PROJEKTOVANJE

ISTRAŽIVANJA
 PROCES ISTRAŽIVANJA

IZRADA IZVEŠTAJA
PROJEKTOVANJE ORGANIZOVANJE REALIZACIJA
O REZULTATIMA

Planiranje Prikupljanje
Konceptualizacija
istraživanja podataka

Paradigmatsko i teorijsko Praktične mere Metode prikupljanja

zasnivanje istraživanja organizovanja podataka

Izbor učesnika u
Izbor teme istraživanja Ispitivanje
istraživanju

Istraživački zadatak Obuka saradnika Posmatranje

Idejna skica Eksperiment

Izrada nacrta
Studija slučaja
naučne zamisli

Formulacija
Analiza dokumenata
problema

Predmet
Test
istraživanja

Ciljevi
Biografska metoda
istraživanja

Hipoteze Merenje

Sređivanje i obrada
Način istraživanja
podataka

Naučna i društvena Ocena i analiza

opravdanost podataka

Provera hipoteze

Naučno zaključivanje
 III FAZA I FAZA
Uključivanje rezultata Na osnovu postojećeg
istraživanja u naučni naučnog saznanja
fond stvaramo pretpostavke

NAUČNI FOND
(NAUČNA TEORIJA)

II FAZA
Prikupljanje podataka,
stvaranje iskustvene
evidencije
 POJAM
• Smisaona, umna aktivnost na izradi
projekta istraživanja.

• Dinamički sistem djelatnosti, koordiniranih i

sinhronizovanih – mjesto, redosljed, uloga.

• Projekat istraživanja je dokument nastao

kao rezultat projektovanja.
• PROJEKT kao zamišljeni model sitcanja
naučnog saznanja.
• ZAMISAO o problemu
• MODEL kako ćemo taj problem istražiti
• Naučni dokument
• Operativno – organizacijski dokument
• SISTEM sastavljen od 3 djela:
1. Nacrt naučne zamisli
2. Planovi istraživanja
3. Instrumentariji i plan obrade
 FUNKCIJE PROJEKTA
1) POVEZIVANJE
- teorija i istraživačka praksa
- ranija, tekuća i buduća naučna saznanja
- faze procesa naučnog saznanja, teoriju i
metodologiju, teoriju i stvarnost
2) USMEJRAVANJE
- prikupljanje, obrada i tumačenje podataka

3) SINHRONIZACIJA
- pravovremenost
 PROCES IZRADE
PROJEKTA
1) Opažanje i shvatanje problema i
predmeta istraživanja;
2) Preliminarna identifikacija –
izdvajanje;
3) Preliminarno određenje – definicija i
klasifikacija;
4) Analiza izdvojene i definisane
pojave;
5) Koncipiranje modela problema,
predmeta i dalja razrada;
 1.1 KONCEPTUALIZACIJA

• Izrada, izgradnja, razvijanje najopštije

zamisli o istraživanju
• Konstatovanje problema i njegova
preliminarna definicija
1.1.1 Paradigmatsko i teorijsko zasnivanje
1.1.2 Izbor teme za istraživanje
1.1.3 Istraživački zadatak
1.1.4 Idejna skica
 1.1.1 Paradigmatsko i teorijsko
zasnivanje istraživanja
• Ostvarujemo uvid u postojeće naučno
saznanje.
• Bliža identifikacija i preciziranje njegovog
mjesta u okviru nauke.
• Paradigma (gr.paradeigma) – uzor, model,
obrazac, primjer etc.,
• Izbor određenog POGLEDA NA SVET
 1.1.2 Izbor teme za istraživanje

• Izdvajamo problem i vršimo razgraničenja

• PRAVILA ZA IZBOR TEME:
a) naučni značaj
b) mogućnost da bude istražena u okvirima datog
paradigmatsko – teorijskog sistema
c) mogućnost da se istraživanje konkretno sprovede

• Konkretno, precizno, izbegavanje homonima i

sinonima i izbegavanje preopširnih i složenih
formulacija
 1.1.3 Istraživački zadatak

• PRVI potpuno formiran naučnooperativni

dokument kojim se iskazuju bitne odredbe
o problemima i predmetu istraživanja, kao
i o načinima istraživanja i okvirnim
sredstvima.
• Prečišćavanje početne faze formulacije
problema u STAV o njemu
• Na osnovu stava, zaključka, gradi se
idejna skica
 1.1.4 Idejna skica

• Znatno razrađenija zamisao istraživanja

• Dokument koji prethodi projektu istraživanja
• Započinje “uvodnom napomenom” –
animacija naručioca
• FUNKCIJE:
a) Ponuda naručiocu istraživanja
b) Orjentacija za naručioca i istraživača
• 5 do 7 kucanih strana
• Preliminarno određenje predmeta
istraživanja – tema
• Mogući ciljevi istraživanja
• Osnovni hipotetički stavovi o problemu
• Značaj i opravdanost istraživanja
• Osnovne metode i tehnike
• Potrebno vreme, kadrovi i sredstva
2.1 IZRADA NACRTA NAUČNE ZAMISLI
1. FORMULACIJA
PROBLEMA

2. PREDMET 3. CILJ
ISTRAŽIVANJA ISTRAŽIVANJA

4. HIPOTEZE

5. NAČIN ISTRAŽIVANJA

6. NAUČNA I DRUŠTVENA
OPRAVDANOST
 2.1.1 FORMULACIJA PROBLEMA

• Odnos između realne društvene pojave, problema

koji se javljaju u vezi s tom pojavom i naučnog i
drugog saznanja o njoj.
• Istraživanje nikada ne obuhvata pojavu u cjelini –
sve činioce, strukture, funkcije i veze, u svim
vremenima i svim prostorima.
• TRI djela:
2.1.1.1 Hipotetički stavovi o problemu
2.1.1.2 Značaj istraživanja
2.1.1.3 Rezultati prethodnih istraživanja
 2.1.1.1 Hipotetički stavovi o problemu

1) Definiše proces – pojavu koju istražujemo

2) Izdvajamo delove i dimenzije koji se mogu
smatrati problemom pojave
3) Djelovi se organizuju u cjeline, definišu,
klasifikuju po srodnosti i rangiraju

METODE: analiza, sinteza, dedukcija, indukcija

OKVIR sadržaja iz kojeg se izvodi PREDMET

ISTRAŽIVANJA
 2.1.1.2 Značaj istraživanja

• DRUŠTVENI i NAUČNI ZNAČAJ (nejednak

odnos)
1) ZNAČAJ PROBLEMA – rasprostranjenost,
trajnost delovanja
2) ZNAČAJ ISTRAŽIVANJA
* društveni: domet rezultata na rešavanje problema
* naučni: dejstvo rezultata na fond naučnog saznanja
2.1.1.3 Rezultati prethodnih istraživanja

• Koje ćemo to rezultate smatrati relevantnim za

naše istraživanje.
- neposredna veza problema sa postojećim
naučnim saznanjem
- karakter istraživačkih rezultata
- nauke i naučne discipline
• Ovaj dio ukazuje na to koliko je predmet već
naučno obrađivan
• Utiče na određenje predmeta istraživanja
 2.1.2 PREDMET ISTRAŽIVANJA
• Konkretno određujemo šta istražujemo
• Smisaono, sadržajno, vremensko, prostorno i
naučno-disciplinarno dimenzioniranje.
• Neposredno se izvodi iz formulacije problema
• Preliminarno određenje predmeta
• DVA osnovna djela:
a) TEORIJSKO ODREĐENJE
b) OPERACIONALNO ODREĐENJE
 TEORIJSKO ODREĐENJE PREDMETA

RAZMATRANJE POSTOJEĆEG SAZNANJA

• Provereno naučno saznanje o predmetu
istraživanja;
• Još neverifikovana, ali ipak naučna
saznanja o predmetu;
• Emprijsko – iskustveno, nenaučno
saznanje;
• “Nepostojeće” saznanje o predmetu;
 TEORIJSKO ODREĐENJE PREDMETA

OPERACIONALIZACIJA ZAHJTEVA ZA
NOVIM ISTRAŽIVANJEM

- Izrada kategorijalno-pojmovnog sistema

 OPERACIONALNO ODREĐENJE
PREDMETA

1. Činioci sadržaja predmeta istraživanja

2. Vremensko određenje predmeta
3. Prostorno određenje predmeta
4. Disciplinarno određenje predmeta (inter
ili intradisciplinaro)
 2.1.3 CILJEVI ISTRAŽIVANJA
• Kvalitativna i kvantitativna svojstva znanja koja se
stiču istraživanjem
A) NAUČNI CILJEVI
- naučna deskripcija
- naučna klasifikacija i tipologija
- naučno otrkiće (?)
- naučno objašnjenje
- naučno predviđanje
B) PRAGMATSKI CILJEVI
 2.1.4 HIPOTEZE I INDIKATORI
• Hipoteze su osnovne MISAONE
pretpostavke o predmetu istraživanja.
• Ne smeju biti ni uže ni šire od predmeta
istraživanja
• Moraju biti ADEKVATNE i SIMETRIČNE
operacionalnom određenju predmeta
• Saglasne sa CILJEVIMA istraživanja
• Teorijski ili empirijski PROVERLJIVE
• Hipoteze kao stav o nepoznatom (ili nedovoljno
poznatom). Mora biti:
- saznajno-naučno smisaon i značajan
- naučno problemski
- logički neprotivurečan
- izražava razlike, suprotnosti i protivurečnosti
- jezički izražen
• ČETIRI osnovna razloga nastanka hipoteza:
1. Sticanje novog naučnog saznanja
2. Proširivanje i produbljivanje postojećeg
3. Provjera postojećeg
4. Obrada, sistematizacija, verifikacija i pretvaranje
svakodnevnog iskustvenog saznanja u naučno
 Osnovne opštenaučne funkcije
hipoteza
• OTKLANJANJE KOGNITIVNIH DEFICITA

• OTKLANJANJE PROTIVUREČNOSTI
NJIHOVIM PREVAZILAŽENJEM

• OSTVARIVANJE VIŠEG NIVOA

SAZNANJA
 KRITERIJUMI PODJELE HIPOTEZA
1. PREMA PREDMETU
- teorijske
- empirijske
- iluzorne
2. PREMA LOGIČKOJ PRIRODI
- logički proces nastajanja = prosto implikacione, deduktivne,
induktivne, statističke
- modalitet sudova = moguće, verovatne, slučajne
3. PREMA OPŠTOSTI
- obuhvatnost materije = opšte, posebne i pojedinačne
- opštost važenja
4. PREMA SAZNAJNOJ ULOZI
- funkcije u delatnosti istraživanja = ad hoc, radne, pomoćne, naučne
- u skladu sa ciljem istraživanja = deskriptivne, klasifikatorske,
eksplikativne, statističke
 SISTEM HIPOTEZA U NACRTU NAUČNE
ZAMISLI
a) GENERALNA HIPOTEZA
- pokriva ceo predmet istraživanja i iskazuje se kao stav ili
pitanje o preliminarnom određenju predmeta
a.1.) OPŠTA HIPOTEZA
- razrada generalne hipoteze, ali su i dalje opšte i nužno ih
je konkretizovati
b) POSEBNE HIPOTEZE
- konkretizovan deo generalne, opšte hipoteze
- hipotetički stav o posebnom delu predmeta
c) POJEDINAČNE HIPOTEZE
- najjednostavnije i najkonkretnije, razrada posebnih
hipoteza
 PRIMER
• GENERALNA: Pretpostavka ovog istraživačkog rada je da je
život na Marsu moguć.
• OPŠTA: Pretpostavka je da su za život ljudskog bića na
nekoj planeti neophodni: voda (H2O), kiseonik (O2),
atmosfera, određena temperatura, kopno.
• POSEBNE HIPOTEZE:
H0: Pretpostavka da na Marsu ima ili je bilo vode.
H1: Pretpostavka da postojanje vode, uz određenu srednju
temperaturu stvara vegetaciju
H2: Pretpostavka da se fotosintezom stvara kiseonik.
H3: Pretpostavka da je Mars kopnena (tvrda) planeta
• Generalna hipoteza generalnog projekta
• Kumulativna posebna hipoteza
• Specifikovane hipoteze
• Nulta hipoteza
• PREMA NAUČNOM CILJU:
A) Deskriptivne
B) Klasifikatorsko-tipološke
C) Heurističko – konstatujuće
D) Eksplikativne
E) Prognostičke
 Elementi hipoteze

• STAV HIPOTEZE – sadržaj, suština i

smisao hipoteze
• VARIJABLE HIPOTEZE – opšti pojmovi,
mogu menjati značenje. Zavisna i
nezavisna varijabla.
• Otkrivanje promjena u zavisnoj varijabli
pod uticajem ili djelovanjem nezavisne
varijable
 INDIKATORI

• SPOLJAŠNJE MANIFESTACIJE UNUTRAŠNJE

SUŠTINE.
- Neposredni
- Posredni
• Činjenice materijalne stvarnosti
• Razne društvene tvorevine
• Određena ponašanja
• Utvrđuju se odmah posle formulisanja svake
pojedinačne hipoteze. Veza između stava hipoteze i
instrumentarija za sakupljanje podataka.
 Vrste indikatora

I a) EKSPRESIVNI – indikatori
stavova
b) PREDIKATIVNI – indikatori
svojstava
II a) KVANTITATIVNI
b) KVALITATIVNI
III a) OBJEKTIVNI
b) SUBJEKTIVNI
 2.1.5 NAČIN ISTRAŽIVANJA
• METODE I TEHNIKE ISTRAŽIVANJA
• Uslovljen teorijskim određenjem predmeta, paradigmtskim
određenjem i svojstvima indikatora.

1) Osnovne metode
2) Opštenaučne i druge metode
3) Vrste podataka, statističke serije i analize. Prikazivanje i
obrazloženje uzoraka
4) Kriterijumi, merila i merne skale
5) Vrste modela, njihovog mesta i uloge
6) Tehnike prikupljanja podataka i plan njihove obrade
 2.1.6 NAUČNA I DRUŠTVENA
OPRAVDANOST ISTRAŽIVANJA
NAUČNA OPRAVDANOST
Povezana sa pretpostavljenim doprinosom
nauci:
a) heuristički rezultat
b) verifikatorni rezultat
Doprinos u oblasti:
a) spoznaje same pojave
b) metodologije i metoda

PRAGMATSKA OPRAVDANOST
Doprinos u rešavanju socijalnih poblema