Biomonitorimi

Bioindikatort
Dr.sc. Halil Ibrahimi, Profesor Asistent

Bioindikacioni sht proces i detektimit t streseve

ekologjikisht t rndsishme natyrore dhe
antropogjene bazuar n prgjigjen e organizmave
direkt n habitat.
Bioindikator sht organizimi i gjall q prdoret n
vlersimin e kushteve t mjedisit.

Zona e optimumit
(komfort)

STRESI sht reagimi i organizmit

ndaj faktorve antropogjen t cilt
e tejkalojn zonn e optimumit.

Influenca e stresorve antropogjen

Stresi
Pesimumi

organizmi

Zona e tolerancs

Detektimi i reagimit
me an t
bioindikacionit

Klasifikimi i organizmave bazuar n reagimin e

ndryshm ndaj streseve antropogjene
- josenzitiv

-senzitiv

bioindikator

Klasifikimi i organizmave bazuar n reagimin ndaj stresit

- specifik
- jospecifik

Faktort antropogjen
(metalet e rnda)

Faktort natyror
(mungesa e mikroelementeve)

Kloroza

Faktort antropogjen
(radioaktiviteti)

Faktort natyror
(viruset)

Qasja kryesore sht vlersimi i nivelit t

devijimit prej gjendjes normale nga
bioindikacioni
1. Krahasimi me parametrat e organizmit
biologjik (referenca) t cilt nuk jan nn stresin e
faktorve antropogjen
2. Prjashtimi i faktorve antropogjen si rezultat
i kushteve eksperimentale
3. Krahasimi me objektet biologjike n t
kaluarn
4. Krahasimi me gradientin e ndikimit
antropogjen
5. Krahasimi me standardet

Detyra kryesore e bioindikacionit

sht q t krijoj metoda dhe kritere t cilat
mund t tregojn nivelin e ndikimit antropogjen
dhe t diagnostifikojn dmet e hershme n
prbrsit m t ndjeshm t biocenozs
Prparsit e bioindikacionit
Metoda t shpejta
Metoda t lira
Reagim n ngarkesa t vogla antropogjene t cilat
vshtir detektohen nga pajisjet
Ndihmojn n zbulimin e faktorve t cilt nuk jan t
matshm

Nivelet e
bioindikacionit

Ndikimi antropogjen

Molekular
-gjenetik
Biomarkert
Organizmik
Bioindikatort
Popullator
-specifik
Bioindikatort
Holocenotik

Krkesat pr bioindikator
T jen tipik pr kushtet
T ken numr t madh n ekotopet e studiuara
T jen banor t atij vendi pr nj numr t madh t
viteve, gj q mundson prcjelljen e dinamiks s
ndotjes
T jetojn n kushtet q jan t favorshme pr mostrim
T karakterizohen me korrelacion pozitiv midis
prqndrimit t ndotsve n organizm dhe objektit
(faktorit) t hulumtimit
T prdoren n kushte natyrore
T ken periudh t shkurtr t ontogjenezs

Bimt bioindikatore

Urtica dioica dhe Rubus idaeus tregojn se dheu prmban nivel

t lart t azotit

Festuca ovina tregon se dheu prmban prqndrim t

lart t hekurit

Vola trcolor tregon se dheu prmban nivel t lart t zinkut

Silene vulgaris tregon se dheu prmban prqndrim t lart t

kobaltit dhe bakrit

Pinus sylvestris ndotja e atmosfers

Kloroza sht shkatrrim i klorofilit

Ndotja e atmosfers

nuk ka ndotje, B dmet si rezultat i

ndotjes

Shtazt boindikatort
Prparsit
Konsumues=> akumulues
t ndotjes;
Metabolizm aktiv=> reagim
i shpejt ndaj faktorve;
Afrsi fiziologjike me
njerzit

Parametrat

Morfologjik dhe anatomik

(disfigurimi);
Fiziologjik dhe biokimik
(frymmarrja);
Bihejvioral

Mangsit
Mostrimi i vshtir tek disa grupe;
Eksperimente t shtrenjta

Sorex araneus dhe Talpa europaea

Ursus arctos dhe Alces alces

Clethrionomys glareolus dhe Clethrionomys rubilus

Mikroorganizmat bioindikatort
Numri i mikrobeve numri i organizmave aerob
saprofit n nj ml uj. Sipas standardeve numri i
mikrobeve duhet t jet m pak se 100 n ujin e
pijshm.
Coli titer vllimi minimal i ujit (ml) q prmban 1
Escherichia coli
Coli index numri i Escherichia coli
n 1000 ml

Soliditeti i indikatorit karakterizohet me dy parametra

1.

Besueshmria sht asociacioni midis bioindikatorit dhe objektit t bioindikacionit (faktorit)

D = N1/N2
N1 numri i ngjarjeve (zonave) kur bioindikatori dhe objekti takohen
N2 numri i ngjarjeve (zonave) kur bioindikatori dhe objekti nuk takohen

2. Faktori i rndsis tregon se sa shpesh indikatori e takon objektin (%)

Faktori i rndsis = N2 / N1
N1 numri i ngjarjeve (zonave) kur bioindikatori dhe objekti takohen
N2 numri i ngjarjeve (zonave) kur objekti sht prezent

Indikatori

Faktori i rndsis, % Besueshmria

I besueshm

>90

>9

I knaqshm

75-90

3-9

I dyshimt

60-75

1,5-3

Indikacioni sht
i pamundur

<60

<1,5

Bioindikatort
Molluskat si indikator t kualitetit
t mjedisit
Dr.sc. Halil Ibrahimi, Profesor Asistent

Bioindikacioni sht proces i detektimit t streseve

ekologjikisht t rndsishme natyrore dhe
antropogjene bazuar n prgjigjen e organizmave
direkt n habitat.
Bioindikator sht organizimi i gjall q prdoret n
vlersimin e kushteve t mjedisit.