You are on page 1of 94

Anatomi indra khusus

Hasan Nyambe
FACIES
CUTIS
SKELETON
OTOT-OTOT MIMIK
N.TRIGEMINUS (V)
N.FACIALIS (VII)
BATAS
• glabella ke lateral,
melalui arcus
superciliaris (tepi
orbita), zygomaticus,
meatus acusticus
externus, tepi dorsal
ramus mandibulae
SURFACE ANATOMY
FACIES ( Wajah )
 PENDAHULUAN
o Adalah aspek anterior dari kepala
o Diantara dahi-dagu & antara kedua telinga
o FACIES  beri tampilan
fisiologis  untuk suatu
Ekspresi & fungsi indera
o Di dalam FACIES terdapat:
1. Cavum Orbita
2. Cavum Nasi
3. Cavum Oris
4. Sinus Paranasalis
STRUKTUR MEMBENTUK FACIES
1. Tulang Ossa Faciei
2. Otot-otot Mm. Faciei
3. Kulit + Subcutan
4. Cartilago Cartilago Nasi
5. Kelenjar Glandula Parotis
6. Organ Indera Orbita, Nasus
7. Syaraf, pembuluh darah dan sistem lymphe
BENTUK & PERKEMBANGAN

Dipengaruhi sbb:
1. Struktur tulang (ossa faciei)  dalam hal ini perkembangan
/ pertumbuhan:
o Sinus Paranasalis
o Mandibula

2. Jaring Lemak Subcutan, terutama pada buccae ( = pipi )


REGIONES FACIALES
o Yaitu pembagian FACIES menjadi suatu daerah /
area.
o Terdapat Regio sbb:
1. Regio Orbitalis terdapat Mata
2. Regio Nasalis terdapat Hidung
3. Regio Oralis terdapat Bibir
4. Regio Mentalis terdapat Dagu
5. Regio Facialis Lateralis
5.1. Regio Parotideomasseterica terdapat gld. parotis + m.
masseter + art. temporo
mandibularis
5.2. Regio Buccalis terdapat pipi
5.3. Regio Zygomaticus terdapat pelipis
STRUKTUR pada FACIES
A. STRUKTUR SUPERFICIALIS
1. Supercilium (alis)
2. Palpebra (kelopak mata) + Rima palpebrarum
3. Nasus + Nares Anterior
4. Labia (Labium Superior + Inferior) + Rima Oris
5. Philtrum
6. Sulcus Nasolabialis

B. STRUKTUR PROFUNDA
1. Mm. Faciei
2. M. Masseter
3. Art. Temporomandibularis
4. Glandula Parotis + Ductus Parotideus
5. Percabangan N. Facialis (VII)
6. Percabangan N. Trigeminus (V)
7. Pembuluh Darah
OTOT
 Otot-otot pada Caput terdiri kelompok :
1. Otot-otot Mimik (= Mm. FACIEI)
2. Otot-otot Pengunyah (= Mm. MASTICATORII)

 Mm. FACIEI (=otot-otot mimik)


o Terletak pd wajah (Ventral Viscerocranium), kecuali
m. occipitalis
o Fungsi → mengatur EKSPRESI WAJAH
o Innervasi → N. FACIALIS (= N.Cranialis VII)
o Berkelompok sekitar Mata, Hidung, Mulut dan
Telinga (kecuali M. Occipitalis → di craniodorsal
occipitale)
Mm. FACIEI ( = otot-otot Wajah )
 Semua otot wajah terletak Subcutan
 Otot Wajah berinsertio Subcutan atau pada/ke otot wajah
lainnya  sehingga sanggup beri perubahan bentuk pada
permukaan kulit wajah  EKSPRESI
 Semua otot wajah di persyarafi (motoris) oleh N. Cranialis
VII ( = N. Facialis )
 Berperanan untuk EKSPRESI + kontrol lubang-lubang pada
FACIES
 Dapat dikelompokkan:
1. Otot-otot sekitar MATA
2. Otot-otot sekitar HIDUNG
3. Otot-otot sekitar MULUT
OTOT SEKITAR MATA
 Terdiri dari:
1. m. Orbicularis Oculi (pars
palpebralis, orbitalis,
lacrimalis)
2. m. Frontalis
3. m. Corrugator Supercilii

 Terdapat satu otot lainnya


pada Palpebra Superior, yaitu
M. LEVATOR PALPEBRAE
 untuk buka mata. Di
innervasi N. III, bukan N. VII
seperti mm. faciei lainnya.
OTOT SEKITAR HIDUNG
1. m. Depressor Septi Nasi

2. m. Compressor Nasi

3. m. Procerus
OTOT SEKITAR MULUT – LABIUM SUP

1. m. Orbicularis Oris (membentuk LABIA ORIS)


2. m. Buccalis (membentuk BUCCAE)
3. m. Levator Labii Superioris Alaeque Nasi
4. m. Levator Labii Superioris
5. m. Levator Anguli Oris
6. m. Zygomaticus Minor
7. m. Zygomaticus (Major)

3+4+5+6 disebut M. QUADRATUS LABII


SUPERIOR
OTOT SEKITAR MULUT – LABIUM INF

1. m. Depressor Anguli Oris ( = m. Triangularis )

2. m. Depressor Labii Inferior ( = m. Quadratus Labii


Inferior )

3. m. MENTALIS

4. m. RISORIUS

5. Platysma Myodes (lanjutan dari leher)


OTOT
 Mm. MASTICATORII (=otot-otot
pengunyah)
o Terdiri dari 4 otot berpasangan
1. M. MASSETER
2. M. TEMPORALIS
3. M. PTERYGOIDEUS MEDIALIS/INTERNUS
4. M. PTERYGOIDEUS LATERALIS/EXTERNA
o Innervasi N. MANDIBULARIS (cabang
N.TRIGEMINUS = N.Cranialis V)
INNERVASI FACIES
 Terdapat Innervasi SENSORIS + MOTORIS

 SENSORIS  N. TRIGEMINUS + N. Auricularis


Magnus (dari Plexus Cervicalis )
Innervasi seluruh wajah sampai Atas kepala bagian
Anterior

 MOTORIS  untuk Mm. Faciei oleh N. FACIALIS


N.TRIGEMINUS = N.V
• RADIX MAJOR = SENSIBEL
• RADIX MINOR = MOTORIS
• GANGLION SEMILUNARE GASSERI
• N.V 1 = N.OPHTHALMICUS
• N.V 2 = N.MAXILLARIS
• N.V 3 = N.MANDIBULARIS
N. TRIGEMINUS (N. V)
Innervasi wajah SENSORIS dilakukan oleh
percabangan N. TRIGEMINUS.
Cabang N. V ini terjadi dalam cavum cranii.

 Cabang N. TRIGEMINUS
1. N. OPHTHALMICUS
2. N. MAXILLARIS
3. N. MANDIBULARIS

 Dari ketiga cabang tersebut, keluar cabang-cabang


kecil yang akan mencapai FACIES
N. TRIGEMINUS (N. V)
 Cabang N. Ophthalmicus mencapai wajah melalui
Cavum Orbita, ke dahi + palpebra Superior
1. N. Supraorbitalis 4. N.Ethmoidalis anterior
2. N. Supratrochlearis 5. N. Nasalis externa
3. N. Lacrimalis

 Cabang-cabang N. Maxillaris terdiri dari:


1. N. Infraorbitalis
2. N. Zygomaticus

 Cabang-cabang N. Mandibularis terdiri dari:


1. N. Buccalis
2. N. Mentalis
3. N. Auriculotemporalis
N.OPHTHALMICUS – N.V 1
• SINUS CAVERNOSUS
• FISSURA ORBITALIS SUPERIOR –
ORBITA
• CABANG :
N.LACRIMALIS
N.FRONTALIS
N.NASOCILIARIS
N.MAXILLARIS = N.V 2
• SINUS CAVERNOSUS
• FORAMEN ROTUNDUM
• FISSURA ORBITALIS INFERIOR
• SULCUS INFRA ORBITALIS ( N.INFRA
ORBITALIS )
• FORAMEN INFRA ORBITALIS
• SENSIBEL WAJAH bag.MEDIAL, dsb
PERCABANGAN
• CRANIUM
• FOSSA PTERYGOPALATINA
• CANALIS INFRA ORBITALIS :
RAMUS ALVEOLARIS SUPERIOR
MEDIUS
R.ALVEOLARIS INFERIOR
N.INFRAORBITALIS
N.MANDIBULARIS = N.V 3
• FORAMEN OVALE
• RADIX MAJOR - SENSIBEL
• RADIX MOTORIS ( RADIX MINOR ) :
m.mylohyoideus, m.digastricus venter
anterior, m.tensor veli palatini, m.tensor
tympani
• OTOT MASTIKASI : m.temporalis,
m.masseter, m.pterygoideus lateralis ei
medialis
N. FACIALIS ( = N. VII )
 Pada wajah N. Facialis  innervasi MOTORIS
semua Mm. Faciei KECUALI m. Levator palpebrae
(N. III)
 Bagian N. Facialis yang terdapat pada FACIES
merupakan percabangannya, yaitu:
1. Ramus Temporalis
2. Ramus Zygomaticus
3. Ramus Buccalis
4. Ramus Mandibularis
5. Ramus Cervicalis / Colli
 N. Facialis mencapai FACIES dibawah TRACTUS
(bagian TELINGA)  masuk ke dalam Glandula
Parotis.
Di dalam Glandula Parotis kemudian bercabang.
ARTERI pada FACIES
 Arteri pada facies berasal dar cabang-cabang A.Carotis
Externa.
Sebagian kecil dari cabang A.Caroti Interna.

 Cabang A.Carotis Externa untuk Facies:


1. A. Facialis & cabang-cabangnya:
• A. Labialis Superior
• A. Labialis Inferior
• A. Nasalis Lateralis
• A. Angularis
2. A. Maxillaris (Interna)  A. Mentalis + A. Infraorbitalis
3. A. Temporalis Superficialis  A. Transvera faciei

 Cabang A.Carotis Interna  A. Ophthalmica 


A.Supraorbitalis + A.Supratrochlearis + A.Ethmoidalis
Anterior
VENA pada FACIES
 Vena pada Facies:
1. V. Supraorbitalis
V. Ophthalmica Sup + Inf
2. V. Supratrochlearis
3. V. Angularis  V. Opht. Inf + V. Facialis
4. V. Facialis  V. Retromandibularis + V. Jugularis Interna
5. V. Temporalis Superficialis  V. Retromandibularis
6. Plexus Pterygoideus  V. Maxillaris  V. Retromandibularis
7. V. Infraorbitalis  plexus pterygoideus

 Dengan demikian darah vena dari FACIES pada


akhirnya terkumpul pada:
1. V. Ophthalmica Sup.  Sinus Cavernosus  akhirnya
V. Jugularis Interna
2. V. Retromandibularis  V. Jugularis Externa
3. V. Jugularis Interna
ORGANA
VISUALE
ORGANA VISUALE
 Terletak pada FACIES (wajah)

 Di dalam Cavum Orbita

 Untuk itu dibahas:


1. ORBITA
2. Organa Visuale
CAVUM ORBITA
 Suatu ruang berbentuk LIMAS/Pyramid dengan
APEX pada bagian dalam.
 Dibentuk oleh bagian dari tulang-tulang CRANIUM:
1. Os Frontale
2. Os Ethmoidale
3. Os Sphenoidale
4. Os Zygomaticum
5. Os Lacrimale
6. Maxilla
 Bagian depannya  LUBANG = ADITUS ORBITAE
Tepi sekeliling Aditus Orbitae  MARGO
ORBITALIS
ADITUS ORBITAE
 Aditus Orbitae TERTUTUP karena adanya
struktur

1. PALPEBRA SUPERIOR + INFERIOR

2. SEPTUM ORBITAE
CAVUM ORBITA
 Terdapat lubang-lubang keluar masuknya struktur (arteri,
vena, nervus) ke dalam Cavum Orbita.

 Lubang-lubang tsb:
1. Foramen Ethmoidale Anterior + Posterior
2. Foramen Opticum
3. Fissura Orbitale Superior + Inferior
4. Foramen ZYGOMATICOFACIALE + ZYGOMATICOORBITALE
5. CANALIS NASOLACRIMALIS

 Dinding Cavum Orbita terdiri dari dinding MEDIAL,


LATERAL, SUPERIOR, dan INFERIOR.
PALING TIPIS  dinding MEDIAL + INFERIOR.

 Dinding tulang Cavum Orbita dilapisi periosteum  disebut


PERIORBITAE.
RELASI CAVUM ORBITA
o Di cranial  Fossa Cranii Anterior
o Di caudal  Sinus Maxillaris
o Di lateral  Fossa Infratemporalis
o Di medial  Sinus Ethmoidalis
o Di dorsal  Fossa Cranii Media
o Di depan  membentuk FACIES
ORGANA VISUALE
( Indera Penglihatan )
 Terdiri :
1. BULBUS OCULI ( = bola mata )
2. Alat Accessoria Oculi ( alat tambahan mata )
o PALPEBRAE ( kelopak mata )
o CONJUNCTIVA
o OTOT-OTOT MATA
o APPARATUS LACRIMALIS
3. Struktur Penunjang
o Septum Orbitae
o Corpus Adiposum Orbitae
o Fascia Balbi

 Terletak  dalam CAVUM ORBITA


BULBUS OCULI
 Bentuk agak bulat, diameter ± 2,5 cm
antero – posterior > panjang

 Terdiri dari 3 lapisan, dari luar ke dalam :


1. TUNICA FIBROSA ( = SCLERA )
2. TUNICA VASCULOSA ( = UVEA / chorioidea )
3. RETINA
BULBUS OCULI
 SCLERA
o Suatu jaringan ikat fibrosa  keras, kuat, putih
o Ada lubang pada :
─ Posterior  masuk N. OPTICUS + Pembuluh darah
(av. Centralis Retinae)
─ Anterior  berhubungan dengan Ruang CAMERA
POSTERIOR
o Tempat melekatnya otot-otot mata
o Bagian luar Sclera dibungkus oleh Fascia Bulbi kecuali
Cornea dan N. Opticus.
BULBUS OCULI
 UVEA ( CHORIOIDEA )
o Suatu lapisan pembuluh darah + muscular
o Kedepan membentuk
─ Corpus Ciliare + Processus Ciliaris
─ Iris
o Corpus Ciliare + Processus Ciliare
─ Dari Proe. Ciliare terdapat serabut-serabut yang
Menggantung Lensa Mata  ZONULA CILIARE
─ Atur AKOMODASI LENSA
o Iris
─ Terdapat otot sirkuler (m. sphincter pupillae) + radier
(m. dilator pupillae)
─ Terdapat lubang  PUPIL
─ Atur AKOMODASI CAHAYA
BULBUS OCULI
 RETINA
o Suatu lapisan sel-sel nervosa sebagai
FOTORESEPTOR
o Pada bagian dalam posterior ( = FUNDUS OCULI ),
terdapat :
1. Tonjolan  PAPILLA N. OPTICUS ( = blind spot )
2. MACULA LUTEA  tonjolan dilateral papilla, oval,
terdiri sel CONE, sensitif cahaya
3. FOVEA CENTRALIS  lekukan pada Central Macula
Lutea, paling sensitif cahaya

 Ruang Bulbus Oculi bagian Posterior  isi


cairan kental = CORPUS VITREUS
BULBUS OCULI
 Bagian ANTERIOR Bulbus Oculi, terdiri :
1. CORNEA
2. CAMERA ANTERIOR ( Ruang antara Cornea – Iris )
3. IRIS
4. CAMERA POSTERIOR ( Ruang antara Iris – Lensa )

 Camera Anterior + Posterior berisi cairan gel  HUMOR


AQUEOUS

 LENSA CRYSTALINA
o Struktur bening BIKONKAF, lebih cembung pada bagian
anterior
o Terletak:
– Antara Camera Post terhadap Corpus Vitreus
– Digantung / fiksasi oleh ZONULA CILIARE terhadap
Processus Ciliare
ALUR PENGLIHATAN
1. Gambar / cahaya melalui Bulbus Oculi, sbb :
Cornea  Camera Anterior  Pupil 
Camera Posterior  Lensa  Corpus Vitreus
 Retina  N. Opticus

2. Selanjutnya, di luar Bulbus Oculi, sbb :


N. Opticus  Chiasma Opticum  Tractus
Opticus  Mesencephalon + area Visualis
pada Lobus Occipitalis Cerebri  gambar
dilihat / disadari
PALPEBRAE, CONJUNCTIVA dan
CORNEA (1)
 PALPEBRAE
o Terdiri Palpebra Superior dan Inferior
o Dibentuk lempeng jaringan ikat = TARSUS
─ Bagian luar ditutupi KULIT + otot wajah untuk mata (m.
Orbicularis Oculi)
─ Dilekatkan ke angulug Oculi oleh ligamentum Palpebralis
medialis + lateralis
─ Bagian dalam terdapat GLANDULA TARSALIS +
CONJUNCTIVA
─ Terdapat m. Tarsalis Superior + Inferior
─ Tepi dalamnya melekat Septum Orbitae + m. levator
palpebrae (pada palp. Sup)
PALPEBRAE, CONJUNCTIVA dan
CORNEA (2)
 CONJUNCTIVA
o Lapisan bening menutupi bagian depan Bulbus Oculi (Conjunctiva
bulbi) + bagian dalam Palpebra (Conjunctiva palpebra)
o Sehingga antara Bulbus Oculi dengan Palpebra terdapat ruang =
SACCUS CONJUNCTIVALIS (Sup + Inf)
o Sudut dari Saccus tsb  FORNIX CONJUNCTIVAE (Sup + Inf)
o Kaya pembuluh darah

 CORNEA
o Membrana cembung di depan Bulbus Oculi
o Tidak punya pembuluh darah
OTOT-OTOT MATA (1)
 OTOT BULBUS OCULI + GERAKAN
1. M. Rectus Superior Elevasi (+ Adduksi)
2. M. Rectus Inferior Depresi (+ Adduksi)
3. M. Rectus Lateralis Abduksi
4. M. Rectus Medialis Adduksi
5. M. Obliquus Superior Rotasi medial (abd + depr)
6. M. Obliquus Inferior Rotasi lateral (abd + elev)

o Menggerakkan Bulbus Oculi


o Insertio pada sclera bulbus Oculi dan melalui Anulus
tendineus ke sekeliling For. Opticum
o Dibungkus oleh Fascia Bulbi
o Semua otot bola mata diinnervasi N. III, kecuali m.
Rectus Lat (N. VI) dan m. Obliquus Superior (N. IV)
OTOT-OTOT MATA (2)
 OTOT PALPEBRA

1. M. LEVATOR PALPEBRALIS

Untuk mengangkat Palpebra Superior ( = buka mata )


Innervasi oleh N. Oculomotoris (III)
APPARATUS LACRIMALIS
1. GLANDULA LACRIMALIS
o Terletak di sudut Craniolateral Cavum Orbita
o Terdiri dari 2 bagian
 Terletak di atas palpebra — PARS ORBITALIS
 Terletak di bawah palpebra — PARS PALPEBRALIS
o Produksi Air mata  disalurkan ke Fornix Conjunctivalis Sup
2. DUCTUS & SACCUS LACRIMALIS
o Suatu saluran + kantong di sudut medial mata
o Terdapat 2 Canaliculus (Sup + Inf)
o Pada ujung bebas (lateral) Canaliculus terdapat lubang  PUNCTUM
LACRIMALIS
o Menampung + mengalirkan Air mata
3. DUCTUS NASOLACRIMALIS
o Saluran dari Saccus Lacrimalis ke Cavum Nasi (pada meatus nasi
Inferior)
o Terletak dalam Maxilla
ARTERI DALAM ORBITA
 Arteri dalam Orbita, berasal dari:
1. A. OPHTHALMICA (arteri utama)
o Masuk Cavum Orbita melalui For. Opticum
o Bercabang: 1. A. Centralis Retinae
2. A. Supraorbitalis
3. A. Supratrochlearis
4. A. Lacrimalis
5. A. Dorsalis Nasi
6. A. Ethmoidalis Anterior
7. A. Ethmoidalis Posterior
8. A. Ciliaris Anterior
9. A. Ciliaris Posterior Longi
2. A. INFRAORBITALIS
o Cabang A. Maxillaris
o Masuk ke cavum orbita pada Fissura Orbitale Inferior
VENA DALAM ORBITA
 Terdapat 2 Vena Utama:
1. V. OPHTHALMICA SUPERIOR — via Fissura Orbitale
Sup.
2. V. OPHTHALMICA INFERIOR — via Fissura Orbitale
Inf.

 V. Ophthalmica Inferior
o Ke V. Ophth. Sup + Plexus pterygoideus
o Anastomose dengan V. Angularis / V. Facialis

 V. Ophthalmica Superior  Sinus Cavernosus


SYARAF DALAM ORBITA
 Ke dalam Orbita, masuk:
1. N. OPTICUS — via For. Opticum
2. N. OPHTHALMICUS (cabang N. V) — via fissura Orbitale Superior

 N. OPTICUS  masuk dalam Bulbus Oculi

 N. OPHTHALMICUS bercabang intraorbital:


1. N. Frontalis
2. N. Lacrimalis
3. N. Nasociliaris, cabang
– N. ethmoidalis ant
– N. ethmoidalis post
– N. Ciliaris Breves
– N. Ciliaris Longus

 N. Oculomotoris (III), N. Trochlearis (IV), N. Abducens (VI) — via


Fissura Orbitale Superior
SYARAF DALAM ORBITA
 Innervasi Bulbus Oculi oleh N. Nasociliaris via N.
Ciliaris longus + breves
o Sensoris dari Cornea
o Motoris sympathis + parasympathis
• Sympathis  m. dilator pupillae, Vasoconstrictor, m. tarsalis
• Parasympathis  m. Sphincter pupillae & Corpus Ciliare
o Serabut parasympathis berasal dari N. III yang
bergabung ke N. Nasociliaris via Ganglion Ciliare.

 Innervasi Motoris Otot Mata — N. III, IV, VI

You might also like