Prof.

dr Ivan ijakovi
isijakovic@yahoo.com
Predavanja
Istraivaka radionica
Primeri
Izrda istrazivackog projekta
Skica rada ili izrada istraivakih
instrumenata
Usmeni ispit
1. Pojam nauke i naunog istraivanja
2. Faze procesa naunog istraivanja
3. Metode naunog istraivanja
4. Tehnike prikupljanja podataka
5. Tehnike ispitivanja
6. Pisanje naunog dela
7. Primeri istraivanja, izrade istraivakih
projekata, skica magistarskih i
doktorskih radova
 Obavezna

Kuki,Slavo, Marki, Brano:

Metodologija drutvenih znanosti,
Ekonomski fakultet Sveuilita u
Mostaru, 2006.
ira

Zelenika, Ratko: Metodologija i

tehnologija izrade znanstvenog i strunog
djela, IV izd. Rijeka: Ekonomski fakultet,
2000.
 Milosavljevi,
S. Radosavljevi,I., Osnovi
metodologije politikih nauka, Slubeni
glasnik, Beograd, 2003.godina
 Nauka u irem smislu ukupnost ljudskog
znanja, duhovnih tvorevina, materijalnih i
druhovnih rezultata kroz istoriju (nauka-
nauiti; znanost znati)
Nauka u uem smislu - vrsta drutvene
misaone delatnosti iji je temeljni cilj
otkrivanje zakona prirodnih i drutvenih
pojava
Da otkriva, klasifikuje i objanjava veze,
odnose i strukturu meu elementima,
injenicama i svojstvima neke pojave,
procesa ili tvorevine, da daje pouzdane
prognoze
 Nauka (lat. scire znati; scientia nauka) je
sistem znanja koja su povezana i koja se
stalno dopunjavaju, dodaju i razvijaju
Nauka, kao teorijsko saznajna i praktina,
organizovana i planska drutvena delatnost
saznanja odreenih oblasti, prirodnih,
biolokih, drutvenih, kao i duhovno-
kulturnih pojava, u samoj svojoj strukturi,
pored svog predmeta, kao svoj drugi bitran
inilac, sadri odreeni metod (metodu)
istraivanja, odnosno saznanja. (Bogdan
ei)
Sutina nauke i naunog istraivanja:
1. otkrivanje
2. razumevanje
3. objanjenje
4. predvianje
Dve bitne funkcije nauke:
1) Teorijska ili saznajna funkcija
2) Praktina ili primenjena funkcja
Ravnotea izmeu ove dve funkcije:
Teorija praksa teorija
Praksa teorija praksa
 Praksa empirija iskustvo
Metrodologija i metod (metoda)
Oblici ljudskog znanja (saznanja)
1. Zdravorazumsko
2. Iskustveno
3. Versko
4. Ideoloko
5. Umetniko
6. Nauno
 Bitna obeleja nauke
1) Drutveni karakter
2) Jedinstvenost
3) Jedinstvo naune teorije i prakse
4) Kreativnost
5) Internacionalni karakter
6) Primena naune metode u istraivanju
Dva paralelna procesa razvoja nauke:
U svetu se moe identifikovati stalni

porast broja naunih radova

Vreme od odreenog naunog
pronalaska do njegove primene u
praksi stalno se skrauje.
 Jo dve karaktristike naunog razvoja
Bavljenje znanou u prolosti bilo je
rezultat individualnog rada
Poveavanje kvantuma znanja, njihovo
integrisanje je izazvalo potrebu
interdisciplinarnih znanja, a time i
potrebu timskog rada u kom su ukljueni
naunici razliitih specijalnosti
 Trimagistralne razvojne faze nauke:
Opisna - temelji se na prikupljanju
injenica i njihovoj prvoj sistematizaciji
Logiko-analitika faza, koju
karakterie sadrajna analiza
prouavanog predmeta s odreenog
metodolokog stanovita,
Faza usklaivanja sadrajnih i
kvantitativnih metoda saznaja, u koju
su, bez sumnje, ule prirodne znanosti i
tehnika u XX. stoljeu.
objektivnost
preciznost,
sistematinost
opost,
proverljivost
organiziranost
 OBJEKTIVNOST u nauci ima najmanje dva
bitna aspekta ispoljavanja:
Objektivan odnos prema stvarnosti
nastojanje da se stvori to svestranija i
to potpunija iskustvena osnova za
znanstveno zakljuivanje
spremnost da se bez ikakvih

predrasuda prihvati oiglednost svakog

novog podatka ili spoznaje
Mogunost provjerljivosti :
podrazumeva da se pridravamo nekih
proceduralnih pravila:
1. Pravilo javnosti i intersubjektivne
proverljivosti svakog izvornog
podatka.
2. Pravilo potpune javnosti svih
sastavnih delova istraivakog
procesa
3. Potreba permanentne kontrole svakog
naunog podatka i stava, ali i spremnost
da se oni, ukoliko se pokau
neadekvatnima, popravljaju, izmene ili
potpuno odbace
 PRECIZNOST naunog saznanja
podrazumeva:
sposobnost da se u iskustvenim
pojavama utvrde razlike koje su
prividno male i tee uoljive, ali
saznajno bitne,
sposobnost da se, na temelju podataka
o elementima koji su zajedniki ili
istovrsni, tanije opie jedna ili vie
osobina nekih irih iskustvenih skupova.
 SISTEMATINOST naunog saznanja:
sistematino miljenje, ali i koritenje
logikih postupaka ispravnog miljenja
sitematino prikupljanje, sreivanje i
razvrstavanje prikupljenog materijala
standardizacija podataka i procesa koji
se koriste u prikupljanju.
 OPTOST naunog saznanja
podrazumeva:
Da se nauno saznanje ne odnosi na
pojedinane sluajeve stvarnosti nego
na sve pojave iste vrste u toj stvarnosti
Optost omoguava utvrivanje i
pravilnost koja se odnosi na strukturu i
razvoj odreene pojave, a time i
utvrivanje onoga to je u pojavama
zajedniko i opte
 PROVERLJIVOST naunog saznanja
podrazumeva:
da se nita ne moe prihvatiti po logici
zdravo za gotovo, sve je podlono i
kontroli i proverljivosti,
proverljivost naune spoznaje ne moe se
osloniti samo na miljenje, na ulni uvid,
ulno opaanje se obino zadrava na
povrini pojave, dopire tek do prostijih i
mehanikih veza, ali ne otkriva ono to
bitno u pojavama.
 ORGANIZOVANOST naunog saznanja ima
dva oblika:
1. nain sticanja naunog saznanja mora
biti organizovan (primpema,
izvoenje, sreivanje)
2. primjena naunih saznanja u praksi ne
moe biti spontana i automatska, ve
se moraju stvoriti povoljni uslovi
 Nauni zakon je stala, opti, nuan i
sutinski odnos izmeu elemenata neke
pojave, kao i izmeu pojava
Zakon je potvreni hipotetiki stav koji se
odnosi na mnoinu pojava (na primer:
potrebe su pokreta drutvenog razvoja;
zakon ponude i potranje)
Nauni zakon predstavlja najvii cilj svake
nauke, najvii oblik naunog saznanja
 N.t. Predstavlja smislenu povezanost
optih postavki na osnovu kojih se
objanjava neko podruje pojava,
injenica, podataka
Hipoteza teorija
Vrste naunih teorija:
a) Genetika (poreklo)
b) Evolucionistika (razvoj)
c) Strukturalistka
d) Funkcionalistika
e) Formalistika
f) Hermeneutika (znaenje)
g) Epistemoloka (istina)
h) Aksioloka (vrednosti)
Funkcija naune teorije:
Definisanje teorijskih i operacionalnih
pojmova
Predvianje pojava i zakona
 CILJEVI NUNOG SAZNANJA :
nauna deskripcija
nauna klasifikacija
nauno objanjenje
nauno predvianje
1. fundamentalna
2. primenjena
3. razvojna istraivanja
 Fundamentalna istraivanja su izravno
usmerena prema poveavanju znanja.
njihov prvenstveni zadatak nije
praktina primena novih znanja nego
Otkrivanje odreenih procesa,
Otkrivanje uzrono-posledinih veza i

zakonitosti u prirodi i drutvu zbog

poveanja ljudskog znanja
 PRIMENJENA ISTRAIVANJA
Njihov
cilj je trostruk:
uveavanje obima znanja o prirodi i
drutvu
reavanje nekog praktinog zadatka,
postizanje znanja koja e biti ili koje
moe biti brzo i neposredno praktino
primenjeno
RAZVOJNA ISTRAIVANJA
predstavljaju poslednju fazu procesa
istraivanja
Temelje se na fundamentalnim i
primenjenim istraivanjima
Razvijaju se i testiraju novi ili
poboljavaju stari postupci, proizvodi,
usluge, organizacija
razvojna istraivanja imaju naglaeno
praktini cilj
 Nauna i struna dela nisu sinonimi
Temelj naunog rada jeste
generalizacija, otkrivanje novih
zakona ili novih metoda
Struni rad bitno odreuje
konkretizacija, delovanje na temelju
ve otkrivenih spoznaja
 PRINCIPI kojih se naunik mora
pridravati, bez obzira da li je delo
nauno ili struno:
Ne treba praviti velike uvode.
poeljno je da se izlaganje ve na
samom poetku dovede u vezu s
predmetom istraivanja.
U rad ne treba unositi nita to nije u
neposrednoj vezi s predmetom
istraivanja.
 Rad se ne sme pretrpavati beznaajnim
pojedinostima
Misli, ideje i informacije u radu jednom
izreene ne treba ponavljati
U pisanju rada ne treba stvari, detaljno
razlagati i opirno objanjavati ukoliko su
same po sebi razumljive
Monografija je rasprava koja detaljno,
mada ne i preopirno, obrauje pojedini
predmet, grupu predmeta ili neku osobu,
pri emu koristi veoma opsenu
bibliografiju
Doktorska disertacija - nauno delo koje
se temelji na fundamentalnim i
primijenjenim istraivanjima i metoda,
koje omoguuju otkrivanje novih naunih
injenica, pojava, zakonitosti, teorija
Nauna studija je delo tima naunika,
koje za potrebe naruioca rade nauni
instituti ili nauno-nastavne organizacije,
odnosno fakulteti
Nauni lanak - opis originalnih rezultata
istraivanja, u pravilu u publikaciji koja
je lako dostupna meunarodnoj naunoj
javnosti, a napisan je na nain da se
istraivanja mogu ponoviti i zakljuci
proveriti
 Izvorninaunii lanak (rad) originalno
naunono delo
Pregledni rad donosi nove sinteze nastale na
osnovu pregleda najnovijih djela o odreenom
predmetnom podruju, izvedene saimanjem,
analizom, sintezom i evaluacijom sa ciljem da
se prikae zakonomjernost, pravilo, trend ili
kauzalni odnos u vezi sa istraivanim
fenomenima rad koji sadri originalan,
detaljan i kritiki prikaz istraivakog
problema ili podruja u kome je autor ostvario
odreeni doprinos.
 Kratko ili prethodno saoptenje
jeste originalni nauni rad punog formata ali
manjeg obima ili preliminarnog karaktera u
kome neki elementi IMRAD-a mogu biti
isputeni radi se o saetom iznoenju
rezultata zavrenog izvornog istraivakog
djela ili djela koje je jo u toku.
Nauna kritika/polemika/osvrt
jeste rasprava na odreenu naunu temu
zasnovana iskljuivo na naunoj argumentaciji,
u kojoj autor dokazuje ispravnost odreenog
kriterijuma/miljenja, odnosno potvruje ili
pobija nalaze drugih autora.
 naslov
rezime (saetak)
uvod
razrada materije s rezultatima
istraivanja
zakljuak
Fusnote (ukoliko se ne piu na dnu
tekue stranice)
popis koritene literature
prilozi (ukoliko postoje)
 Pojam strunog dela
delo kojim se ne otkrivaju nove, nego
prikupljaju i interpretiraju ve poznate
naune injenice, spoznaje i teorije, iri i
popularizuje ve dostignuta naunana
spoznaja, i traga za nainom njihove primene
Vrste strunih dela

1. Struni lanak - sadrina mu nije

iznoenje novih naunih spoznaja nego
informiranje o njima s ciljem njihove
primene u praksi
2. Prikaz - najee se radi o oceni
odreenog dela (knjige ili lanka) i
njihovog predstavljanja naunoj i
strunoj javnosti
3. Elaborat -na metodoloki ustaljen nain,
temeljito obrauje i izlae neki problem
(recimo, investicioni elaborat).
4. Ekspertiza - delo u kojem ekspert, ili
ekspertski tim, iznosi struni sud o
nekom predmetu ili praktinom
problemu i njegovom reenju
 To je delo u kojem su u priblino istoj meri
zastupljeni elementi i naunog i strunog
rada
Udbenik
Enciklopedija
Leksikon
Praktikum
Renik
Zbornici radova
ORGANIZACIJAVLASTITOG
STRUNOG I ZNANSTVENOG
RADA
 Organizacija rada = plan rada, raspored radnog
vremena, dnevni program rada, rokovnik, kontrolu
ispunjenih rokova, analizu rada i ostvarenje
plana, ocjenu djelotvornosti vlastitoga rada,
program samostalnog vlastitog rada, te analizu
ostvarenja programa rada.
Plan rada = detaljan popis svih zadataka, svih
problema i poslova koje s ciljem da se zadaci
izvre i rijee treba obavit (= osnovni plan)
Osnovni plan je osnova za:
izradu posebnih planova i potrebnih rokovnika,
pretpostavka da bi se odreenom znanstvenom
radu uope i pristupilo.
 odnosi se samo na slubeno radno
vrijeme, ono u okviru radnog mjesta
Mogui nain organizacije radnog
vremena:
pregled novina i asopisa,
samostalni vlastiti (istraivaki) rad,
kontakti sa suradnicima,
kontakti sa znanstvenicima iz drugih
organizacija i sl.,
interni sastanci
 Dnevni program rada = do u detalje
razraen dnevni plan rada koji se odnosi
na jedan ili vie zadataka
Dnevnim programom se jave i pitanja
koja trae da ih se posebno markira,
ali i ona koja treba proslijediti prema
suradnicima u organizaciji
 Rokovnik pojedinih zadataka, poslova i
kontakata
Za svaki pojedini zadatak unosi se
detaljan rok do kojeg se pojedini
zadatak ima izvriti, u vezi s njim se,
potom, markiraju obveze pojedinih
suradnika i slino
 Kontrola ispunjenja rokova =
instrument uspjenog voenja posla
da se rokovnici svakodnevno pregledaju,
da se po izvrenom poslu okonanje
posla u rokovnicima zabiljei
Analiza rada i ostvarenja plana =
prakticirati dnevno, a ako to nije mogue
onda barem tjedno
snima se u kojoj mjeri su izvreni

odreeni zadaci, u kojoj mjeri je

ispunjen postavljeni plan
 Ocjena djelotvornosti vlastitoga rada
u pravilu, na poetku radnog vremena i

ocjenjuje se djelotvornost vlastitoga

rada tijekom prethodnoga dana
Program samostalnog vlastitoga rada =
moe ukljuivati razliite radnje i
aktivnosti:
susrete sa znanstvenicima i
strunjacima iz podruja djelovanja
(znanstveno-nastavni, znanstveni i
nastavni radnici s fakulteta, instituta,
strunih organizacija, komora, poslovnih
udruenja itd.,
 seminare, savjetovanja, simpozije i sl.,
putovanja u inozemstvo,
posjete laboratorijima,
posjete bibliotekama, popis novina, asopisa i pisanih
materijala koje valja prouiti,
popis knjiga koje treba proitati,
usavravanje stranih jezika itd.
Analiza ostvarenja programa rada =
najmanje jednom mjeseno, dobro je da
se izvri i tromjeseno, dok godinja
analiza mora biti detaljna.