II. Vlersimi i firms dhe efienca e biznesit
1. Si e krijon biznesi vlern
2. Metodat e vlersimit t firms
3. Metoda e t ardhruave (P/E ratio method)
4. Metoda e norms kontable t kthimit (ARR method)
5. Vlersimi prmes vlers s rrjedhs s paras
6. Vlersimi prmes modelit t dividendit
7. Modeli (PER) i norms s mimit
8. Vlersimi prmes modelit t mimit t aseteve kapitale
(CAPM)

58
III. Struktura e kapitalit dhe politika
e dividendit
1. Struktura e dshiruar e kapitalit
2. Risku financiar dhe risku i biznesit
3. Leva operative dhe leva financiare
4. Kombinimi i levs operative dhe levs financiare
5. Teoria e strukturs s kapitalit
6. Politika e dividendit
7. Argumentet e Modiglianit dhe Millerit
8. Teoria e Modiglianit dhe Millerit (MM) pa tatime
9. Teoria e Modiglianit dhe Millerit e prshtatur me
tatimet
10. Prcaktuesit e strukturs optimale t kapitalit

59
Ristrukturimi i kompanive
1. Gllabrimi i kompanive
2. Pozita e aksionarve gjat gllabrimit
3. Bashkimi dhe gllabrimi i kompanive
4. Shkaqet q qojn n bashkimin e kompanive dhe problemet
financiare t bashkimit
5. Ndarja e kompanive
6. Likuidimi i kompanive
7. Likuidimi dhe shitja
8. Krijimii i firmave t reja nga ato ekzistuese
9. Diversifikimi i prons mbi kapitalin e prhershm
10. Privatizimi
11. Blerja e t drejtave pronsore dhe rikapitalizimi prmes
shfrytzimit t levs financiare.
60
Menaxhimi financiar
ndrkombtar

Globalizimi i produkteve dhe tregut financiar
Menaxhmenti financiar ndrkombtar karshi menaxhmentit financiar
vendor
Normat e kmbimit dhe faktort t cilt i influencojn
Sistemi ndrkombtar monetar
Tregtia dhe kmbimi ndrkombtar
Normat e kmbimit dhe risku i kmbimit
Pariteti ndrmjet normave t interesit, normave t kmbimit dhe
inflacionit
Kooperimi monetar evropian
Buxhetimi ndrkombtar i kapitalit- Investimet n tregjet financiare
ndrkombtare
Menaxhimi ndrkombtar i kapitalit punues