ÇİMENTODA YENİ

STANDARDLAR VE
MİNERAL KATKILAR
TOMRİS ERTÜN
TÇMB – ANKARA
2009
 ÇİMENTO ENDÜSTRİSİ
Müşteri odaklı çimento endüstrisinin en
önemli görevleri
 Müşteri ihtiyaçlarının karşılanması

 Üretim maliyetlerinin düşürülmesi

 Enerji tasarrufu / CO2 azaltılması

KANUN, YÖNETMELİK ve STANDARDLAR

 AB DİREKTİFLERİ
 AB üyesi ülkelerde malların serbest
dolaşımını amaçlar,
 Bu ürün kapsamındaki ürünler:
 Uyumlaştırılmış Standardlara göre
üretilirler
 Tanımlanmış Uygunluk Değerlendirme
Sistemine göre değerlendirilirler
 CE işareti taşırlar
 Genel Çimento Standartları
TS EN 197-1 : Çimento-Bölüm 1:
Genel Çimentolar-Bileşim,Özellikler ve Uygunluk
Kriterleri

TS EN 197-2 : Çimento-Bölüm 2:
Uygunluk Değerlendirmesi

TS EN 196 1,2,3,5,6,7,8,9: Çimento Deney

Standardları
Genel Çimento Tipleri –Bileşim ve İşaretleme

Genel çimentolar TS EN 197-1 ‘de “ CEM çimentosu ”

olarak adlandırılırlar. Ayrıca bir klinker standardı
olmadığı için klinkerde aranan özellikler de çimento
standardının içine alınmıştır.

CEM Çimentosu: Hidrolik sertleşmesi öncelikle

kalsiyum silikatların hidratasyonu sonucu meydana
gelen ve içindeki reaktif CaO ve reaktif SiO2 toplamının
kütlece en az % 50 olması gereken çimentodur.
Bileşimi klinker, kalsiyum sülfat ve çeşitli mineral
katkılardan oluşabilir.
CEM Çimentosu Ana Tipleri:

CEM I Portland çimentosu

CEM II Portland – kompoze çimento
CEM III Portland Yüksek Fırın Cüruflu Ç.
CEM IV Puzolanik çimento
CEM V Kompoze çimento
Bu ana tipler Tablo 1 de gösterilen toplam 27 çimento tipini
kapsamaktadır.
Çimentoların tablodaki bileşimleri ana bileşenler ile minör
ilave bileşenlerden oluşmaktadır.

Ana Bileşenler :
Çimento ana bileşenleri : klinker ile tabloda belirtilen ve
miktarları kütlece
% 5’in üzerinde olan ana bileşen katkılardır.
Ana Bileşen Sembolleri:
K= Klinker,
S= Granüle yüksek fırın cürufu
D= Silis dumanı
P= Doğal puzolan
Q=Kalsine doğal Puzolan
V= Silissi uçucu kül
W= Kalkersi uçucu kül
T= Pişmiş şist
L ve LL = Kalker
Minör İlave Bileşenler:
Ana bileşen olarak kullanılmamış olan ve %0-5 arasında
katılabilen mineral katkı veya inorganik madde
Katkı Miktar Sembolleri:
A = Çimentonun en az mineral katkı içeren tipi
B = Çimentonun A tipinden fazla mineral katkı içeren tipi,
C = Çimentonun B tipinden fazla mineral katkı içeren tipi

Dayanım Sınıfı Sembolleri:

32.5
42.5
52.5
TS EN 196-1’e göre tayin edilen ve MPa olarak ifade edilen
28 günlük karakteristik basınç dayanımları
N= Normal erken dayanım
R= Yüksek erken dayanım
L = Düşük erken dayanım
 Bileşim (kütlece % olarak)
Ana Bileşenler
Puzolan Uçucu Kül Kalker
Ana Klinker Yüksek Silis Pişmiş Minör
Çimento Tipleri ve İşaretleri Fırın dumanı Doğal Doğal Silissi Kalkersi Şist İlave
Tipler Curufu Kalsine Bileşen
Edilmiş
K S D P Q V W T L LL

CEM I Portland Çimento CEM I 95 - 100 - - - - - - - - - 0-5

Portland - CEM II/A-S 80 - 94 6 - 20 - - - - - - - - 0-5

Curuflu Çimento CEM II/B-S 65 - 79 21 - 35 - - - - - - - - 0-5
Portland -
Silis Dumanlı CEM II/A-D 90 - 94 - 6 -10 - - - - - - - 0-5
Çimento
CEM II
CEM II/A-P 80 - 94 - - 6 - 20 - - - - - - 0-5
Portland - CEM II/B-P 65 - 79 - - 21 - 35 - - - - - - 0-5
Puzolanlı
Çimento CEM II/A-Q 80 - 94 - - - 6 - 20 - - - - - 0-5

CEM II/B-Q 65 - 79 - - - 21 - 35 - - - - - 0-5

 Bileşim (kütlece % olarak)
Ana Bileşenler
Puzolan Uçucu Kül Kalker
Ana Klinker Yüksek Silis Pişmiş Minör
Çimento Tipleri ve İşaretleri Fırın dumanı Doğal Doğal Silissi Kalkersi Şist İlave
Tipler Curufu Kalsine Bileşen
Edilmiş
K S D P Q V W T L LL

CEM II/A-V 80 - 94 - - - - 6 - 20 - - - - 0-5

Portland - CEM II/B-V 65 - 79 - - - - 21 - 35 - - - - 0-5
Uçucu Küllü
Çimento CEM II/A-W 80 - 94 - - - - - 6 - 20 - - - 0-5

CEM II/B-W 65 - 79 - - - - - 21 - 35 - - - 0-5

Portland - CEM II/A-T 80 - 94 - - - - - - 6 - 20 - - 0-5
Pişmiş Şistli
Çimento CEM II/B-T 65 - 79 - - - - - - 21 - 35 - - 0-5
CEM II
CEM II/A-L 80 - 94 - - - - - - - 6 - 20 - 0-5
Portland - CEM II/B-L 65 - 79 - - - - - - - 21 - 35 - 0-5
Kalkerli
Çimento CEM II/A-LL 80 - 94 - - - - - - - - 6 - 20 0-5

CEM II/B-LL 65 - 79 - - - - - - - - 21 - 35 0-5

Portland - CEM II/A-M 80 - 94 6 - 20 0-5

Kompoze Çimento CEM II/B-M 65 - 79 21 - 35 0-5
 Bileşim (kütlece % olarak)
Ana Bileşenler
Puzolan Uçucu Kül Kalker
Ana Klinker Yüksek Silis Pişmiş Minör
Çimento Tipleri ve İşaretleri Fırın dumanı Doğal Doğal Silissi Kalkersi Şist İlave
Tipler Curufu Kalsine Bileşen
Edilmiş
K S D P Q V W T L LL

CEM III/A 35 - 64 36 - 65 - - - - - - - - 0-5

Yüksek Fırın
CEM III CEM III/B 20 - 34 66 - 80 - - - - - - - - 0-5
Curuflu Çimento
CEM III/C 5 - 19 81 - 95 - - - - - - - - 0-5

CEM IV/A 65 - 89 - 11 - 35 - - - 0-5

CEM IV Puzolanik Çimento
CEM IV/B 45 - 64 - 36 - 55 - - - 0-5

Kompoze CEM V/A 40 - 64 18 - 30 - 18 - 30 - - - - 0-5

CEM V
Çimento CEM V/B 20 - 38 31 - 50 - 31 - 50 - - - - 0-5
Çimento İçin Standard İşaretleme Örnekleri:

· Dayanım sınıfı 32.5 olan yüksek erken dayanımlı

portland çimentosu:
TS EN 197-1-CEM I 32.5 R

· Kütlece %6-20 arasında tras içeren,dayanım sınıfı

42.5 olan, normal erken dayanımlı portland
puzolanlı çimento:
TS EN 197-1-CEM II/A-P 42.5 N
Çimento İçin Standard İşaretleme Örnekleri:

TS EN 197-1-CEM III/B 32.5R-LH

Kütlece % 66- % 80 arasında GYFC

ihtiva eden, yüksek erken dayanımlı ve
düşük hidratasyon ısılı ve dayanım
sınıfı 32.5 olan çimento
 Mineral Katkılar
Genel çimentolarda kullanılacak mineral katkılar ve
özellikleri ile ilgili hükümler de TS EN 197-1 içerisinde
yer almaktadır. Örneğin bazı bileşim sınırlamaları
şöyledir:
· Doğal Puzolan (P): Reaktif silis ≥ %25,
· Granüle Y.F.Cürufu (S): Camsı faz ≥ 2/3
(CaO+MgO+SiO2) ≥ 2/3 , (CaO+MgO) / SiO2 ≥ 1.0
 Uçucu Kül: 1 saatlık Kızdırma Kaybı ≤ %5 (%5-7 :
koşullu kullanım)
 Silissi Uçucu Kül (V): Reaktif CaO ≤ %10 Serbest
CaO ≤ %1 (%1-2.5 : koşullu kullanım)
Reaktif SiO2 ≥ %25
 Kalkersi Uçucu Kül (W): Reaktif CaO ≥ %10
Reaktif CaO %10-15: Reaktif SiO2 ≥ %25 olmalı
Reaktif CaO ≥ %15 koşullu kullanım
Hacim genleşmesi ≤ 10 mm.
Pişmiş Şist (T):
28 günlük dayanım: ≥ 25 MPa
Hacim genleşmesi: ≤ 10 mm.

Kalker (L, LL):

CaCO3 ≥ %75
Kil: ≤ %1.2
Toplam organik karbon L: ≤ %0.5, LL:≤ %0.2

Silis Dumanı (D):

Reaktif silis: ≥ %85
BET: ≥ 15m2/kg
Kızdırma kaybı: ≤ %4 (1 saat)
Çimentoya katılan mineral katkılar:

• Ekonomi ve enerji tasarrufu sağlanması,

• Çevrenin korunması, sera gazlarının azaltılması,
• Hidratasyon ısısının azaltılması,
• Çimento ürünlerinde işlenebilmenin kolaylaştırılması,
dayanıklılığın (durabilite) ve zamanla dayanımın
arttırılması
 Uygunluk Değerlendirmesi

EN 197-1
Ek ZA.2 (Ürünlerin Uygunluğunun
Onaylanması için Prosedürler’de):
Sistem 1 + olarak belirlenmiştir
Fabrikadan alınan numunelerin tetkik
deneyleri de dahil olmak üzere
89/106/EEC direktifi 2. bölüm Madde i
Ek III uygulanır.
 İlginize
Çok Teşekkür Ederim

www.tcma.org.tr