Professional Documents
Culture Documents
Konu zeti
Tanm Akkan Tipleri Reolojik Ak Modeli
lm
Cihazlar
Reolojiye Giri
From www.iopro.auc.dk
Giri
Reoloji, ilk defa Prof. Bingham tarafndan meslekta Prof. Classics in tavsiyesi zerine tanmlanmtr. Reoloji tanm ilk defa Amerikan Reoloji birlii tarafndan 1929 ylnda kurulduktan sonra kabul edilmitir.
Robert Hooke (1635-1703): 1678 de Doru Elastisite Teorisi ni gelitirdi Herhangi bir yayn gc bunlarn gerginlii ile ayn orandadr
Isaac Newton (1643-1727): in 1687 he published the scientific book Principia: the resistance which arises from the lack of slipperiness is proportional to the velocity with which the parts of the liquid are separated from one another.
19. Yzylda bilim adamlar sv gibi davranan katlar ve kat gibi davranan svlar kefettiler. Bugn reoloji sanayinin bir parasdr. Bu plastik, boya, mrekkep, deterjan, ya, sondaj svlar, kalite ve sre kontrol gibi alanlarda alan bilim adamlar tarafndan kullanlr.
Reolojinin Tarihesi
Reoloji; Yunanca rheos & logos kelimelerinden
oluur
Reoloji nedir?
Teknik tanm:
Deformasyon ve ak bilimi
Raf mr, duyusal alglama, verim noktas, jel gc, phtlama, tutarllk
Yiyecekler
Kvam anlama, saklama stabilitesi, azdaki hissi, piirme karakteristikleri, ilenebilirlii, ekstrzyon, yaylma zellii Stabilite, dklme, pompalama, kalba dkme performans
Seramikler
Petrokimyasallar
Ya formlasyonu, makine performans iin scaklk-viskozite profili, sondaj akkanlar asl kalma kapasitesi ve pompalanabilme, ykseltilmi scaklklar ve yksek basn
Plastik ve polimerler
Enjeksiyon kalplama verimlilii, ekstrzyon variyasyonlar, molekler arlk belirleme, boyut stabilitesi, yzey bitirmesi, darbe dayanm, cam gei scakl Srama ve rulo kaplama, sprey atomizasyon, film kalnl, renk younluu, kanaldan k ak, nokta tutma ve tanm, sarkma, bekleme koullarnda pigment sedimantasyonu
Yapkanlar
Asfalt
Temel Kavramlar
Yer deitirme u Tanjant F
Alan = a b Boluk = s
u g = s g d g& = dt Ftan t = A
Gerilme []
Kayma hz [1/s]
Kayma Gerilmesi
Kayma gerilmesi: bir akkann akmaya kar direncini kracak olan kuvvetin , kuvvetin uygulanan alana blnmesiyle bulunan deer
F t= A
t akma gerilmesi, N/m2 = Pa = 10 dynes/cm2 F uygulanan kuvvet, N A gerilmeye maruz kalan yzey alan, m2
Kayma Hz
Kayma hz: akkan tabakasnn hznn normal ayrlma mesafesine blnmesiyle elde edilen deer.
U g= d
Viskozite
Viskozite aka kar salanan resistanstr. Daha youn bir numune, aka daha fazla resistans gsterir. Daha seyrek bir numune, aka daha az resistans gsterir.
tme gc
Madde
su st zeytin ya motor ya bal bitmen
Vizkozite (mPa.s)
1 5-10 100 1000 10 000 100 000 000
Lineer Spektroskopi
100
Dinamik mekanik analiz
101
102
103
104
106
s-1
Rotasyonel reometre
Numuneler: yumuak katlar iin su , yapkanlar llen: viskozite, viskoelastiklik, akma gerilmesi, geveme
ektrzyon ineme ve iirme Daldrma Kartrma Borudan ak Fralama Srtme Yksek hzl kaplama spreyleme Yalama
100-102 101-102 101-102 101-103 100-103 103-104 104-105 104-106 105-106 103-107
Akkan Tipi
hz ve kayma gerilmesi arasndaki bantya bal olarak iki tip akkan vardr: Bunlar: Newtonian Newtonian olmayan
Kayma
From www.glossary.oilfield.slb.com
Newtonian Akkan
Newtonian davran: Kayma oran ne olursa olsun viskozite sabit
kalr
byk partkl iermez. Bir newtonian svsnda, ya yada su gibi laminar ak durumunda kayma gerilmesi ile kayma hz doru orantldr.
Farkl tipte non-newtonian akkanlar vardr: Plastik, kayma gerilmesi ieren akkanlar Pseudoplastic, kayma incelmesi gsteren akkan. Dilatant, kayma kalnlamas gsteren akkan. Tiksotropik: zamana bal olan pseudoplastik akkan.
Sabit uygulanan kayma hznda viskozite yava yava der Viskoelastik, hem viskoz hemde elastik davran gsteren bir akkan (katda olabilir)
Akkan Tipleri
t = K . (g)n
n=1 K= Newton Svs n<1 Pseudoplastik
n>1 Dilatent
Plastik Ak-Bingham Ak
Kayma gerilmesi ieren akkanlardr. Kuvvet uygulunnca hemen akmazlar.
Bir Bingham-plastik svs iin viskozite erisi.
sistemlerde grlr.
Kayma incelmesi: Srekli bir kayma akyla artan kayma hzyla viskozitenin dmesidir. Kremler kayma kalnlamasna rnek akkanlardr.
Kayma kalnlamas-dilatent
Kayma kalnlamas: srekli bir kayma akyla viskozitenin artan kayma hzyla atmasdr. Boya ve di macunu bu akkanlara rnektir.
ok dk ya da hi olmad durumlarda Newton svs davran Orta iddetli partikller aras kuvvet Pseudoplastik Yksek partikller aras kuvvet Bingham tipi
Partikl Konsantrasyonu
Yksek Orta Dk
Dilatant
Tiksotropi
Newton
Pseudoplastik
Bingham
Dk
Orta
Yksek
Viskozite
El Kreminin Viskozitesi
ki farkl el kremi.
Kayma hz
Viskozite
Bir rnek dierinden drt kat daha youn! Gerekten farkl beklentileri olan mteri ihtiyalarn karlar.
El Kreminin Viskozitesi
ki farkl el kremi.
SAKLAMA UYGULAMA 1
TESLM ALMAK
UYGULAMA 2
Kayma hz, sadece deformasyon orandr. rnee ne kadar enerji ve muhtemel zarar verebileceimizdir. Daha yksek kayma hzlar:
rnei kk bir araln iinde sktrmak Daha hzl kartrmak
Koni ve Plaka
Dk Kayma Uygulamalar-Stabilite
Gl yap
Viskometre lm aral
Zayf yap
Kontroll stres lmleri, dk kayma gerilmesi viskozitesinden kullancnn rnn stabilitesini tahmin etmesini salar.
Baz numunelere akana kadar belirli gerilme gerekir( a yield stress) Svdan katya gei deiiklii
Di macunlar neden sktrlma ihtiyac duyar tpten dar kmak iin? Dahas, di macunu frann kllar iine akmaz. Neden Heinz ketap darbe ihtiyac duyar akmak iin? Fakat yine de tabakta youn ve sk bir ekilde durur. Ya da rnn akmas neden zaman alr?
Grafikteki doruk nokta, rnn katdan svya gemesi iin gerekli kuvveti gsterir rnein, mrekkep pskrtmeli kartular biri iyi, dieri izgili grnt brakr
Akmas, yazmas iin itme gcne ihtiya var.
Viskozite
Kartutan szabilir. Akkan bir svdr, itme gcne ihtiya duymaz Yksek kayma oranlarndaki benzer viskozite
Kayma gerilmesi
Tiksotropi
Viskozite sadece kayma hzna baml deildir, zamana da bamldr. Boyay dnn. Aylarca bekletildiinde kutusunda youndur, fakat dkldnde incelir. Dahas, dklme durdurulduunda eski halini almaz, tiksotropiktir.
Tiksotropi
Tiksotropi rnei
Kayma Hz
Zaman Viskozite
yi boya przsz brakr. Yeniden olumas olduka yava. En st yzeyi dzeltmek iin yeterli zaman salar.
Zaman
Reopeksi
Sabit bir kayma orannda viskozitenin zamana
Viskoelastiklik
Viskoelastiklik
Viskoelastik terimi, hem katlarn elastik hem de svlarn ak davrann tanmlar Btn hepsi, pek ok malzemenin tamamen kat ya da sv olmad manasna gelir.
Boya bir rnek olabilir: Bekleme esnasnda, kmeyi nlemek iin kat gibi davranmaldr. Boyama ilemi esnasnda, sv gibi davranmaldr. Bylece frann iine akabilir, boya duvara srlerek yaplabilir.
Kat ya da sv gibi?
Yourt ve bal ayn viskozite ve moduluse sahip olabilir. Halbuki, Yourt, elastik bir kat gibi davranr. Dkldnde, dklerek der. Sv gibi akmaz, ykselti brakr. Bal, viskoz bir sv gibi davranr. Dklr ve ip gibi akar. Przsz bir yzey ile yerleir dkld yere.
Partikl bykl
Partikl ekli Partikl dalm ve dalm ekli Scaklk Partikller aras etkileimler
Hacim fraksiyonu,
Malzemenin iindeki paracklarn miktarn anlatr. sspansiyon iindeki katnn hacim fraksiyonu m sspansiyon iindeki katlar iin maksimum hacim
fraksiyonu
Artyor
<<< m
< m
~ m
medium
= 1 m
Log Viscozite
boyutunu artrmak
102 Kk boyutlar, parack saysnda art olduunu gsterir. Bu da parack-parack etkileiminde arta neden olur. Dolaysyla, dk kayma viskozitesinde art olur.
(Pa.s)
101
100 10-1 10-2 10-1
175 m
750 m
100
101
102
103
104
105
106
Volume (%)
15 10 5 0 0.1
10
100
1000
3000
Particle Size (m) Narrow distribution, 06 September 2004 10:31:48 Broad distribution, 08 September 2003 13:17:51
Viskoziteye ne olur ?
m 0.62
m 0.74
Viskozite
medium
= 1 m
Viskozite () der. Daha serbest akan paracklara izin verir (self lubricating)
istiyorsan ve viskoziteyi de sabit tutmak istiyorsan, parack boyut dalmn arttrmalsn (polidispersite)! Tersine
Viskoziteyi arttrmak iin ise parack boyut
dalmn daraltmalsn!
Cihazlar
Brokfield Viskozimetre
Lehman Viskozimetre
From www.iopro.auc.dk
Capilary reometre
From www.glossary.oilfield.slb.com
Dner viskozimetre
ZET
Reoloji ok disiplinli bir bilim daldr. Reoloji bir ok endstride kullanlmaktadr. Reoloji farkl retim srelerini gsterebilmesi iin kullanlr. Reoloji svlarn ve katlarn mekanik davran zerinde dorudan isel bilgi salar. Bir malzemenin performansn anlamak ve ykseltmek iin, kullanmn optimize edebilmek iin reolojiyi byk nem tekil eder.
KOLLOD BLM
su iinde uzun sre yzerek kmeden durabilen, boyutlar 1-1000 nm arasnda olan tanelere kolloid denir.
Bu taneler atomik ve molekler boyutlara kyasla byk
olmalarndan dolay, literatrde makroskobik etkileimler olarak adlandrlrlar. Makroskobik cisimler arasnda Van der Waals, elektrostatik, yapsal ve sterik kuvvetlerin varl nedeniyle uzak mesafelerden hissedilen bir etkileim mevcuttur.
ve zellikle seramik amurlarn floklasyon ve defloklasyon derecesini kontrol etmek ve kararlln salamak elektriksel ift tabaka ile mmkn olur.
adsorbe olmu iyonlar ieren i tabaka ve iyonlarn elektriksel kuvvetler ve termal hareketlerin etkisi ile yayld difz ksmdan oluur.
Zt iyon konsantrasyonu
Zeta potansiyel
Kayma Dzlemi
zoelektrik Nokta(iep)
Zeta potansiyeli mV olarak llr . Sistemin kararll hakknda bilgi verir. Sfra yakn olursa (max. Stabil olmayan nokta, izoelektrik nokta), sistemin kararsz olduu noktadr.
+30 Stable 0 Unstable
Stable
-30
istenen katyonlar, kile daha az adsorbe olma eilimli olan katyonlardr. daha byktr. Bu halde zeta potansiyeli daha fazladr.
Eksi potansiyele
sahip sulu ortamdaki oksit partikllerinin, CaCl2, CaCO3, MgCl2 ve MgSO4 gibi ilaveler kullanlarak koaglasyonu salanabilir. Yksek deerlikli bu katyonlarn yzeye adsorplanmas zeta potansiyeli azalr. potansiyeli azalr. Zt ykl iyonlarn miktar arttnda difz ift tabakaya ylrlar ve yzeyin eksikliini yok ederler. Difz tabakann kalnl azalarak sistem floklasyona urar.
Defloklasyon;
Fazla deflokle olmu amurlar dilatent olmaya eilimli iken, fazla flokle olmu amurlar kayma incelmesine eilimlidir. Ar deflokle olmu sistemlerde tm partikller birbirlerinde gl bir ekilde ayrlmtr. Tanelerin yzeyleri elektrostatik olarak gl bir ekilde ya tamamen art yada tamamen eksi olarak yklenir. Zeta potansiyeli 60 mV un zerindedir. Ayn ykler birbirlerini ittii iin partikller birbirlerinden ayr ekilde amur ierisinde kalrlar. Ar deflokle olmu sspansiyonlar da partikller birbirlerinden bamsz olarak hareket ederler.
Floklasyon;
Floklasyon, sspansiyonun defloklasyon prosesinin tersine iyonlarn ilavesiyle kolloidal partiklleri evreleyen elektriksel ift tabakann skmas olarak tanmlanr. Zt iyon konsantrasyonunun artmasyla kil partiklleri etrafndaki ift tabaka kalnl ve zeta potansiyeli azalr. Bylece Van der Waals ekici kuvvetleri itici kuvvetlere baskn karak sistemin flokle olmasna neden olur.
Artan
artrmakta,
partikl etrafndaki arj bulutunun boyutuna eittir. 1/ nn azalmas demek ift tabakann skmas anlamna gelir.
deerlikli katyonlarn vizkoziteyi artrmalar ve Al+3 n ok az miktarlarnn bile kaoglasyona neden olmas bu yzdendir.
Partiklller aras toplam potansiyel enerji ve bunun sonucunda oluan sspansiyon yapsnn ematik olarak gsterimi
Koaglasyon
Floklasyon
DLVO Teorisi
DLVO teorisi, koloitlerin aglomere eilimlerini ya da itme ve Van der Waals ekme kuvvetlerinin birleerek, net etkileim enerji seviyesini gsterir. Net eride bariyer in ykseklii sistemin kararll hakknda bilgi verir. Aglomereler iin partikln bu enerji bariyerini amas iin yeterli kinetik enerjiye ihtiyalar vardr. DLVO teorisinde toplam etkileim: ekme kuvvetleri + itme kuvvetleri VT (d) = VA (d) + VR (d)
ekil-13. ekil elekrostatik itme kuvvetini gsterir ve her zaman pozitif bir eridir. 2. ekil ise Van der Waals ekme kuvvetini gsterir ve her zaman negatif bir eridir. 3. ekil ise ekme erisinden itme erisinin karlmasyla bulunan net etkileim erisidir.
1. sulu elektrolit iindeki yksek arjl yzey ve yksek enerji bariyeri var. Kararl bir yap 2. Enerji bariyeri hala ok yksek ve kinetik olarak kararl koloit 3. Dk enerji bariyeri ve yava koaglasyon var 4 enerji bariyeri U = 0 n altna dyor ve hzl koaglasyon var. Kararsz bir yap 5. Enerji bariyeri yok. Gl ekim var. ok hzl koaglasyona uruyor.
ZETA POTANSYEL
Zeta Potansiyeli
Stern tabakas ve dalan tabaka arasndaki ara yzey,
kullanlr. Bir elektrik alan iindeki ykl partikller zeta potansiyeline bal olarak hzla hareket ederler. Tanelerin seyreltik bir zelti iinde elektroforetik hareketliliinin bu ekilde llmesiyle zeta potansiyeli bulunur.
+
TME
Yksek zeta potansiyeli elektrostatik itmeyi arttrr Paracklar birbirinden ayr durmaya zorlar
STABL olur
Log Viskozite
Stabil sspansiyonlar?
potansiyel gerekmektedir. Yksek yk paracklar ayr tutar. (+ve yada ve) Ayrca Kullanlan paracklar yaklak 1 m den daha byk ise ne olur? Yerekimi etki sahibidir bu noktada
1 m stnde
Yerekimi etki etmesi iin yeterli seviyede byklkte paracklar. Izoelektrik noktaya ulaarak, ksa aralkta, daha gl bir yap
olutur (zeta 0mV). Stable with larger HIGH shear viscosity & yield stress. Seramik malzemeler iin ok tipik.
H + absorbsiyonu
+ +
floklasyon
OH- absorbsiyonu
defloklasyon
C B A
% deflokulant
abuk kalnlk alr. Yumuak kaln dkmlere neden olur.Kalptan karma zordur. Kelerden ak zordur. amur ge kurur. atlaklar oluur.
Tiksotropi Viskozite yksek yksek Hzl dkm Tamamlanmayan Dkm Kaln sr Yzey przll Toplanmalar Delikler Yumuak dkm Kuruma hz yava Yava dkm Sert dkm
Hzl kuruma
Viskozite dk Tiksotropi dk