Öğütme Devrelerinde Bazı İşlem

Değişkenlerinin Performans
Üzerine Etkileri

DR. HAKAN BENZER

2009
 BOYUT KÜÇÜLTME-İSTATİSTİKLER
32000 Gwh ABD’DE

- 27% Endüstriyel Hammaddeler

- 26% Cevher
- 26% Çimento
- 14.4% Kömür
- 6.6% Gıda

2/3 kuru öğütme and 1/3 yaş öğütme

Dünyada Üretilen Toplam elektrik Enerjisinin % 5 ‘i boyut küçültmeye

harcanmaktadır.

Çimento Endüstrisinde, Dünyada Üretilen Toplam elektrik Enerjisinin % 2 ‘si

öğütmeye harcanmaktadır
TÜRK ÇİMENTO ENDÜSTRİSİ
TÜRK ÇİMENTO ENDÜSTRİSİ

Mısır; 22 Fransa; 19.5

Endonezya; 24 Hindistan; 90
Rusya; 28.4

Meksika; 29.4

USA; 87.3
İspanya; 30.8

Türkiye; 34.4

Tayland; 34.5
Japonya; 80.1

Italya; 36
Almanya; 38 Kore Cum.; 48.2
Brezilya; 40.3
Elektrik enerjisi kullanımı
Conveying,
Packing and
Loading
5%
Burning and
Cement Grinding Cooling
38% 22%

Feed
Homogenization
6%

Quarry Crushing
and Raw Material
Prehomogenization Grinding
5% 24%
Tasarrufun Önemi
Öğütme Kapasitesi (Türkiye)
Çimento 55 milyon ton/yıl
Hammadde 91 milyon ton/yıl
Kömür 12 milyon ton/yıl
Toplam Elektrik Enerji Sarfiyatı (yıllık): 4500 GWh
% 10 tasarruf edildiğinde miktar (yıllık):450 GWh

Ülkemizde 128 adet hidroelektrik santral işletmededir.

Tasarruf miktarı bu santrallerin %90’ının yıllık
üretiminden daha fazladır.
* Ton başına elektrik enerjisi sarfiyatı klinker ve kömür öğütme (sadece çimento
tesislerinde) için 40 kwh/ton, hammadde öğütme için de 20 kwh/ton olarak alınmıştır.
CO2 emisyonu sınırlandırılması
 Kyoto protokolü; 2012 yılı emisyon miktarı %
92x1990 yılı emisyon miktarı
 Dünyada insanoğlu tarafından yaratılan CO2
emisyonun % 5-6’sı çimento endüstrisine aittir
 AB direktifleri CO2 emisyon marketi oluşturuyor
(ETS). Üreticiler için ek bir maliyet kalemi oluştu.
 2008 Haziran ayında CO2 emisyonu 32euro/t’a
kadar yükseldi.
Öğütme Devresi Performansına Etki Eden
Faktörler
Değirmenin geometrik özellikleri,
Bilya boyu,
Bilya doldurma oranı,
Ara bölme ve Çıkış ızgarası tasarımı,
Havalandırma hızı,
Astar tasarımı,
Besleme malzemesinin kırılma ve öğütülebilirlik özellikleri,
Besleme tane boyu dağılımı,
Aşınma hızı,
Öğütme kimyasalları,

Ön kırma sistemi tasarım ve işletme değişkenleri,

Havalı sınıflandırıcı tasarım ve işletme değişkenleridir
Öğütücü Ekipmanların
Performansının İncelenmesi
 Malzemenin bir bölümünün kırılma için
seçilmesi-kırılma hızı (ekipman özellikleri)
 Kırılan tanelerin kendinden daha küçük tane
boylarına dağılımı-kırılma dağılım fonksiyonu
(malzeme özellikleri)
 Malzemelerin belirli bir fonksiyona bağlı olarak
taşınmaları-taşınma fonksiyonu (ekipman
özellikleri)
Havalı Sınıflandırıcıların
Performansının Değerlendirilmesi
 Öğütme devrelerinde yer alan sınıflandırma ekipmanlarında
ayırım tasarım ve işletme değişkenlerinin bir fonksiyonu olarak
ortaya çıkan kuvvetler dengesi neticesinde gerçekleşmektedir.

 Sınıflandırma ekipmanlarına besleme olarak verilen malzemelerin

bir bölümü hiç sınıflandırma işlemine girmeden doğrudan iri ürüne
kaçak (bypass) yapmaktadır. Geri kalan kısım ise işlem
değişkenlerinin bir fonksiyonu olarak sınıflandırmaya
uğramaktadırlar. Sınıflandırma işlemine ait performansları
izlemenin en iyi yolu sınıflandırıcı performans eğrisindeki
değişimin takip edilmesidir.
BOYUT DAĞILIMI
 ÖĞÜTME DEVRESİ BOYUT
DEĞİŞİMİ
100

90

80
Cumulative % Passing

70

60

50

40

30

20 Mill Discharge
10
Mill Feed
0
1 10 100 1000 10000 100000

Log Particle Size (m)

BOYUT DAĞILIMI EKİPMANLAR

SIEVING LASER SIZING

 BOYUT DAĞILIMI TABLOSU

Elek Ağırlık Tane Kümülatif Tane Kümülatif

Fraksiyonları (gr) % Ağırlık Boyu(mm) % Elekaltı Boyu(mm) % Eleküstü
-9.5+6.7 32 1.48 9.50 100.00 6.7 1.48
-6.7+4.75 115 5.34 6.70 98.52 4.75 6.82
-4.75+3.36 234 10.86 4.75 93.18 3.36 17.68
-3.36+2.36 456 21.16 3.36 82.32 2.36 38.84
-2.36+1.7 324 15.03 2.36 61.16 1.7 53.87
-1.7+1.18 243 11.28 1.70 46.13 1.18 65.15
-1.18+0.84 159 7.38 1.18 34.85 0.84 72.53
-0.84+0.6 148 6.87 0.84 27.47 0.6 79.40
-0.6+0.420 119 5.52 0.60 20.60 0.42 84.92
-0.420 325 15.08 0.42 15.08
2155 100
 100 100

90 90
80 80

Küm. % Eleküstü
Küm. % Elekalti

70 70

60 60

50 50

40 40

30 30

20 20
10 10

0 0
0.10 1.00 10.00
Tane Boyu (mm)
 100
90
80
70
Küm. %

60
50
40
30
20
en iri dağılım
orta dağılım
10
ince dağılım
0
0.10 1.00 10.00
Tane Boyu (mm)
 100
90
80
70
Küm. %

60
50
40
30
20
10
0
0.001 0.010 0.100
Tane Boyu (mm)
Elek (mikron) Eleküstü ağırlık
+1680 5.22
-1680+1190 18.6
-1190+841 23.6
-841+597 25.78
-597+420 19.62
-420+297 16.38
-297+210 15.48
-210+149 11.2
-149+105 12.18
-105+74 7.75
-74 44.19
 TESİS ÇALIŞMASI
MALZEME
KARAKTERİZASYONU
ÖRNEKLEME KONTROL
ODASI VERİSİ

MODELLEME
BOYUT
DAĞILIMI

SİMÜLASYON
MADDE DENKLİĞİ
Tipik Klinker Öğütme Devresi
Dynamic Sep.

Dinamik
Roller Pres Sep.

Statik Sep/Filtre

Bilyalı
 DEĞİRMEN İÇİ ÖRNEKLEME

1. KAMARA 2. KAMARA

DEĞ. 1 m 1m 1 m 1.6 m 1m 1m 1 m 1m 1m 1m 1m 2m DEĞ. ÇIKIŞ

BES.

Y
 Ani Duruş sonrası Değirmen İçi Örneklemesi
Örnek Miktarı
CHAMBER (1)
Sampling Points Sample amounts (kg)
Point 1 10.81
Point 2 7.13
Point 3 6.72
Point 4 7.23
Point 5 7.28
Point 6 9.59
Point 7 11.26
Point 8 7.65
Point 9 6.00
Point 10 (Inside diaphragm) 17.16
Örnekleme
Noktaları
Örnekleme

Örnek Miktarları
CHAMBER (2)
Sampling Points Sample amounts (kg)
Point 1 8.32
Point 2 7.58
Point 3 5.80
Point 4 6.90
Point 5 7.22
Point 6 5.90
Point 7 5.14
Point 8 6.18
Point 9 5.24
Point 10 4.64
Point 11 5.26
 Örnekleme ve Boyut Dağılımı Belirlenmesi
Numune Alma
Numunenin ≈1-1.5 kg
Tamamı

+ +150µm

150µm
9.5mm

-150µm
Lazerli Boyut Dağılımı
 DEVRE TANE BOYU DAĞILIMI
100
Klinker+Alçı

90
Pres Besleme

80 Pres Çıkış

70 Statik Sep.Besleme
Birikimli % Elekaltı

Statik Sep. İrisi

60
Statik Sep. İncesi
50
Dinamik Sep. Besleme

40
Dinamik Sep. İrisi

30 Dinamik Sep. İncesi (Ürün)

20 6 No'lu Jet Filtre Dönüşü

7 No'lu Jet Filtre Dönüşü

10
Nihai Ürün
0
1 10 100 1000 10000 100000
Tane Boyu (µm)
 DEĞİRMEN İÇİ TANE BOYU DAĞILIMI
100

90

80

70
Birikimli % Elekaltı

60 Değ. Giriş

1.Metre
50
3.Metre

40 5.Metre

7.Metre
30
9.Metre

20 10.00 Metre

11.00 Metre
10
Değ. Çıkış

0
1 10 100 1000 10000 100000
Tane Boyu (µm)
 DEĞİRMEN BİLYA BOYU DAĞILIMI
70

60

50
Ortalama Bilya Boyu (mm)

40

30

20

10

0
0 2 4 6 8 10 12
Örnekleme Noktaları (m)
BİLYALI DEĞİRMENLER
Bilya Boyu Etkisi
 Maksimum bilya boyu: Bond yaklaşımı
 Üretici firmalar:
 Öğütme işleminde, ince üretimi değirmen boyunca
üssel bir davranımla artış göstermektedir, bu nedenle
bilya dağılımında aynı ilke takip edilmelidir.
 Boyut küçültme işlemi taneler inceldikçe
zorlaşmaktadır. Bu nedenle ince fraksiyonlar için
fazla sayıda bilya kullanmak gerekmektedir
 Bilya Boyunun Kırılma Hızına Etkisi
Yapılan çalışmalar ile bilya
boyu dağılımı ile kırılma hızı
değişimi arasında bir ilişki
kurulmaktadır ve elde edilen
veriler kullanılarak simülasyon
çalışmaları ile besleme tane
boyu dağılımına bağlı olarak
uygun bilya boyu dağılımı
belirlenebilmektedir

1. Kamara 2. Kamara

x x x x y y y y y y y

Örnekleme Noktaları
 Bilya Boyuna Bağlı Kırılma Hızı Değişimi
İkinci Kamara Dağılımı Tesis I Tesis II Tesis III Tesis IV
Bilya Aralığı (mm) 25-15 30-20 20-15 50-17
Ortalama Bilya (mm) 18.8 24.5 17.6 28

100
100

10
10

Kirilma hizi (hr-1)

Kirilma hizi (hr)
-1

0.1

0.1 Tesis I
Tesis III
0.01

Tesis II Tesis IV

0.01 0.001
0.001 0.01 0.1 1 10 0.001 0.01 0.1 1 10
Tane boyu (mm) Tane Boyu (mm)
Ara Bölme Izgarası Etkisi
Değirmenler içerisinde iki kamara arasında kullanılmakta olan ara bölme
ızgaralarının ana işlevi iki farklı kamarada yer alan bilya dağılımlarının birbirlerine
karışmalarını engellemektir. Ancak uygulamaların pek çoğunda ara bölme
ızgarasında bir sınıflandırma meydana gelmektedir ve ikinci kamaraya geçmesi
gereken malzemeler birinci kamarada kalmaktadır
1000
Izgara
%80’inin geçtigi tane boyu (mikron)

1. Kamara
2. Kamara

100

10
0.00 2.00 4.00 6.00 8.00 10.00 12.00
Degirmen Uzunlugu (m)
 Değirmenlerde Hava Hızı
 Yeterli inceliğe ulaşmış taneciklerin anında değirmen içerisinden
uzaklaştırılması
 Çimentonun değirmen içerisinde soğutulması
 Hammadde ve/veya katkılardaki nemin uçurulmasıdır

Değirmen içerisinde hava akışı, hava hızı(m/s) ile ifade edilmektedir.

Kapalı devre öğütme sistemlerinde hava hızı 1-1.5 m/s, açık devre
öğütme sistemlerinde ise 0.6-1 m/s arasında değişmektedir
 Değirmenlerde Hava Hızı
Farklı çimento öğütme devrelerinden elde edilen bulgular etkili bir
havalandırmanın sağlandığı koşulda değirmen besleme miktarının (taze
besleme + devreden yük) %7.5-10’unun hava ile taşınan akışta yer aldığını
göstermektedir. Etkili havalandırma ile değirmende taşınma hızı maksimize
edilmektedir.

Foto: Havalandırma
yetersizliğine bağlı aşırı
malzeme doluluğu
Astar Tasarımı

 Çok farklı astar tasarımı bulunmaktadır.

 Sınıflandırıcı astarlar özel uygulamalardır
ve performans üzerinde etkilidirler. (İri
bilya kullanımı)
Astar Tasarımı
70

60

50
Ortalama Bilya Boyu (mm)

40

30

20

10

0
0 2 4 6 8 10 12
Örnekleme Noktaları (m)

Sınıflandırıcı Astarların Bilya Sınıflandırmasına Örnek

 YÜKSEK BASINÇLI
MERDANELİ DEĞİRMENLER
YBMD Genel Görünümü

1Besleme ünitesi
2 Dozajlama paleti
3 Besleme düzenleme paleti
4 Merdane
5 Motorlar, şaft ve kaplin sistemi
6 Silindirik merdane yatağı
7 Hidrolik piston
8 Kasa
9 Basınç Sistemi
10 İşletme platformu
Astar Tipleri
Devre Tipleri

Açık Devre Ön Öğütme

YBMD

Klape
Devre Tipleri

Hibrit Öğütme
Havalı
Separatör

Bilyalı Değirmen
Devre Tipleri

Kapalı Devre Ön Öğütme

Dağıtıcı
Devre Tipleri

Yarı Son Öğütme

Devre Tipleri

Son Öğütme
Devre tiplerinin karşılaştırılması

Birim Enerji Tüketimleri (%)

100

80

60

40

20

0
Açık Devre Hibrit Devre Kapalı Devre Yarı Son
Ön Öğütmeli Ön Öğütmeli Devre
Endüstriyel Veri Setileri

Veri Toplanan Devre Tipleri

 Açık ön öğütme (28 Adet)

 Hibrit (3 Adet)
 Kapalı ön öğütme (8 Adet)
 Yarı son öğütme (2 Adet)
Açık Devre Kalker Presi
Merdane Çapı (mm) 1150
Merdane Boyu (mm) 1000
Motor Gücü (kW) 500
Merdane Hızı (rpm) 23.8
Kapasite (t/h) 300

Örnekleme Açıklık Set Basınç (Bar) Motor (A) Kek

Dönemi (mm) Set Sol+Sağ Hareketli+Sabit Kalınlığı
(mm)
1 75 149 88 27.83
2 14 80 160 96 27.08
3 90 179 103 28.54
4 100 209 119 27.65
5 70 140 90 29.57
6 16 80 160 94 28.92
7 100 194 103 29.37
8 110 223 116 29.41
Açık Devre Kalker Presi

100
Birikimli % Geçen

80

60

40

20

0
1 10 100 1000 10000 100000
Tane Boyu (µm)

besleme 14 mm 75 bar 14 mm 80 bar

14 mm 90 bar 14 mm 100 bar
Açık Devre Kalker Presi

100
Birikimli % Geçen

80

60

40

20

0
1 10 100 1000 10000 100000
Tane Boyu (µm)

besleme 16 mm 70 bar 16 mm 80 bar

16 mm 100 bar 16 mm 115 bar
Açık Devre Kalker Presi

1100
Motorların Çektiği Güç (kW)

1050 27.7 mm y = 4.1263x + 126.5

1000 29.3 mm R2 = 0.9921
950
900
y = 2.5697x + 378.89
850
R2 = 0.973
800
750
700
650
600
100 120 140 160 180 200 220 240
İşlem Basıncı (bar)
Açık Devre Klinker Presi
Merdane Çapı (mm) 1150
Merdane Boyu (mm) 1000
Motor Gücü (kW) 315
Merdane Hızı (rpm) 16.8

Örnekleme Basınç Motor Kek

Dönemi (Bar) (A) Kalınlığı
(mm)
1 196 970 30.9
2 230 1120 29.59
3 180 826 34.26
Açık Devre Klinker Presi
100
90
80
Birikimli % Geçen

70
60
50
40
30
20
10
0
1 10 100 1000 10000 100000
Tane Boyu (µm)

besleme 29.6 mm 230 bar

30.9 mm 196 bar 34.3 mm 180 bar
Açık Devre Klinker Presi

332

330
Kapasite (t/h)

328

326

324
29 30 31 32 33 34 35
Kek Kalınlığı (mm)
Açık Devre Klinker Presi

35

34
Kek Kalınlığı (mm)

33

32

31

30

29
150 170 190 210 230 250
Basınç (bar)
Açık Devre Klinker Presi
Toplam Motor Amperajı (amp)

1150
1100
1050
1000
950
900
850
800
150 170 190 210 230 250
Basınç (bar)
Açık Devre Klinker Presi

Merdane Çapı (mm) 1450

Merdane Boyu (mm) 780
Motor Gücü (kW) 1400
Merdane Hızı (rpm) 20

Açıklık (mm) Basınç(bar) Güç (kW) Kapasite (t/h) Klape (%)

04.09.2001 1.survey 22.95 101.48 837.50 155.84 50.00
04.09.2001 2.survey 22.05 99.29 896.64 209.29 30.00
04.09.2001 3.survey 21.67 98.34 849.13 215.86 20.00
04.09.2001 4.survey 21.88 100.10 857.10 203.00 1.00
08.09.2001 1.survey 20.24 114.58 901.70 101.07 50.00
08.09.2001 2.survey 20.05 97.41 822.15 119.52 50.00
08.09.2001 3.survey 20.99 99.28 834.50 136.48 50.00
17.04.2002 85bar 18.04 108.58 920.78 281.42 0
17.04.2002 95 bar 20.43 138.46 1136.86 290.86 0
17.04.2002 105 bar 20.06 155.14 1243.67 290.8 0
Açık Devre Klinker Presi

Kenar Etkisi Taze Besleme

Kenar Ürünü

YBMD

Merkez Ürünü
Bilyalı Değirmen Beslemesi
Açık Devre Klinker Presi

Kenar Etkisi
100
90
Besleme
Birikimli % Geçen

80
70 Kek
60
%50 Kenar
50
40 %30 Kenar
30 %20 Kenar
20 %1 Kenar
10
0
0.001 0.01 0.1 1 10 100
Tane Boyu (mm)
Açık Devre Klinker Presi

Basınç Etkisi

100
90
Birikimli % Geçen

80
70 besleme
60 85 bar
50
40 95 bar
30 105 bar
20
10
0
0.001 0.01 0.1 1 10 100
Tane Boyu (mm)
Açık Devre Klinker Presi

Basınç – Enerji ilişkisi

1300
1250
1200
Toplam Güç (kW)

1150
1100
1050
1000
950
900
850
800
90 100 110 120 130 140 150 160
Basınç (bar)
Hibrit Öğütme
Kapalı Devre

750
700
y = 19.179x - 25.816
650
Kapasite (t/s)

R2 = 0.9966
600
550
500
450
400
20 25 30 35 40
Açıklık
Açıklık (mm)(mm)
Kapalı Devre

40
38
36
Açıklık (mm)

34
32
30
28
26
24
22
20
80 90 100 110 120 130 140
Basınç (bar)
Kapalı Devre

3.5

3
RR50

2.5

1.5
90 100 110 120 130 140
Basınç (bar)