You are on page 1of 43

ANATOMI SISTEM SARAF

Dr. Muhammad Iman Indrasyah


LINGKUP BAHASAN SISTEM SARAF
PENDAHULUAN
KONSEP DASAR:
LETAK
EMBRIOLOGI
FUNGSI
KLASIFIKASI
ANATOMI SUSUNAN SARAF PUSAT:
MEDULLA SPINALIS dan ENCEPHALON
ANATOMI SUSUAN SARAF TEPI:
NERVUS SPINALIS
NERVUS CRANIALIS
STRUKTUR PELINDUNG SISTEM SARAF:
CRANIAL MENINGES
SPINAL MENINGES
VASCULARISASI:
VASCURALISASI SPINAL
VASCULARISASI CEREBRAL


SISTEM SARAF PUSAT
Otak terletak di dalam cavum cranii
Bagian:
Otak depan (cerebrum, diencephalon)
Otak tengah
Otak belakang (pons, medulla oblongata,
cerebellum)
Pembungkus: meningen (duramater,
arachnoideamater, piamater)
Susunan Saraf Pusat (SSP)
SSP, terdiri atas
1. Medulla spinalis (sumsum tulang)
Substansia alba (white matter):
Collumna dorsalis; collumna lateralis; collumna
anterior.
Substansia grycea (gray matter)
2. Encephalon (Otak):
Cerebrum :
Telenchepalon: cortex cerebri, basal ganglia
Diencephalon: thalamus, hypothalamus
Batang otak : mesencephalon, pons, & medulla oblongata.
Cerebellum (otak kecil)
CEREBRUM
Bagian terbesar dari otak
Terdiri dari 2 hemisphere cerebri
Lapisan terluar / cortex berlipat (gyri) dan
berlekuk (sulci)
Lobus: frontalis, parietalis, occipitalis,
temporalis
Area: sensoris, auditiva, bicara, visualis
Cortex cerebri
Terdiri atas gyrus dan sulcus
Lobus:
Lobus frontalis area
motorik
Lobus parietalis area
sensorik
Lobus occipitalis area
visual
Lobus temporalis area
auditorius
Sulcus:
Sulcus centralis
Sulcus lateralis
Sulcus parietooccipitalis
Cortex cerebri
Pusat kesadaran dan
perilaku
Pusat sensorik
Pusat motorik
Pusat bicara
Mendengar, bicara,
menulis, membaca
Hemisferium kiri
Lobus frontalis +
temporalis
DIENCEPHALON
Tersembunyi di bawah permukaan otak
Terdiri dari: thalamus dan hypothalamus
OTAK TENGAH
Penghubung otak depan dan belakang
Homunculus cerebri
= gambaran hubungan antara bagian-bagian
tubuh dengan area pada cortex cerebri
Homunculus motoris
Homunculus sensoris
OTAK BELAKANG
Pons: di bawah otak tengah dan di atas
medulla oblongata
Medulla oblongata: bentuk kerucut,
menghubungkan pons dengan medulla spinalis
Cerebellum: letak di dalam fossa cranii
posterior, di belakang pons dan medulla
oblongata, terdiri dari 2 hemisphere
Truncus encephali/Batang otak
(Pons dan Medulla oblongata)
Jalur ascendens/descendens
Pusat koordinasi saraf otonom
Pusat kontrol refleks dalam
sistem sirkulasi, respirasi dan
sistem aktivitas visceral
Bagian SNC yang berisi nucleus
motoris dan sensoris nervi
craniales
Cerebellum
Pusat regulasi sikap
tubuh statis dan
dinamis
Pusat integrasi
keseimbangan
Pusat integrasi dan
koordinasi gerakan
KULIT KEPALA
Terdiri dari 5 lapis:
Skin / kulit
Connective tissue / jaringan ikat bawah kulit
Aponeurosis (epicranial) / lembar tendinosa
Loose areolar tissue / jaringan ikat longgar
Pericranium / periosteum
Susunan Saraf Pusat
I. Medulla Spinalis
Embriologi: berasal dari tabung neural
Pelindung: Vertebrae; spinal meninges; LCS
Terletak didalam canalis vertebralis
Dewasa: Panjang 42-45 cm; 2/3 panjang collumna
vertebralis.
Bentuk : silinder / tabung
cranial, berhubungan langsung dengan Medulla
oblongata.
Caudal:
conus medullaris
Filum terminalis
Terdapat 2 buah pelebaran:
Regio cervicalis:
Plexus brachialis, inervasi extremitas superior
Regio lumbalis:
Plexus lumbalis, inervasi extremitas inferior
Dibagi menjadi 5 kelompok segmen:
1. Cervicalis: 8 segmen
2. Thoracalis: 12 segmen
3. Lumbalis: 5 segmen
4. Sacralis: 5 segmen
5. Cocygeus: beberapa

Wendra-Bagian Anatomi UNJANI
Struktur Internal Medulla Spinalis
Terdiri atas 2 bagian:
1. Substansia Grycea/ Gray matter
Kumpulan neuron-neuron
Terdiri atas:
Cornu posterior/dorsalis,
berisi inti sensorik
Cornu lateralis;
berisi inti otonom
Terdapat disemua segmen MS kecuali segmen
cervicalis
Inti simpatis: thoracolumbal
Inti parasimpatis: sacral
Cornu anterior/ventralis:
Berisi inti motorik
Potongan Transversal Medulla Spinalis
2. Substansia Alba/white matter
Terdiri 3 collum
I. Collumna dorsalis:
Terletak diantara sulcus mediana posterior dan sulcus
posterolateral
Pada regio Cervix & sisi atas thorax , terbagi menjadi 2
bagian:
Fasciculus gracilis, pada sisi media
Fasciculus cuneatus, pada sisi lateral
II. Collumna lateralis
Letak: antara sulcus posterolateral dan anterolateral.
III. Collumna ventralis
Letak: antara sulcus anterolateral dan sulcus mediana
anterior
Segmen Medulla Spinalis
Collumna Spinalis (s.Funiculus)
Didalam collum terdapat jaras-jaras (tractus)
Jaras (Tractus s. Fasciculus): kumpulan
(bundel) axon-axon di SSP yang memiliki
kesamaan karekteristik baik fungsi maupun
struktur.
Kesamaan struktur:
Diameter
Myelinasi
Kecepatan konduksi

Fungsi tractus:
Membawa sinyal dari medulla spinalis ke otak
(sensorik) dan sebaliknya (motorik)
Mekanisme:
Relay: Tractus yang memiliki axon pendek
Direct: tractus yang memiliki axon panjang
Berdasarkan arah konduksi sinyal,
dikelompokkan menjadi:
A. Tractus ascendens:
Membawa stimulus sensorik umum
dari medulla spinalis ke cortex
cerebri.
B. Tractus descendens:
Membawa stimulus somato motorik
umum dari cortex cerebri ke medulla
spinalis

A. Tractus Ascendens dan Jenis Simulus
yang Dibawa
1. Tractus columna posterior:
Funiculus gracilis dan cuneatus
Jenis stimulus: propiosepsi, raba halus, tekanan, &
getar.
2. Tractus spinothalamicus:
Trac. Spinothalamicus lateral:
Stimulus: Nyeri & temperatur
Trac. Spinothalamicus ventral:
Stimulus: Raba kasar dan getar
3. Tractus spinocerebelar:
Stimulus: propiosepsi
Tractus Collumna Posterior
Tractus Spinothalamicus
Tractus Spinocerebelar
Dari setiap segmen medulla spinalis keluar
sebuah nervus spinalis
Terdapat 31 pasang nervus spinalis
Nervus spinalis keluar canalis vertebralis
melalui foramen intervertebralis.

Melibat 2 jenis neuron:
Upper motor neuron:
Letak inti di cortex cerebri
Lower motor neuron
Letak inti di batang otak dan medulla spinalis
Terdiri atas 2 jenis sistem jaras:
Sistem pyramidalis, mengatur aktivitas motorik
secara volunter
Sistem extrapyramidalis, mengatur aktivitas
motorik secara involunter

A. Tractus Descendens dan Jenis Stimulus
yang Dibawa
Inhibisi
Or
eksitasi
Sistem Pyramidalis
Terdiri atas 3 buah tractus descendens:
1. Tractus Corticobulber
Membawa axon dari cortex cerebri untuk bersinaps di
inti di batang otak (pada inti N.cranialis III, IV,
V,VI, VII, IX, XI, dan XII)
2. Tractus Corticospinal Anterior
Bersilang di medulla oblongata decusatio
pyramidalis
3. Tractus Corticospinal Lateral
Bersilang di segmen med.spinalis target

Tractus Corticospinal
Wendra-Bagian Anatomi UNJANI
Homunculus Motorik
Skema pemetaan pada cortex motorik primer
yang menunjukkan lokasi kerja spesifik dari
neuron-neuron cortex motorik primer.
**Catatan:
Terdapat pula homunculus sensorik

Sistem Extrapyramidalis
Terdiri atas :
1. Tractus tectospinal:
Pengaturan involunter posisi kepala, leher, mata, dan
anggota gerak atas, sebagai respon terhadap stimulus
visual dan pendengaran.
2. Tractus rubrospinal
Pengaturan involunter posture dan tonus otot.
3. Tractus retikulospinal:
Pengaturan refleks tubuh
4. Tractus vestibulospinal
Pengaturan involunter kesetimbangan dan tonus otot.

LIQUOR CEREBROSPINALIS/
CAIRAN CEREBROSPINAL
Dihasilkan oleh plexus
choroidalis
Fungsi:
Shock absorber
Ekskresi
Transport intracerebral
Proteksi terhadap
perubahan tekanan darah
Regulasi tekanan
intracranial
II. Encephalon
Wendra-Bagian Anatomi UNJANI

You might also like